Professional Documents
Culture Documents
Chuong 5 - Lua Chon Van Xac Dinh Kich Co Van Dieu Khien New
Chuong 5 - Lua Chon Van Xac Dinh Kich Co Van Dieu Khien New
Van là thiết bị được lắp đặt trên đường ống với mục đích điều
chỉnh dòng chảy của lưu chất chảy trong đường ống. Việc điều
chỉnh dòng chảy này bao gồm 2 loại:
I. Mở / đóng (on / off, open / shutdown) để cho / không cho
dòng chảy đi qua van
II. Điều chỉnh lưu lượng dòng chảy của lưu chất đi qua van
Tất cả các loại van đều có thành phần (bộ phận) chuyển động.
Bộ phận chuyển động tiếp xúc với lưu chất để đóng / mở dòng
chảy của lưu chất hoặc điều chỉnh lưu lượng dòng chảy của lưu
chất gọi là valve plug / closure member
Giới thiệu về van
Phân loại van theo tính năng sử dụng:
1. Van được sử dụng cho mục đích chính là điều chỉnh lưu
lượng dòng chảy của lưu chất gọi là throttling valve. Control
valve (van điều khiển) là throttling valve được gắn với một
bộ điều khiển (gọi là valve actuator) để tự động điều chỉnh
lưu lượng dòng chảy qua van. Throttling valve vẫn thực hiện
được chức năng đóng / mở. Hoạt động điều chỉnh lưu lượng
dòng chảy của lưu chất (bằng cách điều chỉnh vị trí và mức
độ tiếp xúc giữa valve plug và lưu chất) gọi là throttling
2. Van được sử dụng cho mục đích chính là đóng / mở dòng
chảy của lưu chất gọi là blocking valve / isolation valve.
Isolation valve vẫn thực hiện được chức năng điều chỉnh lưu
lượng dòng chảy (người vận hành sẽ quay cần gạt hoặc bánh
xe điều chỉnh vị trí của valve plug để chỉnh tốc độ dòng
chảy), tuy nhiên tính năng này gần như không bao giờ được
sử dụng trong isolation valve
Giới thiệu về van
Globe valve
Gate valve
Ball valve, bao gồm Full port ball valve, V‐port ball
valve
Butterfly valve
Plug valve, bao gồm Characterized plug valve
Nonreturn (check) valve
Needle valve
Pinch valve
Giới thiệu các loại van
Các slide tiếp theo giới thiệu cụ thể về các loại van phổ biến
bằng hình ảnh thể hiện cấu tạo và video Youtube trình bày
các bộ phận cấu tạo và cơ chế hoạt động của van. Sinh viên
nên xem video vì bài giảng này không giải thích về cấu tạo
và cơ chế hoạt động của van
Globe valve
Ghi chú: globe valve được sử dụng cho mục đích điều chỉnh
lưu lượng dòng chảy (đây là van điều khiển). Trong thực tế,
globe valve là loại van điều khiển phổ biến nhất.
Globe valve
Angle valve (globe-type)
Ball valve
What are the Components Ghi chú: đây là loại ball valve
of a Ball Valve? đặc biệt. Lỗ trống khoét xuyên
qua hình cầu có dạng hình chữ
Segmented Ball Valve V. Loại van này được sử dụng
như van điều khiển
Butterfly valve
Ghi chú: butterfly valve có thể sử dụng cho cả hai mục đích:
open / shutdown dòng chảy và điều chỉnh dòng chảy. Khi sử dụng
butterfly valve như control valve, bề mặt của valve plug (là 1 tấm
chắn kim loại hình tròn) sẽ được gia công bề mặt (gọi là contoured
butterfly valve) thay vì là một bề mặt phẳng như loại van butterfly
thông thường
Gate valve
Ghi chú: gate valve được sử dụng cho mục đích đóng / mở
dòng chảy (đây là block valve / isolation valve). Trong thực tế,
gate valve là loại isolation valve phổ biến nhất.
Plug valve
Ghi chú: có hai loại plug valve: i) lỗ trống khoét bên trong valve
plug có dạng hình đối xứng (trong hình minh họa là hình côn cắt
đi phần đỉnh, góc được bo tròn) là loại thường, được sử dụng cho
mục đích open / shutdown dòng chảy, ii) lỗ trống khoét bên trong
valve plug có dạng hình bất đối xứng (gọi là characterized plug
valve), được sử dụng như throttling valve để điều chỉnh lưu lượng
dòng chảy
Plug valve
Nonreturn (check) valve
Ghi chú: check valve là loại van chỉ cho lưu chất đi qua theo một
chiều, dòng chảy ngược lại sẽ bị chặn lại
Needle valve
Ghi chú: needle valve thuộc loại globe valve (cơ chế hoạt động
giống globe valve), khác biệt chính là thiết kế của valve plug
(valve plug của needle valve có đỉnh nhọn như cây kim, valve plug
của globe valve có đỉnh bằng phẳng hoặc là vòm tròn). Needle
valve thích hợp để điều chỉnh lưu lượng với độ chính xác cao, lưu
lượng thấp (kích thước đường ống nhỏ) hoặc sử dụng trên dòng
khí có áp suất cao
Needle valve
Ghi chú: hai loại van (pinch valve và diagram valve) có một số
điểm chung như sau:
- Được sử dụng như throttling valve
- Hạn chế tiếp xúc giữa các bộ phận van và lưu chất lưu chuyển
qua van (nhờ có ống polymer co giản được trong pinch valve, và
màng co giãn được trong diagram valve; đặc biệt trong pinch
valve, lưu chất hoàn toàn không tiếp xúc với các bộ phận van)
- Do đặc điểm hạn chế tiếp xúc này, hai loại van này thích hợp để
sử dụng cho các loại “aggressive fluid” (ăn mòn cao, có chứa
chất rắn phân tán trong chất lỏng,…), và các chất lỏng cần được
bảo vệ tối đa từ sự nhiễm bẩn từ bên ngoài (ví dụ, trong ngành
công nghiệp thực phẩm, công nghệ sinh học,…)
Các loại van khác:
Phân loại các loại van theo tính năng
Ưu và nhược điểm chính của các loại van được tóm tắt trong
video sau:
Control Valve Types
Valve symbols on P&IDs
Lựa chọn van theo tính năng
Butterfly valve có
thể sử dụng cho
một trong hai mục
đích: blocking hoặc
Globe valve chỉ throttling Gate valve chỉ được
được sử dụng như sử dụng như
throttling valve blocking valve
Lựa chọn van theo kích cỡ đường ống
Lựa chọn van theo tính chất của lưu chất
Multi‐port Valves
Công việc lựa chọn và xác định đúng kích cỡ của van điều
khiển là một việc quan trọng bởi vì việc này:
- Ảnh hưởng đến tính kinh tế của quy trình (tổng chi phí =
chi phí đầu tư mua sắm thiết bị và chi phí vận hành được
tối thiểu hóa ?). Nguyên nhân là vì quyết định lựa chọn
loại và kích cỡ van điều khiển có liên quan mật thiết đến
quyết định thiết kế của hệ thống bơm và đường ống mà
van điều khiển này được lắp đặt
- Ảnh hưởng đến đặc tính động học của vòng điều khiển liên
quan đến van điều khiển này (a poorly selected / sized
control valve leads to a control loop that exhibits poor
performance)
Lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
Để làm tốt công việc lựa chọn và xác định đúng kích cỡ của
van điều khiển, người thiết kế cần có kinh nghiệm và kiến
thức chuyên sâu về lĩnh vực này (đọc và tìm hiểu kỹ các tài
liệu tham khảo)
Trong thực tế, hiện nay có nhiều phần mềm giúp người thiết
kế thực hiện công việc này (slide sau thể hiện giao diện của
một phần mềm như vậy)
Bài giảng này sử dụng tiêu chuẩn thiết kế về lựa chọn và xác
định kích cỡ van điều khiển của công ty thiết kế JGC-Nhật Bản
(tài liệu lưu hành nội bộ của công ty JGC).
Giao diện phần mềm lựa chọn / xác định kích cỡ van điều khiển
Mốt số công cụ tính toán (web-based) giúp lựa chọn và xác định kích cỡ van
Lưu ý: những công cụ tính toán này tương ứng với các loại
van của hãng sản xuất van và phát triển nên công cụ phần
mềm này (Emerson và Kimray)
Giới thiệu về các thành phần chính của van điều khiển
Van điều khiển hiện đại bao gồm các thành phần chính sau:
Positioner
Giới thiệu về các thành phần chính của van điều khiển
Trim
Lựa chọn và xác định kích cỡ của van điều khiển
Công việc lựa chọn và xác định kích cỡ của van điều khiển bao gồm
các bước sau (ghi chú: bước 4 chỉ áp dụng cho loại van cầu):
1. Lựa chọn loại van; đối với van cầu công việc này bao gồm xác
định vật liệu và kết cấu của “seat” (single seat or double seat)
=> quyết định mức độ rò rỉ qua van khi van đóng
2. Xác định kích cỡ van
3. Lựa chọn valve actuator tương ứng với loại van đã chọn và tính
sẵn có của “driver” (instrument air / electricity) trong nhà máy
4. Lựa chọn hình dạng, kết cấu của “cage” => quyết định “đặc
tính” của van (inherent valve characteristics)
5. Xác định “fail mode” (FC, FO, FL, FI)
6. Kiểm tra các yêu cầu về mức độ ồn (noise level), tổn thất áp
suất qua van, khoảng hoạt động (rangeability) của loại van
được lựa chọn
Xác định kích cỡ van điều khiển – cơ sở lý thuyết
Phương trình xác định kích cỡ van điều khiển cho chất lỏng
nonflashing (không xảy ra hiện tượng hóa hơi khi đi qua van),
dòng chảy rối
𝑞=𝐶 𝑣 𝑁
∆ 𝑃𝑣
𝐺𝑓 √
q is the volumetric flow rate and Pv is the pressure drop across
Xem xét một hệ thống dòng chảy qua van trong đó áp suất trước
van được cố định = P1, áp suất sau van P2 có thể thay đổi (P2 có
thể thay đổi do thay đổi độ mở van hoặc thay đổi áp suất ở hạ
nguồn ở cùng độ mở van)
Khi giảm P2 thì P = P1 - P2 tăng, lưu lượng q tăng. Quan hệ giữa
q và là quan hệ tuyến tính
Khi P2 giảm đến giá trị làm cho Pvc ≤ Pv => sự hóa hơi 1 phần xảy
ra. q vẫn tăng khi P tăng, tuy nhiên mối quan hệ giữa q và
không tuân theo quy luật tuyến tính nữa
Có một giá trị Pchoked mà khi P ≥ Pchoked, sự giảm tỷ trọng dòng
lưu chất (do sự hóa hơi) sẽ bù trừ cho sự gia tăng tốc độ dòng
chảy làm cho lưu lượng khối lượng của dòng chảy không đổi cho
dù P tăng. Dòng chảy như vậy gọi là “choked flow”
Xác định kích cỡ van điều khiển – cơ sở lý thuyết
√∆ 𝑃 √ ∆ 𝑃 𝑐h𝑜𝑘𝑒𝑑
Xác định kích cỡ van điều khiển – cơ sở lý thuyết
Mối quan hệ giữa lưu lượng lưu chất đi qua van (đơn vị: tỷ lệ so với
lưu lượng cực đại đạt được khi van mở hoàn toàn = CV/CV,max) và độ
mở van (đơn vị: tỷ lệ của khoảng di chuyển của valve plug so với
khoảng di chuyển cực đại của valve plug khi van mở hoàn toàn) có
các dạng sau:
Ghi chú:
- Đường đặc tính van (là đường biểu diễn mối quan hệ giữa
lưu lượng lưu chất đi qua van và độ mở van) mong muốn là
quan hệ tuyến tính (linear)
- Có sự khác biệt giữa đường đặc tính van “inherent” (số liệu
thu được ở điều kiện thí nghiệm, tổn thất áp suất qua van P
cố định = 1 psi) và đường đặc tính van khi vận hành thực tế
(gọi là installed valve characteristics). Quan hệ tuyến tính của
installed valve characteristics là được mong muốn
- Khi vận hành thực tế trên hệ thống thiết bị, khi độ mở van
tăng, lưu lượng tăng và tổn thất áp suất qua van Pv giảm.
Gọi Pv khi q = qmax là Pv (max. flow). Ngược lại, khi độ mở
van giảm, lưu lượng giảm và tổn thất áp suất qua van Pv
tăng. Gọi Pv khi q = qmin là Pv (min. flow) (với [qmin, qmax]
là khoảng hoạt động mong muốn của lưu lượng lưu chất q)
Xác định kích cỡ van điều khiển – cơ sở lý thuyết
2. Xác định tổn thất áp suất qua van PCV, là một hàm số của
tổng tổn thất áp suất trên đường vận chuyển lưu chất (ngoại
trừ van điều khiển) Pfric
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
2. Xác định tổn thất áp suất qua van PCV, là một hàm số của
tổng tổn thất áp suất trên đường vận chuyển lưu chất (ngoại
trừ van điều khiển) Pfric
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
3. Chọn 1 loại van và xác định các thông số khác theo bảng
A3-1
• Thông thường, kích cỡ van điều khiển nhỏ hơn kích cỡ
đường ống (do đó, cần dùng reducer + enlarger). Từ bảng
A3-1, tra các số liệu Cfr, R, Cfr/R để dùng tính toán cho
trường hợp này.
• Tra số liệu Kc để kiểm tra hiện tượng xâm thực có xảy ra ?
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
4. Xác định hệ số CV
• Cho dòng chảy lỏng
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
4. Xác định hệ số CV
• Cho dòng chảy lỏng
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
4. Xác định hệ số CV
• Cho dòng chảy lỏng
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
4. Xác định hệ số CV
• Cho dòng khí và dòng hơi nước (gas and steam service)
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
4. Xác định hệ số CV
• Cho dòng khí và dòng hơi nước (gas and steam service)
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
5. Lựa chọn kích cỡ van căn cứ vào hệ số CV
• Tính hệ số CV, required = 2*Hệ số CV tính toán ở bước 4:
• CV, required = 2* CV, cal
• Hệ số CV, selected (tương ứng với 1 kích cỡ van, do nhà sản xuất
van cung cấp) là số CV gần nhất với CV, required (nên chọn theo
hướng CV, selected ≥ CV, required)
• Van được chọn nên có CV, cal tương ứng với độ mở van trong
khoảng 50-60% (tra đồ thị Cv vs. độ mở van, do nhà sản xuất
van cung cấp)
• Nếu qmin và PV (min. flow) được cung cấp, CV tương ứng với
qmin có thể được xác định, và độ mở van ở giá trị qmin có thể
được xác định (tra đồ thị C vs. độ mở van). Độ mở van ở giá
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
Ball valves
Quy trình lựa chọn và xác định kích cỡ van điều khiển
6. Kiểm tra các tiêu chí về mức độ ồn, độ rò rỉ qua van, shut-off
pressure…
• Tham khảo slides 17 đến 25 của “Chương 5 - part 2” để có
thông tin về các tiêu chí này
7. Chọn “fail mode” của van (1 trong 4 fail mode: FC, FO, FL,
FI) căn cứ vào phân tích an toàn (safety analysis) của
service / control loop sử dụng van điều khiển này.
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 1
= 0.84, Kc = 0.58
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 1
P = P1 – P2 = 0.7 (kg/cm2)
𝐶 𝑣 =1.17𝑞
𝐶 𝑣 =2 8.6
𝐺𝑓
∆𝑃 √
=1.17∗20.44
1
0.7 √
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 1
5. Lựa chọn kích cỡ van căn cứ vào hệ số CV
• Tính hệ số CV, required = 2*Hệ số CV tính toán ở bước 4:
• CV, required = 2* 28.6 = 57.2
• Chọn van kích cỡ 2 inch có hệ số Cv (= CV, selected ) = 46 (kích cở
van ≤ kích cỡ đường ống)
• Nếu chọn van linear thì độ mở van ở giá trị lưu lượng thiết kế
= CV, cal / CV, selected = 28.6/46 = 62% (ngoài khoảng 50-60%)
• Do đó, ta chọn van equal percentage
• Có thể chọn giá trị khác của PCV (cụ thể, tăng PCV) sau cho
CV, required và CV, selected là gần nhau (nói chung, nếu loại van được
chọn phù hợp thì PCV càng cao thì đường installed valve
characteristics càng gần với dạng tuyến tính, tuy nhiên, sử
dụng van có PCV lớn dẫn đến chi phí bơm lớn (tăng công suất
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 1
5. Lựa chọn kích cỡ van căn cứ vào hệ số CV
• CV, required = 57.2
• Chọn loại van khác thay vì single seat globe valve
• Chọn ball valve kích cỡ 2 inch có hệ số Cv = 105
• Hoặc chọn butterfly valve kích cỡ 2 inch có hệ số Cv = 54
• Ghi chú: khi chọn loại van khác (thay cho lựa chọn ban đầu là
globe valve) thì chỉ ảnh hưởng đến công đoạn kiểm tra flow is
critical or sub-critical (mà ta đã giả sử flow is sub-critical),
phần tính toán xác định CV, required của van không đổi (trong điều
kiện không sử dụng reducer + enlarger)
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
Ví dụ minh họa sau được lấy từ tài liệu tham khảo
Béla G. Lipták (Editor-in-chief). (2006). “Instrument Engineers'
Handbook, Vol. 2~ Process Control and Optimization, 4th Edition”,
CRC Press, Chapter 6: Control Valve Selection and Sizing, section
“6.15 Sizing”
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
Ở lưu lượng thiết kế qdesign = 500 gallon / min = 113.56 (m3/hr) thì
Bước 3. Giả sử chọn single seat, globe valve (fail close, flow to
open)
Từ bảng A3-1, tra các số liệu Cf = 0.9, Cfr, = 0.86, R = 0.96, Cfr/R
= 0.89, Kc = 0.65
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
Bước 4. Xác định hệ số Cv
P1 = 314.7 psi = 22.13 (kg/cm2)
P = P1 – P2 = 7.734 (kg/cm2)
Pc = 3206.4 psi = 225.4 (kg/cm2)
(
∆ 𝑃 𝑠=22.13− 0.96− 0.28
2.11
225.4
=7.734
√ )
2.11=20.16 (kg/cm ) 2
7.734
Do đó, dòng chảy là sub-critical flow
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2
𝐶 𝑣 =1.17𝑞
𝐶 𝑣 =4 6.32
𝐺𝑓
∆𝑃 √
=1.17∗ 113.56
0.94
7.734 √
𝐶𝑣
=46.32/ 0.96=4 8.3
𝑅
Xác định kích cỡ van điều khiển – ví dụ minh họa 2