ABC INTERWNCJI KRYZYSOWEJ- poradnik

dowódcy pododdziału
 Spis treści
- WSTĘP
- Co to są wydarzenia traumatyczne?
- Co ofiary traumy doświadczają?
- PTSD – post traumatic stres disorder
- Dodatkowe objawy związane z uczestnictwem w działaniach wojennych
- Wskazówki do interwencji
- Zasady postępowania dowódców wobec żołnierzy po wydarzeniach traumatycznych
- O czym dowódca powinien pamiętać bezpośrednio po wydarzeniu traumatycznym?
- Czego dowódca nie powinno robić wobec podwładnych po wydarzeniu traumatycznym?
- Defusing
- Scenariusz odprawy o charakterze defusingu po wykonaniu zadania, które miało
dramatyczny przebieg.
- Co dowódca może zrobić poza odprawą?
- Strategię dysfunkcjonalne.
- Strategie funkcjonalne.
 WSTĘP
• W wojsku, podobnie jak w życiu cywilnym, zdarzają
się sytuacje nietypowe, niecodzienne, burzące
codzienny rytm życia. Wydarzenia, w których
doszło do realnego zagrożenia życia. Wydarzenia te
najczęściej zastają nas nieprzygotowanych na
radzenie sobie z ich konsekwencjami. Wiedza i
praktyka psychologiczna pokazują, że wobec tych
niecodziennych, ekstremalnych sytuacji i ich
zdrowotnych i psychologicznych konsekwencji nie
musimy być bezbronni.
• Mamy wpływ na to, co będzie się z nami działo
później. Katastrofy udział w działaniach
wojennych, nagła śmierć bliskiej osoby z
rodziny czy podwładnego, ekstremalne,
niekontrolowane zachowanie, agresywne
zachowania samobójcze powodują swoistego
rodzaju “psychologiczne rany”. Ale na pewno
możemy wpłynąć, by “proces gojenia”
przebiegał bez komplikacji.
 Co to są wydarzenia traumatyczne?
• Wydarzenia traumatyczne są to te sytuacje,
które wykraczają poza zakres przeciętnego
ludzkiego doświadczenia, w trakcie którego
nastąpiła czyjaś śmierć, zagrożenie śmiercią
lub kalectwem lub doszło do bezpośredniego
zagrożenia własnego życia.
• Do wydarzeń traumatycznych zaliczane są klęski
żywiołowe konflikty zbrojne napaści fizyczne,
seksualne, porwania i uprowadzenia w
charakterze zakładnika, wypadki komunikacyjne,
udział w działaniach wojennych, zagrażająca
życiu choroba. Wydarzenia te naruszają
podstawowe przekonania o świecie, o nie na
nienaruszalności własnej osoby, o
przewidywalności świata i własnej wartości.
 Co ofiary traumy doświadczają?
• - Swoistego zaburzenia poczucia czasu, czas rozciąga się.
- Dochodzi do zniwelowania odczuć bólowych, nie czuje
się bólu po zranieniu.
- Wyostrzenie odczuć zmysłowych lub odwrotnie ich
spłycenia.
- Pojawiają się Stany dysocjacyjne.
- Myślenie jest chłodne, logiczne, a emocjonalne,
Zawężone do tego, aby przeżyć.
- Zachowaniu przeważają strategia na przetrwanie
przewijające się na przykład w dążeniu do utrzymania
spokoju za wszelką cenę.
 PTSD – post traumatic stres disorder
• Istota tego zaburzenia polega na tym, że osoby po traumie, mimo
upływu czasu, nie przestają przeżywać dramatycznego
wydarzenia. Może to się przejawiać występujących doznaniach i
zachowania:
- Narastających natrętnych i przygnębiających wspomnieniach
związanych ze zdarzeniem.
- Dających się koszmarach sennych dotyczących zdarzenia.
- Powtarzających się epizodów, w czasie których człowiek czuje
się i zachowuje się tak, jakby zdarzenie rozgrywały się na nowo.
- Nagłym pojawieniu się wspomnień związanych z wydarzeniem.
Sytuacjach, które symbolizują bądź przypominają pewne aspekty
traumatycznego zdarzenia (Zapach, kolor, światło, dźwięk itp.)
 Inną grupą objawów jest unikanie bodźców
związanych z sytuacją traumatyczną w postaci:
- Unikanie myśli, rozmów i uczuć związanych z
Urazem.
- Unikania zajęć, ludzi lub sytuacji
przypominających uraz.
- Braku zainteresowania codziennym życiem.
- Poczucia Wyobcowania i odrętwienia.
- Trudności z zasypianiem lub częstego
budzenia się.
• Towarzyszą tym doznaniom objawy silnego
chronicznego pobudzenia, takie jak:
- Drażliwość lub wybuchy złości.
- Trudności w koncentrowaniu się na
wykonywanym zadaniu.
- Wzmożona czujność przejawiająca się w
wyszukiwaniu zagrożeń niemających
odzwierciedlenia w rzeczywistości.
- Wyostrzony odruch orientacyjny.
• Objawy wyżej wymienione powodują u osoby,
która przeżyła traumatyczne wydarzenie.
Problemy w życiu społecznym, zawodowym
lub innych znaczących obszarach aktywności
życiowej (Na przykład niezdolność do
utrzymania pracy, rozpad małżeństwa,
nadużywanie substancji psychoaktywnych,
nadmierny lęk o zdrowie bądź życie dzieci)
Dodatkowe objawy związane z uczestnictwem w
działaniach wojennych
• Doświadczenia silnych urazów poza opisanymi
powyżej objawami zespołu stresu pourazowego,
wywołało niezdolność do panowania nad
emocjami, próby samobójcze, zachowania
impulsywne i ryzykowne dolegliwości somatyczne,
niezdolność do ufania, innym skłonność do
krzywdzenia innych lub ponownego stania się
ofiarą przemocy, rozpacz i poczucie
beznadziejności związane z utratą wiary w to, że
świat jest dobry i sprawiedliwy.
 Pojawiały się też objawy niezwiązane
bezpośrednio z wydarzeniem, ale powstające. W
związku z nim były to najczęściej:
• -Zachowania autoagresywne.
-Cynizm spowodowany utratą poczucia bezpieczeństwa.
- Wciąganie innych dyskusjach, prowokowanie kłótni.
- Odsuwanie się od ludzi spowodowane narastającym
złością.
- Utrata nadziei wywołana uporczywością objawów.
- Poczucie osamotnienia, izolacji.
- Poczucie utraty tożsamości.
- Zmiany w poczuciu własnej wartości spowodowane
zachowaniem w trakcie wydarzenia.
- Nadużywania alkoholu i leków jako obrona przed
napięciem i wspomnieniami.
 Wskazówki do interwencji
• Celem działania dowódcy po wydarzeniu traumatycznym jest
odzyskanie kompetencji zawodowych i życiowych przez żołnierzy.
Wydarzenie takie może powodować i pozostawiać w psychice rany
analogiczne do fizycznych powstających na skutek na przykład
działania pocisków czy odłamków. Zadaniem dowódcy w tej sytuacji
jest wspieranie żołnierzy w ich funkcjonowaniu zawodowym. To
wspieranie jest bardzo ważną umiejętnością dowódcy równie cenną
jak wiedza, na przykład dotyczące taktyki. Umiejętne działanie
dowódcy może zapobiegać przejściu naturalnej reakcji po
traumatycznej. Zaburzeniu o charakterze zespołu stresu pourazowego.
Ważne jest, aby pamiętać, że wydarzenia traumatyczne wpływają
także na grupę i mogą pogarszać jej funkcjonowanie. Zadaniem
dowódcy jest dbanie zarówno o spójność i moralnej grupy, jak i jak i o
pojedyncze osoby.
 Zasady postępowania dowódców wobec
żołnierzy po wydarzeniach traumatycznych:
• - Zasada normalizacji przeżyć i zachowań osób
uczestniczących w zdarzeniu. Każda reakcja w takiej
sytuacji jest normalna.
- Zasada całościowego patrzenia na żołnierzy.
- Zasada indywidualizowania: dostosowanie reakcji do
potrzeb poszczególnego żołnierza.
- Zasada czasu wykorzystanie tego momentu, w którym
ludzie chcą mówić, a chcą mówić bezpośrednio po
wydarzeniu.
- Ludzie po przeżytej traumie nie szukają pomocy, to do
nich trzeba z nią iść.
 O czym dowódca powinien pamiętać
bezpośrednio po wydarzeniu traumatycznym?
• - Należy zadbać o możliwość zaspokojenia podstawowych,
fizycznych potrzeb żołnierzy (Woda, jedzenie, miejsce do
spania).
- Rozmowa jest konieczna! Rozmowa i odprawa nawet
bardzo krótka, pozwalają na powrót do realności, a nie na
położeniu się w emocjach, myślach i obrazach sytuacji
traumatycznej.
- Należy zadbać, aby nie pozostawiać nikogo samemu sobie.
- Jeżeli po upływie 2 tygodni zachowania i samopoczucie
uczestników wydarzenia wciąż pogarsza się, należy żołnierza
skierować obowiązkowe na konsultację psychologiczną bądź
psychiatryczna.
 Czego dowódca nie powinien robić wobec
podwładnych po wydarzeniu traumatycznym?
• -Dokładać obowiązków.
- Ignorować.
- Ironizować.
- Nie Rozmawiać.
- Bagatelizować.
- Krytykować.
- Sugerować zapomnij, nie myśl o tym. Czyli w
żargonie reset.
 Defusing
• Istotą tej pierwszej pomocy psychologicznej jest owo rozbrojenie
narastających silnych emocji poprzez rozmowę na temat tego, co
się wydarzyło. Odprawa bezpośrednio po zdarzeniu pozwala
wykorzystać ową naturalną potrzebę wygadania się wyrzucenia z
siebie rozmaitych doznań. Rozmowę w drużynie, plutonie
powinien poprowadzić bezpośredni przełożony, będący
jednocześnie uczestnikiem wydarzenia. Defusing należy
przeprowadzić możliwie jak najszybciej po wydarzeniu, najlepiej
w czasie pierwszych 8 godzin i nie później niż w czasie pierwszej
doby. Celem defusingu jest udzielenie wsparcia, wentylacja
emocji. Pomaga to zrozumieć i zaakceptować zachowania własne
i kolegów. Oczyszcza atmosferę w grupie, odbudowuje zaufanie.
 Scenariusz odprawy o charakterze defusingu po
wykonaniu zadania, które miało dramatyczny przebieg.
• Odprawy po wykonaniu każdego zadania zawierającego elementy
dramatyczne powinny być rytuałem w drużynie plutonie. Scenariusz
takiej odprawy zawiera:
- Przedstawienie celu naprawy, którym jest opowiedzenie o tym, co
się wydarzyło, odreagowanie emocji i napięć będącym skutkiem
wydarzenia.
- Zebranie informacje o tym, co się wydarzyło.
- Podkreślenia tego, co się sprawdziło w trakcie wykonywania
zadania.
- Analiza tego, co się nie sprawdziło.
- Zadanie pytań o to, co w takiej sytuacji było dla uczestników
najtrudniejsze i jak się czują teraz po zakończeniu akcji.
- Udzielenie informacji, że w razie pojawienia się jakichś problemów
należy zgłosić się do dowódcy.
• W trakcie odprawy warto, aby dowódca
zwrócił uwagę na żołnierzy unikających
kontaktu, a także na tych, którzy szczególnie
byli zaangażowani w pomoc innym, gdyż to
właśnie oni mogą w przyszłości szczególnie
potrzebować pomocy psychologicznej!!!
 Co dowódca może zrobić poza odprawą?

• - Dobrze zorganizować czas unikając

przeciążeń, dbać o aktywność fizyczną.
- Zadbać o kontakt żołnierzy z rodziną.
-Dbać o higienę psychiczną, również własną.
 Strategię dysfunkcjonalne.
• - Poszukiwanie winnego.
- Działania sprzyjające stygmatyzacji i wchodzeniu w
rolę ofiary.
- Umniejszanie wagi wydarzenia.
- Grupowe obwinianie się.
- Wykluczanie osób szczególnie dotkniętych
wydarzeniem.
-Przekonania typu, jeśli przeszliśmy coś takiego i
przeżyliśmy, to jesteśmy szczególnie wyjątkowi.
- Normalna tendencja do niepełnych informacji plotek.
 Strategie funkcjonalne.
• - Poszukiwanie zrozumienia.
- Realizm w opisie, czyli nie wyolbrzymianie, ani nie
umniejszanie nazywania po imieniu tego, co się
wydarzyło.
- Przekonania typu możemy wiele wydarzeń
przewidzieć, ale nie na wszystkie możemy mieć
wpływ. I jest też margines spraw, których nie
jesteśmy w stanie przewidzieć i skontrolować.
- Poszukiwanie, udzielenie rzetelnych informacji,
unikanie plotek, przekłamań itp.
 PODSUMOWANIE
• Znajomość wartości poszczególnych sposobów
radzenia sobie może ułatwiać rozpoznawanie
sytuacji psychologicznej żołnierza oraz
przewidywanie czy po traumatycznych
doświadczeniach rozwiną się u niego
różnorakie problemy w zakresie zdrowia
psychicznego. Czy też wyjdzie z nich
wzmocniony.
 Bibliografia
• ABC INTERWENCJI KRYZYSOWEJ – poradnik
dowódcy pododdziału – MON, 2009 Warszawa