sistemi diellor

Punuar : Kledi Nikolla

 DIELLI
Dielli është një yll që e ka diametrin 1.400.000 km, d.m.th. 120 herë më
të madh se diametri i Tokës. Ai jep dritë dhe nxehtësi. Me këtë dritë dhe
nxehtësi ai bën të mundur jetën në Tokë. Dielli është ylli qendror i
sistemit tonë planetar. Është aq i madh sa nuk do të mund të kalonte
ndërmjet Tokës dhe Hënës, të cilat gjenden në një largësi prej 400.000
km nga njëra-tjetra. Megjithatë Dielli nuk është ylli më i madh që njihet.
Astronomët kanë llogaritur, për shembull, se një yll i quajtur Betelgjëza e
ka diametrin 300 herë më të madh se Dielli, kurse ylli Antares e ka dy
herë më të madh se Betelgjëza. Por, thonë astronomët, as ky i fundit nuk
është ylli më i madh.
 Merkuri

Mërkuri është planeti me i afert me Diellin dhe nje nga planetet

me te nxehte dhe me te ftohte njekohesisht dhe gjithashtu planeti
më i vogël në Sistemin Diellor, Mërkuri kryen orbitën rreth Diellit
një herë në 87.969 ditë duke kompletuar tre rrotullime rreth aksit
në çdo dy orbita. Teknikisht Mërkuri është një objekt shumë i
shndritshëm, por ai ështe i vështirë të shihet sepse dielli e pengon
shumë dritën e tij të duket qartë. Mërkuri është i shndritshëm kur
mund të shihet nga Toka, me magnitudën e dukshmërisë nga -2.0
deri 5.5, por nuk shihet me lehtësi për shkak se zakonisht gjendet
shumë afër Diellit
 Venus

Venusi ose Afërdita është planeti i dytë nga Dielli, që e orbiton

atë çdo 224,7 ditë tokësore. Venusi nuk ka satelit natyror. Ai
është emëruar sipas perëndeshës romake të dashurisë dhe
bukurisë Venera. Pas Hënës, është objekti më i shndritshëm
natyror në qiellin e natës, duke arritur një madhësi të dukshme
prej -4.6, ndriçim i mjaftueshëm për të bërë hije. Për shkak se
Venusi është planet i brendshëm, ai kurrë nuk largohet shumë
larg nga Dielli. Zgjatimi i tij arrin një maksimum prej 47,8°.
 Toka
Toka (simboli astronomik: m) është planeti i tretë i
sistemit tonë diellor. Toka është rreth 4.6 miliardë vjet e
vjetër, dhe i vetmi planet në Sistemin tonë Diellor ku
është zhvilluar jeta. Toka ka vetëm një satelit natyror:
Hënën. Toka peshon 600000 miliard ton dhe është afër
40000km rreth ekuatorit. Supozohet që, krijimi i Tokës
erdhi si rezultat i ngjarjeve që pasuan Big Beng-un
(Shpërthimin e Madh). Sipas kësaj hipoteze, një yll i
stërmadh, shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash
të cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore.
Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një
grumbullim pluhuri e copash, të cilat duke u sjellë
rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e sistemit të tij.
Çdo vit Toka goditet nga mijëra meteor me madhësi
relativisht të vogël te cilët duke kaluar nëpër atmosferë
digjen.
 Marsi
Marsi i përket katër planetëve shkëmbor të sistemit diellor.
Ngjashmëria e saj me planetin tonë ka ndikuar shumë në
besimin e jetës së mundshme marsiane. Sipërfaqja e
planetit përmban formacione të ndryshme të përhershme
dhe kapele polare që në të vërtetë nuk janë bërë nga akulli i
vërtetë. Isshtë i përbërë nga një shtresë acar që ndoshta
është bërë nga akulli i thatë.
 Jupiteri

Jupiteri ose Enjti është planeti i 5-të nga Dielli

dhe më i madhi nga të gjithë tjerët në sistemin
diellor. Jupiteri është më shumë së dy herë më i
madh së sa planetët e tjerë, dhe 319 herë më i
madh se sa Toka. Jupiteri ka 63 hëna ose siç
quhen ndryshe satelitë,që rrotullohen rreth tij.
 Saturni
Saturni një planet i Sistemit Diellor. Ai është planeti i
gjashtë për nga largësia nga Dielli. U emërtua sipas zotit
romak Saturnus, i quajtur Kronos në mitologjinë greke.
Simboli i Saturnit është ♄, që është simboli i drapërit të
Saturnusit.[1] Saturni është planeti i dytë për nga madhësia
në Sistemin Diellor pas Jupiterit. Si Jupiteri, Urani dhe
Neptuni, Saturni është më së shumti i përbërë nga gazet
dhe nuk ka një sipërfaqe të ngurtë. Për shkak të kësaj, këta
katër planete quhen "gjigantët e gaztë"
 Urani

Urani është planeti parë i zbuluar në kohët modernë, u zbulua

nga William Herschel, ndërsa kërkonte në qiell më teleskopin
e tij më 13 mars 1781. Urani kishte qënë parë shumë herë më
parë, por injoruar thjesht si një yll tjetër. Zbulimi i parë ishte
në vitin 1690 kur John Flamsteed i vuri emrin 34 Tauri.
Herschel e quajti atë "Sidus Georgium" (Planeti gjeorgjian) në
ndër të mbrojtës së tij. Emri Urani ishte propozuar nga Bode,
në përputhje më emra të tjerë planetarë nga mitologjia klasikë,
por nuk vinin në përdorim të përbashkët deri në 1850.
 Neptuni

Neptun është planeti më i largët nga i gjithë yni Sistem diellor. Pas
tij është vetëm "Planeti Pluto dhe Re e Oortit, i cili shënon kufijtë e
Sistemit tonë Diellor. Planetshtë planeti më i largët nga të gjithë
gjigandët e gazit (Jupiter, Saturni y Uran) Falë përparimeve në
shkencë dhe matematikë u zbulua nga parashikimet në matematikë.
Emri i tij vjen nga perëndia romake Neptuni dhe është emëruar pas
ngjyrës së tij blu dhe sepse Neptuni është zot i të gjitha ujërave.
•Vidio e
planeteve e
ilustruar