“Lalka” Bolesława Prusa

Biografia autora

 Bolesław Prus - (właśc. Aleksander Głowacki)

Tworzył wiele powieści i nowel oraz zajmował
się publicystyką. Brał udział w wielu akcjach
oświatowych oraz w pracy społecznej,
 odkrywał nowe typy ludzkie, wytworzone przez
aktualne przemiany, sygnalizował procesy
socjologicze.
 Później w jego twórczości pojawiły się:
zainteresowanie prostym człowiekiem, wiara w
jego wartość moralną,
 znane utwory: Anielka, Powracająca fala,
Katarynka, Antek oraz powieści Lalka,
Placówka, Emancypantki i Faraon.
 Geneza

„Lalka”, czyli jedno z najważniejszych dzieł w dorobku

Bolesława Prusa,

Była publikowana w „Kurierze Codziennym” w latach 1887 -

1889. Pierwotny tytuł „Trzy pokolenia”.
Pierwsze wydanie książkowe ukazało się w 1890 r.

Powieść wpisuje się w nurt realizmu, kluczowe są walory

edukacyjne i poznawcze powieści realistycznych

Impulsem do napisania „Lalki” była dla Prusa wiadomość, jaką

przeczytał w „Gazecie Polskiej”. Dotyczyła ona procesu młodej
kobiety oskarżonej o kradzież dziecięcej lalki.
 GATUNEK: powieść B. Prusa jest najdojrzalszym
przejawem dziewiętnastowiecznego realizmu w literaturze
polskiej, zwanego też realizmem krytycznym. Lalka posiada
wszystkie cechy powieści tego typu. Jest to długi utwór
epicki, pisany prozą, fabularny, o skomplikowanej strukturze
 Wątki

 Lalka to powieść wielowątkowa, można tu wskazać

następujące wątki: romansowy (Izabela i Wokulski);
ukazanie warstw społecznych (arystokracji, mieszczaństwa,
Żydów i prostego ludu z nizin społecznych); ukazanie
sytuacji politycznej Polski, czyli tło polityczne utworu;
rozliczenie się z ideologią romantyczną; pytanie o drogi
rozwojowe Polski.
Prus ukazuje również ewolucję społeczno-polityczną
społeczeństwa polskiego na przestrzeni prawie półwiecza:
Ta ewolucja stanowi właśnie o tle politycznym utworu,
szczególnie wyraziście zauważalnym w pamiętniku
Ignacego Rzeckiego, starego subiekta. Pamiętnik... to zapis
przemian, jakie zachodziły w świadomości ideowo-
politycznej kolejnych pokoleń Polaków. Ze względu na ten
przekrój polskiej społeczności
 Warstwy społeczne

 Arystokracja (Łęccy, Krzeszowscy, Zasławska)

charakteryzująca się egoizmem, nicością moralną, tępotą i
degeneracją, zamkniętą we własnym świecie, nie
dopuszczającą do swej świadomości żadnych przemian, ani
nowych twarzy.

 mieszczaństwo (Minclowie, Rzecki, warszawscy kupcy).

ludzie stroniący od wszelkiego życiowego ryzyka,
preferujący powolne, mozolne dorabianie się, niż ryzykowne
inwestycje przynoszące zyski, ale czasem niebezpieczne.

 niziny społeczne (Magdalena, Węgiełek, Wysoccy).

ukazane są naturalistycznie, wszechobecna nędza, brud i
choroby uniemożliwiają najuboższym zajęcie się
czymkolwiek, z wyjątkiem rozpaczliwej walki o przetrwanie
kolejnego dnia.
  Główny bohater

 Stanisław Wokulski, ukazany jest jako synteza dwóch

osobowości: romantyka i pozytywisty.
 O romantyzmie świadczy przede wszystkim udział w
powstaniu styczniowym i marzenia o idealnej miłości,
 o przekonaniach pozytywistycznych kult ciężkiej pracy, kult
nauki, utylitaryzm i filantropia.
 Wokulski ponosi klęskę jako romantyk, miłość do Izabeli
okazuje się złudną igraszką rozkapryszonej i pustej pannicy.
 jako pozytywista również nie odnosi sukcesu. Polskie
społeczeństwo ma przestarzałą strukturę, jest chore na
antagonizmy klasowe i międzyludzkie.
 W tej sytuacji program pracy organicznej nie ma szans
powodzenia, zaś wszelkie twórcze i myślące jednostki
skazane są na klęskę.
  Interpretacja tytułu

 Tytuł powieści można interpretować wieloznacznie,

metaforycznie lub dosłownie:

 metaforyczność:
 pusta choć piękna Izabela Łęcka jako salonowa lalka,
 S. Wokulski w rękach Łęckiej jako bezwolna
marionetka,
 człowiek jako lalka w teatrze świata, poruszana przez
innych ludzi czy też siły wyższe (los, Boga, historię itp.).
 dosłowność: lalka to ulubiona zabawka Heluni Stawskiej,
obiekt domniemanej kradzieży (wg baronowej
Krzeszowskiej), główny dowód w procesie.
  Miejsce akcji

 Głównym miejscem akcji powieści Bolesława Prusa jest

Warszawa. Miasto ukazane zostało w konwencji
realistycznej, a więc z pełną zgodnością topograficzną.

 Pewne fragmenty dzieła rozgrywają się w Paryżu, Zasławku

i Skierniewicach.

 Przestrzenią działania bohaterów są typowe dla epoki

budynki - sklepy, kamienice, zamożne posiadłości
arystokratów itp. - środki komunikacji (pojazdy zaprzęgowe,
pociągi), miejskie ulice i parki.
  Czas akcji

 Akcja powieści rozgrywa się w końcu lat 70. XIX w. (a

dokładnie między styczniem 1878 a październikiem 1879).


 Retrospekcje zawarte w „Pamiętniku starego subiekta”

przywołują natomiast czasy znacznie wcześniejsze - od lat
30 XIX stulecia (ze szczególnym uwzględnieniem Wiosny
Ludów i powstania styczniowego).
  Problematyka

 „Lalka” jest powieścią niezwykle rozbudowaną i złożoną.

 Dzięki retrospekcjom, wspomnieniom bohaterów i licznym

nawiązaniom do minionych czasów ukazuje ona panoramę
polskiego społeczeństwa na przestrzeni niemal całego
półwiecza (od lat 30 do 70).

 W rzeczywistości tej rozgrywa się niezwykły i bardzo zawiły

wątek miłosny opowiadający o uczuciu kupca
galanteryjnego do arystokratki.
  Streszczenie krótkie

 Główny wątek powieści to miłość Stanisława Wokulskiego

(zubożałego szlachcica) - kupca do Izabeli Łęckiej -
arystokratki. Wokulski zgromadził majątek podczas wojny
rosyjsko-tureckiej. Akcja powieści rozpoczyna się, kiedy
wraca do Warszawy, by już otwarcie ubiegać się o względy
swojej ukochanej - panny Łęckiej. Jest ona niestety kobietą
niezdolną do odczuwania głębszych uczuć, liczą się dla niej
jedynie pieniądz i luksus. Jest gotowa sprzedać się za te
wartości bogatemu i staremu arystokracie. Nie dopuszcza
myśli o małżeństwie z Wokulskim, bo jest on w jej
mniemaniu człowiekiem z niższej warstwy społecznej
(pochodzi co prawda z rodziny szlacheckiej, ale został
kupcem). Historia miłosna kończy się katastrofą - Wokulski
znika w tajemniczych okolicznościach (istnieją
przypuszczenia, że popełnił samobójstwo), a Izabela
wstępuje do klasztoru.
  Cel napisania utworu

 „przedstawić naszych polskich idealistów na tle

społecznego rozkładu”. Prus opisał w powieści sylwetki
trzech idealistów (ludzi, którzy swoje życie podporządkowali
konkretnej idei): Rzeckiego (idealistę pracy - człowieka
niezwykle sumiennego, dokładnego, który poświęcił życie
pracy jako subiekt), Wokulskiego (idealistę miłości - który w
pewnym momencie życia wszystko podporządkował miłości
do kobiety, bo w tej miłości odkrył sens życia), Ochockiego
(idealistę nauki - który poświęca się bez reszty
doświadczeniom, badaniom naukowym w celu zbudowania
maszyny latającej).
  zakończenie otwarte

 zakończenie otwarte, nie wiemy ostatecznie, co stało się z

głównym bohaterem. Wokulski miał zamiar popełnić
samobójstwo, jednak autor nie zdecydował się na
„uśmiercenie” go; być może miał to być wyraz jakiegoś
promyka optymizmu, sugestia, że z każdej sytuacji może
być wyjście.

 Czytaj więcej na
https://www.bryk.pl/lektury/boleslaw-prus/lalka.problematyka
#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=fi
refox
 Bibliografia

 https://www.bryk.pl/lektury/boleslaw-prus/lalka.geneza-
utworu-i-
gatunek#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_cam
paign=firefox