ATATÜRK İLKELERİ VE

İNKILAP TARİHİ I
zeynep.saygin@atlas.edu.tr
Dünya Savaşına Doğru
• 1911-1914 yılları arası Osmanlı Devleti’ni çok zorlayan çeşitli savaşlar
yaşanmıştır
• 19. yüzyılın sonlarına doğru birliğini sağlayan İtalya Trablusgarp'ı kendi
ekonomik çıkarları doğrultusunda sömürge haline getirmek istemiştir
• Fransa ile 1901 yılında yaptığı anlaşmayla Fransa’nın Fas üzerindeki
nüfuzuna karşılık Fransa’da İtalya’nın Trablusgarp’ta ki nüfuzunu
tanıyacaktı
• Böylece İtalyanlar Trablusgarp’ı işgal etmek için gerekli altyapıyı
sağlamışlardı
• 23 Eylül 1911’de İtalya Osmanlı Devleti’ne
bir ültimatom vermiş Trablusgarp’ta
yaşayan İtalyan halkın özgürlüklerini
yaşayamadığını belirtmiştir
• Osmanlı Devleti ise buna şiddetle karşı
çıkmıştır
• İtalya 28 Eylül’de 24 saat süren bir
ültimatom vermiştir
• İtalya Trablusgarp’ı işgal edeceğini
belirtmiştir
• 29 Eylül 1911 yılında da işgal başlamıştır
• Bu sırada bölgede çok fazla Osmanlı askeri
bulunmamaktaydı
• 29 Eylül’de kıyı şeridini bombalamaya
başlayan İtalya bu bölgeyi kolaylıkla ele
geçirmiştir
• İçlere doğru ilerleyen İtalyanlar bu
bölgelerde ciddi bir direnişle
karşılaşmışlardır
• Bu sıralarda Osmanlı Devleti’nde ciddi
ekonomik sorunlar yaşanmaya başlamıştır
• Donanmanın güçsüzlüğü ve Çanakkale
Boğazı’nın İtalyan orduları tarafından
kapatılması bölgeye yardım göndermenin
önüne geçiyordu
• Bunun üzerine Enver Bey ve Mustafa
Kemal Bey bölgesel savunma konusunda
fikir birliğine varmışlardır
• Gerekli girişimler sonucunda
Trablusgarp’a gitmeye karar vermişlerdir
• Enver Bey Hamdi takma adını kullanarak,
Mustafa Kemal ise gazeteci Şerif lakabıyla
bölgeye gitmişlerdir
• Derne, Tobruk ve Bingazi’de başarılı
savaşlar yapılmış ve İtalyanlar iç kısımlara
sokulmamışlardır
• Ancak tam bu sıralarda Balkan
Savaşlarının çıkması Osmanlı Devleti’nin
bu bölgedeki askerlerini geri çağırmasına
sebep olmuştur
• Trablusgarp’taki başarı subayların geri
çağırılmasıyla sekteye uğramıştır
• Ekim 1912’de imzalanan Uşi Antlaşması
ile Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’taki
egemenliği son bulmuştur
• Bu savaş Enver, Mustafa Kemal ve
arkadaşlarının cephelerde savaşmak için
staj niteliğinde olmuştur
• Sonunda Mustafa Kemal binbaşılığa
• Enver Bey ise yarbaylığa terfi etmiştir
• Balkan Devletleri, Rusya’nın tahrik ve desteğiyle Bulgaristan başta
olmak üzere Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ Osmanlı Devleti’nin
elinde olan Rumeli topraklarını paylaşmak için ittifak yapmışlardır
• Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu zor koşulları fırsat bilerek 8
Ekim 1912’de Karadağ’a savaş ilan edildi ve I. Balkan Savaşları başladı
• Osmanlı Devleti bu savaşa hazırlıksız yakalanmıştır
• Ekonomik yetersizliklerin yanında bir de subayların üç farklı görüşe
bölünmesi savaşın başında Osmanlı Ordusu'nun dağılmasına sebep
olmuştur
• Balkan Savaşları sırasında Trablusgarp'ta olan Mustafa Kemal özel izin
isteyerek Çanakkale Boğazı Kuvay-ı Mürettep Komutanlığına görevli
olarak gönderilmiştir
• Mustafa Kemal daha görev yerine
gelemeden Osmanlı Kuvvetleri
Kumanova’da yenilmiştir
• Üsküp, Selanik gibi önemli şehirler savaş
yapılmadan düşmana teslim edilmiştir
• Birçok yerde savaş dahi yapılmadan bölge
düşman askerlerine teslim edilmiştir
• Silah dahi atılmadan Balkan Devletleri’nin
eline geçmişlerdir
• Osmanlı kuvvetleri Çatalca’ya kadar
çekilmişlerdir
• Edirne, İşkodra ve Yanya dışında tüm
Rumeli elden çıkmış, Arnavutluk
bağımsızlığını ilan etmiştir
• Çatalca önlerine gelen Bulgar orduları 15-
17 Kasım 1912 tarihinde saldırıya geçmiş
ancak başarılı olamamışlardır
• İngiltere, Fransa, İspanya, Hollanda ve
Romanya savaş gemileri kendi
vatandaşlarını korumak için İstanbul’a
gelmişlerdir
• Osmanlı bu zor durumdan kurtulmak için
Bulgaristan’la 3 Aralık 1912 tarihinde
anlaşma yapmıştır
• Anlaşma sağlanamamış ve saldırıya geçen
Bulgar orduları 155 gün sonra Edirne’yi
ele geçirmişlerdir
• Edirne savunmasında yer alan Kazım
Karabekir ve Ordu komutanı Şükrü Paşa
Bulgarların eline esir düşmüştür
• I. Balkan savaşı sonrası imzalanan Londra
Antlaşması ile Osmanlı Devleti
Balkanlardan çıkmıştır
• Burada bulunan yüzlerce Müslüman’ın
göç etmelerine sebep olmuştur
• Bu süreç bazı Müslümanların Anadolu’ya
ulaşamadan yollarda hayatını
kaybetmelerine sebep olmuştur
• Bu sırada 23 Ocak 1913 tarihinde İttihat
ve Terakki ile Hürriyet ve İtilaf partileri
arasında çekişmeler çıkmıştı
• Tarihe «sopalı seçimler» diye bilinen
tartışmalar ve vuku bulan savaşların
etkisiyle padişah V. Reşat hükümeti
değiştirdi
• Yeni kurulan Kamil Paşa Hükümeti İttihat
ve Terakki’yi dışlayınca İttihatçılar
harekete geçti
• Balkan Savaşlarında kaybedilen yerlerim
geri alınacağına dair çalışmalarını yürüten
İttihat ve Terakki 23 Ocak 1913 tarihinde
başta Enver ve Talat Paşaların olduğu bir
grup Babıali’ye baskın yaptı
• Böylece hükümeti istifaya zorlamışlardır
• Yeni hükümete Mahmut Şevket Paşa
getirilmiştir
• İttihat ve Terakki ülke yönetimini ele
geçirmiştir
• Bu olaya Babıali baskını adı verilmiştir
• Balkan Devletlerinin aralarında
anlaşamamaları üzerine II. Balkan Savaşı
çıkmıştır
• Bunun üzerine Osmanlı Kuvvetleri
harekete geçerek Kırklareli ve Edirne’yi
kurtarmıştır
• Burada Osmanlı Kuvvetleri ilerlemeye
başlamadan önce Meriç’in ilerisine
gitmeyeceğinin sözünü vermesi dikkat
çekmektedir
• Bunun üzerine II. Balkan Savaşlarında
Osmanlı Meriç’in batısında yer aka
Dimetoka’yı da alarak ilerlemeyi
durdurmuştur
• 29 Eylül 1913 tarihli İstanbul Antlaşması
ile Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı
Devleti’ne kalmıştır
• Antlaşmaya göre Bulgaristan’da kalan
Türklere eşitlik hakları verilmiş ve 4 yıl
içinde Türkiye’ye göç hakları tanınmıştır
• Bulgaristan’da kalan Türklerin din ve
mezhep hürriyetleri Bulgar yönetimince
tanınacaktır
• Müslümanlar kendi aralarında yapacakları
bir seçimle müf­tülerini belirleyecek ve
İstanbul’daki Şeyhülislam’ın onaylayacağı
bu müf­tü ve oluşturacağı kadrosu Bulgar
Hükümeti'nce kanunen tanınacaktır
• Müftünün Müslümanların dinî ve sosyal
yaşantısını belirleyici rolü göz önüne
alınacaktır. 14 Kasım 1913 Atina
Antlaşması ile de Girit Yunanistan’a
bırakılmıştır
• Osmanlı Devleti 30 Mayıs 1913 tarihli
Londra Antlaşması ile Adalar Denizi
adalarının geleceğini büyük devletlerin
kararına bıraktığını kabul etmiştir
• Ancak adaların Yunanistan’a
bırakılmasından endişe ederek 22-23 Aralık
1913’te Midilli, Sakız gibi Anadolu
kıyılarında bulunan adaları almak için
elinden geleni yapmaya başlamıştır
• Ancak bu duruma Fransa başta olmak üzere
tüm büyük devletlerin karşı çıkması üzerine
geri adım atmıştır
• Büyük Devletlerin kararı üzerine:
• Meis hariç 12 ada İtalya’ya, Gökçeada ve
Bozcaada hariç bütün Adalar Denizi adaları
da Yunanistan’a bırakılmıştır
• Osmanlı Devleti bunu kabul etmeyen bir
bildiri yayınlamıştır
• Ancak cevabı gelmeden I. Dünya Savaşı
başlamıştır
1838-1914 Avrupa
• Coğrafi keşifler, dünya ticaret yollarının değişmesi, Avrupa’daki sosyal
ve ekonomik alanlarda meydana gelen gelişmeler Osmanlı Devleti’ni
kökünden sarsan etkenler olarak karşımıza çıkar
• Sanayi İnkılabı, Fransız İhtilali ve 1815 Viyana Kongresi’yle Avrupa var
olan durumunu belirlemiştir
• Sömürgeciliğe hız kazandırmıştır
• Osmanlı Devleti’nin yıkılması yönünde tarihi düşünce ve misyonunu
sistematik hale getirmiştir
• Coğrafi keşiflerin etkisiyle Yeni Dünya’dan
gelen değerli madenler Doğu Akdeniz’e
ulaşınca Amerika altını ve gümüşü önce
İspanya’da fiyatları altüst etmiştir
• Coğrafi keşiflerden sonra sömürgeciliğin
etkileri iktisadi alanda görülmüştür
• Coğrafi keşiflerle birlikte geleneksel
ticaret yolları değişmiş, Hindistan-Avrupa
deniz yolu Avrupalı devletlerin eline
geçmiştir
• Avrupa’da köklü değişikliklere sebep olan
coğrafi keşifler siyasi alanda da kendini
göstermiştir
• Düşünce dünyasında da etkisi görülen
coğrafi keşifler Reform ve Rönesans
hareketlerinin zeminini hazırlamıştır
• Keşfedilen bölgelerdeki değerli eşya ve
madenlerin Avrupa’ya taşınması toprak
zenginliklerinin yerini altın ve gümüş gibi
madenlerin değerlenmesine sebep
olmuştur
• Akdeniz kıyısındaki limanlar değer
kaybetmiş
• Atlas okyanusu kıyısındaki limanlar değer
kazanmaya başlamıştır
• Böylelikle Avrupa’nın Osmanlı Devleti’ne
bağımlılığı azalmıştır
• Avrupa dışındaki dünya zayıflarken,
Avrupa güç kazanmıştır
• Özellikle İspanyol ve Portekizliler geniş
topraklar elde etmişler
• İlk sömürgecilik faaliyetlerine
başlamışlardır
• Bu dönemde Avrupalı devletlerde
zenginlik anlayışı, toprak sahibi olmak
düşüncesinden, değerli madenlere sahip
olmak düşüncesine dönüşmüştür
• Avrupa’daki kentlerde ticaret yapan burjuva zümresinin ortaya
çıkmasına sebep olmuştur
• Avrupa toplumunda ortaya çıkan bu değişiklikler büyük devletler
arasında rekabetin oluşmasına sebep olmuştur
• Böylelikle büyük devletler zengin olmak istemişlerdir
• Bütün bu etkinlikler devletin siyasi yönleri dışında iktisadi yönlerinin
de olduğunu göstermiştir
• Böylece iktisadi güçler millileşecek
• İç ve yerli endüstri gelişecek
• Dış ticaret ülkenin çıkarlarına uygun olarak yapılacak
• Elçiler yalnız siyasi değil, iktisadi ve ticari ilişkileri de ustalıkla
yürütecekti
• Bu dönemden sonra devletlerin varlığı
askeri gücüne değil, ekonomik sağlamlığa
da bağlı olacaktı
• Avrupa’da yeni Pazar ve ham madde
kaynaklarına duyulan ihtiyaç sebebiyle
daha fazla kazanmak ve bunun için her
türlü yola başvurmak düşüncesi hakim
olacaktır
• Ayrıca Avrupalı Devletleri'n yeni yollara
başvurması da coğrafi keşiflere sebep
olmuştur