4.3.

Keizerlijke
Karel

De Nederlanden onder het bestuur van

Karel V

Karel V (schooltv.nl)
 Lesdoelen:
• Ik weet wie Karel V was hoe
hij probeerde de Nederlanden
te besturen.
• Ik kan op de kaart aanwijzen
welke gebieden tot het
wereldrijk van Karel V
behoorden.
• Ik kan met behulp van de
begrippen bloedplakkaat en
inquisitie uitleggen hoe Karel
V reageerde op de opkomst
van de protestanten en
calvinisten in de Nederlanden.
 Herhaling vorige lessen: Kun je voor jezelf de volgende vragen
beantwoorden?

• Welk tijdvak behandelen we? Wanneer was

dit?
• Wie was Maarten Luther?
• Welke kritiekpunten had Maarten Luther op de
Kerk?
• Wat waren de gevolgen van de handelingen
van Maarten Luther?
 De gevolgen van de handelingen van Maarten
Luther zijn in veel delen van Europa te merken!
• Waaronder ook in wat toen Nederland was!
• Om goed te begrijpen wat de gevolgen zijn moeten
we kijken naar hoe Nederland (de Nederlanden in die
tijd) bestuurt werd en door wie!
• Te grote rijk > landvoogdes > tante Margaretha van
Oostenrijk was plaatsvervanger van Karel V in
Habsburgse Nederlanden
• Karel wilde de gewesten centraliseren
 Oprichting Collaterale Raden
Gaven advies over binnenlandse, buitenlandse zaken en
de financiën
 Karel V

• Is een machtige vorst in de

zestiende eeuw.
• Hij is koning van o.a.
Spanje, keizer van het
Duitse rijk, Heer in De
Spaanse Nederlanden
(Benelux), en heerser in
delen van Italië, en
bezittingen in Zuid en
midden Amerika.
• Hij krijgt in zijn rijk te
maken met het schisma in de
Kerk
 Karel V behoorde tot
het koninklijk geslacht
van de Habsburgers

• Om de macht binnen de
familie te houden trouwden
ze ook binnen de familie
met elkaar (neven en
nichten).
• Familiekwalen komen in
dat soort gevallen vaak
sterker naar voren.
• Bij de Habsburgers was dat
de zogenaamde ‘Habsburg
kin’.
 De buitenproportionele
kin was voor Karel echt
een handicap, want hij
kon zijn mond niet
dichtdoen en nauwelijks
kauwen. Daarom spoelde
hij zijn eten met grote
hoeveelheden bier of
wijn naar binnen, liefst
buiten het zicht van
anderen.
Karel V maakt zich zorgen over de groei van
het Protestantisme
• In de Nederlanden wordt het Calvinisme (een protestant dus) erg
populair
• De Fransman Johannes Calvijn was geïnspireerd door de ideeën van
Luther en schreef daar zijn eigen werken over.
• Ideeën over soberheid en gematigdheid en vooral dat de Kerk niet van
bovenaf, maar vanuit de gelovigen zelf geleid moest worden zijn populair.
• Ook vond hij dat de bijbel het belangrijkste was in de kerk.
 Protestantse geloof groeide in
zijn rijk. Karel de V reageert
hard!
• Hij stelt in 1550 het Bloedplakkaat in
waarmee protestanten vervolgd werden
door de Inquisitie.
• Bloedplakkaat: Een op een vel papier
gedrukte wet, vooral tegen ketters.
• De ketters werden levend verbrand ten
overstaan van iedereen.
• Deze terechtstellingen leidden tot een
schok in de Nederlandse gewesten.
• Doel van Karel was om het katholieke
geloof te beschermen
 Het bloedplakkaat werkt niet goed!
• Karel V sloot in 1555 de godsdienstvrede van Augsburg.
• In het verdrag was afgesproken dat het staatshoofd de religie van zijn of haar
land bepaald. Mensen mogen dus niet zelf weten wat voor geloof ze hebben!
• Dit verdrag was een nederlaag voor hem. Hij wilde maar één Kerk. Het
handhaven van het katholieke als enige toegestane godsdienst was lastig.
• In 1555 doet Karel V afstand van de troon als een oude vermoeide man (hij is
dan 55 jaar) ! Het handhaven van het katholieke geloof
• De Nederlanden draagt hij over aan zijn zoon Filips II.
Luthers daden zorgen dus
al voor grote zorgen in
het rijk van Karel V

• En in 1555 zijn de
problemen nog niet
opgelost!!
• Karel V geeft ze dus
door aan zijn opvolger!
• Filips II zal een
strengere vorst worden
dan zijn vader!
 Programma:
• Bekijken Klokhuis Karel V (voorbeeld van de macht van deze koning in
de Nederlanden) en beantwoord en bespreek de bijbehorende vragen.
• Maak 4.3 en de invulsamenvatting van de paragraaf!