REHBERLİK VE

ÖZEL EĞİTİM
DERS SORUMLUSU:
DR. ÖĞRETİM ÜYESİ NİSA GÖKDEN
KAYA
 Rehberliğin Tarihçesi
Rehberliğin Amerika'daki Gelişimi
1-Öğrencileri iş olanaklarından haberdar etmek anlamında ilk rehberlik denemesi 1895 yıllarında
başlatılmıştır.
2-1908 yılında Boston'da Frank Parsons ilk mesleki büroyu kurmuştur.
3- 1909/ 1915 yılları arasında rehberlik uygulamalarının yaygınlaştığı görülmektedir. 1915te öğrencilere,
öğretmenlere ve velilere meslekler hakkında bilgi vermek üzere Baston Enformasyon Dairesinden sonra
1915 te Boston Mesleki Rehberlik Dairesi kurulmuştur.
4- İlk mesleki rehberlik kongresi 1910 da Boston da toplanmıştır. Ulusal düzeyde mesleki bir örgüt
kurmanın ilk adımları atılmış ardından ulusal mesleki rehberlik derneği kurulmuştur.
5-1958 de kabul edilen Ulusal Savunma Eğitim Yasası ile P.D.R. hizmetleri parasal desteğe kavuşmuştur.
6-1952 yılında ülke içinde etkinlik gösteren dernekler arasında bütünlük sağlanmış, kişilik ve rehberlik
hizmetleri bünyesinde toplayan Amerikan Kişisel ve Rehberlik Derneği kurulmuştur.
 Rehberliğin Tarihçesi
Avrupa'da rehberliğin gelişimi
1-Rehberlik çalışmaları daha çok, öğrencilerin akademik gelişmelerine ve mesleklere
yönelmelerine dönük olup, öğrencilerin kişisel sosyal konulardaki duygusal problemleri ile fazla
ilgilenilmemektedir.
2-Avrupa'da P.D.R çalışmalarını, ortaokullarda yani orta öğretimin birinci döneminde önem
kazandığı ortaya çıkmıştır.
3-Genel olarak Avrupa'da rehberlik 1950li yılların sonlarında gelişmeye başlamıştır, fakat
uygulamaya geçişin Amerika'ya göre geç olduğunu söyleyebiliriz.
4-Avrupa okullarındaki rehberlik uygulamalarında genellikle test ve envanter gibi psikolojik
ölçme araçları fazla kullanılmakta, öğretmenlerin öğrenciler hakkındaki gözlemleri esas
alınmaktadır.
 Rehberliğin Tarihçesi
Türkiye'de rehberliğin gelişimi
1- İlk defa 1953-54 ders yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagojik ve Özel Eğitim Bölümlerinde rehberlik
bağımsız bir ders olarak programda yer almıştır.
2- 1953 yılında Amerikalı eğitim uzmanlarının girişimleri ile 1953 yılında eğitimde kullanılacak ölçme
araçlarını geliştirmek üzere Talim ve Terbiye Dairesine bağlı Test ve Araştırma Bürosu kurulmuştur.
3- 1955 yılında İstanbul'da, 1956 yılında Ankara’da Deneme Lisesinin ders programları rehberliği esas
alan bir eğitim anlayışıyla hazırlanmış ve uygulanmaya geçilmiştir.
4-1959 da İstanbul ve İzmir'de daha sonra diğer illerimizde Rehberlik ve Araştırma Merkezleri açılmıştır.
5- 1960dan sonra ülkemizde planlı kalkınma dönemi başlamıştır.
6- 1969 yılı içinde, öncelikle öğrenci sayısı fazla okullardan başlamak üzere mesleki
rehberlik, yöneltme hizmetini görecek personelin yetiştirilmesi ve faaliyete geçmesine başlanmıştır.
 Rehberliğin Tarihçesi
Türkiye'de rehberliğin gelişimi
7- Rehberlik konusu ilk olarak 7. Milli Eğitim Şurasında ele alınmıştır.
8- 8. Milli Eğitim Şurasında programların
a)Yükseköğretime
b)Mesleğe ve Hayata
c)Hem yükseköğretime hem mesleğe ve hayata hazırlamak üzere çeşitlendirilmesi gerektiği
belirtilmiştir.
9- 9. Milli Eğitim Şurasında aynı görüşü benimsemiş ve orta öğretimin birinci sınıfı Yöneltme Sınıfı
haline getirilmiştir.
 Rehberliğin Tarihçesi
Türkiye'de rehberliğin gelişimi
10- 1970 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Dairesi orta dereceli okullarımızda
rehberlik servislerinin kuruluşu ve görevi ile ilgili esasları hazırlayıp 24 okulda uygulamaya
geçmiştir.
11-1974 yılında toplanan 9. Milli Eğitim Şurasında rehberlik çalışmalarının amaç ve tekniklerinin
ayrıntılı olarak belirten bir rapor tartışılmış ve bu raporda sözü edilen görevlerin yürütülebilmesi
için programlarda iki saatin rehberliğe ayrılmasına karar verilmiştir.
12- Ülkemizde 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile 1981 yılında yüksek öğretimde yapılan yeni
düzenlemeler sonucunda P.D.R. alan eğitiminde Psikolojik Hizmetler Ana bilim Dalları içinde
yerini almış, P.D.R. lisans programları başlatılmıştır.
 Rehberliğin Önemi
ÇAĞDAŞ EĞİTİME GÖRE EĞİTİMİN AMAÇLARI
1) Bireyi kendisi için yetiştirmek
Meslek sahibi yapmak
Toplumsal uyumu sağlamak
Kendini geliştirme olanakları vermek
2) Bireyi toplum için yetiştirmek
İyi bir vatandaş olmasını sağlamak
Nitelikli insan gücünü sağlamak
Bireye yaratıcı ve verimli olabilecek davranışlar kazandırmak.
 Rehberliğin Önemi
ÇAĞDAŞ EĞİTİME GÖRE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN KAPSAMI
Öğrenci Kişilik Hizmetleri: Öğrencilerin öğretim faaliyetlerinden en etkili biçimde
yararlanabilmelerini ve kendilerini her yönüyle geliştirmeleri için uygun ortam sağlamaya yönelik
hizmetlerin tümüdür.
Bu kişilik hizmetleri şu başlıklar altında toplayabiliriz;
1) Sağlık Hizmetleri
Sağlıkla ilgili önlemler almak.
Sağlık eğitimi vermek
Kontroller ve taramalar yapmak.
Tedavi hizmetleri
 Rehberliğin Önemi
Öğrenci Kişilik Hizmetleri:
2) Sosyal Yardım Hizmetleri
Parasal yardım hizmeti
Ek iş bulma
Barınma hizmetleri
Beslenme hizmetleri
Ulaşım hizmetleri
 Rehberliğin Önemi
Öğrenci Kişilik Hizmetleri:
3) Rehberlik Hizmetleri
Bireyi tanıma hizmeti
Bilgi toplama ve yayma hizmeti
Yöneltme ve yerleştirme hizmet
İzleme ve değerlendirme hizmeti
Psikolojik danışma hizmeti
Oryantasyon hizmeti
Plan program hazırlama
Müşavirlik
Çevre ve aile ilişkileri
Araştırma değerlendirme
Akran temelli uygulamalar
 Rehberliğin Önemi
Öğrenci Kişilik Hizmetleri:
4) Özel Yetiştirme Hizmetleri
Başarısızlığı giderici yetiştirme hizmetleri
Özel yetenekleri geliştirme hizmetleri
İhtiyaca göre hazırlık kursları (KPSS – LYS gibi.)
5) Özel Eğitim Hizmetleri
Üstün yetenekli öğrencilere verilen hizmetler
Engelli öğrencilere verilen hizmetler
6) Sosyal ve Kültürel Hizmetler
Boş zaman eğitimi verme
Boş zamanları değerlendirme olanakları hazırlama
Çeşitli etkinlikleri planlama
 REHBERLİĞİ GEREKLİ KILAN
ETKENLER
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini gerekli kılan etmenleri üç ana başlıkta toplamak mümkündür:
1. Sosyal Kültürel ve Ekonomik Temeller
Bilimde ve teknolojideki gelişmeler
Toplumlar arası kültürel etkileşimin hızlanması
İnançlar ve değerlerdeki değişmeler
Nüfus artışı ve göçün etkisi
Kuşaklar arası çatışmalar
Suç işleme oranının artması
Değişen topluma uyumun güçleşmesi.
Aile fonksiyonlarının değişmesi.
Meslek seçiminin zorlaşması.
 REHBERLİĞİ GEREKLİ KILAN
ETKENLER
2. Bireysel Temeller (Psikolojik ya da Duygusal)
Bireysel farkların eğitimde dikkate alınması.
Bireyin kişilik özelliklerinin çözülmesi ve tanınması
Bireyin duygusal yönüne verilen önemin artması
Psikoloji ve psikometrideki gelişmeler
Ruhsal bozukluklar ve hastalıkların artması
 REHBERLİĞİ GEREKLİ KILAN
ETKENLER
3. Felsefi Temeller
Toplumdaki demokratik fikir ve düşüncelerin gelişmesi
Gelişim görevlerini yerine getirme isteği.
İlerlemeci eğitim anlayışının benimsenmesi.
Öğrenci merkezli yaklaşımların önemi
Karar verme ve seçme özgürlüğü
 Rehberliğin Amaçları
Bireyin kendisini tanımasına, anlamasına ve kabul
etmesine yardımcı olma.
Birey, beden ve zihinsel yeteneklerini, güçlü ve zayıf
yanlarını, sevdiği ve sevmediği etkinlikleri, psikolojik
ihtiyaçlarını, tutum ve değerlerini tanıyıp kabul ettiği zaman
kendini tanımış olur. Danışman, danışanına bir ayna
tutuyormuşçasına hareket etmelidir. Kişiye kendisini
göstermelidir.
 Rehberliğin Amaçları
“Ne yapacağımı bilemiyorum?”, “nerde hata yapıyorum?”,
“nasıl davranmalıyım?” gibi sorular kişinin kendini tanımaya
yönelik sorularından bazılarıdır.

Kişi kendini doğru tanımalı, tanımlamalı, kapasitesini bilmeli

ve gerçekçi olmalıdır. Çünkü bunu başaramayan bir kişi
sorunlarına da gerçek çözümler üretemez.
 Rehberliğin Amaçları
Bireyin çevresindeki imkânları tanımasına yardımcı olma.
Birey çevresindeki imkânların farkına vardığı zaman, kendisine uygun
olanı ve gelişimine katkı sağlayacak olan fırsatları daha iyi görür. Bireyin
çevresindeki imkânları öğrenmense yönelik hizmetler; rehberliğin bilgi
verme olarak da adlandırılan ikincil işlevleridir. Kişinin ilgi, yetenek ve
değerlerine uygun okullar, programlar ve meslekler hakkında bilgi
verme, verimli ders çalışma yollarını öğretmen, disiplin kurallarını
açıklama, boş zamanları değerlendirme etkinlikleri bu işlevin
kapsamındadır.
 Rehberliğin Amaçları
Bireyin sahip olduğu potansiyelleri kullanabilmesine
yardımcı olma.
Bu işlev 1. ve 3. işlevin uzlaşmasıdır. Kendini doğru tanıyan
gerçekçi bireyler yeteneklerini uygun koşullarda kullanırlar ve
doğru kararlar verebilirler. Böylece kendilerini gerçekleştirmiş
olurlar. Çünkü kendini gerçekleştirmenin yolu bireyin kendisini
doğru tanıyıp yeteneklerini uygun şekilde kullanmasıdır.
 Kendini gerçekleştirme
Rehberliğin amacı olarak belirtilen " Kendini
gerçekleştirme"nin tanımı
Kendini Gerçekleştirme : Bireyin, kendini anlaması,
problemlerini çözebilmesi, kendine uygun seçimler yaparak
gerçekçi kararlar alabilmesi, kendi kapasitelerini en uygun
bir düzeyde geliştirebilmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir
uyum yapabilmesidir.
 Kendini Gerçekleştirmekte Olan
Bireyin Özellikleri
Yeterli bir kişiliğe sahiptir; daha verimlidir. Kim olduğunu gerçekçi bir
gözle algıladığı gibi kim olabileceği hakkında tutarlı bir görüşe sahiptir.
Hem kendisi hem de başkaları hakkında iyi düşüncelere sahiptir;
insan değerlerine saygı duyar, onları benimser ve geliştirir.
Zamanının iyi kullanır; geçmişten çok geleceğe dönüktür; yaratıcıdır.
Kendine saygı duyar ve kendini olduğu gibi kabul eder; duygularını
açığa vurmaktan kaçınmaz.
Değişmeye ve yeni yaşantılara açıktır. Kendini değişmekte olan bu
gerçek dünyanın yine değişmekte olan bir parçası gibi görür.
 Kendini Gerçekleştirmekte Olan
Bireyin Özellikleri
Kendini gerçekleştirme, birey için, kuşkusuz yaşam boyu
devam eden bir süreçtir. Her bireyin belli bir dönemde belirli
bir gerçekleşim düzeyi vardır. Bu gerçekleşim düzeyinin
zaman içinde olumlu yönde gelişmesi beklenir. İşte,
psikolojik danışma ve rehberlik yardımının amacı da
yukarıda sıralanan özellikler bakımından bireyin bu
gerçekleşim düzeyini geliştirmek ve en uygun seviyeye
gelmesini sağlamaktır.
 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK
DANIŞMANIN İLKELERİ
Çağdaşlık bir uygarlık düzeyini, bir kültürü dile getirmektedir. Çağdaş
dediğimizde, yaklaşık aynı uygarlık düzeyinde olan, kültürleri
birbirinden farklı da olsa aynı temel değerleri paylaşan kimseleri
anlıyoruz. Toplumları çağdaş yapan temel değerlerden en önemlisi;
insan varlığına verilen değerdir. Çağdaş toplumlarda geçerli olan
insan anlayışındaki evrensel değerlerden ve eğitim felsefesinden
esinlenen rehberlik hizmetlerinin yürütülmesinde göz önünde
bulundurulması gereken önemli bazı ilkeler vardır. Bu ilkeler
şunlardır:
1. İnsan Saygıya Değer Bir Varlıktır
Her birey sahip olduğu özellikler bakımından biriciktir. Dolayısıyla
insanoğlu dili, dini, cinsiyeti, sosyal sınıfı, fiziksel ve psikolojik
özellikleri, arzuları, düşünceleri, tercihleri ve kararları bakımından
saygıya değer bir varlıktır. Saygı tüm bu özellikleri kapsamalıdır.
Danışman karşısındaki bireyi değerli bir varlık olarak algılamalı, onun
ihtiyaçlarına karşı duyarlı olmalı, onu dikkatle dinlemeli ve verdiği
kararlarda gerekli bilgi ve desteği sağlamalıdır.
2. Her Birey Seçme ve Karar Verme
Özgürlüğüne Sahiptir
Günümüzde insana kendi yönünü çizmesine, kendi hayatı hakkında
karar verme özgürlüğüne sahip olmasına, kendi davranışlarının
sorumluluğunu üstlenmesine ve çeşitli durumlarla ilgili yaptığı
tercihlerle varoluşunu ortaya koymasına fırsat verilmektedir. Bireyin
seçme özgürlüğünü kullanabilmesi için önünde seçim yapabileceği
alternatiflerin olması gerekir. Çağdaş demokratik toplumlar, bireylere
kendilerini gerçekleştirme çabalarında kısıtlayıcı ekonomik ve siyasal
engelleri kaldırma ve bireylerin özgürlük sınırlarını elden geldiği kadar
genişletme çabasındadırlar Rehberlik, bireye seçme özgürlüğü
tanıyan çevrelerde var olabilir ve rehberliğin görevi bireyin bu
özgürlüğünü kullanabilmesi için seçenekleri algılayabilmesine ve
doğru tercihler yapmasına yardımcı olmaya çalışmaktadır.
3. Her Birey yardıma İhtiyaç Duyar ve
Yardım Almalıdır
Birey biyolojik, psikolojik ve sosyal olarak gelişimini sağlayabilmesi
için başkalarının yardımına ihtiyaç duyar. Rehberliğin amacıda bireyin
kendisini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Bu nedenle her birey
için rehberlik hizmetleri açık olmalıdır. Rehberlik hizmetlerini sadece
normalden sapanlara, özürlü ya da uyumsuz bireylere verilen bir
yardım hizmeti olarak da görmemek gerekir. Rehberlik hizmetleri,
koruyucu bir hizmet olduğundan sıkıntıya düşen herkes bu
hizmetlerden yararlanabilir.
4. Rehberlik Hizmetlerinde
Yürütülmesinde Gönüllülük Esastır
Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi gönüllülük esasına dayanır. Hiç
kimseye, bu hizmetlerden yararlanması için baskı yapılamaz. Ayrıca
rehberlik hizmetleri ile ilgili görevleri yapması için hiç kimse
zorlanamaz. Rehberlik hizmetleri zorlamayla değil, katılım ve işbirliği
içerisinde yürütülür.
5. Rehberlik Hizmetlerinin
Yürütülmesinde Gizlilik Esastır
Rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi esnasında danışmanın
mahremiyetine saygı duyulmalı ve danışanın sırlarının saklanmasına
özen gösterilmelidir. Danışanın kendisi ile ilgili paylaştığı sırları izni
olmaksızın hiçbir kurum veya kişiye iletilmemelidir. Danışma
ortamlarında güvenin oluşturulabilmesi için gizlilik ilkesine titizlikle
uyulmalıdır.
6. Rehberlik Hizmetlerinde Bireysel
Farklara Saygı Duyulmalıdır
Bireyler yetenek, ilgi, değer, tutum, gelişim özellikleri, psikolojik,
kültürel, sosyal ve ekonomik yönleri bakımından birbirinden farklılık
gösterirler. Rehberlik hizmetleri yürütülürken bu özellikler göz
önünde bulundurulmalıdır. Eğitim programları ve ortamı bu özellikler
dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Bedence zayıf olanın öğretmeni
tarafından diğer arkadaşları gibi kilolu olmadığı gerekçesiyle
azarlanması ne kadar yadırganacak şeyse aynı şekilde yeteneği düşük
olanın iyi öğrenemediği gerekçesiyle azarlanması o kadar yanlıştır.
7. Rehberlik Hizmetleri Yaşam Boyu
Süren Bir Hizmettir
Rehberlik hizmetleri koruyucu ve geliştirici bir fonksiyona sahiptir.
Gelişim doğumdan ölüme kadar devam eden bir süreçtir. Bu süreçte,
her gelişim döneminin kendine özgü görevlerinin yerine
getirilmesinde bireyler zaman zaman yardıma ihtiyaç duyabilir.
Dolayısıyla bireyin yaşamı boyunca atacağı adımlarda sağlıklı kararlar
alabilmesi için bu hizmetlerden yararlanmaya ihtiyacı vardır.
8. Rehberlik Hizmetleri Profesyonel
Bir Yardım Sürecidir
Rehberlik hizmetleri belli bir plan ve program dahilinde
yürütülmektedir. Bu işi yürüten kişilerin alanda gerekli eğitimi almış
ve gerekli yeterliliğe ulaşmış olması gerekir. Rehberlik hizmetleri
uzmanların liderliğinde, idareci, öğretmen ve diğer okul personeli
işbirliği içerisinde yürütülmelidir.
9. Rehberlik Hizmetleri Bireye ve
Topluma Karşı Sorumludur
Eğitim, bireye istendik davranışların kazandırılması amacını güder.
Rehberlik faaliyetleri yürütülürken bu amaca dikkat edilmelidir.
Bireyin toplumun desteği olmaksızın kendini gerçekleştirmesi
mümkün değildir. İsteklerini toplumla çatışmadan gidermeyi
öğrenmesi noktasında rehberlik hizmetleri gerekli desteği
sağlamalıdır. Bu açıdan bakıldığında rehberliğin, bireyi toplumla karşı
karşıya getirme gibi bir amacı taşımadığı net olarak görülür. Aksine
rehberliğin amacı bireyin topluma dinamik bir uyum gösterebilmesi
için gerekli duyarlılığı ve beceriyi kazanmasına yardım etmektir.
9. Rehberlik Hizmetleri Bireye ve
Topluma Karşı Sorumludur
Toplum göz önünde bulundurulurken birey rencide edilmemeli,
bireysel özellikleri geliştirirken de toplumun varlığı unutulmamalıdır.
Aksi halde madalyonun bir yüzü yok edilmiş olur. "Kızım sende
elektra karmaşası vardır" diyerek öğrencisinin intihar etmesine sebep
olan öğretmen, bulunduğu Türk Toplumunun değerlerini göz önünde
bulundurmadan rehberlik etmeye kalkışmıştır. İlkesiz davrandığı için
beklenmedik kötü bir sonuçla karşı karşıya kalmıştır.
10. Rehberlik Hizmetleri Eğitimin
Ayrılmaz Bir Parçasıdır
Eğitimin, öğretim ve yönetim gibi geleneksel iki işlevinin yanında
gelişmekte olan rehberlik hizmetleri üçüncü temel ayağını
oluşturmaktadır. Rehberlik hizmetleri yürütülürken eğitimin diğer
fonksiyonları ile ahenk içerisinde olmasına dikkat edilmelidir.
Rehberlik hizmetleri bir eğitim hizmeti olarak düşünülmeli, eğitimden
ayrı ama eğitim için yürütülen bir hizmet olarak anlaşılmamalıdır.