WYPALENIE

ZAWODOWE -
UWARUNKOWANIA,
SKUTKI, PREWENCJA
Melania Stefanowska
Dominika Gruca
Pojęcie wypalenia zawodowego w
literaturze przedmiotu

25.05.2024
◦ Wypalenie zawodowe jest jednym z największych zagrożeń, z jakim jednostki pracujące
muszą stawić czoła w XXI wieku. Syndrom wypalenia zawodowego staje się coraz bardziej
powszechne, jego źródła obecne są w każdym miejscu pracy (1 Ch. Maslach)
◦ Jedną z pierwszych definicji syndromu wypalenia zawodowego stworzył Herbert
Freudenberger . Określił on owo zjawisko jako stan emocjonalnego zmęczenia, wręcz
wyczerpania, wynikający z nadmiernych i wygórowanych oczekiwań środowiska
pracowniczego względem zadań jednostek.
◦ Przy czym wyczerpanie owo obserwowane jest na dwóch płaszczyznach - zarówno
psychicznej i fizycznej i przejawia się przede wszystkim:
• skłonnością jednostki do irytacji,
• permanentnym poczuciem zmęczenia i znudzenia,
• cynizmem względem otaczającego świata i środowiska,
• skłonnością jednostki do alienacji od otoczenia,
• skłonnością do tłumienia emocji

25.05.2024
◦ Jak podają W. Schaufeli oraz D. Enzmann wypalenie zawodowe należy utożsamiać z procesem, który zachodzi w
akumulatorze. Przedmiot ten swoją energię utraca stopniowo pomimo stałego doładowywania. Taki proces następuje gdy ilość
energii pobieranej z akumulatora jest większa niż ilość dostarczanej energii. Takie zjawisko zachodzi w procesie wypalenia
zawodowego gdy osoby czynne zawodowo są pełne zaangażowania przez długi okres czasu otrzymując zbyt mało. Wypalenie
zawodowe jest w tym przypadku wynikiem nierównowagi pomiędzy wkładem, a rezultatami. W. Schaufeli, D. Enzmann, The
Burnout Kompanion to Study and Practice: A Critical Analysis. Taylor and Francis, London 1998, 1, 186 [w:]
Szmagalski J.: Wypalenie zawodowe a stres w pracy. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 2004; 4: 3-12.

25.05.2024
Przyczyny i objawy wypalenia zawodowego

25.05.2024
◦ Można wymienić wiele czynników predysponujących do powstania syndromu wypalenia zawodowego. Mogą mieć one
podłoże indywidualne: wiek, płeć, wykształcenie, samoocena, emocjonalność, wrażliwość, itp., lub też sytuacyjne, związane z
miejscem pracy, rodzajem wykonywanego zajęcia, profesji, organizacji pracy, właściwości zawodowych i pracowniczych,
które z kolei są powiązane z precyzowaniem roli, którą jednostka zajmuje w środowisku pracowniczym, brakiem wsparcia
emocjonalnego i społecznego wśród współpracowników, czy też presją czasu

25.05.2024
◦ Najczęściej stosowaną klasyfikacją symptomów wypalenia zawodowego jest podział na objawy:
behawioralne, interpersonalne, czyli rodzinne i społeczne oraz fizyczne i stricte związane z pracą, w tym
środowiskiem i zadaniami jednostki w miejscu pracy

25.05.2024
◦ Jerry Edelwich wraz z Archie Brodsky również zajmowali się mechanizmami powstawania zjawiska wypalenia się w
zawodzie. Syndrom ten opisują jako utratę idealizmu oraz energii z załączeniem celu w pracy, którą doświadczają ludzie w
zawodach helping professions. Definiują wypalenie w sposób wzrastającego rozczarowania, w którym można wyznaczyć
cztery fazy:
◦ 1. entuzjazmu
◦ 2. stagnacji
◦ 3. frustracji
◦ 4. apatii

25.05.2024
Z kolei psycholodzy z American Psychology Association wskazali pięć etapów
charakteryzujących zjawisko wypalenia zawodowego:

1. Miesiąc miodowy – czas, w którym widoczne jest pełne zadowolenie z pracy, osiąganie pełnej wewnętrznej satysfakcji
wynikającej z osiągnięć zawodowych. Temu okresowi towarzyszy moc energii oraz entuzjazmu;
2. Przebudzenie – na tym etapie jednostka uświadamia sobie, że idealne wykonywanie swoich pracowniczych obowiązków jest
nierealne. Skutkiem tego jest zwiększona ilość pracy ponad siły jednostki w celu nie wywołania zmian w tym zakresie;
3. Szorstkość – występują problemy w zakresie kontaktów międzyludzkich zarówno ze współpracownikami jak i odbiorcami
usług. Na tym etapie aby wywiązać się ze wszystkich obowiązków wynikających z zakresu wymagań potrzeba zwiększyć siły;
4. Wypalenie pełnoobjawowe – zupełny stan wyczerpania psychicznego oraz fizycznego. Występują stany depresyjne, poczucie
pustki oraz chęć zrezygnowania z pracy;
5. Odradzanie się – czas, w którym następuje okres regeneracji oraz tzw. „leczenia ran” powstałych wskutek zjawiska wypalenia
zawodowego

25.05.2024
Jörg Fengler wyróżnia dziesięć stopni rozwoju
wypalenia zawodowego
Rysunek 2. Dziesięć etapów rozwoju wypalenia zawodowego

I ETAP – VIII ETAP – UTRATA IX ETAP –

GRZECZNOŚĆ, NADZIEI WYCZERPANIE,
IDEALIZM APATIA, ZŁOŚĆ,
STANOWCZY
SPRZECIW
II ETAP - VII ETAP -
PRZEPRACOWANIE BEZRADNOŚĆ
X ETAP –
WYPALENIE
ZAWODOWE
III ETAP – VI ETAP – BRAK
ZMNIEJSZAJĄCA SUKCESÓW
SIĘ GRZECZNOŚĆ

IV ETAP– V ETAP – ZWIĘKSZENIE

POCZUCIE WINY WYSIŁKU ABY BYĆ
Z TEGO POWODU GRZECZNYM I
SOLIDNYM
Źródło: na podstawie J. Fenglera, Pomaganie męczy. Wypalenie
w pracy zawodowej, Gdańsk 2000, s. 90- opracowanie własne.
Przyczyny wpływające na powstanie zjawiska
wypalenia zawodowego
◦ Przyczyny wypalenia zawodowego podzielić można na trzy grupy;
◦ 1. Indywidualne;
◦ 2. Interpersonalne;
◦ 3. Organizacyjne.

25.05.2024
Reasumując przyczynami zjawiska wypalenia
zawodowego są:
• Uwarunkowania otaczającego środowiska;
• Niskie bądź zachwiane poczucie własnej wartości;
• Pojawiające się trudności w kontrolowaniu i opanowywaniu emocji;
• Skłonności do rywalizacji pomiędzy pozostałymi pracownikami;
• Utrata nadziei, brak upragnionych sukcesów, przedmiotowość względem innych;
• Apatia, przepracowanie, niechęć do ludzi, wyczerpanie, złość, bezradność;
• Brak satysfakcji, niskie wynagrodzenie, duża ilość obowiązków, niepewność

25.05.2024
Konsekwencje wypalenia zawodowego

25.05.2024
◦ Zważywszy na poważne konsekwencje przede wszystkim dla zdrowia jednostki, procesem tym zajmuje się wiele dziedzin
naukowych, w tym psychologia, pedagogika, socjologia oraz medycyna. Osoby objęte syndromem wypalenia zawodowego
odczuwają: bóle głowy, chroniczne, zmęczenie, opieszałość, irytację, wewnętrzną i niepohamowaną agresję, ponadto częste
są: bóle mięśniowo- szkieletowe, zaburzenia układu krążenia oraz oddechowego, problemy z łaknieniem, snem i koncentracją

25.05.2024
◦ Istnieje wiele typologii skutków wypalenia zawodowego. Można podzielić je na indywidualne oraz społeczne. Pierwsze
odnoszą się do kwestii związanych jedynie z osobą, która doświadcza syndromu wypalenia, jej odczuć, objawów i sposobu
reakcji na zaistniałą rzeczywistość. Drugie dotyczą ogółu: osób współpracujących, kadry zarządzającej, klientów, petentów,
podwładnych.
◦ Konsekwencje wypalenia zawodowego mają charakter globalny. Odnoszą się do obszarów i dziedzin naukowych, takich jak
ekonomia, gospodarka, psychologia, socjologia, językoznawstwo, kulturoznawstwo . Każda dziedzina jest uzależniona od
prawidłowego, funkcjonowania człowieka. Dlatego też tak istotnym jest, aby pracownicy poszczególnych komórek, działów,
sektorów, organizacji odpowiednio wykonywali swoje obowiązki i powierzone zadania. Jakiekolwiek dysfunkcje w obszarze
działań pracowników, które są konsekwencją syndromu wypalenia zawodowego mają swoje odzwierciedlenie w
funkcjonowaniu stanowisk pracy, komórek organizacyjnych oraz samych organizacji

25.05.2024
◦ Skutki wypalenia zawodowego mają charakter osobliwy, każda jednostka w indywidualny sposób może ich doświadczać.
Niejednokrotnie pracownik nie zdaje sobie sprawy z tego, że określone objawy są konsekwencją syndromu burnout. W sferze
fizyczne występuje szereg skutków zdrowotnych, które objawiają się zmęczeniem, uczuciem wyczerpania fizycznego,
zaburzeniami snu i łaknienia, zaniedbywaniem aktywności fizycznej, występowaniem różnych dolegliwości chorobowych.
Częstymi konsekwencjami są także zwiększona podatność na choroby oraz towarzysząca jej absencja w pracy, zmniejszenie
potrzeb seksualnych, uciekanie się do używek (alkohol, nikotyna, narkotyki) .

25.05.2024
◦ W aspekcie emocjonalnych i behawioralnych konsekwencji wypalenia należy wyróżnić: trudności w relaksowaniu się,
niezdolność do koncentracji i słuchania innych, a także utrata poczucia kontroli nad sytuacją. Istotnym skutkiem opisywanego
syndromu jest obniżony nastrój pracownika, negatywne nastawienie, zniechęcenie oraz obojętność.
◦ Często wypaleniu zawodowemu towarzyszy uczucie niechęci do innych osób, alienacja i zaabsorbowanie samym sobą.
Ponadto syndrom burnout może skutkować diametralną zmianą zachowania jednostki, polegającą na wahaniach nastroju,
impulsywności i wrogości, a także podejrzliwości i agresywnym zachowaniu. Jednostka objęta wypaleniem zawodowym
odczuwa wewnętrzna pustkę i osamotnienie, nie potrafi sprecyzować celów i perspektyw

25.05.2024
◦ W aspekcie rodzinnym i społecznym skutki wypalenia znajdują wyraz w: zmniejszeniu zainteresowania członkami rodziny.
Częstym jest także brak kontroli nad irytacją czy złością w stosunku do bliskich, a także niechęci do wspólnego wypoczynku.
Osoba objęta syndromem, alienuje się i skupia na szukaniu samotności, wykorzystując przy tym każdą okazję do spędzania
czasu bez rodziny. W konsekwencji takich zachowań z trudnością bierze udział we wspólnych rozrywkach, spędzaniu czasu z
bliskimi na codziennych czynnościach

25.05.2024
Aby zwalczyć zjawisko wypalenia zawodowego zaleca się podjąć działania indywidualne w postaci poniższych założeń:

1. Weryfikacja zgodności wartości osobistych z wymaganiami w pracy;

2. Wyraźne wyznaczenie potrzeb, granic i przekonań oraz jeżeli istnieje potrzeba zredukowania ilości obowiązków-
dokonać redukcji;
3. Dokonanie zmian w relacjach społecznych na stopie współpracownik oraz kadra zarządcza. Wyznaczanie granic
odnośnie postaw asertywnych, zmiana kontaktów w przypadku gdy relacja jest zbyt wyczerpująca emocjonalna;
4. Delegowanie odpowiedzialności w zakresie dostosowywania aktywności podczas pracy w stosunku do zasobów
energetycznych jednostki;
5. Dokonywanie weryfikacji w zakresie organizacji swojej pracy;
6. Jasne określenie obszarów związanych bezpośrednio ze stresem;
7. Zapewnienie wsparcia ze strony rodziny czy przyjaciół;
8. Kroki w celu zamiany stylu życia – kontrola używek lub dbałość o wypoczynek

25.05.2024
◦ Z kolei Helena Sęk jako wskazanie do zapobiegania wypalenia zawodowego podaje zjawisko tzw. „doznawanie” (sauvoring),
mające na celu pozytywną ocenę sytuacji i świadome dostosowanie się dzięki doskonaleniu zawodowemu. Zastosowanie tej
metody antywypaleniowej ma wpływ na zmniejszenie wyczerpania emocjonalnego i podwyższenie poziomu zawodowego
zaangażowania

25.05.2024
Ciekawym pomysłem dla problemu wypalenia się w zawodzie proponuje Börber Kerber,
która opracowała pięć kroków wspomagających zniwelować zespół wypalenia:

Krok 1: rozpoznanie problemu – należy zrobić rozeznanie w zakresie zbyt dużej ilości czasu przeznaczanej na pracę oraz ilości
obowiązków. Należy wziąć pod uwagę zorganizowanie pracy w taki sposób aby nie czuć się obciążonym.
Krok 2: ustalenie priorytetów – należy wyznaczyć i wyłonić ważniejsze rzeczy, które są zaplanowane do wykonania.
Krok 3: odzyskanie kontroli – wiąże się ściśle ze świadomością własnych potrzeb. Należy podjąć refleksje na temat potrzeb,
które przywrócą satysfakcję z pracy danej jednostce.
Krok 4: mówienie „nie” – należy stosować asertywną odmowę i ocenić możliwości zgodnie ze zdrowym rozsądkiem. Należy
umiejętnie przedstawiać swoje zdanie, stanowisko.
Krok 5: robienie przerw – należy zadbać o czas wolny, urlop, ogólne zatrzymanie się. Robienie przerw pozwala na zachowanie
stabilnej równowagi psychicznej, pozwala na zaszczepienie i urodzenie nowej energii czy pomysłów.

25.05.2024
Do profesjonalnych metod wzmacniania zasobów psychicznych i zapobiegających
wypaleniu zawodowemu można zaliczyć:

1. Treningi relaksacyjne;
2. Wizualizacja;
3. Choreoterapia;
4. Praca zespołowa;
5. Superwizja;
6. Szkolenia zawodowe;
7. Grupy wsparcia – wsparcie zawodowe

25.05.2024
Bibliografia
◦ 1. Ch. Maslach, P.E Leiter, Pokonać wypalenie zawodowe. Sześć strategii poprawienia relacji z pracą, Warszawa 2010, s. 15.
◦ 2. A.Duszak, N. Fairclough, Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej,
Wydawnictwo Universitas, Kraków 2008, s. 56.
◦ 3. H. Freudenberger, Staff burnout, Journal of Social Issues 30, 1974, s. 159.
◦ 4. H. Freudenberger, G. Richelson, Burnout: The High Costs of High Achievement, Garden City, 1974, s. 35.

25.05.2024
 Tytuł Lorem Ipsum

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET, NUNC VIVERRA IMPERDIET PELLENTESQUE HABITANT
CONSECTETUER ADIPISCING ENIM. FUSCE EST. VIVAMUS A MORBI TRISTIQUE SENECTUS ET
ELIT. TELLUS. NETUS.