José Saramago

Kimdir?
1922 yılında Lizbon’un bir köyünde dünyaya gelen Jose Saramago,
Portekiz’in yetiştirdiği en ünlü yazarlar arasında yer alır. Yoksul bir ailede
büyüdüğü için bazı ekonomik zorluklardan dolayı eğitim hayatından
aksaklıklar yaşanmış ve editörlük, çevirmenlik, teknik ressamlık gibi pek
çok işte çalışmıştır. Portekiz Yazarlar Birliğinin yönetim kurulunda da
bulunan yazar Jose Saramago, 18 Haziran 2010 yılında hayatını
kaybetmiştir. Jose Saramago’nun çıkardığı kitaplar Türkçe de dahil olmak
üzere pek çok dile çevrilmiş ve yoğun ilgi görmüştür. Körlük kitabının
yazarı Jose Saramago, daha çok romanlarıyla tanınsa da şiir, öykü,
deneme, oyun gibi birçok edebi türde eser vermiştir.
Jose Saramago’nun ilk romanı Günah Ülkesi, 1947 yılında yayımlanmış
ve yazar sonraki 30 yıl içerisinde roman yayımlamamıştır. 1977 yılında
yayımlanan Ressamın El kitabı eserinde yazarının genel tarzı
görülmektedir. Bu eserden sonra sıklıkla eser yayımlamaya devam eden
yazar Jose Saramago, Baltasar ve Blimunda eserinde üslubunu her
yönüyle yansıtmıştır. Jose Saramago kitapları arasında yer alan Yitik
Adanın Öyküsü eserinde güçlü hayal dünyasının yansımaları görülür.
Jose Saramago’nun en iyi kitabı olarak nitelendirilen Körlük, ismi
bilinmeyen bir şehirde başlayan körlük salgını etrafında şekillenen bir
romandır. Sinema filmine de uyarlanan kitap, en çok satanlar
listesindeki yerini uzun süre korudu. Jose Saramago son eseri olan Kabil,
edebiyat dünyasında büyük yankı uyandırmıştır.
 KÖRLÜK ÖZET
• Salgın Başlıyor
• Roman, adı verilmeyen modern bir şehirde günlük bir trafik sıkışıklığıyla başlar.
Bir araba durur ve içindeki adam aniden kör olduğunu söyleyerek bağırmaya
başlar. Ambulans çağırmayı reddeder, ancak yoldan geçen nazik bir adam onu
arabasıyla evine bırakmayı teklif eder. Kör adamı bıraktıktan sonra oradan ayrılır.
Kör adamın karısı eve gelir ve adam ona olanları anlatır. Kadın onu bir göz
doktoruna götürmeye karar verir, ancak "nazik" adamın arabalarını çaldığını fark
ederler, bu yüzden bir taksiye binmeleri gerekir. Doktor kör adamın gözlerinde ya
da görüşünde bariz bir sorun bulamaz ve daha sonra başka testler yapması
gerektiğini söyler.
• Araba hırsızı arabayı kenara çeker, endişelidir. Temiz hava almak için arabadan
iner ve kör olduğunu fark eder. Bir polis, hırsızın az önce bir araba çaldığından
habersiz onu evine götürür. Bu arada, kör adamı muayene eden doktor daha fazla
araştırma yapmaya çalışır. O akşam kütüphanesinde kitap okurken elini
göremediğini ve kendisinin de kör olduğunu fark eder. Ancak paniğe kapılmaz ve
her zamanki gibi karısının yanında uyuyormuş gibi yapar. Sabah olduğunda
karısına hastalığını anlatır. Beyaz körlüğün bulaşıcı olduğundan endişelenmeye
başlar. Aynı zamanda, daha önce doktora gitmiş olan koyu renk gözlüklü bir kadın
da oteldeyken kör olur.
• Doktor Sağlık Bakanlığı'nı arar ve telefonu yüzüne kapatan şüpheci bir memurla
muhatap olur. Sonunda bir salgın durumunda nasıl hareket etmeleri gerektiğini
tartışmak üzere kendi hastanesinin tıbbi direktörünü arar. Müdür, doktoru ziyaret
ettikten sonra bir çocuğun da kör olduğunu bildirir. Daha fazla körlük vakasının
bildirilmesi üzerine Bakanlık, doktoru almak üzere bir ambulans gönderir.
Ambulans geldiğinde, doktorun karısı ona eşlik eder ve az önce kör olduğunu
açıklar.
• Karantina
• Sağlık Bakanı, beyaz körlükten etkilenen veya etkilenmiş bir kişiyle temas eden
herkesin toplanacağını ve bir sonraki duyuruya kadar tecrit edileceğini ilan eder.
Doktor ve karısı bir zamanlar akıl hastanesi olan yere varırlar. Doktor, karısının kör
olduğu konusunda yalan söylediğini fark eder ve onu gitmesi için teşvik eder,
ancak karısı bunu reddeder. Körler gelmeye başlar. İlk başta hepsinin doktorun
muayenehanesini ziyaret ederek birbirleriyle bağlantılı olduklarını anlamazlar,
ancak kısa süre sonra bu ortaklığın farkına varırlar. Birlikte boş hastaneyi
keşfederken, araba hırsızı koyu renk gözlüklü kıza uygunsuz bir şekilde dokunur
ve kız ona tekme atarak yaralanmasına neden olur.
• Doktorun karısı neden hala kör olmadığına şaşırır ve körlük durumunun
mahkumları nasıl hayvan davranışlarına indirgediğini gözlemler.
• Yeni bir kör mahkum dalgası gelir ve çoğu farkında olmadan birbirlerini
kirletmekten sorumludur. Yiyecek ve malzemeler girişe bırakılır. Araba hırsızının
yarası kötüleşir ve yardım istemek için kapıya doğru ilerlemeye çalıştığında bir
asker onu vurur. Hırsızın cesedinin gömülmesinden tutuklular sorumludur.
Askerler, yiyecek kaynaklarının bırakılması için girişin çok yakınında bekleyen bir
grup kör tutukluya tekrar ateş açar
• Bazı insanların iki porsiyon yemek almak için yalan söylediği ortaya çıkınca
gerilim tırmanır. Son bir grup tutuklu da gelip binayı kapasitesinin üzerinde
doldurunca sorunlar daha da kötüleşir. Göz bandı olan yaşlı bir adam ilk koğuşa
katılır ve doktorun karısı koğuşundaki insanları mümkün olduğunca düzenli bir
şekilde yaşamaya devam etmeleri için teşvik eder. Göz bandı olan yaşlı adam
onlara dış dünyadan haberler verir ve körlüğün yayılmaya devam ettiğini bildirir.
Karantinanın içinde koşullar daha da kötüleşir. Üçüncü koğuştan bir grup
silahlanmış ve ödeme karşılığında tayınları rehin almıştır. Askerler müdahale
etmeyi reddeder, bu yüzden karantinadaki grup değerli eşyalarını teslim eder.
Doktorun karısı yanında bir çift keskin makas getirmiştir ve bunları kimsenin
bulamayacağı bir yere saklar.
• Silahlı tutuklular yiyecek tedarikini rehin tutmaya devam ettikçe, diğerleri zayıflar
ve hastalanır. Bunun üzerine silahlı askerler yiyecek karşılığında kadınların cinsel
hizmetlerini kabul etmeye karar verirler ve koğuşlardaki kadınlar zorla
götürülmemek için gönüllü olurlar.
• Silahlı tutuklular, aralarında doktorun karısı ve koyu renk gözlüklü kızın da
bulunduğu ilk kadın grubuna vahşice saldırır. Biri ölür. Ertesi gece doktorun karısı,
başka bir grup kadına saldıran silahlı tutukluların liderini öldürmek için makas
kullanır.
• Askerlerden gelen gıda erzakları kesilir, ancak silahlı grubun elinde hâlâ büyük
miktarda erzak vardır. Diğer koğuşlar yiyecekleri almak için silahlı tutukluların
koğuşuna saldırmaya karar verir. Bir kavga çıkar ve insanlar vurulur. Doktorun
karısı koğuşundaki diğer kişilere görebildiğini açıklar. Aynı anda, başka bir
koğuştan bir kadın silahlı tutukluların koğuşuna kurulan barikatı ateşe vererek
onları içeride kıstırır ve bu sırada hayatını kaybeder. Diğer tutuklular paniğe
kapılır ve izdiham yaratarak dışarı kaçarlar. Askerler tarafından vurulmaktan
endişe ederler ancak karakolların terk edildiğini ve kapıların açık olduğunu
görünce şok olurlar.
• Yeni Dünya'da
• Kör tutuklular artık özgür olsalar da, kör olarak şehirde gezinme ihtimali onları
bunaltır. Birinci koğuştaki küçük grup bir arada kalmaya karar verir. Şehirde
dolaşırken dışarıdaki herkesin kör olduğunu fark ederler. Artık çok az insanın
evlerinde yaşadığını, çünkü insanların evlerinden çıktıklarında kaybolduklarını
öğrenirler. Yiyecek kıttır, ancak doktorun karısı bodrum katında hiç
dokunulmamış, tamamen dolu bir süpermarket keşfeder. Çaresizce
süpermarketin etrafında dolaşan diğer aç insanlara söylememeye karar verir.
• Grup, koyu renk gözlüklü kıza ailesiyle birlikte yaşadığı eve kadar eşlik etmeye
karar verir, ancak ev boştur. Komşulardan biri onları hükümetin aldığını söyler.
Grup, doktor ve karısının dairesine gitmeye karar verir. Oraya vardıklarında evi
temiz ve dokunulmamış bulduklarında şok olurlar. Zaman geçtikçe, koyu renk
gözlüklü kız ve göz bandı olan yaşlı adam birbirlerine karşı olan hislerini
açıklarlar.
• Doktorun karısı daha fazla yiyecek almak için süpermarketin bodrumuna geri
döner, ancak bodrumun kapısını keşfettiklerinde körlerin çoğunun düşerek
öldüğünü fark edince dehşete kapılır. Bunalan kadın ve doktor bir kilisenin içinde
soluklanmak için dururlar. Doktorun karısı kilise resimlerindeki tüm dini
figürlerin gözlerinin kapatılmış olduğunu fark eder. Birisi onun bu fenomeni
anlattığına kulak misafiri olunca, körler panik içinde kiliseden kaçar. Evlerine
döndüklerinde, kör olan diğer herkesle birlikte birer birer görme yetilerini geri
kazanmaya başladıklarında grup şok geçirir. Doktorun karısı artık görme yetisini
kaybedeceğinden korkar ama hâlâ görebildiğini fark eder.
 Karakter Analizi
• Doktor
• Doktor, "beyaz hastalığa" yakalanmış bir hastayı tedavi
ettikten sonra kör olan bir göz doktorudur. Karantinaya
alınan ilk kişilerden biridir ve tıbbi uzmanlığı ve karısıyla
birlikte ilk enterne edilenler olmaları nedeniyle
karantinada belirli bir otoriteye sahiptir. Ancak bu
otoritenin büyük bir kısmı, karısının karantinada olup
bitenleri görebilmesinden ve ona içeriden bilgi
vermesinden kaynaklanmaktadır. Nihayet karantinadan
çıktıklarında, bir grup kör stajyer onun evine gider.
• Doktorun Eşi
• Doktorun karısı, tüm romanda görme yetisini
kaybetmeyen tek karakterdir. Bu olgu romanda
açıklanmadan kalır. Kocasını stajyer olarak bırakmak
istemeyen kadın, doktorlara yalan söyler ve kör olduğunu
iddia eder. Bu noktada o da diğer hastalarla birlikte staja
alınır. İçeri girdikten sonra, yerleşkenin düzenlenmesine
yardımcı olmaya çalışır, ancak yerleşkenin hayvaniliğini
giderek daha fazla engelleyemez. Bir koğuş yemek
vermemeye ve diğer koğuşlardaki kadınların beslenmek
için onlarla yatmasını talep etmeye başlayınca, koğuşun
liderini öldürür. Yerleşkeden kaçtıklarında, grubunun
şehirde hayatta kalmasına yardım eder. Doktorun karısı,
küçük gruplarının fiili lideridir, ancak sonuçta genellikle
engelli ihtiyaçlarına hizmet eder.
• Siyah Renk Gözlüklü Kız
• Siyah renk gözlüklü kız, bir müşteriyle birlikteyken kör
olan eski bir yarı zamanlı fahişedir. Belirsiz bir şekilde
otelden çıkarılır ve karantinaya götürülür. İçeri girdikten
sonra, doktorun muayenehanesinde hastalığa yakalanan
küçük gruba katılır. Araba hırsızı tuvalete giderken onu
taciz edince, ona tekme atar ve sonunda öleceği bir yara
açar. İçerideyken, annesi hiçbir yerde bulunamayan şaşı
çocukla da ilgilenir. Hikayenin sonunda, o ve siyah göz
bandı olan yaşlı adam sevgili olurlar.
• Siyah göz bandı olan yaşlı adam
• Siyah göz bandı olan yaşlı adam ilk koğuşa katılan son
kişidir. Yanında, tutukluların haberleri dinlemesini
sağlayan taşınabilir bir transistörlü radyo getirir. Aynı
zamanda yiyecek stoklarını istifleyen serserilerin koğuşa
yaptığı başarısız saldırının da baş mimarıdır. Grup
karantinadan kaçtıktan sonra, yaşlı adam kara gözlüklü
kızın sevgilisi olur
• Şaşı çocuk
• Gözleri şaşı olan çocuk doktorun hastasıydı ve büyük
ihtimalle bu şekilde enfekte oldu. Karantinaya annesi
olmadan getirilir ve kısa süre sonra ilk koğuştaki grubun
arasına karışır. Koyu renk gözlüklü kız onu besler ve ona
bir anne gibi bakar.
• Araba hırsızı
• İlk kör adam trafikte kör olduktan sonra, bir araba hırsızı
onu eve getirir ve ardından arabasını çalar. Kör olduktan
kısa bir süre sonra, araba hırsızı ve ilk kör adam
karantinada yeniden karşılaşır ve kısa süre içinde
birbirlerine girerler. Ancak aralarındaki sorunları çözecek
zamanları yoktur çünkü araba hırsızı gardiyanlar
tarafından öldürülen ilk tutukludur. Enfeksiyonlu bacağı
için gardiyanlardan ilaç istemeye çalışırken vurularak
öldürülür.
• İlk Kör Adam
• Kör olan ilk adam trafiğin ortasında, kırmızı ışıkta beklerken kör olur.
Hemen eve, ardından da doktorun muayenehanesine götürülür ve
burada diğer tüm hastalara bulaştırır. O, ilk koğuşun - tüm orijinal
tutukluların bulunduğu koğuşun - başlıca üyelerinden biridir. Ayrıca
salgın nihayet sona erdiğinde görme yetisini yeniden kazanan ilk
kişidir.
• İlk Kör olan adamın karısı
• İlk kör adamın karısı, kocasına karantinada yardım ettikten kısa bir
süre sonra kör olur. Karantinada tamamen şans eseri yeniden bir
araya gelirler. İçeri girdikten sonra o da doktor ve doktorun karısıyla
birlikte ilk koğuşa katılır. Serserilerden oluşan koğuş, beslenmek için
kadınların kendileriyle yatmasını talep etmeye başlayınca, ilk kör
adamın karısı diğerleriyle dayanışma içinde gönüllü olarak gider.
• Silahlı adam
• Silahlı adam, karantinadaki yiyecek tedarikinin kontrolünü
ele geçiren serseriler koğuşunun lideridir. O ve koğuşu
erzakları zorla alıyor ve itaat etmeyen herkesi vurmakla
tehdit ediyor. Bu koğuş, yiyecek karşılığında diğer
tutuklulardan değerli eşyalarını gasp eder ve bilezikler ve
saatler bittiğinde kadınlara tecavüz etmeye başlarlar. Daha
sonra doktorun karısı tarafından bıçaklanarak öldürülür.
• Kör muhasebeci
• Bu adam "beyaz hastalığa" yakalananlardan biri değil,
doğduğundan beri kör. Koğuşta Braille alfabesini okuyup
yazabilen ve baston kullanmayı bilen tek kişi. Ayrıca,
serseriler koğuşunda silahlı adamın ikinci amiridir.
Doktorun karısı silahlı adamı öldürdüğünde, kör
muhasebeci silahı alır ve kontrolü ele geçirmeye çalışır
ancak destek toplayamaz. Tecavüz kurbanlarından biri
koğuşu ateşe verdiğinde ölür.
 Kitapta Verilmek İstenen Mesaj
Ve Ana Fikri
• İyi, Kötü ve Ahlaki Vicdan
• Gizemli bir şekilde kör edilen, terk edilmiş bir akıl
hastanesine kapatılan ve kendi başlarının çaresine
bakmak zorunda kalan Saramago'nun karakterleri,
kısa sürede insan doğasının en çirkin yönleriyle
yüz yüze geliyor: Kıt yiyecek için rekabet ediyorlar,
askerler onları katlediyor, silahlı haydutlar onları
aç bırakıyor ve kadınlara defalarca tecavüz ediyor.
Ancak Saramago, insanların kaçınılmaz olarak
bencil olduğunu düşünmüyor: daha ziyade,
oldukları kadar radikal iyilik yapabileceklerini öne
sürüyor