‫کورس آموزشی‬

‫استفاده معقول ادویه‬

‫استفاده معقول ادویه‬

‫)‪Rational Medicine Use (RMU‬‬
‫تسهیل کننده ‪ :‬فارمسست فهیمه حبیبی‬

‫‪1402‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫مقاصد‬

‫• تعریف استفاده معقول ادویه‬

‫• شناسائی وسعت و ماهیت استفاده نامعقول ادویه‬

‫• دانستن تاثیرات استفاده نامعقول ادویه‬

‫• شناسائی فکتور های استفاده نامعقول ادویه‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫نقش ادویه‬

‫• نقش مهم در موثریت و کیفیت سیستم مراقبت های صحی‬

‫• محافظت حیات‬

‫• بهبود صحت‬

‫• ارتقاء اعتماد مردم و اشتراک در خدمات صحی‬

‫• ادویه قیمت زیاد داشته و از سایرمحصوالت مصرفی متفاوت میباشد‬

‫• استفاده نامعقول آن سبب پیامد های بزرگ میگردد‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫پیامد های استفاده نا معقول ادویه‬

‫• نتایج ضعیف تداوی‬

‫• بلند رفتن هزینه تداوی‬

‫• افزایش عکس العمل معکوس دوائی (‪)ADR‬‬

‫• مقاومت در مقابل ادویه ضد میکروبی (‪)AMR‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

‫چرا در باره استفاده نامعقول ادویه تشویش موجود است‬

Mortality

Financial
Morbidity
Resource

RMU

Budget ADR

AMR
 ‫استفاده معقول ادویه چیست؟‬

‫ به دوز که نیازمندی‬،‫استفاده معقول ادویه مستلزم آنست که مریض ادویه را مطابق به نیازمندی های کلینیکی خویش‬
.‫ بدست آورد‬،‫ برای یک مدت مناسب و به یک قیمت مناسب‬،‫او را مرفوع سازد‬

The rational use of medicine requires that patients receive medications appropriate to their
clinical needs, in doses that meet their own individual requirements, for an adequate period
of time, and at the lowest cost to them and their community.

(WHO 1985)

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫سیکل استفاده معقول‬

‫تشخیص‬

‫پیروی‬ ‫توصیه‬

‫توزیع‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫نکات مهم در استفاده معقول ادویه‬
‫• استطباب مناسب‬

‫• دوای مناسب‬

‫• طرز تطبیق‪ ،‬دوز و مدت مناسب‬

‫• مریض مناسب‬

‫• معلومات مناسب برای مریض‬

‫• پیروی و ارزیابی مناسب‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫مثال های استفاده نا معقول ادویه‬
‫• پولی فارمسی (‪)polypharmacy‬‬

‫• استفاده غیر معقول و بیش از حد انتی بیوتیک ها‬

‫• استفاده بیش از حد ادویه زرقی‬

‫• استفاده بیش از حد و غیر ضروری انلجزیک ها‪ ،‬ادویه آرام بخش (‪ )Sedatives‬و ‪hypnotics‬‬

‫• اخذ ادویه توسط مریض بشکل نادرست ویا شریک ساختن آن با دیگران‬

‫• توزیع کننده های آموزش نادیده (غیر مسلکی‪ -‬ادویه را به مریضان برای مفاد خود توزیع میکنند)‪.‬‬
‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫مثال های استفاده معقول و استفاده نامعقول در افغانستان‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫‪1.72‬‬ ‫• مطالعه استفاده دوا در افغانستان (مارچ ‪)2009‬‬

‫‪1.93‬‬ ‫• کمیته سویدن برای افغانستان (می ‪)2003‬‬

‫‪2.5‬‬ ‫• ‪ – WHO‬مطالعات بین المللی (می ‪)2009‬‬

‫منبع‪ - WHO :‬استفاده دوا در مراقبت های اولیه در کشوره های انتقالی و روبه انکشاف ‪ .‬می ‪ WHO 2009‬نشریه جنیوا‬
‫منبع‪ :‬کمیته سویدن برای افغانستان ‪ .‬مطالعه ابتدائی شاخص دوا‪ .‬مطالعه مقایسوی ‪Cross sectional‬‬
‫در تسهیالت صحی ‪ SCA‬در افغانستان‪ .‬بخش ‪ : 2‬نتایج و قدم های بعدی ‪ ،‬اپریل ‪2003‬‬
‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫اوسط تعداد ادویه فی مریض‬
‫‪%96‬‬ ‫• مطالعه استفاده دواها در افغانستان (مارچ ‪)2009‬‬

‫‪%83.3‬‬ ‫• کمیته سویدن برا ی افغانستان (می ‪)2003‬‬

‫‪%70‬‬ ‫• ‪ – WHO‬مطالعات بین المللی (می ‪)2009‬‬

‫منبع‪ - WHO :‬استفاده دوا در مراقبت های اولیه در کشوره های انتقالی و روبه انکشاف ‪ .‬می ‪ WHO 2009‬نشریه جنیوا‬
‫منبع‪ :‬کمیته سویدن برای افغانستان ‪ .‬مطالعه ابتدائی شاخص دوا‪ .‬مطالعه مقایسوی ‪Cross sectional‬‬
‫در تسهیالت صحی ‪ SCA‬در افغانستان‪ .‬بخش ‪ : 2‬نتایج و قدم های بعدی ‪ ،‬اپریل ‪2003‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

‫فیصدی افرادی که دوای زرقی برای شان توصیه شده است‬
‫‪%7.9‬‬ ‫• مطالعه استفاده دواها در افغانستان (مارچ ‪)2009‬‬

‫‪%5.5‬‬ ‫• کمیته سویدن برا ی افغانستان (می ‪)2003‬‬

‫‪%19‬‬ ‫• ‪ – WHO‬مطالعات بین المللی (می ‪)2009‬‬

‫منبع‪ - WHO :‬استفاده دوا در مراقبت های اولیه در کشوره های انتقالی و روبه انکشاف ‪ .‬می ‪ WHO 2009‬نشریه جنیوا‬
‫منبع‪ :‬کمیته سویدن برای افغانستان ‪ .‬مطالعه ابتدائی شاخص دوا‪ .‬مطالعه مقایسوی ‪Cross sectional‬‬
‫در تسهیالت صحی ‪ SCA‬در افغانستان‪ .‬بخش ‪ : 2‬نتایج و قدم های بعدی ‪ ،‬اپریل ‪2003‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

‫فیصدی دوا های تجویز شده از لست ادویه اساسی (‪)EML‬‬
‫‪%98‬‬ ‫• مطالعه استفاده دواها در افغانستان (مارچ ‪)2009‬‬

‫‪%89.2‬‬ ‫• کمیته سویدن برا ی افغانستان (می ‪)2003‬‬

‫‪%90‬‬ ‫• ‪ – WHO‬مطالعات بین المللی (می ‪)2009‬‬

‫منبع‪ - WHO :‬استفاده دوا در مراقبت های اولیه در کشوره های انتقالی و روبه انکشاف ‪ .‬می ‪ WHO 2009‬نشریه جنیوا‬
‫منبع‪ :‬کمیته سویدن برای افغانستان ‪ .‬مطالعه ابتدائی شاخص دوا‪ .‬مطالعه مقایسوی ‪Cross sectional‬‬
‫در تسهیالت صحی ‪ SCA‬در افغانستان‪ .‬بخش ‪ : 2‬نتایج و قدم های بعدی ‪ ،‬اپریل ‪2003‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

‫فیصدی مریضانیکه ادویه ضد میکروب اخذ نموده اما با در نظر داشت تشخیص ضرورت‬
‫نداشته اند‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫فیصدی مریضانی که ادویه ضد میکروب نیازداشته اما ادویه ضد میکروب‬
‫‪.‬نامناسب اخذ نموده اند‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

Estimated financial implications of irrational antibiotic prescribing, by hospital

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬
‫تاریخ نظارت‪ 7 :‬الی ‪ 14‬عقرب ‪1399‬‬

‫مراکز و تسهیالت صحی که نظارت گردیده است‪:‬‬

‫شماره‬ ‫نام مرکز صحی‬

‫‪1‬‬ ‫شفاخانه والیتی فراه‬

‫‪2‬‬ ‫‪ BHC‬ناحیه ‪ ،2‬والیت فراه‬

‫‪3‬‬ ‫‪ HSC‬مهاجر آباد‪ ،‬والیت فراه‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
100 100 # of encounters
100 investigated 100 100
100

80

60

40

20

0
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of medicines prescribed by generic name
100.0%
100%
92.4% 90.2% 89.9%
87.2%

80%

60%

40%

20%

0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of patients with at least one antibiotic prescribed
100%

80%

60% 55.0%
47.0% 49.3%
46.0%
40.0%
40%

20%

0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of antibiotics confirmed through NSTG review
100.0%
100%
90%
80%
70.9%
70%
60%
50.1%
50% 44.7%
40% 34.8%
30%
20%
10%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of patients with at least one injection prescribed
12%

10.0%
10%

8%

6%
5.0%
4.0% 3.7%
4%

2.0%
2%

0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value
Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .

% of AWD patients with at least one antibiotic prescribed

100%
90%
80%
70%
60% 58.3%
50.0%
50%
40% 36.1%
30%
20%
10%
0.0% 0.0%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of simple ARI patients with at least one antibiotic prescribed
100%
90%
81.8%
80%
70%
61.3%
60%
51.3%
50%
40%
30%
20%
10.7%
10%
0.0%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value
Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of U5 patients with any diarrhea with ORS and Zinc prescribed
100.0%
100%
90% 88.9%

80%
70% 66.7% 66.4%
60%
50%
43.8%
40%
30%
20%
10%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .
% of patients with pneumonia with at least one antibiotic prescribed
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ ارزیابی استفاده معقول ادویه در یکی از والیات‬. . .

General STG adherence

100.0%
100%
89.8%
90%
80%
70%
62.1%
60%
51.9%
50% 44.6%
40%
30%
20%
10%
0%
Muhajir Abad HSC Diss-2, BHC Farah PH Average (3 HFs) Target Value

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫خالصه استفاده معقول ادویه در افغانستان‬

‫• دوا ها به اساس لست ادویه اساسی (‪ )EML‬و ادویه مجاز (‪ )LML‬توصیه میگردد‬

‫• ادویه معموال با نام جنریک تجویز میگردد‬

‫• استفاده انتی بیوتیک ها در تسهیالت مراقبت های صحی اولیه و شفاخانه ها مکررًا بیش از حد بوده و بعضًا غیر‬

‫معقول هم میباشد‬

‫• موجودیت و استفاده از رهنمود های تداوی بسیار محدود است و باالی کیفیت مراقبت صحی تاثیر مینماید‬

‫• مدیریت ستاک بصورت مناسب نیست و منجر به ستاک اوت میگردد‪.‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫پیامد های استفاده نادرست ادویه‬

‫کاهش کیفیت‬ ‫ضیاع منابع‬

‫معالجه‬ ‫تاثیرات‬ ‫اثرات روانی اجتماعی‬
‫ناخواسته‬

‫• تنقیص در موجودیت‬
‫• مصابیت‬ ‫ادویه‬ ‫• اتکا مریض به دوا های‬
‫• وفیات‬ ‫• افزایش هزینه‬ ‫• عکس العمل معکوس‬ ‫غیر ضروری‬
‫• مقاومت میکروبی‬
‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫فکتور های استفاده نا معقول ادویه‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫فکتور های استفاده نامعقول ادویه‬
‫•مریضان‬

‫•توصیه کننده ها (نسخه نویسان)‬

‫•محل کار‬

‫•سیستم اکمال بشمول نفوذ تولید کننده های ادویه‬

‫•مسائل تنظیمی‬

‫•معلومات و سؤمعلومات در مورد دوا‬

‫•تمام این فکتور ها بصورت مشترک‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫فکتور های استفاده نامعقول ادویه ‪. . .‬‬
‫مریض‬
‫معلومات سؤ در مورد دوا‬
‫عقاید گمراه کننده‬
‫توقعات ‪ /‬تقاضای مریض‬
‫عدم پیروی‬

‫توصیه کننده ها‬

‫• عدم تعلیمات و آموزش‬
‫• عدم معلومات در مورد مقصد استفاده دوا‬
‫• عدم موجودیت رهنمودها‬
‫• تجربه محدود‬
‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬
 ‫فکتور های استفاده نامعقول ادویه ‪. . .‬‬
‫محل کار‬
‫•ازدحام‬
‫•پافشاری در توصیه‬
‫•عدم موجودیت ظرفیت کافی البراتواری‬
‫•کارمندان نا کافی‬
‫•عدم موجودیت نظارت و ارزیابی از نسخه نویسی‬

‫سیستم اکماالت دوا‬

‫•اکمال کننده غیر قابل اعتماد‬
‫•کمبود دوا ها‬
‫•اکمال دوا های که تاریخ انقضاء آن گذشته است‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫فکتور های استفاده نامعقول ادویه ‪. . .‬‬
‫مقررات دوائی (مسائل تنظیمی)‬
‫•موجودیت دوا های غیر اساسی‬
‫•توصیه کننده های غیر رسمی‬
‫•عدم تطبیق مقررات‬

‫صنعت (تورید و تولید ادویه)‪:‬‬

‫•فعالیت های تبلیغاتی (و مالی)‬
‫•ادعا های گمراه کننده‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫‪ . . .‬فکتور های استفاده نامعقول ادویه‬
‫عدم‬
‫دوای‬ ‫دوای‬ ‫گوی‬
‫گذشت تاریخ‬ ‫غلط‬
‫آموزش‬
‫ال عیف‬
‫ه‬ ‫ض‬
‫و‬‫د کمب‬

‫وما‬
‫وا د‬

‫معل‬
‫سیس‬

‫نا ت‬
‫س‪/‬‬

‫فی‬
‫م‬‫ت‬
‫ه نوی ننده‬

‫کا‬
‫ا‬
‫صحی کما‬
‫اکما‬
‫سخ ه ک‬
‫قابل‬
‫ال‬

‫عالقمند‬
‫ی مالی‬
‫ا‬
‫ت‬ ‫ن صی‬
‫عتماد‬
‫ل‬
‫تو‬
‫غیر‬
‫عتقادات‬
‫فرهنگی‬

‫ضو‬

‫آم‬
‫تو‬

‫ضعیف‬
‫وزش‬
‫مری عه‬ ‫ی‬‫ز‬
‫کنن ع‬
‫جام‬
‫ا‬

‫ده‬
‫ک مان‬

‫نبود رت‬
‫م وتاه‬
‫ز‬
‫دهی وره‬

‫وش‬

‫نظا‬
‫ر صیه‬
‫ش‬

‫عدم‬ ‫ک‬
‫و‬ ‫اد مبود‬
‫ت کننده‬ ‫علومات‬
‫م‬ ‫ویه‬
‫چاپی‬ ‫ازدحام‬
‫مریضان‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ستراتیژی برای ارتقاء استفاده معقول دوا‬

‫شناسائی مشکل (‪)problem‬‬ ‫‪.1‬‬

‫شناسائی اسباب آن‬ ‫‪.2‬‬

‫لست نمودن اقدامات اصالحی‬ ‫‪.3‬‬

‫ارزیابی منابع موجود‬ ‫‪.4‬‬

‫تطبیق اقدام اصالحی‬ ‫‪.5‬‬

‫نظارت از مؤثریت اقدام اصالحی (او درصورت ضرورت اقدام اصالحی را بازنگری نمائید)‬ ‫‪.6‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫شاخص های که معموًال در‪ RMU‬استفاده میگردد‬
‫اوسط تعداد دوا ها در فی نسخه‬ ‫·‬
‫فیصدی دوا های تجویز شده با نام جنریک‬ ‫·‬
‫فیصدی مریضانیکه انتی بیوتیک برا یشان توصیه شده‬ ‫·‬
‫توصیه‬
‫فیصدی مریضانیکه ادویه زرقی برایشان توصیه شده‬ ‫·‬
‫فیصدی دوا های توصیه شده از لست ‪ EML ، LML‬یا ‪ANF‬‬ ‫·‬
‫اوسط زمان مشوره دهی‬ ‫·‬
‫اوسط زمان توزیع دوا‬ ‫·‬
‫فیصدی دوا های توصیه شده که واقعًا توزیع شده‬ ‫·‬
‫مراقبت مریض‬
‫فیصدی دوا های توزیع شده که بصورت درست لیبل گذاری شده‬ ‫·‬
‫مریضانی که دوز درست دوا را میدانند‬ ‫·‬
‫موجودیت کاپی ‪ ( EML‬یا ‪ ANF‬یا ‪)STG‬‬ ‫·‬
‫تسهیل‬ ‫موجودیت دوا های کلیدی (دوا های شامل در ‪)FL‬‬ ‫·‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫خالصه‬
‫•استفاده نامعقول ادویه یک مشکل معمول در ممالک جهان بشمول افغانستان است‬

‫• استفاده نامعقول باعث افزایش مصابیت ها و وفیات و هزینه بلند تر مراقبت صحی میگردد‬

‫• تعداد زیادی از اسباب مختلف و راه های حل برای استفاده نامعقول دوا وجود دارد‬

‫• تامین استفاده معقول دوا مسولیت توصیه کننده‪ ،‬توزیع کننده‪ ،‬نرس ها‪ ،‬مریضان و تمامی سیستم مراقبت های صحی است‪.‬‬

‫)‪Directorate of Pharmaceutical Services (DPS‬‬ ‫ریاست خدمات دوایی‬

 ‫ومن هللا توفیق‬

Directorate of Pharmaceutical Services (DPS) ‫ریاست خدمات دوایی‬