PARIMET ABA

(ANALIZA E ZBATUAR E
SJELLJES)
TERAPIA PËR AUTIZMIN
SEANCA 3.2
 ABA SI NJË PROFESION
• Profesionistët në këtë fushë janë përgjegjës për të ditur se si të zbatojnë me
sukses një gamë të gjerë të metodave të vlerësimit, ndërhyrjeve dhe sigurimit
të cilësisë së shërbimit ndaj fëmijëve me ASD.

Cfarë duhet që të jeni ju në gjendje të bëni, si analistë të

sjelljes?
1. Kaloni kohë me nxënësin dhe me ata që luajnë një rol në zhvillimin e tij
(prindërit, mësuesit e tjerë, etj.) në mënyrë që të fitoni një vlerësim të
preferencave dhe aftësive të nxënësit dhe vlerave dhe qëllimeve të tij.
2. Vëzhgoni nxënësin në shumë raste për t'u njohur me atë që ai/ajo mund të
bëjë me dhe pa ndërhyrjet specifike.
3. Kryeni vlerësime objektive për të kuptuar një pikëpamje të vërtetë të
sjelljes.

4. Zbatoni (ose trajnoni të tjerët për të zbatuar) një ndërhyrje që është e

pranueshme për të gjithë individët që punojnë me nxënësin, e
personalizuar për nxënësin, në mënyrë që të rrit sjelljen e duhur dhe të
bëjë një ndryshim domethënës në jetën e nxënësit.

5. Mblidhni dhe analizoni të dhënat për të qenë në gjendje të

përshkruani përparimin e nxënësit dhe për të siguruar besueshmërinë e
shërbimit.
 DISA MITE & FAKTE
RRETH ABA!

Për të zgjidhur të gjithë keqkuptimet dhe informacionet jo të

vlefshme që janë të lidhura me këtë lloj terapie.
 MIT
ABA është një qasje që përfshin
gjithçka që duhet për të punuar me
fëmijët me ASD.
FAKT
ABA është shumë e personalizuar në
çdo mënyrë. Analistët e sjelljes fillojnë
duke vlerësuar aftësitë e një fëmije dhe
duke zhvilluar objektivat e të mësuarit.
Nga qëllimet e përzgjedhura deri te
metodat e përdorura, ABA është e
fokusuar në maksimizimin e
performancës së një nxënësi. Duke
vëzhguar sjelljen e tij dhe duke
mbledhur të dhëna objektive, analistët e
sjelljes janë në gjendje të monitorojnë
progresin dhe të rregullojnë ndërhyrje,
ditë pas dite. Mësimdhënia ABA është
një proces shumë dinamik.
 MIT
ABA rrit dakordueshmërinë e fëmijës
dhe disa aftësi të tjera, por nuk trajton
aftësitë e "nivelit më të lartë" si lojën,
apo aftësitë e tjera sociale.
FAKT
ABA mund të përdoret për të ndërtuar
aftësi në të gjitha fushat, duke përfshirë
mendimin abstrakt dhe aftësitë sociale
të fëmijës. Objektivat e përbashkëta
përfshijnë bisedën e ndërsjelltë të
fëmijës me një palë tjetër, bashkimin në
një lojë dhe aftësitë për zgjidhjen e
problemeve.
 MIT
ABA rezulton në rezultate të ngjashme Autizmi është një çrregullim
për të gjithë fëmijët me autizëm.
FAKT
neurobiologjik që është i dukshëm në
sjelljen e një nxënësi. ABA mund të
ndikojë ndjeshëm në sjelljen e tij duke i
mësuar atij aftësi të reja, ndonjëherë në
atë masë sa ai mund të bëhet i
padallueshëm nga bashkëmoshatarët e
tij. Për shumicën e individëve me
autizëm që nuk "shërohen“ plotësisht,
ata bëjnë përparim të konsiderueshëm
gjatë gjithë jetës së tyre si rezultat i
ABA.
 MIT FAKT
Ka prova që ekzistojnë qasje të tjera që Sipas informacionit të disponueshëm deri
janë po aq efektive sa ABA. më tani, ABA është e vetmja qasje me prova
thelbësore, të dokumentuara të efektivitetit
të saj për nxënësit me autizëm. Analistët e
sjelljes kanë kryer kërkime sistematike dhe
kanë ofruar dëshmi të dokumentuara, që
provojnë vlerën unike të kësaj ndërhyrje.
Për më tepër, dokumentacioni i efektivitetit
të ABA mbulon shumë lloje ndërhyrjesh,
grupmoshash dhe nivelesh aftësish.
Ndërkaq, përkrahësit e qasjeve të tjera kanë
të dhëna të kufizuara ose aspak objektive
për të demonstruar përmirësime për
nxënësit me autizëm.
 MIT FAKT
Një program intensiv ABA është një Ka një sërë rezultatesh për nxënësit në
garanci që fëmija do të mund të hyjë në ndërhyrjen intensive ABA. Disa fëmijë
kopsht pa pasur nevojë për mbështetje. hyjnë në kopsht me kohë të pjesshme
ndërkohë që ende marrin disa udhëzime të
specializuara në një mjedis tjetër. Fëmijë të
tjerë vazhdojnë të kenë nevojë për shërbime
më të specializuara dhe intensive në një
program të plotë ditor. Të tjerë hyjnë në
kopsht me kohë të plotë, por kërkojnë
mbështetje të tillë si një asistent udhëzues i
caktuar vetëm për të ose për disa fëmijë me
nevoja të veçanta) ose një logoped.
Ndërkohë, ka dhe disa fëmijë që ndjekin
arsimin e rregullt me kohë të plotë pa
mbështetje.
 MIT
ABA intensive nuk mund të aplikohet
më dhe është e pajustifikueshme kur
fëmijët kanë kaluar moshën
parashkollore.
FAKT
ABA ka marrë një vlerësim të
jashtëzakonshëm për ndikimin në
nivelin parashkollor. Megjithatë, ajo
mbetet po ashtu qasja më e mirë e
dokumentuar dhe efektive edhe për
nxënësit që bëjnë pjesën në ciklin
shkollor. Kjo ndodh pasi ABA bazohet
mbi parimet e sjelljes njerëzore, të cilat
përfshijnë të gjitha grupmoshat dhe
aftësitë specifike të tyre.
 MIT
ABA përbëhet kryesisht nga trajnime të
shkallës së dakordueshmërisë, të
dedikuara ndaj fëmijëve që janë
rezistent ndaj të mësuarit kanë
shpërthime zemërime, pikërisht për t'i
shpëtuar situatave të të mësuarit.
FAKT
Historikisht, trajnimi i
dakordueshmërisë është përdorur shumë
në ABA. Tani dimë shumë më tepër se
si të motivojmë sjelljen dhe
dakordueshmëria e fëmijës fitohet në
shumë mënyra pozitive. Me anë të një
programi të mirë ABA, fëmijët janë
shumë të dashur me terapistët apo
mësuesit e tyre, presin me padurim të
mësojnë, dhe shijojnë kohën e tyre
mësimore.
 MIT
ABA përdor shumë ndëshkime si
përforcues për një sjellje, ose një grup
sjelljesh të caktuar.
FAKT
Ndëshkimi nuk përdoret KURRË si
pjesë e një programi mësimor të
parimeve ABA.
ABA përdor gjithmonë objekte dhe
aktivitete që motivojnë nxënësit të
marrin pjesë në mësim. Rritja e sjelljes
së duhur është fokusi kryesor i të gjitha
programeve ABA.
 MIT
ABA është e kufizuar në një ose disa
strategji specifike, si p.sh. Instruksioni I
Gjykimit Diskret (Discrete Trial
Instruction)
FAKT
ABA përfshin shumë strategji për të
përmirësuar aftësitë dhe cilësinë e jetës së
fëmijës. Ndonjëherë këto strategji grupohen
së bashku nga praktikuesit dhe u jepet një
emër specifik. Duke pasur parasysh tendencën
e shoqërisë për t'i vendosur gjërat në kategori,
është e rëndësishme të kihet parasysh se çdo
nxënës me autizëm kërkon një plan edukativ
të individualizuar. Analistët e sjelljes duhet të
përdorin njohuritë dhe përvojën e tyre për të
krijuar dhe monitoruar një plan të tillë. Të
bësh këtë mund të kërkojë përdorimin e një
kombinimi të strategjive që kanë mbështetje
shkencore.
 MIT
Të gjithë profesionistët punojnë në
mënyrë të barabartë dhe të gjithë e
shpjegojnë ABA-në në të njëjtën
mënyrë.
FAKT
Të gjithë profesionistët nuk marrin
trajnime ekuivalente. Në fakt, ka disa
ndryshueshmëri në trajnimin e
analistëve të sjelljes. Jini të kujdesshëm
për të marrë këndvështrimin e një
profesionisti. Merrni një mendim të
dytë, nëse është e nevojshme. Për sa i
përket përdorimit të të njëjtës
terminologji, është e vërtetë që shumë
analistë të sjelljes e bëjnë këtë.
 ABA SI NJË INOVACION MËSIMOR NË
NDRYSHIM TË VAZHDUESHËM:

• ABA është një shkencë e fuqishme mësimore për nxënësit me

autizëm. Gjatë disa dekadave të fundit, ajo është bërë më e
sofistikuar dhe më komplekse.

Ka një shumëllojshmëri të gjerë strategjish mësimore, secila prej të cilave ka

një qëllim të veçantë dhe avantazhe unike. Një program gjithëpërfshirës ABA
trajton gamën e mangësive që nxënësit shfaqin dhe përdor një gamë të gjerë të
këtyre strategjive mësimore.
 PAVARËSISHT SE CILA STRATEGJI MËSIMORE
PËRDORET, ELEMENTËT E MËPOSHTËM
KARAKTERIZOJNË NJË PROGRAM ABA.

Vlerësimi: Analistët e sjelljes kryejnë një vlerësim fillestar të plotë dhe të

vazhdueshëm të ndryshimit të sjelljes me kalimin e kohës. Vlerësimi është
hapi i parë në çdo përpjekje të ABA-së dhe mbetet një karakteristikë e
vazhdueshme në çdo program. Vlerësimi nuk është një metodë e vetme, por
një veçori e rregullt në procesin ABA.

Një lidhje midis vlerësimit dhe ndërhyrjes: Ndërhyrja udhëhiqet nga

vlerësimi dhe individualizohet sipas nevojave unike të nxënësit.
Vendimmarrja e bazuar në të dhëna: Të dhënat mblidhen dhe analizohen për të vlerësuar
se si një nxënës po ecën në një program të caktuar. Vendimet për atë që duhet bërë më pas
përcaktohen nga shkalla e progresit dhe treguesit e tjerë objektivë të progresit, jo nga
përshtypja e dikujt apo kriteret e paracaktuara.

Programimi dinamik dhe i përgjegjshëm: Mbledhja dhe analiza e vazhdueshme e të

dhënave mundëson programim dinamik. Nxënësit nuk duhet të të jenë të shqetësuar, të
dështojnë në arritjen e aftësive ose të shfaqin norma në rritje të sjelljeve sfiduese. Probleme
të tilla i sinjalizojnë analistit të sjelljes se një ndryshim në udhëzim është i garantuar.

Rëndësia sociale: Çështjet e trajtuara duhet të jenë të rëndësishme shoqërore; ata duhet të
bëjnë ndryshime reale në jetën e njerëzve të shërbyer dhe duhet të rrisin aksesin e tyre në
aktivitete shpërblyese. Në thelbin e saj, ABA është e përqendruar në ndihmën e njerëzve të
bëjnë përparim domethënës.
 CILI ËSHTË QËLLIMI?
• Qëllimi i ndërhyrjes ABA është reduktimi i sjelleve problematike dhe
përforcimi i sjelljeve pozitive.

E si rrjedhojë

Fëmija të ndërtojë sjellje të rëndësishme shoqërore në një

mënyrë kuptimplotë dhe në një shkallë domethënëse.
SI E ARRIN ABA KËTË?
• Gama e gjerë e ndërhyrjeve të ABA-së na
ndihmon të arrijmë këtë qëllim të
rëndësishëm.

• Përgjithësimi dhe spontaniteti janë

komponentë thelbësorë të ndërhyrjes së
suksesshme.

• Qëllimi përfundimtar është demonstrimi i

aftësive në kontekste natyrore që çojnë në
përvoja më të pasura personale dhe sociale