PLATYHELMINTHES

Hoofdstuk Evolutionaire relevantie Medisch/veterinaire

relevantie
8. Platyhelminthes Drie lichaamslagen tijdens de Heel wat platwormen zijn
embryonale ontwikkeling; parasitair bij mensen of bij
echte organen die allerlei huisdieren, o.a. leverbotten,
functies uitvoeren bloedbotten, lintwormen,…
Duidelijke kopstreek met
concentratie van
zenuwstelsel;
spijsverteringsstelsel met een
darm met slechts één
ingang/uitgang; eenvoudig
excretiestelsel
CL. TURBELLARIA
Bouwplan

• spijsverteringsstelsel
• excretiestelsel
• voortplantingsstelsel
• zenuwstelsel
• geen ademhalings-
of bloedvatenstelsel
CL. TURBELLARIA
Bouwplan
CL. TURBELLARIA
Spijsvertering en voedselopname

• mond-uitstulpbare farynx
• darm met 3 vertakte blindzakken
• vertering in darm
• verdere vertering in darmcellen
• afgifte aan mesenchym
• resten terug in darmlumen
• geen anus
 CL. TURBELLARIA
Excretie

• links en rechts protonefridium

• opgebouwd uit vlamcellen die uitmonden
in een excretiekanaal
• kanaal opent naar buiten via nefridiopori

http://www.biology.ualberta.ca/courses.hp/zool250/animations/Excretion.swf
CL. TURBELLARIA
Zenuwstelsel en zintuigen
• zenuwstrengen met aftakkingen
• kopganglia verbonden
• chemoreceptoren in ”oortjes”
• ”ogen” : lichtgevoelige
pigmentcellen zonder lens
CL. TURBELLARIA
Seksuele voortplanting
• mannelijk:
• testes
• vasa efferentia
• vasa deferentia
• vesicula seminalis
• penis
• uitmondend in genitaal
atrium

• vrouwelijk:
• ovaria
• oviducti naar genitaal
atrium
• dooierklieren
• vagina
• bursa copulatrix
In zowel het receptaculum seminis als de vesicula
seminalis van dieren kan men sperma aantreffen. Wat
is het functionele verschil tussen het receptaculum
seminis en de vesicula seminalis ?

in de vesicula seminalis wordt het sperma van de

partner(s) na de copulatie opgeslagen, in het
receptaculum seminis het eigen sperma

in de vesicula seminalis wordt het eigen sperma

opgeslagen, in het receptaculum seminis dit van de
partner(s) na de copulatie

in de vesicula seminalis wordt het onrijpe sperma

opgeslagen, in het receptaculum seminis het rijpe
sperma tot vlak voor de copulatie
CL. TURBELLARIA
Aseksuele voortplanting
• regeneratie
CL. TREMATODA
CL. TREMATODA
Bouwplan
• grotendeels als Turbellaria maar
• zuignappen
• geen cilia
• meestal gereduceerde oogvlekken
• epidermis verzonken, vaak met stekeltjes
CL. TREMATODA
Voortplanting en ontwikkeling
• generatiewisseling

ei
miracidium

sporocyste

redia

cercaria

metacercaria

adult

• eventuele aseksuele vermenigvuldiging tijdens larvestadia

vb. Fasciola hepatica
• miracidium-larve
• zwemt rond in water
• klein, langwerpig
• bedekt met platte cellen met
trilharen
• sterk gereduceerde darm
• hersenganglia, ocelli
• 2 protonephridia
• veel reproductieve cellen
• boort zich in slak
• naar spijsverteringsklier
vb. Fasciola hepatica
• redia-larve
• groeien in sporocyste
• actieve larve
• migratie in doorheen slak
• cilindrisch
• eenvoudige darm
• vlamcelsysteem
• geen ocelli
• bevat germinatieve cellen

• germinatieve cellen ontwikkelen zich tot 2de

generatie-redia
• germinatieve cellen hierin ontwikkelen zich tot
cercariae
vb. Fasciola hepatica
• cercaria-larve
• plat schijfvormig lichaam
• zwemstaart
• ventrale en orale zuignap
• tweetakkige darm
• vlamcelsysteem
• geen ocelli
• verlaten slak in water
• encysteren op planten tot metacercariae
vb. Fasciola hepatica
Dicrocoelium
dendriticum

2 tussengastheren
Clonorchis sinensis

PP = 1m
vb.Schistosoma mansoni (bloedbot)
vb.Schistosoma
mansoni
cercaria-larve

• dringt actief door de

huid van de gastheer
Schistosoma mansoni

Intestinal
schistosomiasis

PP= 7-8w
Schistosoma haematobium

Urinary
schistosomiasis

PP= 10-12w
Schistosoma japonicum

Oriental
schistosomiasis

PP= 5-6w
CL. CESTODA
CL. CESTODA
Bouwplan
• altijd endoparasitair (gespecialiseerde aanpassingen)
• opgebouwd uit segmenten (proglottiden)
• vooreinde omgevormd tot scolex die overgaat in strobila
Scolex
• kop
• GEEN mond!
• vasthechtingsorganen:
• zuignappen
- acetabulum
- bothrium
- bothridium
• haken
- meestal als rostellum bovenop
scolex
vb. Taenia solium
Strobila

• segmenten ontstaan achter scolex

• worden groter naarmate ze rijpen (en naar
achteren opschuiven)
• rijpe proglottiden meestal afgeworpen
achteraan (apolyse)
Opbouw van proglottiden

• voedselopname
• geen darm!
• doorheen gecilieerde cuticula
• anaeroob metabolisme

• excretiestelsel
• verspreide vlamcellen
• uitmondend in longitudinale excretiekanalen (soms
verbonden d.m.v. dwarse kanalen)

• zenuwstelsel
• longitudinale en dwarse zenuwstrengen
• concentratie in scolex
• zenuwen naar aanhechtingsorganen
Lintwormen planten zich meestal voort door
zelfbevruchting. Welke copulatie heeft het meeste
kans op succes?

De cirrus van een proglottis eerder vooraan in de

worm wordt ingebracht bij een proglottis eerder
achteraan

De cirrus van een proglottis eerder achteraan in de

worm wordt ingebracht bij een proglottis eerder
vooraan

De cirrus van een proglottis wordt ingebracht in de

vagina van de eigen proglottis
Voortplanting

• kruisbevruchting komt voor,

vaak zelfbevruchting
• bevruchte eieren in uterus
• proglottis valt af
• eieren worden ”gelegd”
• eieren komen vrij
• opgenomen door tussen-gastheer
• ontwikkeling van larve in de
tussen-gastheer
Lintwormen planten zich meestal voort door
zelfbevruchting. Wat betekent dat voor de genetische
eigenschappen van jongen t.o.v. ouderdieren

De larven van een lintworm zijn genetisch gelijk

aan het ouderdier

De larven van een lintworm zijn genetisch gelijk aan

het ouderdier indien ze ontstaan zijn door
zelfbevruchting binnen dezelfde proglottis

De larven van een lintworm zijn genetisch niet

gelijk aan het ouderdier
vb. Taenia solium
 • groot aantal verschillende soorten
• zeer gastheerspecifiek (rol van zelfbevruchting?)

Soortenoverzicht van Taenia lintwormen

Soort Eindgastheer Tussengastheer Larven-“naam” lokalisatie
Taenia saginata mens runderen Cysticercus bovis spier
Taenia solium mens varken, mens Cysticercus cellulosae spier
mens mens Cysticercus ocularis oog
mens mens Cysticercus cerebralis centraal zenuwstelsel
Taenia hydatigena hond schaap, rund, varken Cysticercus tenuicollis peritoneum
Taenia ovis hond schaap Cysticercus ovis spier
Taenia pisiformis hond, vos konijn Cysticercus pisiformis peritoneum
Taenia taeniaeformis kat muis, rat Cysticercus fasciolaris lever
(strobilocercus)
Taenia krabbei hond rendier Cysticercus tarandi spier
Taenia multiceps hond schaap, rund Coenurus cerebralis centraal zenuwstelsel
Taenia serialis hond konijn Coenurus serialis bindweefsel
Dipylidium caninum

3-4 w
Mens is
Ctenocephalides spp. toevallige
Trichodectes canis gastheer !

pp= 2 – 3 w
Proglottide
(rijstkorrelvorm)

25 - 50 cm

Ei-capsule
Echinococcus granulosus cyclus

E.multilocularis

PP= 6-7 w
P= 5m
 Hydatiden kenmerken
E.granulosus: cyste vorm (CE)
E.multilocularis: alveolaire vorm (AE)

2-8 mm