Temel İnançları

Tanımlama ve
Değiştirme
(14. Bölüm)
MERVE BURÇIN SEIS 19020411089

CEREN ÖĞÜTMEN 20020411100

• Beck olumsuz temel inançların,
özünde iki geniş kategoriye ayrıldığı
teorisini ortaya koymuştur:
Çaresizlik ve Sevimsizlik (Beck,
1999).
• Üçüncü kategori ise değersizlikle
bağlantılıdır ve Judith S. Beck
tarafından tanımlanmıştır.
• Olumsuz temel inançlar yalnız psikolojik
stresin olduğu durumlarda su yüzüne çıkar
(Buna karşın kişilik bozukluğu olan
danışanlarda, çoğunlukla ve sürekli olarak
negatif temel inançlar aktiftir).
• Sıklıkla, temel inançlar, otomatik
düşüncelere benzemez, siz bu danışanların
düşüncelerinin altında yatan anlamları
sorularla ortaya çıkarana kadar onlar,
kendileri hakkında doğruları tam olarak
ifade edemediklerini bilirler.
Danışanda aşağıdaki özgül durumlar
varsa siz, danışanın inançlarını erken
değiştirmede başarılı olmayabilirsiniz:

• Temel inançlarda katılık ve aşırı genelleme

varsa,
• Henüz bilişsel olarak fikirlere ve mutlak
gerçeklere inanmıyorsa,
• İnançlarının yaşantısında etki düzeyi fazla
olduğu ortaya çıkmamış veya araştırılmamışsa,
• Sizinle bağlılığı (ittifakı) yeterince güçlü
değilse inançları değerlendirme işlemini
geçersiz hissedeceklerdir.
 Temel İnançları Sınıflandırmak

Danışanların temel inançları çaresizlik, sevimsizlik

ve/veya değersizlik alanında sınıflandırılabilir.
 Temel İnançların Tanımlanması
• Danışanın özgül inançlarını tanımlamak için ara inançları tanımlarken
kullandığınız aynı teknikleri (bk. Bölüm 13) kullanabilirsiniz.
• Aşağı ok tekniğine ek olarak danışandaki otomatik düşüncelerin merkezi
temalarına bakabilirsiniz, otomatik düşünce olarak ifade edilen temel inançları
ve doğrudan temel inançları ortaya çıkarın.

TERAPİST: İstatistik ödevini bitiremediğinde aklından ne geçti?

HASTA: Ben hiçbir şeyi doğru yapamıyorum. Ben asla burada yapamayacağım.
TERAPİST: (Aşağı doğru ok tekniği) Ve eğer o doğru olsaydı sen hiçbir şeyi doğru
yapmayacaktin ve sen burada asla yapmayacaktın, neyi kastediyorsun, bunun
anlamı ne?
HASTA: (Temel inanç) Ben umutsuzum. Ben çaresizim.
TERAPIST: Çaresiz olduğuna ne kadar inanıyorsun?
HASTA: %100.
TERAPIST: Çaresizliğin nasıl? Biraz mi? Çok mu?
HASTA: Tamamen. Ben tamamen çaresizim.
TERAPIST: Her şekilde mi?
HASTA: Yaklaşık.
TERAPİST: Çaresiz olmadığına ilişkin herhangi bir kanıtın var mi?
HASTA: Hayır... Hayır, sanmıyorum.
TERAPIST: Diğer derslerden iyi yaptıkların var mi?
HASTA: Evet ama olabildiğince iyi değilim.
TERAPİST: Bazı olayları iyi yaptığında bu senin, ben yetersizim, fikrine ters düşmüyor mu?
HASTA: Hayır. Ben gerçekten yeterli olsaydım, daha iyi yapardım.
TERAPIST: Yaşamının diğer alanları nasıl; kaldığın evde işleri, parasal işleri yönetmen, kendine bakman...?
HASTA: Ben onlarda da oldukça kötüyüm.
TERAPIST: Bu fikir, senin diğer alanlarda da yetersiz olduğun anlamına geliyor, öyle mi?
HASTA: Yaklaşık olarak her şeyde.
TERAPİST: Tamam, senin bu fikre cok güclü bir şekilde inandığını gõrüyorum. Tekrar istatistik ödevini
bitiremediğin ana dönersek; "Ben hiçbir seyi doğru yapamayacağım. Ben burada yapamayacağım.” diye
düşündün.
 Temel İnançları Sunma

Temel inançlar hakkındaki hipoteziniz için yeterince veri

topladığınızda ve danışanın yeterince almaya açık olduğuna
inandığınızda geçici kavramsallaştırmalarınızı
(hipotezlerinizi) test edin, danışana aşağıdaki gibi sorular
sorun.

TERAPİST: Sally, biz geçen birkaç hafta içinde pek çok farklı
problem üzerinde; okul çalışmalarınla, yaz tatilini nasıl
geçireceğinle ve gönüllü çalışmalarını nasıl yapacağınla ilgili
konuştuk. Ne zaman senin düşüncelerini incelesek ve sana
onların ne kastettiğini sorsam, sen sürekli olarak onların senin
yetersizliğini gösterdiğini söyledin. Bu doğru mu?
HASTA: Evet. Hâlâ ben yetersiz olduğumu düşünüyorum.
• Ya da siz danışan ile değişik
durumlarda var olan bir dizi otomatik
düşünceyi gözden geçirin ve sonra
altta yatan örüntü ile ilgili sonuç
çıkarmak için onlara sorun ("Sally, bu
otomatik düşüncelerdeki ortak temayı
görüyor musun?").
• Bazı danışanlarda tedavinin erken
dönemlerinde elle çizilmiş bir
diyagramı kullanabilirsiniz; bu
diyagram, Bilişsel Kavramsallaştırma
Diyagramı'nın yalın bir versiyonudur
TERAPIST: Hayatının başka bir döneminde de böyle
yetersizlik hissettiğini hatırlıyor musun? Çocukken?
HASTA: Evet, bazen. Ben ağabeyimin bu tũr şeyler yaşadığını
asla hatırlamıyorum.
TERAPIST: Bana baska örnekler verebilir misin?

• Hipoteziniz olduğunda siz daha sonra tarihsel veriyi

kullanabilirsiniz; danışanlara bir temel inanca inanmanın
nasıl ve nereden geldiğini, temel inançların doğru
olmadıgını ya da çoğunlukla doğru olmamasına rağmen
ona son zamanlarda güçlü bir şekilde nasıl inandıklarını
açıklayabilirsiniz.
Danışanları Temel İnançlar Hakkında Eğitmek ve Onların
Çalışmalarını Gözlemlemek
Temel inancın danışanlar için önemini anlayabilmek amacı ile
aşağıdaki hususlara bakın:
• O bir fikir, mutlak bir gerçek değil.
• Danışanlar ona oldukça güçlü bir şekilde inanırlar ve hatta onun
doğru olduğunu hissederler ama o, çoğunlukla ya da tamamen
yanlıştır.
• O bir fikir gibi test edilmelidir.
• O çocukluk olaylarından köklerini alabilir ve o olay ilk olduğu
zaman ona inanmak doğru da yanlış da olabilir.
• Onların, şemasal işlemi boyunca sürekliliği korunur ve onlar
orada yok sayılırken ya da problem küçültülürken temel inançları
destekleyen veriler kolayca tanınır.
• Siz ve danışanlar birlikte çalışırsınız bu fikirleri değiştirmek için
zaman içinde çeşitli stratejiler kullanırsınız, onlar böylece
kendilerini daha gerçekçi bir şekilde görebilirler.
Alternatif olarak 34. sayfadaki gibi bir şema diyagram
çizebilirim ve ayni örneklerin olumlu ve olumsuz
verilerini ortaya çıkartırım. "Çizdiğim diyagramın,
onun bilgileri işleme şeklini doğru olarak gösterip
göstermediğini" Sally'ye sorarım: "Sally, senin
olumsuz veriler üzerine aşırı vurgu yaptığın, olumlu
verileri görmezden geldiğin ve indirim yaptığın doğru
mu? Bu fikrinin doğru olmama olasılığına ya da
tamamen doğru olmamasına karşın, senin
yetersizliğini her geçen saat, gün, hafta ve ay nasıl
güçlendirdiğini görebiliyor musun?"
 Yeni Bir Temel İnanç Geliştirmek

• Birçok depresif danışanın Eksen I bozukluğu başlamadan önce

farkı bir temel inancı, kendileri hakkında daha gercekçi, olumlu
ve işlevsel bir fikri olabilir. Kolayca bu inanç tespit edilebilir.

TERAPIST: Depresyondan önce, bir yıl öncesini sõyle; kendini nasıl

görũrdün? Sevimsiz biri olduğunu dūşünür müydün?
HASTA: Hayır. Herkesin beni sevdiğini kast etmiyorum ancak
temelde iyi bir insan olduğumu dūşünürdüm. İnsanlar benden
hoşlanırdı.
TERAPİST: Senin inancın "Ben hoş bir kişiyim" miydi?
HASTA: Evet, öyleydi.

• Danışanınız eski fikirlerini açıklayamadıkları zaman yeni, daha

gerçekçi, işlevsel inanç bulmalısınız ve danışanları bu yeni
inanca doğru yöneltmek için rehberlik etmelisiniz. Danışanlar
için nispeten olumlu bir inanç, genellikle aşırı bir inançtan daha
kolay kabul edilir.
TERAPIST: Sally, "Ben yetersizim" temel inancı
hakkında konuştuk. Düşünsel olarak düşündüğünde
daha doğru inanç ne olmalı? HASTA: Ben
yeterliyim?
TERAPIST: Bu iyi. Biz yeni bir inancın üstünde
çalışabiliriz ve kolayca seni adapte edebiliriz. "Pek
çok durumda ben yeterliyim ya da ben de sadece bir
insanım" düşüncelerinin hangisi sana daha iyi
geliyor?
HASTA: İkincisi.

• Var olan olumsuz bir düşünceyi tanımlayarak ve

olumlu bir düşünceyi bularak, önce zayıflık
üzerinde ve daha sonrada güçlülük üzerinde
çalışırsınız.
 Yeni Temel İnançları Güçlendirmek
Yeni temel inançları güçlendirmek için iki stratejiden bahsedilebilir:
• Olumlu Veri Toplama:
⚬ Tedavinin başında hastalardan olumlu veriler elde ediliyor.
⚬ Eski negatif inançları çürüten, yeni gerçekçi inançları destekleyen veriler gösteriliyor.
⚬ Örneğin, hastanın güçlü yönlerini sormak, pozitif deneyimleri vurgulamak, kredi listesi
tutmasını önermek gibi.
• Deneyimleri Yeni Bir Perspektiften İnceleme:
⚬ Hastalara deneyimlerini farklı bir açıdan değerlendirmeleri için rehberlik ediliyor.
⚬ Örneğin, hastaya kendi kompetanslarını gösteren durumları fark etme, pozitif davranışlarına
atıf yapma, olumlu kanıtları arama gibi yöntemler kullanılıyor.
Bu stratejiler, hastaların yeni temel inançlarını güçlendirmelerine ve olumlu düşünce kalıplarını
benimsemelerine yardımcı olmak için etkili bir çerçeve sunuyor.
Negatif Temel İnançları Değiştirme
Temel İnanç Çalışma Kağıdı

Hastalar, temel inançlarının işleyişini izlerken ve

eski inancı desteklediğini düşündükleri kanıtları
yeniden yapılandırırken, seans içinde ve ev ödevi
olarak Temel İnanç Çalışma Kağıdını (CBW)
doldururlar.

Bu tür bir çalışma kağıdı, bireyin olumsuz temel

inançlarını tanımlamasına, sorgulamasına ve
pozitif yönde değiştirmesine rehberlik edebilir.
Temel İnançları Değiştirmek İçin Aşırı Karşıtlıkları Kullanma

Bazı durumlarda, hastaların kendilerini, temel inançlarıyla ilgili bir

niteliğin negatif uç örneğiyle, gerçek ya da hayali bir kişi ile
karşılaştırmaları faydalı olabilir. Hastalara, kendi referans
çerçeveleri içinde birini hayal etmelerini önerilir.
 Hikayeler, Filmler ve Metaforlar Kullanma

Hastalara, aynı negatif temel inançları

paylaşan karakterleri veya insanları
gözden geçirmelerini teşvik ederek,
kendileri hakkında farklı bir düşünce
geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Hastalar, başkalarının çok güçlü temel
inançlarının geçersizliğini canlı
örneklerle deneyimlediklerinde, kendi
çok güçlü ancak doğru olmayan bir
temel inançları olabileceğini anlamaya
başlarlar.
 Temel İnançların Tarihsel Testleri

Hastaların temel inançları genellikle erken deneyimlerden kaynaklandığında, bu

inancın nasıl ortaya çıktığını ve yıllar boyunca nasıl sürdürüldüğünü incelemeleri
sıklıkla faydalı olabilir (Young, 1999). Siz, hastalardan temel inançlarını
desteklediğine inandıkları kanıtları erken yaşlardan itibaren ortaya çıkarmalarını ve
bu inançla çelişen kanıtları bulmalarına yardımcı olursunuz. (Veri toplamak için
CBW'yi kullanabilirsiniz.) Genellikle, bu süreç, hastaların şu anki temel inançlarının
işleyişini izledikten ve değiştirmeye başladıktan sonra başlatılır.
 Erken Anıları Yeniden Yapılandırma

Birçok Eksen I hastası için, zaten sunulan 'zihinsel' teknikler, temel inancı
değiştirmek için yeterlidir; yeter ki duygular eşliğinde kullanılsın (yani, temel inanç
aktive edilmiş ve hasta olumsuz duygular yaşıyorken). Diğerleri içinse özel
'duygusal' veya deneyimsel teknikler, hastaların duygularının harekete geçirildiği
durumlar da gereklidir. Bu türden bir teknik, olayı rol yapma yoluyla canlandırmayı
içerir; hastaların daha önceki travmatik bir deneyimi yeniden yorumlamalarına
yardımcı olur
TEŞEKKÜRLER