Uzależnienia od narkotyków

Zuzanna Jędyka
Martyna Kopińska
 Definicja narkotyków

 Narkotyk – środek odurzający, którego głównym

efektem jest obniżenie wrażliwości ośrodkowego
układu nerwowego. W zależności od rodzaju
narkotyku i jego dawki, może się ono objawiać
uspokojeniem, pobudzeniem, zmniejszeniem bólu,
euforią czy halucynacjami. Narkotyki mogą być
pochodzenia naturalnego lub syntetycznego.
 Pracownik socjalny z osobami
uzależnionymi

 Specyfika pracy socjalnej z osobami uzależnionymi, sytuuje się na styku

dwóch dziedzin: pomocy społecznej oraz pomocy medycznej i
terapeutycznej, dlatego tak ważna, w tym przypadku, wydaje się być
współpraca pracownika socjalnego z instytucjami opieki zdrowotnej.

 Praca socjalna z rodzinami osób uzależnionych, wymaga z kolei, od

pracownika socjalnego specyficznego podejścia do problemu
uzależnienia w rodzinie i nie powinna ograniczać się tylko do
przyznawania świadczeń pomocy społecznej.

 Ważnym elementem zapobieganiu uzależnieniom są programy

profilaktyczne dla dzieci i młodzieży.
 Rodzaje narkotyków

 Obowiązująca w Polsce, Klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia

wyróżnia kilka rodzajów narkotyków:
 Opioidy
 Alkohol
 Kanabinoli
 Leki uspokajające i nasenne
 Kokaina
 Substancji halucynogennych
 Tytoń
 Lotne rozpuszczalniki
 Zażywanie kilku substancji psychoaktywnych na raz
 Opioidy

 Do opiatów zalicza się substancje otrzymywane z przetworów

maku lekarskiego (np. tzw „kompot” uzyskiwany domowym
sposobem ze słomy makowej), jak również syntetyczne środki
przeciwbólowe, działające na receptor opiatowy – należą do
nich: opium, morfina i heroina – również w postaci do palenia,
znana pod nazwą: brown sugar, do grupy tej należy również
metadon – doustny, syntetyczny narkotyk, używany od lat 60.
jako zamiennik heroiny, stosowany w lecznictwie jako terapia
substytucyjna w leczeniu narkomanów przyjmujących
narkotyki drogą dożylną.
 Alkohol

Alkohol jest najgroźniejszym narkotykiem ze względu

na koszty społeczne. Ma on wiele negatywnych
skutków, np;
 Zmniejszenie zdolności do podejmowania
świadomych decyzji,
 Zmniejszenie reakcji na bodźce zewnętrzne,
 Uszkodzenie wątroby, nerek i innych narządów,
 Może prowadzić do depresji i stanów lękowych,
 Kanabinole

 Kanabinole są najczęściej stosowanymi środkami

psychoaktywnymi na całym świecie. Jednym z
najpowszechniejszych kanabinoli jest THC - składnik
marihuany, odpowiedzialny za działanie narkotyczne.
 Leki uspakajające i nasenne

 Leki uspokajające i nasenne przepisywane są przez lekarzy osobom,

które mają poważne i utrzymujące się problemy z zasypianiem czy
silnym lękiem.
 Używane zgodnie z zaleceniami lekarza – przez określony czas i w
określonej dawce – mogą wspierać proces leczenia niektórych
poważnych problemów psychologicznych, takich jak fobia czy depresja.

 Zdarza się jednak, że młodzi ludzie sięgają po nie jak po narkotyk. Jego
działanie przypomina upojenie alkoholowe.
 Nie każdy przy tym wie, że używanie takich leków niezgodnie z
przeznaczeniem może prowadzić do uzależnienia, kłopotów
zdrowotnych, czy śmiertelnego zatrucia lub przedawkowania.
 Kokaina

 Kokaina charakteryzuje się silnym działaniem

pobudzającym – wprowadzającym układ nerwowy w
stan nadaktywności, podana miejscowo wykazuje
właściwości znieczulające, co znalazło zastosowanie w
medycynie. Obecnie ze względu na uboczne toksyczne
skutki, kokaina jest zastępowana przy miejscowym
znieczulaniu przez nowe, syntetyczne, mniej szkodliwe
środki. Jednak, w okulistyce jest nadal stosowana w
postaci roztworu jako miejscowy środek znieczulający.
 Substancje halucynogenne

 Substancje halucynogenne wpływają na neuroprzekaźniki mózgowe serotoninę oraz

dopaminę, co powoduje
 zwiększenie aktywności ruchowej,
 wyostrzenie spostrzegania
 doświadczanie pozytywnych emocji.

Wywoływane przez LSD, pod względem psychicznym, objawy są bardzo różnorodne. Niemniej
jednak do najczęściej pojawiających się można zaliczyć:

 zmianę poczucia kształtów i barw,

 niewyraźne widzenie całości i ostrzejsze widzenie kontrastów ,
 wyostrzenie słuchu,
 poczucie obcości własnego ciała i omamy,
 subiektywne poczucie wolniejszego upływu czasu
 Tytoń

 Lekceważenie przez znaczną część społeczeństwa

niebezpieczeństw związanych z paleniem może
świadczyć jedynie o niedostatecznym ich uświadomieniu,
a przecież to nikotynizm może być doskonałym wstępem
do alkoholizmu i wszelkiego omamienia:
 stwarza pewien typ mechanizmu psychicznego, który
daje się dostosować do każdego innego nałogu. Człowiek
palący znajduje się na tej równi pochyłej, z której w
dowolną przepaść może się stoczyć.
 Lotne rozpuszczalniki

 Substancje lotne: kleje i rozpuszczalniki zaliczają się do tzw. depresantów. Wdychanie

rozmaitych substancji w celu osiągnięcia odmiennych stanów świadomości praktykowane
jest już od tysięcy lat.
 Popularne stało się to zwłaszcza pod koniec lat sześćdziesiątych w USA, gdzie młodzi ludzie
z biedniejszych środowisk często popadali w uzależnienia wdychając rozpuszczalniki
organiczne stosowane do rozpuszczania farb, lakierów, kauczuku, czy klejów. Zwykle
problem ten dotyczy ludzi młodych, gdyż jego używanie jest stosunkowo tanie, są to
również produkty łatwo dostępne. Większość z nich funkcjonuje w ciągłej sprzedaży, gdyż są
one legalne. Wiele z produktów codziennego użytku gospodarstw domowych zawiera
substancje, które można traktować jako środki odurzające.

Substancje lotne są to chemiczne związki, które w temperaturze pokojowej wydzielają

opary. Istnieją cztery ich główne typy:
 aerozole – czyli np. lakiery do włosów, gaz z zapalniczek, odświeżacze powietrza
 lotne rozpuszczalniki – czyli kleje, benzyna,
 anestetyki – czyli np. gaz rozweselający
 lotne azotany – takie jak azotan azylu lub azotan butylu
 Rodzaje uzależnień

 UŻYWANIE OKAZJONALNE jest to korzystanie z

danego środka w ciągu ostatnich 12 miesięcy,
próbowanie go przy okazji spotkań towarzyskich,
sporadyczny kontakt z substancją, przyjmowanie
substancji w niewielkich ilościach. W przypadku
używania okazjonalnego, nie mamy do czynienia z
negatywnymi konsekwencjami, które zaburzałyby
codzienne funkcjonowanie osoby. Kolejnym etapem
jest
Kolejnym etapem jest UŻYWANIE RYZYKOWNE, które jest wzorcem używania
substancji w nadmiernych ilościach (jednorazowo i łącznie w określonym
czasie), który daje wysokie ryzyko zaistnienia poważnych szkód dla zdrowia
psychicznego i fizycznego w przyszłości, nie przynosi natomiast wyraźnych
skutków w chwili obecnej. Jest to pewnego rodzaju wstęp do
rozpoczynającego się procesu uzależniania.
 Natomiast UŻYWANIE SZKODLIWE, oznacza takie przyjmowanie
substancji, które już powoduje szkody zdrowotne,
 zarówno somatyczne (choroby różnych narządów)
 lub psychiczne (np. depresja, zespoły paranoidalne lub lękowe).
Ważne jest, aby stwierdzić występowanie związku pomiędzy
używaniem substancji a wystąpieniem danej dolegliwości np.
fizyczne: problemy z trzustką wynikają ze zbyt częstego sięgania
po alkohol, a nie ze stosowania zbyt tłustej diety; psychiczne:
zaburzenia psychiczne występujące jako wtórny efekt
przyjmowania substancji (Niewiadomska, Stanisławczyk, 2004).
 Następnie pojawia się NADUŻYWANIE substancji. W
przypadku, gdy osoba poza szkodami zdrowotnymi,
zaczyna odczuwać również społeczne konsekwencje
nadmiernego spożywania, mamy do czynienia z
nadużywaniem substancji. O nadużywaniu nie
wnioskujemy z ilości przyjmowanej substancji, ale z
konsekwencji jakie pojawiają się w wyniku jej
używania.
 Ostatnim stadium jest UZALEŻNIENIE, które w języku
potocznym pojawia się w odniesieniu do wymienionych wyżej
etapów, jest mylone zwłaszcza z nadużywaniem. Ponieważ
jest to zjawisko trudne i ważne społecznie
 Uzależnienie to przymus przyjmowania określonej substancji
(np. narkotyki, alkohol) lub wykonywania danej czynności (np.
zakupy, praca). Uzależnienie występuje wtedy, gdy człowiek
traci kontrolę nad przyjmowaną substancją, czy wykonywaną
czynnością i dochodzi do powstania wewnętrznego nakazu
kontynuowania przyjmowania danej substancji.
 System pomocy osobom
uzależnionym

 Aktualnie, najbardziej rozpowszechnioną formą pomocy osobom uzależnionym od

substancji psychoaktywnych w Polsce są programy terapeutyczne oparte na filozofii
drug free, czyli takie, których celem jest utrzymanie przez pacjentów całkowitej
abstynencji narkotykowej oraz ogólna poprawa jakości życia uzależnionych, w tym ich
samopoczucia fizycznego i psychicznego oraz funkcjonowania w rolach społecznych
rzadziej, w przypadku osób, dla których osiągniecie pełnej abstynencji jest celem
niemożliwym do zrealizowania, prowadzone są oddziaływania ukierunkowane na
redukcję szkód. Całościowy system pomocy osobom uzależnionym w Polsce dzieli się
na pięć głównych obszarów działalności:
 a) profilaktyka;
 b) redukcja szkód;
 c) detoksykacja;
 d) leczenie (ambulatoryjne oraz stacjonarne);
 e) post rehabilitacja.
 Etapy leczenia uzależnień

 system leczenia w Społecznościach Terapeutycznych jest ściśle ustrukturyzowany, co z

jednej strony daje poczucie bezpieczeństwa, a z drugiej umożliwia resocjalizację
poprzez uczenie się funkcjonowania według określonych norm i zasad oraz
wypełniania określonych ról społecznych; oraz zhierarchizowany – w zależności od
tego, na ile dany pacjent, oczywiście adekwatnie do swoich możliwości, stara się
dostosowywać do obowiązujących norm, wywiązuje z podjętych zobowiązań oraz po
prostu na ile wkłada wysiłek i zaangażowanie w swoje zdrowienie – istnieje możliwości
awansu w strukturze społecznej i zdobywania kolejnych przywilejów lub odwrotnie -
degradacji społecznej i konieczności ponoszenia odpowiedzialności. Leczenie w takich
placówkach trwa około 12 miesięcy i podzielone jest na 4 główne etapy:
 a) Nowicjat
 b) Domownik
 c) Aspirantura
 d) Monarowiec
 Nowicjant

 Pierwszy etap leczenia trwa cztery tygodnie i zwany jest Nowicjatem. Jest czasem
trzeźwienia, powolnego „budzenia się” do życia, oswajania się z systemem, przyswajania
podstawowych zasad i nauki podstawowych umiejętności.
 Jest to również czas rozwijania pierwszego poziomu odpowiedzialności – podstawowej
odpowiedzialności za siebie i otaczającą rzeczywistość. Do zadań Nowicjusza należy więc
przyswojenie głównych, panujących w ośrodku zasad i planu dnia oraz dbanie o siebie
(regularny sen, posiłki czy przyjmowanie leków, dbanie o higienę osobistą czy schludny
wygląd) i najbliższe otoczenie – porządek w pokoju i pomieszczeniach wspólnych, proste
prace gospodarcze.
 Na tym etapie zaczyna się również przyswajać podstawowe zasady współżycia, jak
punktualność czy kultura wypowiedzi. Nowicjusz uczy się dbać o szczegóły, co jest
dokładnym przeciwieństwem „narkomańskiego” stylu życia, w którym zazwyczaj jest
„wszystko jedno
 Zanim osoba lecząca zacznie podejmować ważniejsze decyzje, uczyć innych, czy brać
odpowiedzialność za różne obszary funkcjonowania ośrodka, najpierw sama musi nauczyć się
słuchać, uczyć od innych, dostosowywać do zasad czy wykonywać polecenia.
 Domownik

 Etap Domownika nazywany jest fazą podstawowej terapii.

 Osoba awansująca do statusu Domownika zyskuje wyższą pozycję w grupie i
liczne przywileje – związane między innymi z możliwością opuszczania terenu
ośrodka, wyjeżdżania na przepustki (przepustki są tym dłuższe i częstsze, im
dłuższy jest staż pacjenta w terapii oraz lepsze jego funkcjonowanie),
możliwości rozmawiania z całą rodziną przez telefon, czy goszczenia
odwiedzających w ośrodku, rozwijania indywidualnego hobby, samodzielnego
spędzania czasu, możliwością późniejszego chodzenia spać, używania różnych
ozdób i „strojenia się” itp.
 Za przywilejami idą jednak liczne obowiązki. Etap Domownika to czas
intensywnej pracy nad sobą, rozwijania samodzielności, samoświadomości,
zaangażowania oraz rozmaitych umiejętności – zarówno społecznych jak i
dotyczących radzenia sobie z mechanizmami nałogowymi i trudnymi emocjami.
 Aspirantur

 Aspirantura stanowi rodzaj „egzaminu”

podsumowującego cały wcześniejszy proces
terapeutyczny, zdobyte umiejętności. Trwa cztery
tygodnie. Zwyczajowo rozpoczynana jest w
jedenastym miesiącu terapii, po „zaliczeniu”
wszystkich najważniejszych funkcji, przejściu
wszystkich grup psycho-edukacyjnych, będących w
programie danego ośrodka oraz wywiązaniu się z
Indywidualnych Planów Terapeutycznych.
 Monarowiec

 Monarowiec (ostatni miesiąc terapii) Po pozytywnej ocenie z Aspirantury

pacjent awansuje na ostatni etap terapii i zostaje Monarowcem.

 Zwyczajowo są to ostatnie cztery tygodnie przed zakończeniem terapii,

zdarza się jednak, że, w uzasadnionych przypadkach i za zgodą terapeutów
oraz całej społeczności, pacjenci opuszczają ośrodek trochę wcześniej.
 Jest to okres chyba najtrudniejszy, bo trzeba się sprawdzić, czy to, w co się
zostało wyposażonym, wystarczy do funkcjonowania w nowych
warunkach. Czas ten powinien zostać poświęcony na intensywne
planowanie życia poza ośrodkiem - szukanie pracy, wzmożony kontakt z
bliskimi, zapoznanie się z ofertą wsparcia postrehabilitacyjnego i
zdecydowanie, z jakiej formy terapii będzie się korzystać.
Zapobieganie nawrotom uzależnienia

 Identyfikacja bodźców wysokiego ryzyka

 Większość uzależnionych nie ma świadomości istnienia ani
wpływu bodźców wysokiego ryzyka na własne myśli, emocje i
zachowanie. Dlatego identyfikacja indywidualnych wyzwalaczy
oraz zrozumienie mechanizmów ich działania jest uważana za
podstawową strategię zapobiegania nawrotom. Dzięki
świadomości zagrażających czynników, jednostka ma
możliwość postępować w sposób zmniejszający ryzyko
powstania głodu – jeśli to możliwe, unikać kontaktu z
wybranymi wyzwalaczami, jeśli jest on nie do uniknięcia, może
wypracować strategie konstruktywnego radzenia sobie.
 Strategie poznawcze dotyczące radzenia sobie z bodźcami
wysokiego ryzyka
 Jak wyjaśniłam w opisie modelu nawrotu Marlatta i Gordona, istotą
działania bodźców wysokiego ryzyka jest to, że w sposób
automatyczny uruchamiają one nałogowe przekonania, które
doprowadzić mogą do powrotu do nałogowych zachowań. Myśli
charakterystyczne dla uzależnienia, jak wszystkie inne nieadaptacyjne
przekonania, można w sieci poznawczej restrukturyzować. Jednymi z
najważniejszych przekonań, które należy rozwijać w celu
ograniczenia ryzyka nawrotu są przekonania dotyczące możliwości
kontroli swojego zachowania i używania oraz przekonania dotyczące
samoskuteczności.
 Behawioralne strategie radzenia sobie z bodźcami wysokiego ryzyka
 Gdy osoba uzależniona rozpozna już swoje indywidualne
wyzwalacze oraz uświadomi sobie i przeformułuje nieadaptacyjne
przekonania nałogowe, przychodzi czas na uczenie się
behawioralnych strategii radzenia sobie z konkretnymi, specyficznymi
dla jednostki, sytuacjami problemowymi. Skuteczne przeciwdziałanie
nawrotom wymaga, aby pacjenci nauczyli się konstruktywnego
radzenia sobie zarówno z codziennymi stresorami, takimi jak
konflikty interpersonalne, frustracja lub problemy w pracy, jak i
trudnymi stanami psychofizycznymi związanymi z pojawiającym się
głodem narkotykowym
 Ośrodki uzależnień

 Leczenie uzależnienia w placówkach, posiadających kontrakt z NFZ

jest bezpłatne. Z oferty leczenia mogą skorzystać osoby
ubezpieczone oraz nieubezpieczone. Wszystkie osoby chętne i
zmotywowane mogą skorzystać z oferty leczenia uzależnienia w
poradni leczenia uzależnień. Nie potrzebują one skierowania od
lekarza. Wystarczy, że osoba uzależniona skontaktuje się z wybraną
poradnią, a następnie zarejestruje na terapię i poczeka na swoją kolej.
 Warto zaznaczyć, że w tym przypadku nie ma rejonizacji, pacjent
może zgłosić się do dowolnego podmiotu leczniczego, niezależnie od
jego miejsca zamieszkania. Ponadto, zgodnie z polskim
prawem leczenie osób uzależnionych jest dobrowolne.
 Profilaktyka

 Profilaktyka uniwersalna ma na celu przeciwdziałanie

inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych
(zwłaszcza wśród młodzieży szkolnej) poprzez
dostarczenie odpowiedniej informacji oraz
wzmacnianie czynników chroniących i redukcję
czynników ryzyka. Działania te dotyczą zagrożeń
rozpowszechnionych, takich jak np. używanie
substancji psychoaktywnych (narkotyki, alkohol).
 Rodzice w profilaktyce zachowań ryzykownych, w
tym profilaktyce używania substancji odurzających,
odgrywają kluczową rolę. Pozytywna więź
emocjonalna pomiędzy rodzicami i dziećmi, postawy
rodziców wobec używania alkoholu i narkotyków, a
także umiejętności i praktyki wychowawcze rodziców
(m.in. monitorowanie zachowań dziecka) stanowią
czynniki chroniące przed używaniem substancji.
 Reagowanie szkoły na problem używania substancji
psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków) oraz czyny
karalne popełniane przez uczniów odbywa się w
oparciu o obowiązujące prawo oświatowe, w
szczególności przepisy rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej
 Metody profilaktyki selektywnej obejmują takie
działania jak m. in.
 dostarczanie informacji na temat ryzyka związanego
z używaniem substancji, poradnictwo indywidualne,
poradnictwo rodzinne, terapia pedagogiczna, treningi
umiejętności społecznych, socjoterapia, organizacja
czasu wolnego (tzw. zajęcia „alternatyw”). W
działaniach ważne jest uwzględnienie specyficznych
problemów i potrzeb uczestników programu
Źródła wykorzystane w prezentacji

 file:///C:/Users/start/Downloads/Praca-socjalna-z-osob
ami-uzale%C5%BCnionymi%20(1).
pdf –”Praca socjalna z osobami uzależnionymi i ich
rodziną”

 https://
depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/4199/0000-D
R-72169-praca.pdf?sequence=1&fbclid=IwAR2_2jrMEj
N87N57xghP0qrBFndfYKbBHDMStehqfD0Lvko3O2L9
0aWtIag
 - „Przezwyciężyć uzależnienie od substancji