Psikanalitik Kişilik

Kuramı

Prof. Dr. Ebru Tansel

Tanı Koymak Neden Önemli
• Tedavinin planlanması (uzun X kısa, teknik, ilişki-müdahale yaklaşımı)
• Gidişatın öngörülmesi (prognoz)
• Hastanın korunması (terapinin uzun ya da kısa süreli oluşu)
• Empatik iletişim
• Tedaviden kaçışları önlemek
• Diğer (terapiye gerçekçi hedefle başlamak-terapisti koruyucu olarak,
başlangıçta tanıya dönük soru-cevap çalışma aktarımla paylaşılması
zor olabilecek materyele ulaşmayı sağlar)
Nevrotik Düzey Kişilik
• Olgun (ikincil düzey) savunmalar (bastırma gibi)
• Bütünleşmiş kimlik duygusu, davranışta tutarlılık
• İçsel deneyimde süreklilik
• Gerçeklik algısı iyi
• Psikopatoloji egoya yabancı
• Sağlam gözlemleyen ego- çalışma ittifakı
Psikotik Düzey Kişilik
• İlkel savunmalar (geri çekilme, inkar, tüm güçlü kontrol, ilkl idealizasyon-
değersizleştirme, yansıtma, içe atma)
• Dil öncesi, rasyonel düşünce öncesi
• Kimlik sorunlu (var mıyım, ben kimim)
• Gerçeklik kopuk
• Egoya yabancı değil
• Soyutlama güçlüğü var
• İçsel- dışsal deneyiminde sınır karışık
• Gözlemleyen ego zayıf
• Birincil çatışma varoluşsal (yaşam-ölüm, varoluş-yok oluş)
Sınırdurum Kişilik Yapısı
• İlkel savunmalar (inkar, yansıtmalı özdeşleşim, bölme)
• Kendilik deneyimi tutarsız
• İlişkide sürekli yaklaşma-uzaklaşma, gel-git olması
 Nevrotik Sınır Psikotik
Merkezi sorun Güvenlik Özerklik Kimlik
Kaygı yaşantısı niteliği Yaralanma Ayrılık Yok olma
Kontrol kaybı Cezalandırılma (dağılma)
Birincil gelişimsel çatışma Ödipal Ayrılma-bireyleşme Varoluşsal (yaşam veya
ölüm, güvenlik ya da
dehşet)
Ortak yaşamsal
İçsel-dışsal deneyim
arasında sınır karışıklığı
Nesne ilişkileri kapasitesi Tutarlı Gel-gitler Temel güvensizlik
Kendilik duyumu Bütünleşmiş kimlik Tutarsız Kimlik sorgusu- ‘ben
duygusu kimim’
Karakter Yapısı
• 1. Kişilik örgütlenmesinin gelişimsel düzeyi
(psikotik, sınır durum, nevrotik)
Ego gelişim düzeyi
Kendilik-öteki ayrımlaşma düzeyi
2. Savunma mekanizmaları (karakter tipi)
(paranoid, depresif, şizoid, vs.)
Savunma Mekanizmalarının Amacı
• Kaygı (ego psikolojisi)
• Keder (nesne ilişkileri)
• Özsaygıyı sürdürmek, tutarlı kendilik (kendilik psikolojisi)
İlkel Savunma Süreçleri
• Kendilik ve dış dünya arasındaki sınırlarla ilgili
• Dil öncesi ve rasyonel düşünce öncesi nitelikte
• Gerçeklik ilkesi öncesi, nesne sabitliği öncesi (kendilik dışında kalan
kişilerin ayrı olma halinin ve sabitliğinin anlaşılmaz olması)
• Bilişsel – duygulanımsal – davranışsal boyut içiçe geçmiştir, kapsamlı
ve ayrımlaşmamış olarak yaşanır.
İlkel Savunma Süreçleri
• Geri çekilme
• İnkar
• Tüm güçlü kontrol
• İlkel idealizasyon- değersizleştirme
• Yansıtma
• İçe atma
• Yansıtmalı özdeşleşim
• Bölme
• Disosiasyon
Geri Çekilme
• İçsel fantezi dünyasına çekilme, madde kullanımı, otistik fantezi
(ilişkiden kaçınma, şizoid yapı)
İnkar
• Arkaik ben merkezci süreç (kabul etmezsem olmamış olur)
Tüm güçlü kontrol
• Kişide dünyayı denetim altında tuttuğu fantazisi hakim, ikincil veya
türetilmiş tüm güçlülük (bakıcıda)
• Riskli iş- idareci, antisosyal
İlkel idealizasyon- değersizleştirme
• Bebek için anne
• Erişkinde dinsel inanç
• Narsisistik yapıda kendini sevebilmesi için mükemmelleştirmeli
Yansıtma
• İçsel olanın dış kaynaktan geliyor gibi algılanması
• Empati-paranoid
İçe atma
• Dışsal olan içsel kaynaktan geliyor gibi kaynaklanır
• İlkel özdeşleşim, saldırganla özdeşleşim, yas, depresif karakter
Bölme
• Ardından yansıtmalı özdeşleşim gelebilir
Disosiasyon (çözülme)
• Unutkanlık (örneğin ameliyatta)----çoğul kişilik
Olgun- Üst Düzey-İkincil Savunma Süreçleri
Ego veya superego ile id, ya da egonun gözlemleyen- deneyimleyen kısımları
arasındaki gibi, içsel sınırlarla ilgili savunmalardır.
• Bastırma Gerileme
• Yalıtma Düşünselleştirme
• Akılcılaştırma Ahlaksallaştırma
• Bölmeleme Yapıp-bozma
• Kendine karşı döndürme Yer değiştirme
• Karşıt tepki oluşturma Tersine çevirme
• Özdeşim Eyleme koyma
• Cinselleştirme Yüceltme
Düşünselleştirme (Entellektüelizasyon)
• Duygusuz duygu hakkında konuşur.
• Oyun, cinsellik, şakalaşma, sanat gelişmez.
Akılcılaştırma (rasyonalizasyon)
• Bilişsel açıdan kabul edilebilir neden.
Ahlaksallaştırma
• O davranış-karar görevidir.
• Sömürgecilik, vs.
Bölmeleme
• Uyuşmaz nitelikte bilişsel kurgular arasında bir ayrıştırma. Her iki
durumda bilinç düzeyinde.
Tersine çevirme
• Özne konumundan nesne, nesne konumundan özne konumuna
getiren bir senaryoyu eylemle canlandırır. Edilgeni etkene öevirir.
• İlgi görme isteği utanç verici, ilgi göstererek ve o kişiyle özdeşleşerek
doyum alır.
Eyleme koyma
• İçsel yasaklanmış duygu, arzu, korku, fantezi üzerine hakimiyet
kurmak için bilinçdışı güdülenen davranış.
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
• Sanki nihai iyilik karşılaştığı kötü davranışlara tahammül etmesine
bağlıymış gibi davranmaya devam etmek.
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Dürtü, Duygulanım, Mizaç

• Çocuk istismarı (mazoşistik metanet, kendini kurban etme, fiziksel

yenlgi aracılığıyla ahlaki zafer)
• Üzüntü, bilinçdışı suçluluk duyguları
• Kolay öfkelenen, alıngan, huysuz, aksi
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Savunma

• İçe atma
• Kendine karşı döndürme
• Eyleme koyma (cezayı tetikler, kışkırtır)
• Ahlaksallaştırma
• Tekrarlama kompulsiyonu (çocuklukta yaşadığı durumu tekrarlamak)
• İnkar (rahatsızlık duyduğunu inkar eder)
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Nesne İlişkileri

• Çocukken terk edilmiş ve değersiz hissetse de, yeterince acı çekiyorsa

ilgi görebileceklerini öğrenirler.
• Çözümlenmemiş bağımlılık meseleleri, ve tek başına kalma krkusu
(fiziksel şiddet ihmal edilmekten iyidir)
• Kendisi gibi mutsuz kişilere bağlanma eğilimi
• Sadistçe davranıldıkları ilişkileri yeniden üretme
• ‘Sen bana saldırmadan önce ben kendime saldıracağım’
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Mazoşistik Kendilik

• Değersiz, suçlu, cezayı hak eden

• Kaderi yanlış anlaşılmak, takdir edilmemek, kötü davranılmak
• Ahlaki mazoşist- büyüklenmeci, acı ile yücelmiş
• Özsaygı acı çekerek artar.
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Aktarım
• Aktarımda değer verilme ve kurtarılma arzusu
• Kurtarılması gerektiği ve kurtarılmayı hak ettiği
• Eksiklikleri görülecek – red edilecek korkusu

Karşıaktarımda
• Ebeveyn rolü- hasta zayıf, kurtarılması gerek
• Karşı mazoşizm- terapist aşırı cömert
• Sadizm- kızgınlık, yardım almayı red eden şikayetçi
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
• Terapide anlamı
• Hayal kırıklığı, şfke yaşayınca utanç- bencillik hisseder. Öfke NORMAL
bir duygu.
• Danışana ‘kendini bu hale nasıl soktun’- herşeyi daha iyi hale getirme
kapasitesi de elinde.
Mazoşistik (Kendi Aleyhine İşleyen)Kişilik
Ayırıcı tanı

• Depresif
• Disosiyatif