BORSALAR

BORSA KAVRAMI
Borsa kelimesinin kökeni, o zamanki Hollanda şimdiki Belçika'nın kıyı
şehirlerinden olan Burgge'de (Bruges) faaliyet gösteren tacir Van Der
Bursa’nın ismine dayanmaktadır. Bu asilzadenin hanının önünde toplanan
tüccarlar, gemiler limana gelmeden, emtiayı aralarında alıp, satmayı alım
satımlarda bazı kurallar uygulamayı adet edinmişlerdi. İşte belirli
malların belirli kurallara göre alım satımının yapılması için toplan ılan bu
yerlere, Van Der Bursa isimli asilzadenin isminden ilham alınarak
"BORSA" ismi verilmiştir.
Her türlü varlığın bir borsası olabilir. Temel olarak borsalarda işlem gören
varlıklar reel varlıklar ve finansal varlıklar olarak ikiye ayrılır.
Finansal piyasalar açısından önem arz eden borsalar, menkul kıymetler
borsaları, kıymetli madenler borsaları ve vadeli işlemler borsalarıdır.
BORSA KAVRAMI
Borsa denildiğinde akla genellikle menkul kıymetler borsası gelmekte,
borsa kavramı günümüzde daha çok menkul kıymet borsaların ı ifade
etmek üzere kullanılmaktadır. Ancak borsalar sadece hisse senetlerinin
alım satımının yapıldığı yerler olmayıp, diğer başka tür emtiaların (ticaret
borsasında ticari malların alım satımı) da ticaretinin yapıldığı
merkezlerdir. Bono ve tahvillerin alım-satımı menkul kıymetler
borsalarında gerçekleşirken, döviz ticareti için döviz borsaları (forex,
foreign Exchange) ve ticari mal alım-satımı (commodity Exchange) için
emtia borsaları vardır.
Menkul Kıymet Borsaları

İlk defa ihraç edilen menkul kıymetlerin, likiditesinin

sağlanması, nakde ihtiyaç duyulduğunda satılabilmesi gerekir.
Daha önce ihraç edilmiş menkul kıymetlerin tekrar alım satıma
konu olması ikincil piyasaların oluşmasına yol açmıştır. İkincil
piyasaların en önemli ve etkin kurumları borsalardır. Borsalar,
alıcı ve satıcıları buluşturan, işlemlerin belli bir düzen ve
disiplin içinde gerçekleşmesini sağlayan, hem alıcıya hem de
satıcıya güven veren kurumlardır.
Menkul Kıymet Borsalarının İşlevleri

 Likidite sağlama ve tasarruflara hareket kazandırma

 Piyasada tek fiyat oluşturma
 Mülkiyeti tabana yayma
 Güvence
 Ekonomide barometre işlevi
 Sermayeye hareketlilik kazandırma ve sanayide yapısal
değişikliği kolaylaştırma
Kıymetli Madenler Borsaları

Emtia; Kelime olarak “Ticarete konu olan tüm mallar ve

ürünlere verilen isim” anlamına gelir. Diğer bir deyişle ham
petrol, altın, gümüş, bakır, kurşun, platin, buğday, m ıs ır, soya
fasulyesi, pamuk, kahve, şeker, kömür gibi kendinden daha
değerli bir başka ürünün oluşumunda ham madde veya ara
madde olarak yer alan, değeri tüketici taraf ından belirlenen ,
benzersiz ve çok fazla miktarda ve ticarete konu olabilecek
maden, mineral, enerji, gıda, tarım , hayvanc ıl ık ve emisyon
ürünlerine denilmektedir.
Bu ürünlerden altın, gümüş gibi kıymetli madenlerin işlem
gördüğü borsalara kıymetli maden borsaları denilmektedir.
Vadeli İşlem Borsaları

Vadeli işlemler, ilerideki bir tarihte teslimatı yapılmak üzere herhangi bir
malın veya finansal aracın, bugünden alım veya satımının yapılmasıdır.
Vadeli işlem piyasalarının temel özelliğini oluşturan futures ve opsiyon
işlemleri çoğunlukla organize borsalarda işlem görmekte, bunun do ğal
bir sonucu olarak da vade, sözleşme büyüklüğü, alınacak teminatlar,
fiyat adımları ve teslimatı yapılacak malın özellikleri gibi işlem kriterleri,
ilgili borsalar tarafından belirlenmektedir.
Vadeli işlem piyasalarında alım satımı yapılan kıymetler, vadeli işlem
sözleşmeleridir. Vadeli işlem sözleşmeleri, hisse senedi veya tahvil gibi
herhangi bir şirketin veya devletin çıkardığı kıymetler olmayıp, önceden
belirlenen bir vadede ve standart bir büyüklükte olan ve üzerine yazılan
mal veya kıymetin teslimini içeren türev enstrümanlardır.
Vadeli İşlem Borsaları

Vadeli işlemler piyasaları, gelişmiş mali piyasaların çok önemli

unsurlarından biridir. Bunun temel sebepleri;
Vadeli işlemler, spot piyasada alınan pozisyonlara, gelecekteki fiyat
hareketlerinden korunma imkanı sağlar,
Piyasalarda genel olarak fiyat oluşum mekanizmasının daha etkin
çalışmasını sağlar. Vadeli piyasalar mali piyasalarda dolaşan para için
alternatif yatırım imkanı demektir,
Vadeli piyasalar, spot piyasanın daha likit olmasını sağlar,
Piyasa bilgisi olan, ancak sermayesi az olduğu için yeterince pozisyon
alamayan veya kredili alım satım yapmak zorunda kalan yatırımcılara
da küçük miktarda paralarla büyük pozisyonlar alma imkanı verir.
Dünyanın En Büyük 20 Borsası

1) NYSE Euronext 14 trilyon dolar 11) Hindistan Ulusal Borsası 1,23 trilyon dolar
2) Nasdaq 4,5 trilyon dolar 12) İsviçre Borsası 1,23 trilyon dolar
3) Tokyo Borsası 3,47 trilyon dolar 13) Bovespa (Brezilya) 1,22 trilyon dolar
4) Londra Borsası 3,39 trilyon dolar 14) Kore Borsası 1,17 trilyon dolar
5) Hong Kong Borsası 2,8 trilyon dolar 15) Şenzen Borsası 1,15 trilyon dolar
6) Şanghay Borsası 2,5 trilyon dolar 16) BME (İspanya) 995 milyar dolar
7) Toronto Borsası 2 trilyon dolar 17) JSE (Güney Afrika) 903 milyar dolar
8) Alman Borsası 1,4 trilyon dolar 18) Moskova Borsası 825 milyar dolar
9) Avustralya Borsası 1,38 trilyon dolar 19) Singapur Borsası 765 milyar dolar
10) Bombay Borsası 1,26 trilyon dolar 20) Tayvan Borsası 735 milyar dolar
Türkiye’de Borsaların Gelişimi
Türkiye’de Borsaların Gelişimi

İstanbul Altın Borsası, kıymetli madenlerin alım satımını gerçekle ştirmek üzere 26
Temmuz 1995 tarihinde resmi olarak faaliyete geçmi ştir. Borsada sadece külçe altın
alım satımı değil, vadeli işlemler de yapılmaktaydı.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördü ğü Vadeli İşlemler ve Opsiyon

Borsası 04.02.2005 tarihinde işlemlerine İzmir’de başlamıştır.

30 Aralık 2012 tarihinde yeni Sermaye Piyasası Kanununun yürürlü ğe girmesiyle,

borsalar tek çatı altında toplanmış, İMKB, 3 Nisan 2012’de Borsa İstanbul adını almış,
İstanbul Altın Borsası ile Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası da faaliyetlerine son
vererek, Borsa İstanbul bünyesinde birleşmiştir.
Borsa İstanbul

Türkiye’de borsalar SPK’nun uygun görüşü ile Bakanlar Kurulu kararı ile anonim şirket
şeklinde kurulabilmektedir. Bu bağlamda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na
dayanılarak kurulan Borsa İstanbul özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. Borsa İstanbul
yetkili olduğu konu ve alanlarda kendi iç düzenlemelerini yapabilmektedir.

Borsa İstanbul Anonim Şirketi’nin işleri ve idaresi, Türk Ticaret Kanunu hükümleri
çerçevesinde Genel Kurul tarafından seçilecek 9 (dokuz) üyeden oluşan bir yönetim
kurulu tarafından yürütülür. Yönetim Kurulu Üyeleri’nin görev süresi 3 (üç) yıldır.
Görev süresi sona eren Yönetim Kurulu Üyeleri yeniden seçilebilir.

Yönetim Kurulu Başkanı, Şirket’i sevke, idareye ve tek başına temsile ve ilzama
yetkilidir. Yönetim Kurulu Başkanı, Yönetim Kurulu’nu toplantıya çağırma ve idare
etme yetkisi dışında kalan Şirket’i sevk ve idareye ilişkin yetkilerini Genel Müdür’e
devredebilir.
Borsa İstanbul

Sermayeyi temsil eden paylar A, B, C ve D gruplarına bölünmüş olup, bunların pay

sahipleri arasındaki dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Pay Sahibi Grubu Pay Adedi Pay Tutarı (TL) Pay Oranı
Hazine A 4.232.340 42.323,40%0,01
Hazine B 20.734.233.660 207.342.336,60 %48,99
Borsa İstanbul
Anonim Şirketi
(Şirketin kendisi) C 3.978.399.600 39.783.996,00 %9,40
Borsa İstanbul
Anonim Şirketi
(Şirketin kendisi) D 17,606.534.400 176.065.344,00 %41,60
Toplam 42.323.40(1000) 423.234.000,00 %100,0
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

1. Paylar: Paylar, anonim ortaklıklarca ihraç edilen ve anonim ortaklık

sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir.

Bir anonim şirketin payına sahip olmak, şirkete ortak olmayı ifade
etmektedir.

Paylar, sahibine kısa ve uzun uzun vadede getiri elde etme imkanı
sağlamaktadır. Pay sahipleri, şirket genel kurulunda kâr dağıtım kararı
alınması durumunda temettü ödemesi alabilmekte ve kısa/uzun
vadedeki fiyat değişikliklerinin değerlendirilmesiyle, pay alım
satımından sermaye kazancı elde edebilmektedirler. Pay alım
satımında, payların değer kaybetmesi halinde zarar etme riski de
bulunmaktadır.
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

2. Borsa Yatırım Fonları: Borsa yatırım fonları (BYF), bir endeksi baz alan, baz aldığı
endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda
işlem gören yatırım fonlarıdır.

BYF’ler bir endekse dayalı olarak çıkarılmakta ve baz aldığı endeks kapsamındaki
menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapmaktadır. Bu sayede
örneğin BIST 30 endeksine yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı, endeksteki payları
ayrı ayrı almak yerine BYF’ye yatırım yaparak söz konusu endekse yatırım yapma
imkanı bulmakta ve endeksin getirisinden yararlanabilmektedir.

Borsa yatırım fonları, yetkili aracı kuruluşlar tarafından yatırımcılardan toplanan nakit
ile baz alınan endeksteki menkul kıymetlerin satın alınmasıyla oluşturulan
portföylerdir. BYF’ler, baz aldıkları endeksteki payları ya da diğer enstrümanların
(altın, tahvil, döviz vb.) getirisini yansıtmakta ve riskini taşımaktadır. BYF katılma
belgeleri, aracı kurumlar vasıtasıyla Pay Piyasası’nda alınıp satılabilmektedir.
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

3. Varantlar: Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan
belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya
da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade eder.

Varant, hisse senedi, endeks, emtia gibi bir dayanak varlı ğı, belirli bir vade sonunda belli bir fiyattan alma
veya satma hakkı veren ve yatırımcısına kaldıraç sa ğlayan finansal yatırım aracıdır.

Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlı ğı de ğil, o dayanak varlı ğı alma ya
da satma hakkını satın alır.

ABC şirketi hisse fiyatının şu anda 96 TL (spot fiyat) olduğunu varsayalım. Eğer yatırımcı 3 ay içinde hisse
fiyatının örneğin 100 TL'yi (uygulama fiyatı) aşacağını düşünüyorsa call option denen ve 100 de ğerinden
bu dayanak varlığı satın alma hakkını veren opsiyon satın alabilir. Hep bir opsiyon için 1 adet hisse
satınalma hakkı verildiğini (uygulama oranı) ve 1 adet opsiyon için yatırımcının prim olarak 4 TL ödedi ğini
varsayalım. Eğer 3 ay içinde hissenin fiyatı örneğin 110 TL'yi bulursa opsiyon sahibi hisseyi 100 TL'den
satın alıp 110 TL'ye satma hakkını kullanır ve aradaki 10 TL'yi kar olarak sa ğlar. Yatırımcının net karı 10-
4(ödenen prim)= 6 TL (1 opsiyon başına) olur. E ğer dayanak varlık hissenin fiyatı 100 TL'yi a şmazsa
opsiyon sahibi verdiğini bırakır (opsiyon hakkını kullanmaz ve zararı ödemi ş oldu ğu prim miktarı (4 TL)
kadar olmuş olur).
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

4. Opsiyon Sözleşmeleri: Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve

alıcıya, ödeyeceği belli bir tutar (opsiyon primi) karşılığında, belirli bir vadeye
kadar (veya belirli bir vadede), bugünden belirlenen bir fiyat (kullanım fiyatı)
üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal
göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu
sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak
teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma
yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Borsa İstanbul’da Pay senedine dayalı opsiyonlar ve pay endeksine dayalı

opsiyonlar işlem görmektedir.
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

5. Vadeli İşlem Sözleşmeleri: Vadeli işlem sözleşmesi (futures), sözleşmenin

taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya
finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan
fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Vadeli işlem sözleşmelerinin dört asgari unsuru vardır: nitelik, fiyat, miktar ve
vade. Bu asgari unsurlar borsalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri için
standardize edilmiştir.
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

6. Sertifikalar: Sertifikalar, tıpkı varantlar gibi ihraççıyı yatırımcıya karşı mali

yükümlülük altına sokan finansal araçlardır. Sertifika ihracı dolayısıyla elde
edilen fonlar ihraççının şahsi mali sorumluluğu altındadır. Bu nedenle
ihraççının mali durumu, ödeme kabiliyeti, kredibilitesi gibi faktörlerin yatırım
sırasında göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Sertifikalar,
yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak
hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış finansal ürünlerdir.
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

7. Borçlanma Araçları: Borçlanma araçları şunlardır:

Devlet İç Borçlanma Senetleri

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Likidite Senetleri
Gelir Ortaklığı Senetleri
Gelire Endeksli Senetler
Özel Sektör Tahvilleri
Finansman Bonoları
Banka Bonoları
Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler
Varlık Teminatlı Menkul Kıymetler
Borsa İstanbul’da İşlem Gören Ürünler

8. Kira Sertifikaları: Kira sertifikası, her türlü varlık ve hakkın finansmanını

sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketi tarafından ihraç edilen ve
sahiplerinin bu varlık veya haktan elde edilen gelirlerden payları oranında
hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir. Tanımda yer alan hak; kira
sertifikaları ihracına dayanak her türlü hakkı, varlık ise kira sertifikaları
ihracına dayanak haklar dışındaki her türlü varlığı ifade eder.
Borsa İstanbul Piyasaları

Borsa İstanbul Piyasaları beş ana grupta teşkilatlanmıştır:

1. Pay Piyasası: Çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin i şlem gördü ğü Borsa
İstanbul Pay Piyasası, yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı
sağlamaktadır.

2. Gelişen İşletmeler Piyasası: Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan, gelişme ve büyüme

potansiyeline sahip şirketlerin menkul kıymetlerinin i şlem görebilece ği piyasadır.

3. Borçlanma Araçları Piyasası: Borçlanma Araçları Piyasası hem kesin alım-satım işlemleri
hem de repo-ters repo işlemleri için tek organize piyasadır.

4. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası: Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda pay senedine dayalı
vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri işlem görmektedir.

5. Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası: Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası'nda Kıymetli

Madenler; Kıymetli Madenler Ödünç; Elmas ve Kıymetli Taş; alt piyasaları yer almaktadır.
Pay Piyasası

Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları,

rüçhan hakkı kuponları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar
işlem görmektedir.
İşlemler biri sabah diğeri öğleden sonra olmak üzere iki ayrı seansta
yapılmaktadır. Her iki seansın başında “Açılış Seansı” düzenlenmekte olup
ikinci seansın sonunda ise ayrıca “Kapanış Seansı” düzenlenmektedir.
Borsa İstanbul üyeleri yatırımcılardan elektronik olarak topladıkları
emirleri uzaktan erişim ağı üzerinden ExAPI mesajlaşma ara yüzü (ExAPI)
ile Borsa İstanbul’a göndermektedirler. Buna ilave olarak üye temsilcileri,
alıcı ve satıcıların emirlerini Borsa İstanbul’da ve üye merkez ofislerinde
bulunan işlem terminalleri aracılığı ile Elektronik Alım Satım Sistemi’ne
girebilmektedirler.
Pay Piyasası

PAY PİYASASI PAZARLARI

1. Ulusal Pazar: Borsa İstanbul kotasyon şartlarını tümüyle
karşılayan şirketler Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.
2. Kurumsal Ürünler Pazarı: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları,
gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım
ortaklıkları payları ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri, arac ı
kuruluş varantları ve sertifikalar kot içi pazar niteliğindeki
Kurumsal Ürünler Pazarı'nda işlem görmektedir.
3. İkinci Ulusal Pazar: Küçük ve orta ölçekli şirketler, Ulusal
Pazar’dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ile Ulusal
Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme ko şullar ın ı sa ğlayamayan
şirketler İkinci Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.
Pay Piyasası

4. Gözaltı Pazarı: Gözaltı Pazarı, belirli koşulların ortaya çıkması sonucunda,

şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim,
denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında
bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte payların Borsa İstanbul
bünyesinde işlem görebileceği pazardır.
5. Birincil Piyasa: Pay ihraç eden şirketler (fon talep edenler) ile tasarruf
sahiplerinin (fon arzedenler) doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Pay Piyasası
Sistemi aracılığıyla Borsada halka arz edilecek paylar ın birincil piyasa i şlemleri
saat 10:30-12:00 arasında yapılmaktadır.
6. Toptan Satışlar Pazarı: Toptan Satışlar Pazarı, önceden alıcıları belirli olan
veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve
şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sa ğlamaktad ır.
7. Serbest İşlem Platformu: Payları Borsa İstanbul’da işlem görmeyen SPK’a
kayıtlı bazı halka açık şirketlerin paylarının işlem gördüğü Pazar.
Pay Piyasası

Normal Emirler: İşlem birimi halinde verilmiş, küsuratsız, tam

olarak 1 lot (1 adet ya da 1 TL nominal) ve katlar ından olu şan
emirlerdir. Normal emirleri dört ayrı gruba ayırmak mümkündür.
Ancak tüm çeşitlerde bir fiyat limiti söz konusudur.
Limit Fiyatlı Emirler
Kalanı İptal Et Emirleri
Özel Limit Fiyatlı Emirler
Özel Limit Değerli Emirler
Pay Piyasası

Lot Büyüklükleri
Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler için standart işlem birimi
veya standart “lot” büyüklüğü, 1 TL nominal değerli payd ır. Rüçhan
hakkı kuponları için bir lot, 1 TL değerli rüçhan hakk ı kullan ım
kuponunu temsil eder.
Pay Piyasası

İşlem Miktarı
Bir piyasada, bir seansta ya da belli bir dönemde al ın ıp sat ılan (el
değiştiren) menkul kıymet adedidir. Borsa'da, her işlem günü, her iki
seansın işlemleri için ayrı ayrı pay bazında işlem miktarı yayınlanır.
Farklı pazarlarda gerçekleşen işlem miktarları topland ığında, Borsa
İstanbul’un o günkü işlem miktarı ortaya çıkar. Birincil piyasadaki
işlemler ayrı olarak gösterilir.
İşlem Hacmi
Payda gerçekleşen her sözleşmedeki pay sayıları ile işlem fiyatlar ın ın
çarpılması sonucu bulunan miktardır. Tüm payların işlem hacimleri
toplamı, Pay Piyasasının toplam işlem hacmini oluşturur.
Pay Piyasası

Ağırlıklı Ortalama Fiyat

Bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyat ın hesaplanmas ına esas te şkil eden,
payın miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır. Her pay için her seans öncesinde
bir önceki seans işlemleri dikkate alınarak a ğırl ıkl ı ortalama fiyat hesaplan ır.
Payların ağırlıklı ortalama fiyatları hesaplan ırken, de ği şik fiyattan ve
miktarlardan gerçekleşen ve fiyatı tescil edilen normal emirler dikkate al ın ır.
(Fiyatın tescil edilmesi için işlemin lot olmas ı ve gerçekle şmi ş i şlemin özel emir
şeklinde olmaması gerekir.) İşlem günü sonunda, her pay için a şa ğıdaki formül
kullanılarak hesaplanır: 𝒏 𝒏

𝑨𝑶𝑭 = ෍ ሺ𝑴𝒊 𝒙 𝑭𝒊 ሻ / ෍ 𝑴𝒊
𝒊=𝟏 𝒊=𝟏

Mi = Gerçekleşen emrin içerdiği hisse senedi miktar ı

Fi = Gerçekleşen emrin işlem fiyatı
Pay Piyasası

Baz Fiyat
Bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyat ın hesaplanmas ına esas te şkil eden,
payın miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır. Her pay için her seans öncesinde
bir önceki seans işlemleri dikkate alınarak a ğırl ıkl ı ortalama fiyat hesaplan ır.
Payların ağırlıklı ortalama fiyatları hesaplan ırken, de ği şik fiyattan ve
miktarlardan gerçekleşen ve fiyatı tescil edilen normal emirler dikkate al ın ır.
(Fiyatın tescil edilmesi için işlemin lot olmas ı ve gerçekle şmi ş i şlemin özel emir
şeklinde olmaması gerekir.) İşlem günü sonunda, her pay için a şa ğıdaki formül
kullanılarak hesaplanır: 𝒏 𝒏

𝑨𝑶𝑭 = ෍ ሺ𝑴𝒊 𝒙 𝑭𝒊 ሻ / ෍ 𝑴𝒊
𝒊=𝟏 𝒊=𝟏

Mi = Gerçekleşen emrin içerdiği hisse senedi miktar ı

Fi = Gerçekleşen emrin işlem fiyatı
Pay Piyasası

Fiyat Aralığı
Bir pay için seans içinde önerilebilecek en düşük ve en yüksek
fiyatlar o payın "fiyat aralığı"nı oluşturur. Fiyat marjı %10’dur. Baz
fiyata +/- fiyat marjının uygulanması ile (%10 üstü ve %10 altı
şeklinde) her seans için ilgili payın/kıymetin fiyat aralığı
hesaplanmış olur. Bu hesaplamalar sistem tarafından otomatik
olarak yapılır. Üst sınır, uygun olan üst fiyat adımına, alt sınır ise alt
fiyat adımına yuvarlanarak belirlenir. Rüçhan hakkı kupon
pazarında fiyat marjı %25’tir.
Pay Piyasası

Fiyat Adımı

Fiyat adımı, her pay fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat de ği şimidir. Paylar ın fiyat
adımları, baz fiyatlarına göre belirlenir. Baz Fiyat Aralığı – Fiyat Ad ım ı Tablosu ad ı verilebilecek
aşağıdaki tabloda çeşitli baz fiyat aralıkları ve bu aralıkların her biri için, belirli seviyelerdeki baz
fiyat artışına paralel olarak artan bir biçimde, adımlar tanımlanmıştır. Emir girilirken bu fiyat
adımlarına uymak zorunludur. Bu baz fiyat-fiyat adımı tablosu paylar ve rüçhan kuponlar ı için
geçerlidir. Borsa yatırım fonları için ayrı bir fiyat adımı kullanılmaktadır.
Pay Piyasası

Kredili İşlem, Açığa Satış ve Menkul Kıymet Ödünç İşlemleri

Açığa satış işlemi, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlar ın ın
satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eder.
Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için emrin baştan açığa satış
emri olarak girilmesi gerekir.
1 Ekim 2010 tarihinden itibaren uygulamaya alınan A, B ve C
sınıflandırması kapsamında B ve C listelerinde yer alan paylar, hangi
pazarda işlem gördüğüne bakılmaksızın kredili işleme ve aç ığa sat ış
işlemine konu olamamaktadır.
Pay Piyasası

Borsa İstanbul Pay Piyasası Seans Saatleri

PP (Ulusal Pazar, Kurumsal Ürünler Pazarı, İkinci Ulusal Pazar,
Serbest İşlem Platformu) ve GİP
1. Seans 09.15-12.30
2. Seans 14.00-17.40

Gözaltı Pazarı 14.00-17.40

Gelişen İşletmeler Piyasası

Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan gelişme ve büyüme

potansiyeline sahip, şirketlerin sermaye piyasalarından fon sa ğlamak
amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebilece ği
şeffaf ve düzenli bir ortam yaratmak amacıyla Borsa İstanbul
bünyesinde ayrı bir piyasa olarak Gelişen İşletmeler Piyasas ı (G İP)
kurulmuştur.
Borçlanma Araçları Piyasası

Borçlanma Araçları Piyasası, sermaye piyasası mevzuatında “Nitelikli

Yatırımcı” olarak tanımlanan yatırımcılar tarafından satın alınabilecek
sermaye piyasası araçlarının ihraç işlemlerinin (birinci el) gerçekle ştirildi ği
Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı ve ikinci el sabit getirili menkul k ıymet
işlemlerinin gerçekleştirildiği Kesin Alım-Satım, Repo-Ters Repo, Menkul
Kıymet Tercihli Repo ve Bankalararası Repo Ters Repo Pazarları ile Pay
Piyasası’nda işlem gören, BIST 30 Endeksi’ne dâhil paylardan Borsa Ba şkanl ığı
tarafından uygun görülen payların işleme konu olduğu Pay Senedi Repo
Pazarı ile Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından ihraç edilen ve Borsa
kotunda bulunan dış borçlanma araçlarının işlem gördüğü Uluslararas ı Tahvil
Pazarı’ndan oluşmaktadır. Borçlanma Araçları Piyasası'nda, Türk Lirası ve
döviz ödemeli ihraç edilmiş; borçlanma araçları, menkul k ıymetle ştirilmi ş
varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları, kira sertifikaları, Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri ile Borsa
Yönetim Kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen di ğer sermaye
piyasası araçları işlem görebilir.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası

İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının Borsa İstanbul ile birle şmesiyle, vadeli i şlemler 5
Ağustos 2013 tarihinden itibaren, bu piyasada yapılmaya başlamıştır.
Aralık 2013 tarihi itibariyle Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasas ında sadece
vadeli işlem sözleşmeleri (futures) işlem görmektedir. Dayanak varlıklar şunlardır:
Pay senetleri (10 adet pay senedi)
BİST30 fiyat endeksi
Türk Lirası/ABD Doları kuru, Türk Lirası/Euro kuru, Euro/ABD Doları çapraz kuru
Ege Standart 1 baz kalite pamuk,
Anadolu kırmızı sert baz kalite buğday
Saf altın (TL/Gram)
Saf altın (ABD Doları/ons)
Baz yük elektrik
Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası

İstanbul Altın Borsasının tüzel kişiliğinin sona ermesiyle k ıymetli

madenler ve taşlar bu piyasada işlem görmeye başlamıştır (30 Mart
2013).
Kıymetli Madenler piyasasında; altın, gümüş, platin ve paladyum
Elmas ve Kıymetli Taş piyasasında; has elmaslar ile her tür ve
şekilde parlatılmış elmaslar işlem görmektedir.