GENEL

PREFERANSLAR
SİSTEMİ (GSP)
NEDİR?

IHRACATÇIYA NE TÜR AVANTAJLAR

SAĞLAR?
 Tarihçe
» Gelişmekte olan ülkelerden yapılan ihracatı geliştirmek
1970’lerin kalkınma politikalarının temel amaçlarından biri
olmuştur.

» Bu politikaların temel mantığı, bu ülkelerin uluslararası iş

bölümü içinde yeterli paya sahip olmaması nedeniyle ortaya
çıkan sorunların çözümüne yönelmektir.

» Diğer taraftan sözkonusu ülkelerin ihracat yapılarının,

talebi son derece mutedil olarak artan temel mallar ve
hammaddelerden oluşmuş olmasıdır.

» Bu durumu çözüme kavuşturabilmek, Gelişmekte olan

ülkelerin mamul madde ihracatını harekete geçirmek ile
mümkün olabilecektir.
Gelişmekte olan ülkelerin mamul madde
ihracatını harekete geçirmek amacı ile
iki tür yaklaşım önerilmiştir :

1) Gelişmiş ülkelerin piyasa kanallarına

uyguladıkları engellemelerin ortadan
kaldırılması,

2) Gelişmekte olan ülkelerin kendi

içlerinde ihracatlarını geliştirmeye
yönelik aktif önlemler almaları.
1968 yılında Yeni Delhi’de toplanan ikinci UNCTAD
konferansında,gelişmekte olan ülkelerin

»ihracat gelirlerini artırmak,

» endüstrileşmelerini teşvik etmek,
» ekonomik büyümelerini hızlandırmak ve sürdürülebilir
bir hale getirmek,

amacı ile sözkonusu ülkelerin bazı ihraç mallarına

gelişmiş ülkeler tarafından karşılıksız ve ayrım
gözetmeksizin imtiyaz tanınmasına olanak sağlayan
GSP (Generalized System of Preferences-
Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi)’nin
kurulması kabul edilmiştir.
 1971 yılında BM Genel Kurulu, tercihli
anlaşmaları uluslararası kalkınma
stratejisinin bir parçası olarak kabul etmiş
ve BM’in 10 yıllık kalkınma programına
dahil edilmiştir. Aynı yıl ise akit taraflar
10 yıllık bir dönem için GATT Anlaşmasının
En Çok Gözetilen Ülkeler Hükmü’ne
(Most Favored Nations Clause) ilişkin olan
1. maddesinden feragat etmeye karar
vermişlerdir.
 Bu feragat ilkesinin kabulünü takiben
GSP,
ilk kez 1 Temmuz 1971 tarihinde Avrupa
Topluluğu tarafından uygulanan Genel
Preferanslar Programı ile uygulama alanına
girmiştir.
Bunu izleyen yıllarda diğer gelişmiş
ülkelerin çoğu kendi sistemlerini yürürlüğe
koymuşlardır. GSP, ABD GSP programının
işlemeye başlamasıyla 1 Ocak 1976
tarihinde tamamlanmıştır.
GSP‘nin hukuki statüsü: “Lehdar ülkelere herbir
preferans veren ülke tarafından uygulanacak olan
tarife preferanslarının hukuki durumu ferdi
olarak aşağıdaki hususlar gözönünde
bulundurulmak sureti ile idare edilecektir.”

a) Tarife preferansları geçici olacaktır.

b) Verilişleri bağlayıcı ve özellikle herhangi

bir şekilde engelleyici olmayacaktır.

c) Verilişleri mevcut uluslararası

sorumluluklar gözönünde bulundurulmak suretiyle
ile şartlı olacaktır.
 Sözkonusu şartlardan da anlaşılacağı
üzere:
GSP, gelişmiş ülkeler tarafından tek
taraflı, herhangi bir müzakere konusu
yapılmadan ve bağlayıcı olmadan
uygulanmaktadır.
»Lehdar ülke statüsünün neler
olabileceği,
» hangi ürünlerin GSP kapsamında yer
alacağı,
» menşe kurallarının neler olacağı,
gibi bir takım ana hususlar gelişmiş
ülkelerin takdirine bırakılmıştır.
 Bazı durumlarda, GSP listelerinde
lehdarlar ile ilgili ticaret hacminin
sınırlanabilirliği şartı ileri
sürülmüştür.
İthalatın toplam düzeyini kontrol etmek
amacı ile ortaya çıkmış olan bu uygulama
ile genel amaç;

iç pazarı etkileyen bazı hassas ürünlerin

imtiyazlı muamelesini sınırlamaktır.

Günümüzde bu uygulama en yaygın şekli

ile ABD tarafından uygulanmaktadır.
 GENEL PREFERANSLAR SİSTEMİ
(GSP) NEDİR?

GSP, Gelişmekte olan ülkelerin

bazı ihraç mallarına gelişmiş
ülkeler tarafından karşılıksız ve
ayrım gözetmeksizin imtiyaz
tanınmasına imkan sağlayan
düzenlemedir.
 GENEL PREFERANSLAR
SİSTEMİ (GSP) NİN AMACI:

Gelişmekte olan ülkelerin;

»ihracat gelirlerini artırmak,

»sanayileşmelerini teşvik etmek,
»ekonomik büyümelerini
hızlandırmaktır.
Ülkemiz,

ABD
Japonya
Kanada
Yeni Zelanda
Avustralya
Rusya Federasyonu

GSP programlarından yararlanmaktadır

 1 Ocak 2002
tarihinden itibaren
TÜRKİYE Gümrük
Birliği kapsamında
GSP veren ülke
konumuna gelmiştir.
ÖRNEK:

ABD GSP PROGRAMI

 ABD GSP PROGRAMI NEDİR?

1 Ocak 1976 yılından bu yana

uygulanmakta olan ABD GSP
Programı, önceden hazırlanmış bir
ürün listesi çerçevesinde ABD
piyasasına belirli ülkelerden
gümrükten muaf olarak yapılan
ithalat anlamına gelmektedir
GSP uygulamasından yararlanan ABD’li
ithalatçı;

Ülkemiz menşeli malları DAHA UCUZA

ithal eder.

GSP uygulamasından yararlanan TÜRK

ihracatçısı;

Rakipleri karşısında
REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ
kazanır.
GSP altında hangi ihracat gümrükten muaf
uygulamaya tabidir?

Ürün öncelikle GSP ‘ye tabi ürünler listesinde

bulunmalıdır.
GSP’den yararlanan bir ülke kaynaklı olmalıdır.
Söz konusu ülke o madde özelinde GSP
uygulamasına tabi olmalıdır.
Ürün katma değer şartına uygun olmalıdır.
Ürün yararlanıcı ülkeden direkt olarak ithal
edilmiş olmalıdır.
İhracatçı/ithalatçı ürünün teslim evrakının
üstündeki tanımlayıcı harmonize sistem numarasının
önüne “A” işareti koymak sureti ile gümrükten muaf
uygulama talep eder.
 Hangi ürünler gümrükten muaf
uygulamaya uygundur?

GSP, Harmonize Sistem esasıyla ilk 8 rakam

bazında, iki grupta yaklaşık 140 ülkeye
uygulanır.

Esas liste 4650 ürün içerir ve GSP

yararlanıcısı bütün ülkeleri kapsar.

1996 yılında eklenen ikinci liste yaklaşık 1770

ürünü kapsar ve sadece en az gelişmiş
ülkelerden yapılan ithalatı konu eder.
GSP’ye konu olmayan ürünler nelerdir?

Genel olarak tekstil, saatler,

ayakkabı, çantalar, bavullar, düz
ürünler, iş eldivenleri, diğer deri giyim
eşyaları GSP uygulamasına tabi
değildir.

Diğer taraftan ithalat açısından hassas

kabul edilen ürünler de GSP
uygulamasına dışında tutulur. Bu
çerçevede çelik, cam ve elektronik
ürünleri sayılabilir.
Bir ürünün ABD gümrük tarife cetvelinde GSP’ye
tabi olduğu nasıl anlaşılır?

Özel/special sütunundaki,
A
GSP’den yararlanan gelişmekte olan ülkelerden ithal
edilen GSP’ye tabi ürünler
A+
gümrük tarife cetvelindeki en az gelişmiş ülke
sayılan ülkelerin ürünlerine yapılan uygulama
A*
bir ya da birden fazla ülke için GSP uygulamasının
kaldırıldığı ürünler
 Lehdar ülkeler listenin tamamından her zaman
yararlanabilir mi?
Hayır!
Herhangi bir ülke aşağıdaki nedenlerden dolayı herhangi bir
üründe GSP uygulaması dışında kalabilir:

-Yararlanıcı ülkeden yapılan bir ürünün ithalatında Rekabet

İhtiyacı Limiti geçilebilir.

-Ülke programdan çıkartılabilir.

-Ürünün katma değeri GSP uygulanması için gerekli menşe

şartına uygun değildir.

- Ülke yeterli dokümana sahip değildir ya da ABD’nin diğer

gümrük gereklerini yerine getirmemiştir.
 Rekabet İhtiyacı Limiti
(Competitive Need Limitations)
nedir?
Rekabet İhtiyacı Limiti’nin geçilmesi halinde
herhangi bir ülke herhangi bir üründe
otomatik olarak GSP uygulamasını
kaybedebilir.

Lehdar ülke belli bir ürünün ihracatında,

ABD’nin bir öceki takvim yılındaki toplam
ithalatının %50’sini geçmiş ya da belirli bir
dolar değerinin üstünde kalmış ise, o ülke o
ürün özelinde GSP uygulamasından çıkartılır.
 “De minimis waiver” Nedir?

ABD Başkanı, yararlanıcı tüm ülkelerden

yapılan “küçük değerde” sayılabilecek ithalata
Rekabet İhtiyacı Limiti’nin yüzde şartının
uygulanmasından feragat etmeye karar
verebilir.

Bu durum Rekabet İhtiyacı Limiti’nin

uygulanmasında olduğu gibi otomatik olarak
devreye giren bir üst limitle
sınırlandırılmıştır ve her yıl yeniden
 GSP’den çıkarılma:
İki tür çıkarılma vardır:

-Yararlanan ülkenin bir ya da bir kaç üründe örneğin

Rekabet İhtiyacı Limiti’ni aşması nedeniyle GSP
uygulamasından çıkarılması,

-Yararlanıcı ülkenin kişi başına düşen Milli Gelir’inin

Dünya bankası tarafından belirlenmiş yüksek gelirli
ülkeler grubuna ilişkin eşiği aşması ve bundan böyle
gelişmekte olan ülke sayılmaması halinde, söz konusu
ülkenin tümüyle GSP uygulaması dışında tutulması.

GSP’den çıkarılma
Başkan’ın kararı ile gerçekleşir.
 Menşe Kuralları

Maliyetin toplamı ya da lehdar ülkede

üretilen materyalin değeri ile doğrudan
işleme maliyetlerinin toplamı, ürünün ABD’ye
girişi sırasındaki takdir edilen değerinin en
az %35’ine eşit olmalıdır.

GSP menşe kuralı gereklerinin yerine

getirilip getirilmediğini tespitten ABD
Gümrük idaresi sorumludur.
 Ülkemiz,

ABD, GSP Programı’ndan

ne ölçüde yararlanıyor?
Tablo: Yıllar itibarıyla GSP ihracatı (Milyon $)
YIL Toplam GSP GSP’den
İhracat kapsamında yararlanan ihracat
ihracat
1985 645 40.8 32.6

1990 1 180 150.5 112.1

1995 1 798 443.0 366.3

1996 1 616 359.0 270.1

1997 2032 695.5 392.7

1998 2233 739.3 360.8

1999 2437 665.2 335.0

2000 3074 852.7 434.9

 Bugün:

GSP kapsamındaki Türk ihracatı artmış ve

çeşitlenmiştir.

2001 yılında ABD’nin Türkiye’den yaptığı toplam

ithalat 3 milyar dolar olup GSP kapsamındaki ithalat
467,8 milyon dolar ile %15’lik bir paya sahiptir.

Aynı yıl, ABD’nin toplam ithalatı 1,14 trilyon dolar

olup, GSP kapsamında gerçekleştirdiği ithalat 15,8
milyar dolar ile %1,37 paya sahiptir.
ABD’ye GSP kapsamında 4560 kalem malın gümrük
vergisinden muaf olarak ihraç edilmesi mümkündür.
Ülkemiz bu liste içinden 800 kalem malda ihracat
yapmaktadır.

Mermer(işlenmiş), altın kolye, transformatör,

muslukçu boru eşyası, propilen polimerlerinden
levha, borik asit, radyal lastikler, saf zeytinyağı
ülkemizden ABD’ye GSP kapsamında ithal edilen
başlıca ürünler arasında yer almaktadır.
 Konu ile ilgili internet adresleri:

GSP Guide book (GSP Kitabı)

www.ustr.gov/reports/gsp/contents/html

USITC tariff Schedules ( ABD Gümrük

Tarifeleri) www.usitc.gov/taffairs.htm

Tarifelerle ilgili her türlü bilgi için

http://dataweb.usitc.gov