Gdańsk w okresie

XV - XVIII w.
Antoni Ciupiński
Jak funkcjonował
handel w Gdańsku?
Głównym źródłem dochodu Gdańska był
hurtowy handel zbożem, z całej Polski zwożono
zboże z folwarków. Przeciętny folwark
przeznaczał 10% zboża na eksport w Gdańsku.
W Gdańsku obowiązywało także prawo o
gościach, zapewniało ono kupcom gdańskim
duże przychody, ponieważ żaden kupiec nie
będący gdańszczaninem nie mógł uczestniczyć
w handlu gdańskim. Wszystkie potrzebne
towary transportowano Wisłą i jej dopływami,
była to główna droga transportu przez 300lat
(XV-XVIII w.). W Gdańsku odbywało się aż 80%
transakcji eksportowych i importowych.
Eksportowano np. zboże, produkty leśne, sól,
bursztyn, rudy metali. Importowano np. wino,
artykuły luksusowe, owoce cytrusowe.
Miasto Gdańsk i jego
budowa.
Centralnym punktem w Gdańsku był
Kościół Mariacki. Głównym placem był
Długi Targ, w którym odbywały się
najważniejsze wydarzenia publiczne.
Ratusz Głównomiejski stanowił siedzibę
władz miasta, a jego iglica była najwyższa
w mieście. Statki z Wisły wpływały do
stoczni na Lastadii. W tamtych latach
funkcje obronną pełniły wały miejskie i
bastiony. Niedaleko bramy wyżynnej
znajdowały się katownia i wieża
więzienna, gdzie torturowano
przeciwników władz lub przestępców. Do
Gdańska prowadziło 14 bram, które były
pilnie strzeżone.
Architektura
Gdańska
Budowano zwarte wielopiętrowe kamienice,
bogato zdobione, czasami nawiązywały do
średniowiecza swoimi strzelistymi formami. Dla
gdańskich kamieniczek charakterystyczne były
malownicze przedproża wzniesione wysoko
ponad ulicę. Stanowiły one rodzaj
przydomowego tarasu. Czołowym architektem
był wówczas Flamandczyk Antoni van Obbergen.
Pierwszą gdańską budowlą Obbergena był Ratusz
Staromiejski. Gmach został wzniesiony w latach
1587-1595. Drugim wielkim architektem i
rzeźbiarzem był Abraham van den Blocke.
Głównym jego dziełem rzeźbiarskim jest ołtarz
główny w kościele św. Jana. Wykonał elewację
wschodnią oraz studzienkę w Zbrojowni.
Projektował i wybudował słynną Złotą Kamienicę
przy Długim Targu 41.
Sławni gdańszczanie Ważną rolę dla Gdańska odegrał Jan Bernard
Bonifacio. Był Włochem pochodzącym ze
Niezwykłym gdańszczaninem był Jan starego rodu neapolitańskich arystokratów.
Heweliusz – jeden z największych Od 1536 r., po śmierci ojca, spadkobierca
polskich astronomów. Żył w latach dóbr i tytułu. Poświęcił się studiowaniu
1611-1687. Był członkiem Royal Society
zagadnień protestantyzmu. Zgromadził
– od 1644 roku. W roku 1640 założył
własne obserwatorium astronomiczne, cenną bibliotekę. Podróżował do ośrodków
które wyposażył w instrumenty własnej ruchu dysydenckiego w całej Europie.
produkcji. Jego pierwsza praca Przebywał także w Krakowie i na Litwie.
pochodząca z roku 1647 pt. Latem 1591 r. udał się drogą morską z Anglii
„Selenografia” zawierała opis Księżyca. do Gdańska, wioząc ze sobą cały swój
Stał się on twórcą nowożytnej księgozbiór. Statek, którym podróżował
selenografii. Wiele nazw miejsc na
Księżycu nadanych przez Heweliusza osiadł na mieliźnie w pobliżu Wisłoujścia i
pozostało do dnia dzisiejszego. zatonął. Uratowaną część biblioteki – około
Heweliusz odkrył 9 komet, które 1160 książek, J. B. Bonifacio ofiarował Radzie
dokładnie opisał w dziele Miasta Gdańska w zamian za dożywocie w
„Cometographia” wydanej w roku 1688. budynku dla profesorów Gimnazjum
Odkrył też 7 nowych gwiazdozbiorów i Gdańskiego Tu też zmarł w 1597 r.
podał pozycje 1564 gwiazd. 2 lata przed
Księgozbiór ofiarowany Gdańskowi stał się
Huygensem, w 1652 roku zastosował
wahadło do odmierzania czasu. podstawą Biblioteki Senatu Gdańskiego.
Daniel Gabriel Fahrenheit – Fizyk. Ur. w maju 1686 r. w
Gdańsku, zm. 16 IX 1736 r. w Holandii. Pochodził z
rodziny kupieckiej. Nauki szkolne pobierał w Gdańsku.
W 1701 r., po śmierci rodziców, został wysłany do
Amsterdamu na naukę zawodu kupca. Prywatnie
studiował tam zagadnienia z fizyki, wykonując
doświadczenia z przyrządami do mierzenia
temperatury i ciśnienia. W Gdańsku przebywał krótko
w 1710 r. oraz ponownie w 1712 r., kiedy to wspólnie z
profesorem Gimnazjum Gdańskiego Pawłem Paterem
prowadził doświadczenia nad skonstruowaniem
mierników temperatury i ciśnienia. Badania te
kontynuował w 1714 r. w Dreźnie, pracując w hucie
szkła. Około 1715 r. po raz pierwszy zastosował rtęć w
termometrach. W 1724 r. w czasopiśmie Królewskiego
Towarzystwa Naukowego w Londynie opublikował
wyniki swych wieloletnich badań nad nową
konstrukcją termometru, barometru i aerometru. W
1721 r. odkrył zjawisko przechłodzenia wody i
stwierdził zależność temperatury wrzenia wody od
ciśnienia.
Jacob Kabrun – Kupiec. Ur. 9 I 1759 r. w Gdańsku, zm.
24 X 1814 r. również w Gdańsku. Bogaty kupiec
zbożowy z pochodzenia szkockiego. Kolekcjoner,
zgromadził podróżując po Europie, wielki zbiór
obrazów i sztychów pochodzących głównie z XVII i
XVIII w. W 1799 r. zainicjował i w większości sam
sfinansował budowę nowego budynku Teatru
Miejskiego w Gdańsku (1799 – 1801), którego
całościowy koszt wyniósł 90 000 ówczesnych marek w
złocie. Przed śmiercią swoją wspaniałą kolekcję
ofiarował rodzinnemu miastu. Według inwentarza z
1856 r. liczyła ona 349 obrazów, 1950 akwarel, prawie
7000 miedziorytów i 1742 rysunki. Stanowiły one
podstawową część zbiorów utworzonego w 1870 r.
Muzeum Miejskiego. Zapisał także 100 000 talarów na
utworzenie w Gdańsku i utrzymanie Akademii
Handlowej – szkoły średniej kształcącej młodzież w
zawodzie kupca i handlowca. Powstała ona w 1832 r.
przy ul. Ogarnej 10.
Dziękuje za uwagę
Antoni Ciupiński