Uzależnienia behawioralne

cz.2
Paweł Sikora
 Pracoholizm
• „Moje własne próby, by nie być takim
samym jak mój ojciec alkoholik uczyniły ze
mnie jego kopię. Stałem się więźniem
nałogu nikotynowego, kofeinowego i
ćpunem pracy, chowałem swoją pracę jak
mój ojciec butelkę. Uśmierzałem swoje
uczucia poprzez zatruwanie się pracą, tak
jak mój ojciec czynił poprzez picie.”
Bryan Robinson
 Pracoholizm
• Pracoholizm jest charakterystyczny dla
społeczeństw konsumpcyjnych ze względu na
tempo życia, styl życia, znaczenie pracy jako
źródła (z czasem jedynego) tożsamości i
poczucia wartości, deficyty rodzinne.

• Ludzie mają skłonność do określania siebie na

podstawie tego, co robią, a nie na podstawie
tego, kim są.

• Pracoholizm to społecznie akceptowany nałóg.

 Pracoholizm

Pracoholizm to zaburzenia obesyjno-

kompulsyjne polegające na przymuszaniu
siebie do pracy, niemożności regulowania
nawyków związanych z pracą,
nadmiernym zaangażowaniem w pracę
prowadzącymi do zaniedbywania innych
głównych czynności życiowych.
 Pracoholizm
• Według różnych badań na pracoholizm
cierpi od kilku do dwudziestu kilku procent
społeczeństwa amerykańskiego. (Wśród
nich duży odsetek to prawnicy,
psychoterapeuci, psychiatrzy).
• W badaniach japońskich stwierdzono
21% pracoholików wśród menedżerów.
 Pracoholizm
• Pierwsza definicja:
– „Pracoholik to osoba , której potrzeba pracy
jest tak wielka, że zaspokojenie jej wywołuje
znaczne dolegliwości i wywiera negatywny
wpływ na stan zdrowia, osobiste szczęście,
relacje międzyosobowe i społeczne”
W. Oates, Confessions of Workaholic: the Facts About Work Addiction
(1971)
 Pracoholizm
• Osobowość „typu A” nie oznacza
automatycznie pracoholika, choć tu też
jest bardzo duże emocjonalne
zaangażowanie. Osoba o osobowości
„typu A” umie stawiać granice. Pracoholicy
granic nie mają. Odczuwają presję
wykonywania coraz większej pracy, bez
uwzględnienia negatywnych tego skutków.
 Pracoholizm

• Paradoksem jest, że nawet odpoczynek

może stać się pracą – zadaniem do
wykonania. Pracoholizm to zawsze i
wszędzie zorientowanie na cel.
 Pracoholizm
• Pomimo niebywałego zaangażowania w
pracę w pracy nie jest tak błyskotliwy jakby
chciał, bo:
– Nie radzi sobie z pracą zespołową, nie wierzy,
że inni pracownicy wykonają pracę tak dobrze
jak on.
– Nie ma zadowalającego życia osobistego –
jest nieproporcjonalni skupiony na pracy.
– Jest arogancki – Nie słucha innych uważając,
że jest najlepszy.
– Nie jest wydajny – jego perfekcjonizm i
przesadne przywiązanie do szczegółów
powodują, że wykonywanie zadań zajmuje mu
dużo czasu
– Jest tak nastawiony na osiąganie celu, że
traci na tym jego kreatywność.
– Nie potrafi delegować zadań innym osobom,
dlatego z powodu nieustannego
przemęczenia popełnia błędy.
 Kryteria rozpoznawania
pracoholizmu
• Nieustannie się spieszy i jest cały czas niezmiernie zajęty.
Nie jest zadowolony z wykonywania jednej pracy na raz i
zakłada, że upora się z różnymi czynnościami w
najkrótszym możliwym czasie.
• Kontroluje innych i dlatego sprawdza każdą czynność, żeby
wiedzieć, czy została odpowiednio wykonana.
• Nic nigdy nie jest dla niego doskonałe. Praca z nim jest
bardzo trudna, a w jeszcze trudniejsze wspólne życie z nim.
• Związki międzyludzkie odchodzą na dalszy plan wobec
pracy. Relacje z rodziną i przyjaciółmi staja się mniej ważne.
Coraz mniej uczestniczy w ważnych wydarzeniach swoich
bliskich.
• Brakuje mu czasu na podstawowe czynności dbania o
siebie – zapomina o posiłkach, rezygnuje z rozrywek,
wypoczynku, sportu.
 Kryteria rozpoznawania
pracoholizmu
• Odczuwa ciągły niepokój. Podobnie jak w przypadku
innych uzależnionych zachowuje się nałogowo w
poszukiwaniu ulgi. Gdy nie może oddać się pracy
pojawiają się objawy odstawienia.
• Wpada w trans związany z pracą (DWW – driving while
working). Pojawiają się luki w pamięci, odloty podczas
rozmowy związane z ciągłym zaabsorbowaniem pracą.
• Zwiększa się tolerancja na pracę – wykonuje coraz
więcej pracy, by utrzymać optymalny stopień pobudzenia
i optymalny poziom samooceny.
• Jest niecierpliwy i poirytowany.
Robinson, Chained to the Desk: a Guidebook for Workahoolic, Their Partners and Children and
the Clinicans who Treat Them (1998) za Guerreschi, Nowe uzależnienia (2005):
 Profile pracoholików
1. Pracownik o przerośniętej ambicji
walczący o uznanie w środowisku
zawodowym i wspinający się po drabinie
awansu.
2. Pracownik nastawiony na rywalizację,
odczuwający potrzebę osiągania poprzez
pracę przewagi nad innymi
pracownikami.
 Profile pracoholików
3. Pracownik o mentalności
masochistycznej, zmagający się z
poczuciem winy i dzięki dużej ilości pracy
karający się i czyniący zadość za
przewinienia.
4. Pracownik poszukujący uznania
przełożonych w celu podniesienia
samooceny, w którym dominuje
niepewność siebie.
 Profile pracoholików
5. Pracownik odizolowany i samotny. On
pozbawiony oparcia w rodzinie i wśród
przyjaciół, w pracy uzyskuje poczucie
bycia we wspólnocie. Dla niego relacje
służbowe są szczególnie znaczące.
 Przyczyny pracoholizmu
• Przyczyny leżą w sferze poznawczej w
postaci sztywnego systemu błędnych
przekonań i postaw utrwalonych w
procesie przeżywania minionych
doświadczeń:
– Myślenie perfekcjonistyczne wyrażające się w
dwóch obszarach reprezentowanych przez
zdania: a) wszystko powinno być wykonane
doskonale, bo to uszczęśliwia, b) nic z tego
co robię nie jest dostatecznie doskonałe.
– Widzenie czarno-białe: „Wszystko albo nic”,
„Jak nie jestem najlepszy, nie jestem nic
wart”, „Albo będę spędzał czas z rodziną, albo
zapewnię jej byt”
– Pesymizm: „Moje życie jest chaotyczne i
pełne stresu, ale to jedyny sposób na życie”
– Rezygnacja: „Nic nie mogę zrobić, żeby
zmienić to jak żyję”
– Eksternalizacja: „Szczęście jest w świecie
zewnętrznym. Zdobyć je można zmieniając
swoje warunki życiowe, zdobywając uznanie”
 Przyczyny pracoholizmu

• Toksyczna pedagogika – czyli

wychowanie w tym przypadku z
przekazem: „Na miłość trzeba sobie
zasłużyć” i „Nie jesteś jeszcze dość
dobry”.
 Przyczyny pracoholizmu

• Uczenie się od rodzica (głównie ojca)

nadmiernego kultu pracy. Zjawisko
związane z idealizowaniem rodzica i
dążeniem do bycia takim jak on.
 Przyczyny pracoholizmu

• Wychowanie w rodzinie, która przeżyła

kryzys ruiny (bankructwo, alkoholizm,
klęski żywiołowe itp.) i nieustanna próba
zabezpieczenia siebie i swojej rodziny
przed podobnymi zdarzeniami.
 Przyczyny pracoholizmu

• Zaangażowanie w pracę pozwala na

ucieczkę od problemów rodzinnych lub
osobistych. Pozwala w sposób społecznie
akceptowany zapełniać pustkę
wewnętrzną, nadaje sens życiu, daje
satysfakcję, poczucie bycia kimś
wartościowym.
 Przyczyny pracoholizmu
• W systemie pracy, praca w wolnym
zawodzie bardziej naraża na pracoholizm.
• Dodatkowo brak stabilizacji na rynku
zawodowym i konkurencja generują
większe zaangażowanie w pracę.
• W nowoczesnych społeczeństwach
znaczącym czynnikiem jest również częsty
wymóg ciągłego dokształcania się.
 Rozwój uzależnienia od pracy

3 fazy rozwoju pracoholizmu (Fassel):

1. Faza początkowa

2. Faza krytyczna

3. Faza chroniczna
 Pracoholizm
• W Japonii utworzona została odrębna kategoria
klasyfikacyjna zgonów:

Karoshi (śmierć z przepracowania)

dla oznaczenia 10.000 pracowników umierających z

powodu 60-70 godzinnego tygodnia pracy.

Skądinąd zdrowi ludzie umierają po długim okresie

przepracowywania się lub po dokonaniu transakcji o
wielkim znaczeniu, zazwyczaj na wylew lub atak serca.
 Work Addiction Risk Test (WART)
Określ w jakim stopniu zgadzasz, utożsamiasz się z
poniższymi stwierdzeniami w swoich nawykach
zawodowych:
1 – nigdy, 2 – czasem, 3 – często, 4 – zawsze

1. Wolę większość rzeczy zrobić sam niż poprosić o pomoc kogoś.

2. Ulegam zniecierpliwieniu, gdy muszę na kogoś zaczekać lub coś
zajmuje mi zbyt dużo czasu.
3. Mam wrażenie, że prowadzę wyścig z czasem.
4. Irytuję się, kiedy ktoś przerywa mi wykonywanie jakiejś czynności.
5. Jestem wciąż zajęty i biorę a siebie wiele zadań na raz.
6. Robię kilka rzeczy na raz, na przykład: jem, pisze i rozmawiam przez
telefon.
7. Tryumfuję, gdy zdołam zrobić nieco więcej niż potrafię zazwyczaj.
 Work Addiction Risk Test (WART)
8. Mam poczucie winy, gdy nie pracuję.
9. Jest dla mnie ważne, by widzieć konkretny rezultat tego, co robię.
10. Bardziej zależy mi na wyniku mojej pracy niż na sposobie w jaki ją
wykonuję.
11. Nie jestem nigdy zadowolony z tempa posuwania się pracy.
12. Wpadam w zły humor, gdy sprawy nie idą po mojej myśli lub jeśli
praca mi nie odpowiada.
13. Powtarzam to samo pytanie, zapominają, że znam odpowiedź.
14. Większość czasu spędzam na planowaniu i obmyślaniu przyszłych
czynności, wyłączając się z „tu i teraz”
15. Jeszcze pracuję, podczas, gdy moi koledzy już skończyli.
16. Złoszczę się, gdy ktoś nie docenia mojego profesjonalizmu.
17. Czuję się wytrącony z równowagi, gdy sytuacja wymyka mi się
spod kontroli.
 Work Addiction Risk Test (WART)
18. Sam sobie narzucam duże tempo i wyznaczam terminy.
19. Trudno mi się zrelaksować, kiedy nie pracuję.
20. Poświęcam więcej czasu na pracę niż na spotkania z przyjaciółmi
czy hobby albo inne przyjemności.
21. Zagłębiam się w projekty i rozpoczynam ich realizację, zanim
wszystkie ich fazy zostaną określone.
22. Złoszczę się na siebie, gdy popełniam nawet mały błąd.
23. Poświęcam więcej czasu, energii i zaangażowania na moją pracę
niż na relacje przyjacielskie i związki.
24. Zapominam, ignoruję lub bagatelizuję ważne wydarzenia, takie jak
urodziny, imieniny, spotkania, rocznice i święta.
25. Podejmuję ważne decyzje, zanim zdążę zebrać dane i je
przemyślę.
B. Robinson, Chained to the Desk
 Work Addiction Risk Test (WART)
• Punktacja:
– 67-100 – silny pracoholizm. Jesteś na drodze do
wypalenia się, a najnowsze badania pokazują, że
członkowie twojej rodziny narażeni są na to, że będą
mieli problemy emocjonalne.
– 57-66 – jesteś na drodze do silnego uzależnienia, ale
możesz zmienić swoje życie za pomocą akceptacji
tego faktu i wprowadzania zmian.
– 25-56 – nie można Ciebie zakwalifikować jako
pracoholika.
 Patologiczny hazard
Studium hazardzisty: Fiodor Dostojewski, Gracz

„Byłem jak w gorączce i popchnąłem całą tę kupkę

pieniędzy na czerwone – i nagle opamiętałem się!
Raz tylko w ciągu tego wieczoru, w ciągu całej gry,
strach mnie zmroził i spowodował drżenie rąk i nóg. Z
przerażeniem odczułem i uświadomiłem sobie, co
teraz znaczy dla mnie przegrana! Stawką było całe
moje życie”
 Patologiczny hazard
• Patologiczny hazard został uznany za
zaburzenie kliniczne dopiero w DSM-III (1980)

– Został zaklasyfikowany jako zaburzenie kontroli

impulsów (DSM-IV) lub zaburzenie nawyków i
popędów (ICD-10) i umieszczony między
trichotillomanią, piromanią i kleptomanią.

• Używa się różnych terminów na oznaczenie

tego samego: kompulsywne granie,
patologiczny hazard, hazard problemowy.
 Patologiczny hazard
F63.0 (ICD-10)
A. Dwa lub więcej epizodów grania występujące w
okresie co najmniej 1 roku.
B. Epizody nie przynoszą zysku, lecz są
kontynuowane pomimo odczuwanego złego
samopoczucia oraz zakłócenia jednostkowego
funkcjonowania w codziennym życiu.
C. Osoba opisuje intensywny, trudny do
opanowania popęd do gier i wskazuje na
niezdolność do zaprzestania gry wysiłkiem woli.
D. Osoba jest pochłonięta myśleniem i
wyobrażaniem sobie czynności grania lub
towarzyszących jej okoliczności.
 Patologiczny hazard czy jest
uzależnieniem?
• W hazardzie jak w uzależnieniu od
alkoholu i narkotyków występuje:

– Silne pragnienie (głód)

– Zaprzeczanie występowania poważnych
problemów życiowych
– Zakłócenie życia rodziny
– Wysoki współczynnik nawrotów
– Utrata kontroli
 Patologiczny hazard czy jest
uzależnieniem?
– Kłamstwa w celu zabezpieczenia nałogowej
aktywności
– Zaabsorbowanie używaniem
– Postępujące zaburzenia
– Rozwój tolerancji
– Używanie w celu ucieczki od problemów
– Wspólne symptomy odstawienia
W. McCown, L. Chamberlain, Best Possible Odds:
Contemporary Treatment Strategies for Gambling
Disorders (2000)
 Patologiczny hazard czy jest
uzależnieniem?
• Terapeuci uzależnień zauważają, ze można
stosować kryteria diagnostyczne uzależnienia z
ICD-10:
– silna potrzeba lub poczucie przymusu hazardowego
grania,
– subiektywne doświadczanie trudności związanych z
kontrolą zachowań hazardowych: upośledzenie
kontroli nad nierozpoczynaniem gry i ilością czasu i
pieniędzy poświęcanych na grę,
– przeżywanie niepokoju, rozdrażnienia i złego
samopoczucia gdy gra jest przerywana lub
uniemożliwiona. Mijanie tych stanów wraz z powrotem
do gry,
 Patologiczny hazard czy jest
uzależnieniem?
– spędzane coraz większej ilości czasu na
graniu, zwiększanie stawek, by osiągnąć
podobną satysfakcję jak poprzednio,
– postępujące zaniedbywanie alternatywnych
źródeł przyjemności lub zainteresowań na
rzecz grania,
– kontynuowanie hazardowego grania, pomimo
szkodliwych następstw, o których wiadomo,
ze mają związek z hazardem.
 Patologiczny hazard
• Dla hazardzisty życie ma smak tylko wtedy, gdy
oddaje się hazardowi., pozostałe doświadczenia
są dla niego nudne. Według badań tętno gracza
podchodzącego do stołu wzrasta średnio o 81
uderzeń na minutę.

• Robert Meyer podaje, że większość

hazardzistów to narcystyczni i agresywni
nonkonformiści
 Patologiczny hazard

• Statystyczne większość hazardzistów to

żonaci, ekstrawertyczni, częściowo
zapalczywi i lubiący współzawodnictwo
mężczyźni o ponadprzeciętnej inteligencji.
 Model rozwoju patologicznego
hazardu (Custer)
• 4 fazy charakterystyczne:

1. Zwycięstw
2. Strat
3. Desperacji
4. Utraty nadziei
 Patologiczny hazard
• Lind Chamberlain charakteryzuje
patologiczny hazard za pomocą trzech „C”
– Compulsive Activity (kompulsywne działanie)

– Loss o Control (utrata kontroli)

– Continued Use Despite Adverse

Consequences (kontynuacja zachowania
pomimo negatywnych konsekwencji)
Wzorce patologicznego hazardu
• Występują dwa wzorce patologicznego
hazardu, związane z oczekiwanymi i
uzyskiwanymi efektami grania:

– Hazard ucieczkowy – granie staje się jakby

transową ucieczką lub

– Hazard akcji – granie staje się pełnym mocy

stymulantem
Wzorce patologicznego hazardu –
hazard ucieczkowy
– Gracz szuka emocjonalnego wyłączenia i stanu
podobnego do transu w grze.
– Poszukują w grze wybawienia i anonimowości.
– Częściej grają w gry pozwalające na anonimowość
jak gry na maszynach i video oraz loterie.
– W tym typie dominują kobiety.
– Gra daje możliwość fantazjowania na temat wygranej,
planowania fantastycznego życia po wygranej.
– Gracz spowalnia grę, czarując maszynę, czyniąc
zabiegi magiczne. Sam moment grania daje
możliwość pobyć trochę w świecie wygranej –
fantastycznej, wymarzonej krainie.
Wzorce patologicznego hazardu –
hazard ucieczkowy

– Początek uzależnienia jest w wieku późniejszym –

nawet gdy już dzieci opuszczą dom rodzinny.

– Wiele kobiet w ty wzorcu jest albo samotnych (panny,

rozwódki, wdowy) albo mężatkami, ale
nieszczęśliwymi (np. żony alkoholików lub mężczyzn
emocjonalnie albo intelektualnie mniej
kompetentnych). Wiele osób jest w związkach
martwych emocjonalnie. Gra jest wówczas ucieczką
od problemów życia.
 Wzorce patologicznego hazardu –
hazard ucieczkowy
• Czynniki predysponujące:
– Fizyczne, emocjonalne lub seksualne wykorzystanie,
– Słabe relacje,
– Straty.

• Charakterystyka grania:
– Początek w dalszych niż młodzieńczy etapach życia,
– Szybsze postępowanie zachowań kompulsywnych,
– Poszukiwanie ucieczki od samotności lub znudzenia,
– Zaczyna się jako towarzyska aktywność,
– Dominacja gier losowych
– Mniej doświadczeń wygranej
 Wzorce patologicznego hazardu –
hazard ucieczkowy
• Emocjonalne konsekwencje odnośnie grania:
– Staje się emocjonalnie zależna od grania,
– Zaabsorbowanie graniem,
– Depresja,
– Ukrywanie nadmiaru grania,
– Poczucie winy z wiązane zarówno z przegranymi i
nieodpowiednimi standardami zachowań
– Poczucie winy ze względu nie poświęcania czasu
rodzinie
– Wstyd z powodu nieuczciwości
– Obawa przed ujawnieniem i utratą szacunku
Wzorce patologicznego hazardu –
hazard akcji
– Często początek, gdy okazjonalny gracz wygra
znaczą sumę pieniędzy
– Tu głównie mężczyźni, którzy hazard postrzegają jako
umiejętność do nauczenia się i pożądaną do
uzyskania dostatniego życia bez ciężkiej pracy.
– Hazard daje ekstatyczne doświadczenia
– Hazard daje odczucie haju adrenaliny.
– Uczucie się potęguje, gdy następuje duża wygrana
albo szczęśliwa passa i pozostaje, tak długo, jak
długo toczy się gra.
Wzorce patologicznego hazardu –
hazard akcji
– Tendencja do wyboru gier wymagających jakiejś
umiejętności: poker, blackjack, obstawianie zawodów
sportowych.
– Częściowo satysfakcja czerpana ze zwiększania
szans wygranej. Dlatego tworzone są systemy
mające zapewnić sukces i pozwalające oceniać siebie
jako dobrego gracza.
– Porównują się z innymi graczami. Tu hazard
rywalizacyjny
– Początek w młodym wieku.
 Wzorce patologicznego hazardu –
hazard akcji
• Czynniki predysponujące
– Hazard w rodzinie,
– Osobowościowe.

• Rozwój nałogu (4 fazy rozwoju) – m. in:

- Częste wygrane,
- Fantazjowanie o wygranych,
- Kłamstwa na temat grania,
- Przechwalanie się wygranymi,
- Niemożliwość powstrzymania się od grania,
- Relacje z rodzina i przyjaciółmi tracone
- Nawarstwianie się długów, częste pożyczki
 Wzorce patologicznego hazardu –
hazard akcji
• Rozwój nałogu (4 fazy rozwoju) cd.:
- Następuje irytacja, wyczerpanie, depresja
- Dochodzą inne używki,
- Niewypłacalność , niemożność spłat długów,
- Utrata pracy lub wyrzucenie ze szkoły,
- Odcięcie się od rodziny i przyjaciół,
- Obwinianie innych,
- Wstyd, poczucie winy, rozpacz,
- Myśli i próby samobójcze,
- Emocjonalne, fizyczne i finansowe załamanie
 Kompulsyjne kupowanie
• Kompulsyjne kupowanie było opisywane
już na początku XX w. W 1915 roku manię
kupowania („oniomamnia”) opisywał
Kraepelin.

• Problem wciąż jest dość nowy i mało

doceniany.
 Kompulsyjne kupowanie
• Według różnych badań na problem
kompulsyjnego kupowania cierpi w
Stanach Zjednoczonych od 1%-8%
populacji.
• Szacuje się, że około 80%-90% stanowią
kobiety, głównie w wieku od 30 do 40 roku
życia.
• Początki zaburzenia sięgają najczęściej
około 20 roku życia.
 Kompulsyjne kupowanie
• W DSM-IV zaliczono te zaburzenie do
zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.
(w ICD-10: F42.) Zgodnie z tym dążenie
do kupienia czegoś jest poszukiwaniem
ulgi, likwidowaniem złego samopoczucia.

• Często podawane przez pacjentów jest

poczucie pustki, które znika chwilowo w
momencie dokonywania zakupu.
 Kompulsyjne kupowanie
• Psychologowie nie są jednak zgodni z
podejściem umieszczającym
zakupoholizm z grupie zaburzeń
obsesyjno-kompulsyjnych. Wielu twierdzi,
że bliżej mu do zaburzeń kontroli
impulsów (zaburzeń nawyków i popędów
[impulsów] F63)
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
(nerwica natręctw) F42
A. Natrętne myśli (obsesje) bądź czynności
(kompulsje), albo jedne i drugie
występują przez większość dni okresu co
najmniej 2 tygodni.
B. Występują wszystkie z następujących,
wspólnych cech obsesji (myśli, koncepcji
lub wyobrażeń natrętnych) i kompulsji
(czynności natrętnych):
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
F42
1. Są odbierane jako wypływające z umysłu pacjenta, a nie jako
narzucone przez osoby lub wpływ z zewnątrz,
2. Mają charakter powtarzający się i nieprzyjemny, a co najmniej
jedna z występujących obsesji lub kompulsji uważana jest za
przesadną lub nieracjonalną.
3. Pacjent próbuje im się przeciwstawiać (choć opór wobec
długotrwałych obsesji lub kompulsji może być minimalny);
występuje co najmniej jedna obsesja lub kompulsja wobec
której opór jest nieskuteczny,
4. Przeżywanie myśli natrętnych lub wykonywanie czynności
natrętnych nie jest samo w sobie przyjemne (należy to
różnicować z chwilowym uwolnieniem od napięcia czy lęku).
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
F42
C. Obsesje lub kompulsje powodują
cierpienie oraz zakłócają społeczne i
indywidualne funkcjonowanie, zwykle z
powodu marnotrawienia czasu.
D. Najczęściej stosowane przesłanki
wykluczenia. Obsesje lub kompulsje nie
wynikają z innych zaburzeń psychicznych,
takich jak: schizofrenia i zaburzenia
pokrewne lub zaburzenia nastroju.
 Zakupoholizm jako zaburzenia
nawyków i popędów (impulsów)
F63 (F63.8)
A. Powtarzające się epizody niekontrolowanego
kupowania bez określonej, uzasadnionej potrzeby
B. Osoba opisuje intensywny popęd do zakupów z
poczuciem narastającego napięcia przed i wyraźną
ulgą w trakcie/po takim działaniu.
C. Zachowanie takie się powtarza, pomimo negatywnych
konsekwencji wydawanie pieniędzy odkładanych na
coś innego, długi, kradzieże, konflikty.
wersja robocza kryteriów
 Zakupoholizm
• McElroy zauważą, że współwystępują ze
sobą zakupoholizm, kleptomania i
zaburzenia odżywiania.
• Zauważono także, że osoby kompulsywnie
kupujące częściej niż pozostała część
ludzi odczuwała nudę złość, przygnębienie
i stres.
• Częściej problem ten dotyczy kobiet.
Zakupoholizm jako uzależnienie

• Część badaczy klasyfikuje zakupoholizm

jako uzależnienie. Tezę tę zdaje się
potwierdzać fakt zmiany tego zaburzenia
na inne uzależnienia oraz równoległego
uzależniania się od zachowań lub
substancji psychoaktywnych.
Zakupoholizm jako uzależnienie
• Cechy wspólne z uzależnieniem:
– zmiana tolerancji (zwiększanie czasu i pieniędzy dla
osiągnięcia tego samego efektu)
– upośledzenie kontroli
– objawy odstawienia (złe samopoczucie w okresach
abstynencji)
– Podczas zakupu wydziela się zwiększona ilość
dopaminy
– Kontynuowanie pomimo negatywnych skutków
 Zakupoholizm
• Zakupy formą pocieszenia, nagrodą,
środkiem polepszającym nastrój. To forma
rozładowania frustracji, radzenia sobie ze
stresem i napięciem.
• Zauważono, że funkcjonowanie pacjentów
poprawiają leki antydepresyjne
 Zakupoholizm
• Zewnętrzna postać formy problemu zależy
od sposobu dokonywania zakupów:

– tradycyjne zakupy

– sprzedaż przez telefon lub kanały telewizyjne

– zakupy w Internecie
 Kategorie zakupoholików
• Wszystkożercy, kupujący wszystko bez
różnicy
• Zbieracze interesujący się tylko kilkoma
typami przedmiotów
• Łowcy promocji, kupujący wszystko ale
tylko w okazyjnej cenie
• Wirtualni nabywcy
Sorentino