Kabanata 19

Mga Kapalarang Sinapit Ng

Isang Guro

Inihanda ni : Raiza Mae M. Moldogo

 BUOD NG KUWENTO:
Ang dagat-dagatang napapaligiran ng mga
kabundukan.Dalawang lalaking luksang-luksa,ang walan
na nakatanaw sa tubig,buhat sa isang mataas na lugar,an
isang binata,na ang anyo ay dukha at ang mukha'y
malungkot.
“Dito.”ang sabi nitong huli,“dito itinapon ang bangkay
inyong ama.Dito kami dinala ng sepulterero,nang kasam
si Tenyente Guevara.
Kinamayan ni Ibarra ang binata.
Ayon dito“Wala kayong
marami itongdapat
utangpasalamat
na loob sasaamaakin.”ang sabi
ni Ibarra nanito.
ang
tangi lamang niyang naiganti'y samahan ito sa libingan.
Kinalinga siya nito magmula ng siya'y dumating ng walang
sinumang nakakikilala,binigay sa kaniya lahat ng kailangan sa
pagtuturo at pupunta ito sa eskuwelahan para abutan ng
kaunting halaga ang mahihirap at masipag mag-aral na mga
bata.
“Ang sabi ninyo'y sinaklolohan ng aking ama ang mga batang
mahihirap at ngayon?”
“Ngayon ay ginawa nila ang magagawa at sumusulat sila
kung kailangan,”
“At ano ang dahilan?”
“Ang dahila'y nasa kanilang gula-gulanit na damit at
tinging nahihiya.”
Itinanong ni Ibarra kung ilan ang bata mayroon ang
guro.“Mahigit sa dalawang daan ang nasa listahan,at sa
eskuwelaha'y dalawampu't lima!”.
Tinanong ni Ibarra kung bakit ganoon.Ang Guro ay malungkot
na ngumiti.“Sabihin ko sa inyo ang sanhi ay walang pinag-iba
sa ikukuwento ko sa inyo,ang isang mahaba't nakababagot na
kabuhayan,”aniya.
Noo'y nakapag-isip si Ibarra na ipagpatuloy ang nasimulan ng
kaniyang ama na higit na makabuluhan kaysa sa ito'y iyakan o
kaya'y ipaghiganti,sa bayan at sa isang pari.Ayon sa kaniya ito
ay kaniyang pinapatawad dahil sa kamangmangan ng una at
ang pari ay kaniyang igiginagalang dahil sa kalagayan nito at
ito ang nagturo ng relihiyon sa tao.

At dahil gusto niyang ituloy ang hangarin ng kaniyang ama ibig

niyang malaman ang sagabal sa pagtuturo.
Tinugon ng Guro at sinabi ang mga nakahahadlang.“ Ang
una'y walang sukat makaakit sa kabataan at pangalawa'y
pumapatay naman ang kakulangan sa kagamitan at maraming
kagamitan at maraming kung ano-ano.
At sa Alemanya ay walong taon nag-aaral ang mga anak ng
tagabukid,nagsisibasa,sumusulat at nagkakabisa ngunit
walang nauunawaan isa mang salita.”
“At kayong nakakakilala sa kasamaan,bakit hindi ninyo inisip
na lunasan ito.”
Malungkot na iniiiling ang ulo;“ang isang kaawaawang guro
ay hindi lamang sa mga kung ano-ano lang at iba pang
usapan.”Sa isang beses na tinangka kong malutas ang mga
kasamaang iyon sa pamamagitan ng pagtuturo ng wikang
Kastila ang mga bata,na inakala kong papakinabangan ng
lahat.
Saglit na huminto na parang nag-
aalinlangan.Pagkatapos,parang may binuong balak,at
nagpatuloy.
makaraan ang ilang araw ay pinatawag ako ng ni Padre
Damaso sa sakristan-mayor.Dahil sa takot na paghintayin ito
dali-dali akong umakakyat.Nagpugay at binati ng magandang
araw sa wikang Kastila.Ang ginawa ng pari ay ang pagbati sa
kanya sa paaarang pag-abot ng kamay nito para hagkan na
inurong naman nito ng hindi siya sinagot,saka humalakhak ng
pakutya.Ako'y naiyamot sa nagawang kapahangasan.

Tatanungin ko na ito ng magmura naman kapalit ng tawa at

padustang sinabi na:“Buenos Dias,ha?'buenos dias! Kay inam
marunong ka na palang magsalita ng Kastila!”At nagpatuloy sa
pagtawa.
Handi napigil ni Ibarra ang isang ngiti.
Sinabi nang guro na hindi pumasok sa kaniya na matawa.“Ang
pakiramdam ko noon ay umaakyat ang
dugo sa aking ulo at isang kidlat ang nagpadalim sa aking
utak .Tingin ko noon sa Kura ay napakalayo kaya ako'y
humakbang papalapit dito.Pumagitna ang sakristan-
mayor ,tumayo at matigas na sinabing“Huwag mo akong
gagamitan ng mga damit na hiram,sapat na sa inyo ang sarili
mong wika at huwag mong sirain ang wikang Kastila na hindi
bagay sa inyo.Kilala mo ba si Caruela?Si Caruela ay isang guro
na hindi marunong bumasa pero may escuela.”

Pinigil ko ito pero pumasok ito sa silid at ibinalandra ang

pintuan.Ano pang magagawa ko,bahagya nang mabuhay sa
aking sahod na para masingil,na kailangan ng pagsang-ayon
ng kura na pinakaulo sa kapangyarihan sa
pananampalataya,pulitika,at sibil sa ibang bayan,kinakatigan
ng kaniyang Corporacion,
kinatatakutan ng pamahalaan,mayaman,
makapangyarihan,pinagsasanggunian,dinidinig,pinaniniwalaa
n at kailanma'y inaayo ng lahat? Sa madaling salita'y walang
karapatan kapag ako ma'y inaalapusta at aalisan ng trabaho
kapag ako'y sumagot,di rin naman masusulong ang
pagtuturo,sa halip ay kakampi pa sa Kura,kamumuhian at
pagsasabihang mayabang,mapagmataas,masamang
Kristiyano,walang pinag-aralan,kundi'y pangangalanan na
kalaban ng Kastila at pilibustero.Ang guro ay hindi
hinahanapan ng dunong ni sipag kundi
pagtitimpi,pagpapakumbaba,pagwawalang-kibo,at patawarin
ako ng Diyos kung itinakwil ko ang sarili kong budhi at
katwiran,pero dito ako ipinanganak sa bayang ito, kailangan
kong mabuhay,mayroon akong ina,ako'y napadala sa aking
kapalaran,na wari'y bangkay na tangay ng alon.
“At dahil sa sagabal na iyan ay nanlamig na ng lubusan ang
inyong loob?At naging ganiyan na nga,pagkatapos kamusta
ang inyong kabuhayan?”
“Maano na ngang ako'y nadala.”Magsimula noo'y
kinamuhian ang pinag-aralang hanapbuhay.Minsang naisip ko
na humanap ng iba kagaya ng aking Ina,sapagkat ang gawain
na ginawa kapag laban sa sariling kalooban at ikinahihiya ay
pasakit,ang eskuwelahan na nagpapaalala ng kahihiyan at
mapapait na sandali.Ni hindi ko na ipinagtapat ito sa aking
Ina ,kabaliktaran ang alam nito sa nangyayari sa akin.Kung
hindi gayon ang aking gagawin,bukod sa hindi ko magagamot
ang aking kasawian,ay pasasakitin ko ang loob nito,bagay na
bukod sa walang kabuluhan ay isang pagkakasala.Namalagi
nga ako sa aking tungkulin at pinilit kong huwag manlamig
ang aking kalooban.
 Sandaling huminto at pagkatapos ay nagpatuloy.
"Mula nang ako'y minura aking siniyasat ang sarili at
nakilala na ako'y napakatanga.Inaral ko ang wikang
Kastila.Pinahiram ako ng libro ng matandang Pilosopo at ito
ay sinuri.Dahil sa mga bagong pagaakala ng natutuhan ng
isa't isang banda'y nag-iba ang aking pag-iisip at nakilala
ang maraming bagay sa paraang lubhang kaiba kaysa
pagkilala sa dati.Nakakita ng mga kamalian sa mga bagay,na
dating pag-unawa ko'y inaring mga katotohanan at sa
katotohanan doon sa inakalang kamalian halimbawa'y
pamalo,na una palang ay sagisag ng eskuwelahan,na aking
inakalang mabuting paraan para sa ikatututo ay mas
nakasisira.
Nakilala ko rin na ang pagpapakita ng pamalo sa araw-araw ay
pumapatay sa damdamin ng mahabaging puso,at pumapawi
sa lagablab ng karangalan,na panimbangan ng mundo,at sabay
ng mundo,at sabay na pagkapawing iyo'y napapawi naman
ang kahihiyan na mahirap nang mapabalik.Nakapangilabot sa
akin ang nakaraang panahon.Tinangka kong iligtas ang
kasalukuyan,sa pagbabago ng pamamalakad.Ginawa kong
ang eskuwelahan ay maging isang lugar o pook na liwaliwan
ng pag-iisip at hindi isang lugar ng paghihirap.Unti-unti ko ng
inalis ang pamalo,iniuwi ko sa bahay ang disciplina at
pinalitan ng pagpapataas at pagpapahalaga sa kanilang mga
sarili.Mas maraming bata ang madalas pumasok ,at ang
minsang mapuri sa harap ng lahat ay nag-iibayo ng pag-aaral
sa kinabukasan.Madaling kumalat sa bayang ako'y di
namamalo .Ipinatawag ako ng Kura,binati ko siya sa wikang
Tagalog.
Sinasabi sa aking sinisira ko ang mga bata,inaaksaya ko ang
panahon,hindi ako tumupad sa aking tungkulin,na ang amang
nagpapatawad ng palo ay hindi nagmamahal sa anak,na sang-
ayon sa sabi ng Espiritu Santo ay la letra con sangre
entra,Binanggit sa akin ang maraming sawikain nang
kapanahunan ng mga barbaro,na para bang sa dahilang ang
isang bagay na sinabi ng unang tao ay hindi dapat tutulan.Sang
ayon dito,dapat na ating paniwalaan na nagkaroon nga ng mga
ganid na nilalang ng panahong iyon.Ipinagbilinan akong
magmalasakit at magbalik sa kinagawian ,sapagkat kung hindi
ay isusumbong ako sa Alkalde .Makaraan ang ilang araw ay
pumunta sa silong ng kumbento ang mga magulang ng bata.,at
kailangan kong gamitin iyon buo kong pagtitiis .“Iyon ang
marunong!"anila,“ang mga Gurong iyon ay namamalo at
nagtutuwid sa mga punong baluktot.”Ang iba'y hindi nasiyahan
sa mga ganitong pabugal(maasim)na
iba'y hindi nasiyahan sa mga ganitong pabugal(maasim)na
parunggit(parinig).Tahasang sinabi sa akin,na kung ako'y
magpapatuloy sa aking paraan,ay walang matutuhan ang
kanilang mga anak at sila'y mapipilitang alisin sa
eskuwelahan.Walang kabuluhan ang mangatuwiran sa
kanila.Binanggit sa akin,ang sabi ng Kura,ni ganoon,ni ganito
isinama pati ang sabi nila,na kung hindi
dahil sa mga palo kanilang mga Guro ay wala sanang
natutuhan anuman.Ang pagkampi sa akin ng ilan ay
nakabawas nang kaunti sa dinaranas kong kapaitan sa pagkilala
ng ganoong pagkasira ng aking pag-asa.”
“Dahil sa nangyari,kailangan kong iwan ang isang paraan na
matapos ang maraming paghihirap ay nagbibigay na sa akin ng
bunga.
Nagsisikap ang kalooban kong dinala kinabukasan sa
eskuwelahan ang mga pamalo at sinimulan ko ang aking
masamang gawain.Ang mga bata na unti-unti ng natutuwa sa
akin ay napawi at muling naghari ang kalungkutan.Pinipilit ko
na huwag dalasan ang pamamalo at sinisikap kong maging
napakahina,ang mga bata'y sobrang
nangagdaramdam(nagdaramdam),napapahiya,at nagsisiiyak
na taglay ang buong lungkot.Ang bagay na iyon ay tumama sa
aking puso .Napapaso ako sa mga luha nila.Ang puso ko ay
hindi magkasya sa aking dibdib.Ng araw na iyon ay iniwan ko
ang eskuwelahan nang wala pa oras at umuwi sa bahay para
umiyak.Ang Sabi saakin ng matandang Don Atanasio
ay:“Humihingi ng palo ang mga magulang?Bakit hindi sila ang
binigyan ninyo?”Dahil sa nangyayaring iyon ay nagkasakit ako.”
Kagagaling ko palang ay bumalik agad ako sa
eskuwelahan.Ang nadatnan ko'y ikalimang bahagi na lamang
sa eskuwelahan.Ang nadatnan ko'y ikalimang bahagi na
lamang ng bilang ng mga estudyante.Wala isa mang
nagapapakita ng tuwa,walang isa mang bumati sa akin dahil
sa aking paggaling.Baka nga mas gusto pa nga nilang h'wag
na akong gumaling, sapagkat ang papalit sa akin,kahit na
mas marami kung mamalo,ay di naman bihira magpakita sa
eskuwelahan.Ang iba kong mga estudyante ay mga
naglalakwatsa.Ako raw ang nag-ayo at ako ang sinisi.
“At natutuwa na kayo sa mga bagong estudyante?”ang
tabong ni Ibarra.
“Puwede nga po bang hindi?”ang sagot.“Maraming bagay
na nangyari noong may sakit ako.Napalitan ang aming
Kura.Nagkaroon ako ng pag-asa at balak,bunga ng mga
kahihiyang iyon,sabi ko sa sarili.
Tinangka ko,yamang sa ngayo'y hindi na puwedeng
magustuhan nila ako,na maitago man lamang nila ang ilang
bagay na galing sa akin,at balang araw ay maalala akong di
gaanong kasama.Alam ninyong sa maraming eskuwelahan ay
nasa wikang Kastila ang mga libro,maliban sa wikang Tagalog
na Katesismo na nag-iiba sang-ayon sa gusto ng corporacion
na kinaaniban ng Kura.Ang mga librong ito'y karaniwang
maging nobena o trisahiyo.Ang Katesismo ni Padre Astete na
kinapulutan nila ng kabaitan na gaya rin ng matutuhan sa mga
libro ng erehe.Sa pangyayaring di ko sila maturuan ng wikang
Kastila,ni maisalin sa Tagalog ang gayong karaming libro,ay
pinagsikapan kong ipalit sa kanila ang mga maiikling salaysay
na sinipi ko sa mga kabuluhang mga kathang Tagalog.Kung
minsan ay nagsasalin ako sa Tagalog na mumunting katha na
gaya halimbawa ng kasaysayan ng Pilipinas ni Padre Barranera
at idinikta ko sa kanila pagkatapos para maipon sa isang
Pilipinas ni Padre Barranera at idinikta ko sa kanila pagkatapos
para maipon sa isang kuwaderno,at kung minsan ay
dinaragdagan ko ng alam ko.Sa dahilang wala akong mapa
para turuan ng geograpi,ay kinopya ang isang mapa ng
probinsiya,na makita ko ang kabisera,at sa pamamagitan ng
kopya,itinuro ko sa kanila ang ilang bagay.Ipinatawag ako ng
bagong Kura at kahit hindi ako kinagalitan ay sinabi naman sa
akin na ang una kong dapat ituro ay tungkol sa
pananampalataya;at bago ko ituro ang mga bagay na ito ay
dapat munang ipakita ng mga bata,sa paglilitis,na namemorya
nilang mabuti ang Misteryo,ang Trisahiyo at ang Katesismo ng
Doktrina Kristiyana.”
 “Sa ngayon nga,ang ginawa ko'y ang maging
bubutok(loro)ang mga bata at maisaulo nila ang maraming
bagay na wala silang maintindihang ni isa mang
salita.Marami na ang nakaaalam ng Misteryo at
Trisahiyo,pero natatakot akong mawalang-bisa ang aking
pagsusumikap sa Padre Astete, sapagkat marami sa aking
tinuruan na hindi pa nakalilinaw sa kanila kung alin ang
tanong at kung alin ang sagot at ang kahulugan ng mga
ito.At sa ganoong paraan na tayo ay namatay,ganoon ang
uulitin ng mga ipinanganak,at sa Europa'y pag-uusapan ng
pagkakasulong.”
 “Huwag tayong mawawalan ng pag-asa!” “Inanyayahan
ako ng tenyente-mayor para dumalo sa isang pulong sa
tribunal...Baka matagpuan ninyo roon ang sagot sa inyong
mga tanong.”
Ang guro ma'y tumindig na rin, pero umiiling ng tanda ng
pagdududa,at sumagot.
“Makikita ninyo't ang balak na iyan,na sinabi sa akin ay
matutulad sa mga balak ko!At kung hindi,ay tingnan natin
ang mangyayari!”
Importante at mahahalagang pangyayari:
Nag-uusap ang binatang Guro at si Ibarra di
kalayuan sa dagat na pinaliligiran ng
kabundukan.Kanilang pinag-uusapan ang ama ni
Ibarra.Tinuro ng Guro Kung saang parte itinapon
ang bangkay nga ama ni Ibarra.Maraming
tinanong si Ibarra sa Guro tungkol sa mga
kalagayan at mga naging karanasan ng ama niya
at maging sa sarili nito.Ayon dito malaki ang utang
na loob niya sa ama ni Ibarra,kung wala ito siguro
ay hindi siya nakapagtuturo.Sa sandali'y na
isip si Ibarra na ipagpatuloy ang sinimulan ng
ama.Nagtanong si Ibarra kung ano ang hadlang sa
pagtuturo.Sinabi lahat ng Guro ang problema.Nag
maraming balakid sa kaniyang naisin.Wala siyang
magawa,kahit ni halos alisan na siya ng kaniyang sariling
karapatan.

Unfamiliar words:
Sepulterero-tagahukay ng puntod para sa ililibing,
karaniwang nagsisilbi ring bantay ng sementeryo.

La letra con sangre entra-Sa pamamagitan ng dugo'y

pumapasok ang titik.
Pagbibigay diin sa pangunahing tauhan:
Binatang guro-isang simpleng guro na hinangad ang
nakabubuti para sa mga batang kanyang tinuturuan
ngunit nakaranas ng di magandang pagtrato(mga iba't
ibang kahihiyan)sa mga tao higit sa kasalukuyang Kura
noon na si Padre Damaso.

Juan Crisostomo Ibarra-siya'y katulad Ng kaniyang

ama(walang naisin kundi ang maging mabuti ang
kalagayan ng nakararami)may mabuting
kalooban,matapat at masayahin.
Padre Damaso-isa sa mga naging Kura
noon,mapagmalupit, kinatatakutan,mayaman at
makapangyarihan.

Iba pang nabanggit na tauhan:

Tenyente Guevara
Sakristan-Mayor
Ciruela
Don Atanasio
Padre Astete
Mga Katanungan:
1. Sino ang nagturo kay Ibarra
kung saan itinapon ang bangkay ng
kaniyang ama?

2.Ano-ano ang kapalarang ang

sinapit Ng Guro ayon dito?

3.Sa iyong palagay makatuwiran ba

ang ginawa ng Guro na ilihim sa
Ina nito ang mapapait na nangyari
sa kaniya para hindi masaktan ang
4.Ano ang naging dahilan kung bakit
naisipang tangkain ng Guro na baguhin ang
di kaaya-ayang pamamalakad ng
eskuwelahan?

5.Kung ikaw ang nasa kalagayan ng

Guro,gagawin mo din ba ang mga bagay na
ginawa nito kahit alam mo na
mapapahamak ka at magdudulot ng mga
pangyayaring hindi mo inaasahan sa
hinaharap, makatulong lamang sa iba?
Bakit?
Maraming salamat!