DYSKI TWARDE - BUDOWA I PARAMETRY

WIKTORIA SZOPIK NR 26, MATEUSZ KONARCZAK NR 11, NICOLAS MACIEJEWSKI NR 16

 HISTORIA
DYSKI TWARDE, KTÓRE ZNAMY DZISIAJ, WYWODZĄ SIĘ OD PAMIĘCI BĘBNOWYCH, KTÓRE BYŁY UŻYWANE W
KOMPUTERACH TAKICH JAK FERRANTI MARK I Z 1951 ROKU. PIERWSZY TWARDY DYSK ZOSTAŁ WPROWADZONY
PRZEZ IBM W 1957 ROKU POD NAZWĄ RAMAC 350, KTÓRY BYŁ SZYBSZY I POJEMNIEJSZY OD PAMIĘCI BĘBNOWYCH.
W LATACH 70. XX WIEKU IBM WPROWADZIŁO DYSKI TWARDE ZWANE WINCHESTERAMI, KTÓRE STAŁY SIĘ WZOREM
DLA DZISIEJSZYCH DYSKÓW TWARDYCH. TE DYSKI MIAŁY PAMIĘĆ ROZŁOŻONĄ NA 2X30MB I UŻYWAŁY TALERZY O
ŚREDNICY 14 CALI. DYSKI TWARDE SĄ OBECNIE UŻYWANE DO PRZECHOWYWANIA DANYCH.

Oto jeden z pierwszych modeli

twardych dysków IBM.
 WSTĘP

Dyski 3,5’’: Stosowane w
komputerach i serwerach, mają
pojemność do 1 Tb i prędkości
obrotowe do 15000 obr./min.
Dyski 2,5’’: Montowane w
laptopach, o pojemności do 250 GB.
Są ciche i energooszczędne.
Dyski przenośne: Podłączane
przez USB albo FireWire,
obudowa kryje napęd 2,5 lub 3,5
cala.
Dyski sieciowe: Dysk lub dyski 3,5
cala w dużej obudowie, z
dodatkowym zasilaczem podłączone
przez LAN, mogą korzystać z nich
wiele osób.

WSTĘP

CHOĆ NA PIERWSZY RZUT OKA MOŻE SIĘ WYDAWAĆ, ŻE DYSKI TWARDE NIE ZMIENIAJĄ SIĘ I ICH TECHNOLOGIA POZOSTAJE TAKA SAMA, TO JEDNAK W KONSTRUKCJI
POSZCZEGÓLNYCH MODELI POJAWIAJĄ SIĘ DUŻE RÓŻNICE. W ZALEŻNOŚCI OD ZASTOSOWANIA, RÓŻNE TYPY DYSKÓW TWARDYCH OFERUJĄ RÓŻNE PARAMETRY.
FUNKCJONOWANIE DYSKÓW TWARDYCH

 Dyski twarde działają na zasadzie zapisywania danych na powierzchni wirujących talerzy

pokrytych materiałem magnetycznym. Każdy talerz ma dwie strony, a na każdą z nich
przypada jedna głowica, która jest odpowiedzialna za zapisywanie i odczytywanie danych.
 Głowice poruszają się po łuku, od środka wewnętrznej części talerza do zewnętrznej i z
powrotem, podczas gdy talerze wirują. W tym czasie dane są odczytywane lub zapisywane.
 W procesie transferu danych między talerzami dysku a pamięcią RAM komputera, zawsze
pośredniczy pamięć podręczna (cache) dysku. Ta pamięć podręczna służy jako bufor, który
pomaga przyspieszyć dostęp do danych, poprzez przechowywanie często używanych
informacji.
 Cała procedura jest zarządzana przez wbudowany kontroler dysku, który wykonuje tysiące
operacji w ciągu sekundy. Kontroler ten jest kluczowym elementem, który zarządza
wszystkimi operacjami dysku, takimi jak odczyt, zapis, a także monitorowanie stanu dysku.
 Warto dodać, że oprócz tradycyjnych dysków twardych HDD (Hard Disk Drive), które działają
na zasadzie magnetycznej, mamy również dyski SSD (Solid State Drive). Dyski SSD nie mają
ruchomych części i przechowują dane na chipach pamięci flash, co sprawia, że są znacznie
szybsze i bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne niż tradycyjne dyski twarde.
BUDOWA DYSKU
 CZYM JEST PRÓŻNIA?
Dyski twarde są hermetycznie zamknięte, ale wewnątrz
nie ma próżni. Zamiast tego, zawierają one powietrze,
które jest niezbędne do prawidłowego działania napędu.
Głowice dysku, które odczytują i zapisują dane, unoszą
się nad talerzami dysku na cienkiej warstwie powietrza.
Ta “poduszka powietrzna” jest niezbędna do
prawidłowego działania dysku.
Powietrze wewnątrz dysku jest idealnie czyste i sterylne.
Nawet najdrobniejszy pyłek mógłby uszkodzić dysk,
dlatego tak ważne jest utrzymanie czystości wewnątrz
obudowy.
Każdy dysk twardy ma małe otwory wentylacyjne, które są
wyposażone w bardzo skuteczne filtry. Te filtry służą do
wyrównywania ciśnienia powietrza wewnątrz dysku z
ciśnieniem zewnętrznym. Dzięki temu dysk może prawidłowo
działać w różnych warunkach atmosferycznych.
Dodatkowo, warto wiedzieć, że nowoczesne dyski twarde
wykorzystują technologię Perpendicular Magnetic Recording
(PMR) lub Shingled Magnetic Recording (SMR) do
zapisywania danych. Te technologie pozwalają na zapisywanie
danych w bardzo małych obszarach, co zwiększa pojemność
dysków. Ponadto, niektóre dyski wykorzystują technologię
Heat-Assisted Magnetic Recording (HAMR), która zwiększa
gęstość zapisu danych poprzez podgrzewanie talerzy dysku
podczas zapisu.
 OBROTY, GŁOŚNOŚĆ ORAZ TEMPERATURA

Jednym z podstawowych parametrów dysków jest szybkość obrotowa -

• Szybkość obrotowa: Jest to liczba obrotów wykonywanych przez talerze dysku
czyli liczba obrotów wykonywanych przez talerze w ciągu minuty. twardego w ciągu minuty. Większość stacjonarnych dysków 3,5 cala ma prędkość
Większość dysków 3,5 cala do stacjonarnych komputerów ma prędkość obrotową 7200 obr./min. W laptopach, dyski energooszczędne mają 4200 obr./min, a
obrotową 7200 obr./min. W laptopach sytuacja wygląda inaczej. najszybsze 7200 obr./min. Najwięcej modeli napędów pracuje z prędkością 5400
obr./min, co jest kompromisem między wydajnością dysku a ilością pobieranego prądu.
Energooszczędne dyski mają 4200 obr./min, a najszybsze aż 7200
• Czas dostępu: Wyższa prędkość obrotowa skraca czas dostępu do danych, co przekłada
obr./min. Jednak najwięcej modeli napędów pracuje z prędkością 5400
się na płynniejszą pracę systemu operacyjnego.
obr./min. Co jest kompromisem między wydajnością dysku a ilością
• Prędkość odczytu i zapisu: Wyższa prędkość obrotowa pozwala na szybszy zapis i
pobieranego prądu. Prędkość obrotowa ma wpływ na inne parametry odczyt danych, co ma duże znaczenie przy kopiowaniu i przenoszeniu plików oraz
napędu: podczas uruchamiania programów, które wgrywają dużo danych do pamięci.
• Temperatura pracy: Im większa prędkość obrotowa, tym bardziej nagrzewa się dysk.
To z kolei powoduje nagrzewanie się komputera i zwiększa zużycie prądu przez
podzespoły chłodzące.
• Pobór energii: Wolniejsze dyski zużywają mniej prądu, co jest ważne w przypadku
notebooków - z napędem 4200 lub 5400 obr./min laptop może działać dłużej na
bateriach.
• Hałas: We wszystkich dyskach stosowane są łożyska olejowe. W przypadku dysków
4200 i 5400 obr./min efektem jest bezgłośna praca. Dyski 7200 obr./min zazwyczaj
cicho szumią, a dyski 10 000 obr./min i szybsze z reguły generują dokuczliwy dla
otoczenia
 W tabeli dźwięk.
przedstawione są zależność
parametrów dysku od prędkości obrotowej. Jak
widać, różnice między wolnymi i szybkimi
dyskami są wyraźne. Należy wspomnieć, że wolny dysk twardy
spowalnia wszystkie operacje wykonywane na
 PAMIĘĆ PODRĘCZNA
PAMIĘĆ PODRĘCZNA DYSKU TWARDEGO, ZWANA RÓWNIEŻ PAMIĘCIĄ CACHE,
JEST KLUCZOWYM ELEMENTEM, KTÓRY PRZYSPIESZA DZIAŁANIE DYSKU. JEJ
GŁÓWNYM ZADANIEM JEST PRZECHOWYWANIE DANYCH ODCZYTANYCH Z
TALERZY DYSKU PRZED ICH WYSŁANIEM DO PAMIĘCI RAM, A TAKŻE
PRZECHOWYWANIE DANYCH WYSYŁANYCH DO ZAPISU NA DYSKU.
DZIĘKI TEMU ROZWIĄZANIU, OPÓŹNIENIA W ZAPISIE I ODCZYCIE PLIKÓW SĄ
MINIMALIZOWANE. DANE SĄ ODCZYTYWANE Z TALERZY DYSKU I WYSYŁANE
W PORCJACH DO PAMIĘCI PODRĘCZNEJ. GDY KOMPUTER ODCZYTUJE JEDNĄ
PORCJĘ DANYCH Z PAMIĘCI PODRĘCZNEJ, DYSK MOŻE JEDNOCZEŚNIE
ODCZYTYWAĆ KOLEJNE INFORMACJE.
TO ROZWIĄZANIE JEST SZCZEGÓLNIE KORZYSTNE DLA MAŁYCH PLIKÓW,
KTÓRE W CAŁOŚCI MIESZCZĄ SIĘ W PAMIĘCI PODRĘCZNEJ. MIMO ŻE PAMIĘĆ
PODRĘCZNA JEST WAŻNYM ELEMENTEM DYSKU, NIE ZAWSZE WARTO
INWESTOWAĆ W DYSKI Z BARDZO DUŻĄ PAMIĘCIĄ PODRĘCZNĄ. Z BADAŃ
WYNIKA, ŻE NAWET DWUKROTNA RÓŻNICA W WIELKOŚCI PAMIĘCI
PODRĘCZNEJ NIE JEST ZAUWAŻALNA PODCZAS CODZIENNEGO UŻYTKOWANIA
KOMPUTERA.
 POJEMNOŚĆ I GĘSTOŚĆ
Pojemność dysku twardego jest zależna od dwóch kluczowych
czynników: gęstości zapisu danych (czyli ilości megabajtów, które
można przechować na jednym talerzu) oraz liczby tych talerzy.
Gęstość zapisu danych odnosi się do ilości informacji, które można
zapisać na jednostkowej powierzchni talerza. Im większa gęstość
zapisu, tym więcej danych można przechować na jednym talerzu, co
oznacza, że do osiągnięcia określonej pojemności potrzeba mniej
talerzy. To z kolei przekłada się na cichszą pracę dysku i mniejsze
nagrzewanie się.
Zastosowanie technologii zapisu prostopadłego (Perpendicular
Magnetic Recording, PMR) pozwoliło na znaczne zwiększenie gęstości
zapisu danych. Dzięki temu na rynku pojawiły się dyski twarde o dużej
pojemności - na przykład dyski dla komputerów stacjonarnych o
średnicy 3,5 cala i pojemności 1 TB, czy dyski dla laptopów o średnicy
2,5 cala i pojemności 200 GB.
Warto jednak pamiętać, że technologia zapisu to tylko jeden z aspektów
wpływających na wydajność dysku twardego. Inne ważne czynniki to na
przykład szybkość obrotowa talerzy czy wielkość pamięci podręcznej
(cache).
 AWARIE

Nowoczesne dyski twarde są zaprojektowane do długotrwałego użytkowania, często nawet przez kilkanaście lat. Ich
długowieczność jest cechą wspólną dla produktów wszystkich producentów. Pod warunkiem, że nie są narażone na
wstrząsy, uderzenia czy ekstremalnie wysokie temperatury, mogą działać przez długi czas bez awarii.
W praktyce jednak, dyski twarde są często wymieniane na nowe nie z powodu awarii, ale ze względu na inne
czynniki, takie jak szybkość działania, pojemność czy głośność pracy.
W kontekście żywotności dysków twardych, warto wspomnieć o parametrze MTBF (Mean Time Between Failures,
czyli średni czas pracy między awariami). Producenci dysków podają wartości MTBF na poziomie setek tysięcy, a
nawet milionów godzin, co teoretycznie oznacza setki lat bezawaryjnej pracy.
Jednakże, sposób obliczania tego parametru jest często kwestionowany. Producenci badają wiele egzemplarzy
dysków tego samego typu jednocześnie i sumują wyniki. Oznacza to, że wynik MTBF na poziomie miliona godzin,
uzyskany przy użyciu dwudziestu dysków, w rzeczywistości daje średni czas pracy na poziomie pięciu lat, a nie stu.
Dlatego warto podchodzić z ostrożnością do deklaracji producentów na temat żywotności dysków twardych.
Przykładowe awarie dysku twardego
 DYSK OD STRONY LOGICZNEJ

 Dysk twardy składa się z elementów fizycznych i logicznych, takich jak Optymalne jest podzielenie jednego dysku komputera na dwie
klastery, partycje i operacje na nich. Aby go używać, musimy utworzyć
partycje, które są obszarami zdefiniowanymi przez użytkownika, na których partycje: podstawową (dla systemu operacyjnego i
tworzone są dyski logiczne. W systemie Windows mamy dwa rodzaje partycji: programów) oraz rozszerzoną (dla danych). Dzięki temu,
podstawową i rozszerzoną. formatowanie dysku z systemem nie naruszy naszych danych.
Partycja rozszerzona: Można ją tworzyć tylko na podstawowych dyskach
MBR. Nie formatuje się jej przy użyciu systemu plików ani nie przypisuje liter
dysków. Zamiast tego, w ramach jednej partycji rozszerzonej, można utworzyć
jeden lub więcej dysków logicznych, które można potem sformatować i
przypisać im literę.
 Partycja podstawowa: Można ją tworzyć na dyskach podstawowych. Działa
jak oddzielny dysk fizyczny. Na dyskach MBR można utworzyć do czterech
partycji podstawowych lub trzy partycje podstawowe i partycję rozszerzoną z
wieloma dyskami logicznymi. Na dyskach GPT można utworzyć do 128
partycji podstawowych.
 Dysk logiczny: Jest to wolumin tworzony na partycji rozszerzonej na
podstawowym dysku MBR. Można go formatować i przypisać mu literę dysku.
 DEFRAGMENTACJA

PLIKI SĄ ZAPISYWANE NA DYSKU W PIERWSZYCH WOLNYCH KLASTERACH,

KTÓRE ZNAJDZIE W SYSTEMIE. CZĘSTO ZDARZA SIĘ ŻE PIERWSZE WOLNE
MIEJSCE JEST ZA MAŁE ABY ZMIEŚCIĆ TAM PLIK, WIĘC JEST ON ROZBIJANY
NA KILKA CZĘŚCI I ROZMIESZCZONYCH W ODLEGŁYCH OD SIEBIE
KLASTERACH. PROCES DZIELENIA PLIKÓW NA KAWAŁKI NAZYWANY JEST
FRAGMENTACJĄ I PROWADZI DO SPADKU WYDAJNOŚCI OPERACJI ODCZYTU
I ZAPISU DANYCH. ABY Z TYM WALCZYĆ MUSIMY WYKONYWAĆ
DEFRAGMENTACJĘ DYSKU. SYSTEM WINDOWS MA WBUDOWANE
NARZĘDZIE DO DEFRAGMENTACJI, ALE JEST ONO POWOLNE I MAŁO
SKUTECZNE. NAJLEPIEJ KORZYSTAĆ Z INNYCH NARZĘDZI KTÓRE SĄ
WYDAJNIEJSZE NP. DISKEEPER LUB ASHAMPOO MAGICAL DEFRAG.
KLASTER TO NAJMNIEJSZA JEDNOSTKA POJEMNOŚCI W SYSTEMIE
PLIKÓW. W KLASTERZE MOŻEMY PRZECHOWYWAĆ TYLKO JEDEN PLIK
NAWET JEŚLI TEN PLIK JEST MNIEJSZY NIŻ WIELKOŚĆ KLASTERA.
 Kliknij ikonę, aby dodać obraz

INTERFEJSY DYSKÓW TWARDYCH

Dyski twarde wykorzystują cztery standardy złączy: PATA, SATA, SCSI i
SAS. W praktyce, większość domowych komputerów korzysta z złącza
SATA, które oferuje dużą przepustowość i wygodne, wąskie przewody.
Mimo większej szerokości szyny danych SATA, nie przekłada się to na
znacznie szybszą pracę dysków, szczególnie tych o prędkości obrotowej
7200 obr./min.
Wszystkie płyty główne są wyposażone w złącza SATA i PATA, a
podstawowe modele urządzeń umożliwiają podłączenie od dwóch do
czterech dysków SATA. Najlepsze płyty mogą obsługiwać nawet osiem
dysków.
Dyski SATA mają przewagę nad PATA dzięki mechanizmowi kolejkowania
komend NCQ, który optymalizuje kolejność odczytu danych,
minimalizując ruchy głowicy i skracając czas dostępu do danych.
Wszystkie dyski SATA są wyposażone w NCQ, ale aby z niego skorzystać,
płyta główna musi obsługiwać ten mechanizm. Niemniej jednak, dla
domowych komputerów korzyści z NCQ są mało zauważalne, więc nie
warto zmieniać płyty lub przesiadać się na SATA tylko dla tego systemu.
Technologia ta oszczędza talerzom dodatkowych
obrotów, dzieją czemu dane są odczytywane szybciej.
DZIĘKUJEMY
!
NICOLAS MACIEJEWSKI
WIKTORIA SZOPIK
MATEUSZ KONARCZAK