HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG

General Chemistry
GCHE130603
Biên soạn chính: TS. Huỳnh Nguyễn Anh Tuấn
GV giảng dạy: TS. Lê Thị Duy Hạnh
Email: duyhanhle@hcmute.edu.vn

Bộ môn Công nghệ Hóa học

Khoa Công nghệ Hóa học và Thực phẩm
CHƯƠNG 6

DUNG DỊCH

2
 Mục tiêu của chương

• Dung dịch và hệ phân tán.

• Định nghĩa dung dịch

• Nồng độ dung dịch

• Cơ chế tạo thành dung dịch

• Độ tan và các yếu tố ảnh hưởng

• Nhiệt độ sôi và nhiệt độ đông đặc

• Áp suất thẩm thấu.

3
 Caùc heä phaân taùn vaø dung dòch

Bột Đường
Dầu ăn
H2O H2O H2O

* Bột phân tán trong nước * Dầu phân tán trong nước * Đường tan trong
* Hỗn hợp trở nên đục * Hỗn hợp trở nên đục nước
* Hỗn hợp trong
* Hỗn hợp phân tách * Hỗn hợp phân tách suốt
* Bột bị sa lắng * Không bị lắng hay
tách pha

• Hệ phân tán
• Có một chất phân tán trong một chất • Hệ phân tán
• Hệ không bền (huyền phù, nhũ tương) • Dung dịch thực
• Hệ bền
4
 Caùc heä phaân taùn vaø dung dòch

 Heä phaân taùn laø heä trong ñoù coù 1 chaát phaân
boá (chaát bò phaân taùn) vaøo 1 chaát khaùc (moâi
tröôøng phaân taùn) dưới dạng những haït coù kích
thöôùc nhoû.
• Heä phaân taùn thoâ (theå lô Heä khoâng beàn, bò sa laéng
löûng)
Huyeàn phuø ñaát seùt/nöôùc (heä RL), nhuõ töông söõa (heä
LL).
• Heä phaân taùn cao (heä keo) Heä khoâng beàn, bò sa laéng
Gelatin, keo daùn, söông muø (heä LK), khoùi (heä RK)
• Heä phaân taùn hay heä phaân töû Dung dòch beàn.
 ion

phaân töû  ion 10-7 cm phaân taùn cao 10-5 cm phaân taùn thoâ
5
 Khaùi nieäm veà dung dòch
 Ñònh nghóa: Laø heä ñoàng theå goàm  Dung dòch khí
2 hay nhieàu chaát maø thaønh phaàn  Dung dòch raén
 Dung dòch loûng
cuûa chuùng coù theå thay ñoåi trong
Chất tan Dung môi Dung dịch
giôùi haïn roäng
 Löïa choïn ñöôïc dung moâi thích hôïp

 Laø chaát coù traïng thaùi taäp hôïp khoâng

thay ñoåi khi taïo thaønh dung dòch
NaCl
NaCl
 Neáu chaát tan vaø dung moâi coù cuøng
NaCl
traïng thaùi taäp hôïp thì dung moâi ñöôïc xem H2O
laø chaát coù löôïng nhieàu hôn.
6
Dung dịch, chất tan và dung môi

Chất
tan

NaCl 5 gam
50 gam
H2O 45 gam
Dung
dịch

Dung
môi

Dung dịch = dung môi + chất tan

mdung dịch = mdung môi + mchất tan

7
 Noàng ñoä dung dòch vaø caùch bieåu dieãn

 Noàng ñoä dung dòch laø löôïng chaát tan coù trong
moät khoái löôïng hay moät theå tích xaùc ñònh cuûa
dung dòch hoaëc dung moâi.
• Noàng ñoä phaàn traêm khoái löôïng (%)

• Noàng ñoä ñöông löôïng gam (N)

• Noàng ñoä phaân töû gam hay noàng ñoä mol

(M)
• Noàng ñoä molan (m)

• Noàng ñoä phaàn mol (Ni)

8
 Noàng ñoä phaàn traêm (C%)

 Noàng ñoä phaàn traêm laø soá gam chaát tan coù trong 100
gam dung dòch.

a : soá gam chaát tan

a
C%  100% b : soá gam dung
ab
moâi

10g HNO3 nguyeân chaát

Dung dòch HNO310% 100g dd HNO3

90g H2O
9
 Noàng ñoä mol (M)

Noàng ñoä mol/lit laø soá mol chaát tan coù trong moät lít dung dòch

a: soá gam chaát tan

n a
CM   M: phaân töû gam chaát
V M.V tan
V: theå tích dung dòch (lít)
Hòa tan 5,85 gam NaCl vào nước được 2 lít dung dịch. Tính nồng độ
mol/l của dung dịch.

n a 5,85
CM     0,05M
V M .V 58,5 x 2
10
 Noàng ñoä molan (Cm)

Noàng ñoä molan (Cm)

laø soá mol chaát tan coù 1000.a
trong 1000 gam dung Cm  a gam
moâi. Ñôn vò (mol/kg hay
M .b b gam
 m)
Ví dụ 1: Hoøa tan 0,9 gam
C6H12O6 trong 100 gam
a.1000 0,9 x1000
H2O. Tính Cm cuûa Cm    0,05m
C6H12O6? M .b 180 x100
 Ví dụ 2: Tính nồng ñộ
20 x1000
molan của dung dịch 100 g 20 g Cm   0,73m
C12H22O11 20%. 80 g 342 x80

 Ví dụ 3: Viết biểu thức

tính nồng độ molan của Xg X .1000
100 g Cm 
dung dịch C6H12O6 X%. (100-X) g 180.(100  X )
11
 Noàng ñoä phaàn mol (Ni)
Ñöôïc tính baèng tæ soá A + B  dung dòch B
giöõa soá mol cuûa moät
chaát caàn xaùc ñònh noàng nA 
mA
ñoä vaø toång soá mol caùc A nA mol MA
chaát taïo thaønh dung dòch nB mol mB
B nB 
MB
nA nB  mA, mB : khoái löôïng cuûa A ; B
NA  NB 
nA  nB n A  nB  MA, MB : phaân töû gam cuûa A ;
B
Tính nồng độ phần mol của các chất trong dung dịch
Glixerol C3H5(OH)3 15%.

nH 2O 85
85 g H2O N H 2O   18  0,97
100 g
15 g Gli nH 2O  nGli 85  15
18 92
N A  NB  1 N Gli  1  0,97  0,03
12
 Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

https://
www.sciencephoto.com/
media/736204/view/sodium-
chloride-dissolving-animation

NaCl

H2O

13
 Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

Cô cheá taïo thaønh dung dòch bao goàm

 Quaù trình vaät lyù (quaù · Quaù trình hoùa hoïc (quaù
trình chuyeån pha): laø quaù trình sonvaùt hoùa): laø quaù
trình phaù vôõ maïng tinh theå trình töông taùc cuûa caùc
chaát tan vaø phaân boá caùc tieåu phaân chaát tan vôùi
tieåu phaân chaát tan taïo dung moâi taïo thaønh hôïp
thaønh trong dung moâi. chaát sonvaùt.
Ví duï: khi hoøa tan CuSO4 vaøo nöôùc thì trong quaù trình vaät lyù (chuyeån pha) seõ taïo

thaønh caùc ion Cu2+ vaø SO42-, sau ñoù ion Cu2+ taùc duïng vôùi nöôùc taïo thaønh ion

hyñraùt Cu2+.5H2O trong quaù trình hoùa hoïc (sonvaùt hoùa).

14
Söï hoøa tan taïo thaønh dung dòch

10 g NaCl
50 g H2O 50 g H2O

Lượng nước = Lượng nước

Lượng nước > Lượng nước
15
 Quaù trình hoøa tan vaø quaù trình caân baèng hoøa
tan
Xeùt tröôøng hôïp hoøa tan chaát raén trong chaát loûng taïo
thaønh dung dòch loûng bao goàm 2 quaù trình ngöôïc nhau xaûy
ra ñoàng thôøi

Taùch caùc tieåu phaân Keát tuûa caùc tieåu phaân

chaát tan ra khoûi tinh theå
chaát tan vaø phaân boá
chuùng vaøo dung moâi
(quaù trình hoøa tan)
Quaù trình hoøa tan seõ dieãn
ra cho ñeán khi ñaït ñöôïc
traïng thaùi caân baèng
chaát tan trong dung dòch leân
beà maët tinh theå chaát tan
(quaù trình keát tuûa).
Tinh theå chaát tan X ↔ X.nH2O (dd)
Hht = Hcp + Hs
16
 Quaù trình hoøa tan vaø quaù trình caân baèng hoøa
tan
Quaù trình hoøa tan töï xaûy ra (G < 0) vaø coù theå laø thu
nhieät hay phaùt nhieät tuøy thuoäc vaøo quaù trình vaät lyù (thu
Hht chieám
nhieät) hay quaù trình hoùa hoïc (phaùt nhieät) = Hcpöu+theá:
Hs

Ñònh nghóa: Nhieät hoøa tan laø löôïng nhieät thu vaøo hay phaùt
ra khi hoøa tan moät mol chaát tan.

 Quaù trình hoøa tan NH4NO3 thu nhieät (Ho = + 25,10

kJ)

 Quaù trình hoøa tan KOH laø phaùt nhieät (Ho =  54,39
kJ)
17
Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh
höôûng
NaCl 10 gam Tan hết Dung dịch đạt trạng
thái bão hòa
+ 10 gam Tan hết Khả năng tan là tối đa
+ 15,9 gam Tan hết tại điều kiện đang xét

+ 5 gam Có 5 gam NaCl rắn trong dung dịch

100g H2O

25 oC

Khi quaù trình hoøa tan ñaït ñöôïc traïng thaùi caân baèng thì dung
dòch thu ñöôïc seõ chöùa löôïng toái ña chaát tan ôû nhöõng ñieàu
kieän beân ngoaøi (nhieät ñoä, aùp suaát). Dung dòch öùng vôùi
traïng thaùi ñoù goïi laø dung dòch baõo hoøa.
18
 Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng

Noàng ñoä chaát tan trong dung dòch baõo hoøa ôû nhöõng ñieàu kieän
nhaát ñònh goïi laø ñoä tan cuûa chaát ñoù.

Thöïc teá thöôøng bieåu dieãn ñoä tan baèng soá gam chaát tan tan
ñöôïc trong 100g dung moâi.

NaCl 10 gam Tan hết Dung dịch đạt trạng

thái bão hòa
+ 10 gam Tan hết Khả năng tan là tối đa
+ 15,9 gam Tan hết tại điều kiện đang xét

+ 5 gam Có 5 gam NaCl rắn trong dung dịch

100g H2O
ĐỘ TAN LÀ 35,9 gam/100 gam nước ở 25oC
25 C
o
19
Độ tan của một số chất trong nước (g/100g nước ở 20 oC

Chất S Chất S
SbCl3 931,5 Ag2SO4 0,79

ZnI2 432,0 CaSO4 0,2

C6H12O6 200,0 C 6H 6 0,08

KOH 112,0 PbSO4 0,0041

NaCl 36,0 MgO 0,00052

H3BO3 5,0 AgI 0,00000013

20
4. Ñoä tan cuûa caùc chaát vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng

21
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoä
tan
1. AÛnh höôûng cuûa baûn chaát chaát tan vaø
dung moâi
 Quy taéc kinh nghieäm: chaát töông töï tan trong chaát
töông töï.

water Xăng water Xăng

TAN TỐT KHÔNG TAN KHÔNG TAN TAN TỐT

22
 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoä tan

2. AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä vaø aùp suaát

 Có thể söû duïng nguyeân lyù chuyeån dòch caân baèng Ler
Chaterlide ñeå khaûo saùt aûnh höôûng cuûa hai yeáu toá
naøy. A (k) + D (l) ↔ A (dd), ∆H < 0
 Hòa tan khí trong lỏng

 Hòa lỏng trong lỏng A (l) + D (l) ↔ A (dd), ∆H > 0

 Hòa rắn trong lỏng A (r) + D (l) ↔ A (dd), ∆H ???

23
 DUNG DÒCH CHAÁT
KHOÂNG ÑIEÄN LY VAØ CAÙC
TÍNH CHAÁT

24
 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

Quaù trình bay hôi töï nhieân (thu

bay hôi, H >0
nhieät) laø quaù trình thuaän nghòch A (loûng) ngöng tuï, H < 0
A (hôi)

 Hôi taïo thaønh treân beà maët

chaát loûng gaây ra aùp suaát
hôi.
 Khi quaù trình thuaän nghòch ñaït
Phbh P
traïng thaùi caân baèng thì aùp
suaát hôi ñöôïc goïi laø aùp suaát water
hôi baõo hoøa cuûa chaát loûng
hay dung moâi nguyeân chaát.
25
 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

Pn Px 25oC P25 100oC

P100
Nước Xăng Nước Nước

Pn < P x P25 < P100

Ở cùng nhiệt độ

 Aùp suaát hôi baõo hoøa ñaëc tröng cho söï bay hôi cuûa chaát
loûng vaø coù giaù trò bò aûnh höôûng lôùn bôûi nhieät ñoä
26
 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch

 ÔÛ cuøng nhieät ñoä, aùp suaát hôi

baõo hoøa cuûa dung dòch (P1) luoân
luoân nhoû hôn aùp suaát hôi baõo
P1 NaCl
hoøa cuûa dung moâi nguyeân chaát
P0 water
(Po): P1 < Po
 Ñònh luaät Raoult: aùp suaát hôi baõo
hoøa cuûa dung dòch baèng aùp suaát
• P1 : aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa
hôi baõo hoøa cuûa dung moâi nguyeân
chaát nhaân vôùi phaàn mol cuûa dung dung dòch

moâi trong dung dòch • Po : aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa
P1 = Po.Ndung môi
dung moâi nguyeân chaát 27
 Aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch
Hoøa tan 90 gam Glucozơ vaøo 500g nöôùc ñöôïc dung dịch
A ôû 25oC. Bieát ôû nhieät ñoä naøy nöôùc coù aùp suaát
hôi baõo hoøa baèng 23,76 mmHg.
1. Tính aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dịch A.
2. Tính ñoä giaûm aùp tuyeät ñoái vaø töông ñoái cuûa dung
dịch A.
3. Tính noàng ñoä molan vaø noàng 500ñoä % cuûa dung dịch
Tính aùp suaát P  P .A. n H O 18
1 oN P.
H 2O o
2
 23,76.  23,34mmHg
hôi baõo hoøa nH 2O  nGlu 500  90
cuûa dung dịch 18 180
A. P  Po  P1  0,42mmHg Tính noàng ñoä molan vaø noàng ñoä
Tính ñoä giaûm
% cuûa dung dịch A.
aùp tuyeät ñoái P Po  P1
vaø töông ñoái  x100  1,77% a.1000 90.1000
P Po Cm    1mol / kg
cuûa dung dịch o M .b 180.500
A. a 90
C%  x100  x100  15,25%
ab 90  500
28
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch
Phbh

5 atm

760 = 1atm

0,5 atm

23,76

T, oC
25 81 100 151

29
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

ngöng tuï, H < 0 hoùa raénï, H < 0

A (hôi) A (loûng) A (r)
bay hôi, H >0 noùng chaûy, H >0

Nhieät ñoä soâi cuûa chaát loûng laø nhieät ñoä taïi ñoù aùp suaát hôi
baõo hoøa cuûa noù baèng aùp suaát beân ngoaøi

Nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa chaát loûng laø nhieät ñoä ôû ñoù aùp suaát
hôi baõo hoøa cuûa pha loûng baèng cuûa pha raén

 Pngoaøi = Pkq = 760 mmHg = 1atm

Nước sôi ở 100 và đông đặc ở 0 oC

30
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

Phbh

760 = 1atm

23,76
20
T, oC
25 100 100 + T
31
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

Xeùt dung dòch chöùa chaát tan khoù bay hôi

Nhieät ñoä soâi cuûa dung dòch luoân luoân CAO hôn cuûa

dung moâi nguyeân chaát

 Nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch luoân luoân THAÁP

hôn cuûa dung moâi nguyeân chaát.

32
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

Ñònh luaät Raoult 2: Ñoä taêng nhieät ñoä soâi vaø ñoä haï nhieät
ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch tyû leä thuaän vôùi noàng ñoä
chaát tan trong dung dòch.
t so  t so( dd )  t so( dm )  k s .C m
to = k.Cm
t oñ  t oñ ( dm )  t oñ ( dd )  k ñ .C m

tos: ñoä taêng nhieät ñoä soâi cuûa kñ: haèng soá nghieäm ñoâng (chæ
dung dòch phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa
Cm : noàng ñoä molan cuûa dung dòch dung moâi)

ks: haèng soá nghieäm soâi (chæ phuï toñ : ñoä giaûm nhieät ñoä ñoäng
33

ñaëc cuûa dung dòch

Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

T, oC

Ts, dd 100 + ts

ts
Ts, nước
100 oC

Tđ, nước 0 oC
tđ

Tđ, dd 0 - tđ

34
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

1. Tính nhieät ñoä soâi ts vaø nhieät ñoä ñoâng ñaëc tñ

cuûa dung dòch chứa 9g glucozo trong 100g nöôùc.
Bieát ks = 0,51 ñoä/mol vaø kñ = 1,86 ñoä/mol.
Cm= (9 x 1000) / (180 x 100) = 0,5
Tóm tắt:
ts = ks. Cm= 0,51 x 0,5 = 0,255 độ
a = 9 gam
ts = 100 + 0,255 = 100,255 oC
b = 100 gam
tđ = kđ. Cm= 1,86 x 0,5 = 0,93 độ
M = 180
tđ = 0 – 0,93 = - 0,93 oC
ts, dung dịch = ?

tđ, dung dịch = ?

35
2. a) Tìm khối lượng glixerol C3H5(OH)3 cần cho vào 2kg nước để hạ
nhiệt độ đông đặc của khối nước này xuống – 2 oC.
b)Tính C% của dung dịch thu được.
c) Tính nhiệt độ sôi của dung dịch thu được. Biết ks = 0,51 độ/mol,
kđ = 1,86 độ/mol.
td = - 2 oC  tđ = 2
t d = - 2 oC
b = 2000 gam tđ =kd.Cm = kd. 1000. a / 92. 2000

M = 92 Suy ra a = 197,85 gam

a) a = ? C% = a/(a+b) = 9%
b) C% = ?
ts =ks.Cm = 0,51. 1000. 197,85 / 92. 2000 = 0,55 độ
c) ts = ?
ts = 100 + 0,55 = 100,55 oC
36
 Nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc cuûa dung dòch

3. Hoøa tan 6g moät chaát tan khoâng ñieän ly vaøo 50 ml nöôùc, nhieät ñoä
ñoâng ñaëc cuûa dung dòch laø ─ 3,72oC; haèng soá nghieäm laïnh cuûa
nöôùc laø 1,86. Khoái löôïng phaân töû chaát tan?

4. Hòa tan 36 gam Glucozo vào một lượng nước để thu được 4
lít dung dịch A có d = 1,05 g/cm3. tính nồng độ mol/l, molan,
nồng độ phần trăm, nhiệt độ sôi và nhiệt độ đông đặc của
dung dịch A. Biết ks = 0,51 độ/mol và kđ = 1,86 độ/mol.
37
Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dung dòch

 Hieän töôïng khueách taùn moät chieàu cuûa

caùc tieåu phaân dung moâi qua maøng baùn
thaåm goïi laø söï thaåm thaáu.
 Aùp suaát thaåm thaáu cuûa dung dòch
baèng aùp suaát beân ngoaøi caàn taùc ñoäng
leân dung dòch ñeå cho hieän töôïng thaåm
thaáu khoâng xaûy ra.
 Aùp suaát thaåm thaáu cuûa
dung dòch tæ leä thuaän
vôùi noàng ñoä chaát tan
vaø nhieät ñoä tuyeät ñoái
cuûa dung dòch
  CRT
C: noàng ñoä phaân töû
gam chaát tan, mol/l
38
THANK YOU!!!

39