METODOLOGII

BADAŃ
PSYCHOLOGICZNYC
H
HIPOTEZY
 HIPOTEZY
Statystyka to nie tylko zliczanie i klasyfikacja
obserwacji/przypadków.
Statystyka to przede wszystkim narzędzie do
testowania naukowych hipotez
Testowaniem hipotez zajmują się
naukowcy/firmy statystyczne/firmy badawcze
 HIPOTEZY

Termin ten wywodzi się z j. greckiego

(Hypothesis) i oznacza przypuszczenie

Możemy powiedzieć również, że hipoteza

jest to proponowana przez nas odpowiedź,
jakiej można udzielić na pytanie badawcze.
Proponowana dlatego, ponieważ zostanie
zweryfikowana po przeprowadzeniu badań
empirycznych
 Dwa znaczenia terminu
HIPOTEZA
 Przypuszczenie naukowe
wysunięte dla objaśniania jakiegoś
zjawiska lub szeregu zjawisk,
wymagające sprawdzenia
 Wszelki domysł tłumaczący
stwierdzone fakty
 Hipotezy powinny być
1. O tyle nowe, żeby wskazywały na jakieś nieznane
dotąd aspekty badanych faktów, procesów, zjawisk
2. Na tyle ogólne, żeby obejmowały swoim zasięgiem
wszelkie fakty, procesy, zjawiska których dotyczą
3. Pojęciowo jasne tj. wyrażone w jednoznacznych
terminach, możliwie dostatecznie ostrych
4. Wolne od sprzeczności wewnętrznych (logicznych)
5. Empirycznie sprawdzalne, czyli dające się
zweryfikować (potwierdzać) lub sfalsyfikować
(obalić)
Hipoteza jako odpowiedź na problem badawczy

 Hipoteza powinna jasno wynikać z dobrze

postawionego problemu badawczego
 Stwierdzenie może zostać uznane za
hipotezę jeśli jest sprawdzalne.
Hipoteza jako odpowiedź na problem badawczy

 Jeśli hipoteza jest tylko zdolna wyjaśnić tylko

te fakty do których wyjaśnienia została
sformułowana i nie jest zdolna przewidywać
nowych faktów (zjawisk, prognoz) to jest to
hipoteza ad hoc (doraźna).
 Jak unikać hipotez ad hoc

 Najlepszym sposobem jest wyprowadzanie

jak największej liczby różnorodnych
konsekwencji empirycznych, które dadzą
się skonfrontować z doświadczeniem.
Kryteria poprawności hipotez statystycznych

 1. hipoteza musi być adekwatną odpowiedzią na problem

 2. hipoteza musi być najprostszą odpowiedzią na problem
 3. hipoteza musi być tak sformułowana aby można było
zweryfikować lub sfalsyfikować
 4. hipoteza nie powinna przyjmować postaci szerokiej
generalizacji
 Źródła hipotez
 Środowisko społeczne, kulturowe
 Mądrość ludowa, panujące przekonania
 Analogia z innymi naukami badającymi
zjawiska społeczne, przyrodnicze
 Doświadczenia osobiste badacza,
samoobserwacja
 Luki w teorii
 Konsekwencje teorii
CZTERY ZASADY POSŁUGIWANIA
SIĘ HIPOTEZAMI

 Nie trzymać się uporczywie pomysłów,

których bezużyteczność została
potwierdzona
 Intelektualna dyscyplina
podporządkowywania pomysłu faktom
 Krytyczna ocena pomysłów
 Unikanie fałszywych koncepcji
 Hipotezy
Często jednak, od tego jak postawimy
hipotezę (możemy popełnić szereg
błędów), zależy to czy będziemy mogli
uzyskać na nią odpowiedź.
Zdarza się, że stawiane są hipotezy, które
zawierają fragmenty wykluczające się,
albo też są zbyt rozbudowane
 Hipotezy
 Hipotezy stawiane są na podstawie przesłanek
teoretycznych!
Hipotezy można podzielić na:
 - zerowe i badawcze
- kierunkowe i niekierunkowe.
 Podział hipotez na: zerową i badawczą jest
rozróżnieniem teoretycznym lub też
metodologicznym. Otóż hipoteza zerowa informuje o
tym co już wiadomo! Natomiast hipoteza
badawcza stawiana jest, by sprawdzić/przetestować
nową teorię. Można to rozumieć w dwojaki sposób.
 Hipotezy
Po pierwsze: Obowiązuje jakaś teoria/prawo/zasada.
Przykład: Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest
częściej stosowana na pozbycie się lęków niż
psychoterapia Gestlat. Jednak badacze w ciągu
pewnego okresu czasu zanotowali znaczny wzrost
popularności psychoterapii Gestalt.
Postawili zatem hipotezę: psychoterapia Gestalt jest
bardziej popularna niż psychoterapia poznawczo-
behawioralna w określonych zaburzeniach lękowych.
Następnie przeprowadzili badania empiryczne, aby
zweryfikować postawioną hipotezę
 Hipotezy
Po drugie: dla przykładu: badacze opracowali
nowy lek na AIDS, eliminujący w zupełności
chorobę.
Postawili zatem hipotezę badawczą, że lek A
leczy pacjentów z AIDS.
Hipotezą zerową w tym przypadku jest
stwierdzenie, że lek A nie leczy AIDS
 Hipotezy

UWAGA! Najczęściej stosuje się tą drugą

formę, w szczególności w badaniach
akademickich.
Hipoteza zerowa świadczy o braku
zależności, a hipoteza badawcza zakłada
istnienie zależności
 Hipotezy
Hipoteza kierunkowa zakłada jakiś
kierunek zależności.
Hipoteza niekierunkowa ma formę
eksploracyjną.
Warunki poprawności hipotez

1. Dotyczyć konkretnego problemu

badawczego
Hipoteza ogólna jest adekwatną
odpowiedzią na postawiony problem
badawczy ogólny.
Hipotezy szczegółowe to odpowiedzi na
problemy szczegółowe.
Warunki poprawności hipotez
2. W miarę możliwości dotyczyć
czegoś nowego
Czyli nieznanych zjawisk, wskazywać na
jakieś nieznane dotąd aspekty badanych
faktów, procesów, zjawisk uwarunkowań
itp. Badanie powinno poszerzać stan
aktualnej wiedzy lub naświetlać stare
zjawiska w nowy sposób – tzn. być
innowacyjne
Warunki poprawności hipotez
3. Mieć jasny podział poziomu
szczegółowości
Czyli hipotezy ogólne dotyczą większych
zjawisk, pewnych ogólnych prawidłowości.
Hipotezy szczegółowe odnoszą się np. do
konkretnych aspektów zjawiska lub
mniejszych grup badanych
Warunki poprawności hipotez
4. Być weryfikowalna
Czyli po pierwsze musisz mieć dane do
analizy.
Po drugie musisz mieć narzędzie, za
pomocą którego przeprowadzisz badanie
(ankieta, wywiad lub inne)
Warunki poprawności hipotez
Być prosta
Im prościej sformułujesz hipotezę
badawczą, tym łatwiej ją potwierdzisz lub
obalisz. Hipotezy bardzo zawiłe trudno jest
weryfikować.
Twoja hipoteza wydaje się zawiła? Podziel
ją na kilka hipotez szczegółowych
Warunki poprawności hipotez
Nie dotyczyć oczywistości
Nie stawiasz hipotez dotyczących
wcześniej już zbadanych faktów, o których
wiedza została już udokumentowana.
Czyli nie badaj czegoś, z czego
wyciągniesz trywialne wnioski
Warunki poprawności hipotez
Być zdaniem twierdzącym
Hipoteza badawcza wyraża
przypuszczenie, ale nie można jej zapisać w
formie pytania