Το φαινόμενο Alpenglow

Alpine glow ή Alpenglow (από το γερμανικό Alpenglühen - στα Ιταλικά: Enrosadira)

ονομάζεται το οπτικό φαινόμενο κατά το οποίο παρατηρείται στον ορίζοντα, απέναντι από
τον ήλιο, μια οριζόντια κόκκινη λαμπερή δέσμη. Ο όρος προέκυψε από τις φωτεινές
κοκκινωπές αποχρώσεις που παίρνουν οι κορυφές των Άλπεων πριν από την ανατολή ή την
δύση του ηλίου, αν και το φαινόμενο παρουσιάζεται σε όλες τις περιοχές του κόσμου.
Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται όταν ο ήλιος βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον ορίζοντα,
μετά τη δύση ή πριν την ανατολή, και οφείλεται στην οπισθοσκέδαση (backscattering) των
ακτίνων του ηλιακού φωτός που προσπίπτουν στα αερολύματα της κατώτερης ατμόσφαιρας
(σωματίδια, παγοκρύσταλλοι) και υφίστανται πολλαπλή διάχυση. Πρόκειται για έμμεσο και
όχι άμεσο φωτισμό των υψηλών σημείων του ορίζοντα, όπως βουνοκορυφών και συνέφων.
Το φαινόμενο αυτό περιορίζεται σε μικρό χρονικό διάστημα του λυκόφωτος και του
λυκαυγούς και διαρκεί ελάχιστα λεπτά.
Στην Οπτική ως σκέδαση ή σκέδαση του φωτός ορίζεται ο διασκορπισμός των φωτεινών
ακτίνων κατά την πρόσπτωσή τους σε μικροσκοπικά αιωρούμενα στην ατμόσφαιρα
σωματίδια. Πρόκειται ουσιαστικά, για απορρόφηση του φωτός και επανεκπομπή του από τα
μικροσκοπικά σωματίδια πάνω στα οποία προσπίπτει, ενώ οι συχνότητες από τις οποίες
αποτελείται το φως, παραμένουν αμετάβλητες.
Όταν ο ήλιος βρίσκεται χαμηλά οι ακτίνες του φωτός έχουν να διανύσουν μεγαλύτερη
απόσταση μέχρι τα φωτιζόμενα αντικείμενα. Η φωτεινή ακτινοβολία στην ερυθρή περιοχή
του φάσματος έχει το μεγαλύτερο μήκος κύματος, άρα και την μικρότερη απορροφητικότητα
λόγω διάχυσης, με αποτέλεσμα την επικράτηση των κοκκινωπών αποχρώσεων όταν ο ήλιος
βρίσκεται χαμηλά.
Η σκέδαση της ηλιακής ακτινοβολίας οφείλεται τόσο στην ύπαρξη των αιωρουμένων σωματιδίων -
aerosols- (σκέδαση Μie), όσο και των μορίων της ατμόσφαιρας (σκέδαση Rayleigh). Και στις δύο
περιπτώσεις το μήκος κύματος της ακτινοβολίας που επανεκπέμπεται παραμένει σταθερό (ελαστική
σκέδαση).
Η απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας οφείλεται επίσης στα αιωρούμενα σωματίδια (απορρόφηση
στην περιοχή του υπεριώδους), αλλά κυρίως στα μόρια της ατμόσφαιρας. Η υπεριώδης (UV) ηλιακή
ακτινοβολία απορροφάται κυρίως στα υψηλά ατμοσφαιρικά στρώματα. Τα μεγαλύτερα μήκη κύματος
διεισδύουν βαθύτερα στην ατμόσφαιρα, μέχρι να απορροφηθούν και αυτά από τα διάφορα
ατμοσφαιρικά αέρια. Πλησιάζοντας στην επιφάνεια της Γης αυξάνεται η πυκνότητα της ατμόσφαιρας
και παράλληλα αυξάνεται και η απορρόφηση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας.
Στην σκέδαση Mie σημαντικό ρόλο παίζει το μέγεθος του σκεδάζοντος σωματιδίου σε σχέση με το
μήκος κύματος λ της προσπίπτουσας ακτινοβολίας, καθώς επίσης και οι οπτικές ιδιότητες των
σωματιδίων που σχετίζονται με τον δείκτη διάθλασής τους. Τα σκεδάζοντα σωματίδια της
ατμόσφαιρας [πχ. αιωρούμενα σωματίδια (ή αερολύματα), ομίχλη, κλπ.] έχουν διάμετρο συγκρίσιμη
με το μήκος κύματος λ της ηλιακής ακτινοβολίας. Στην περίπτωση σκέδασης από σωματίδια με
διάμετρο πολύ μεγαλύτερη από το μήκος κύματος λ της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας (πχ.
σκέδαση από σταγονίδια βροχής) λαμβάνουν χώρα φαινόμενα πολλαπλής σκέδασης (multiple
scattering) που αναφέρονται στην γεωμετρική οπτική.
Η σκέδαση του φωτός από διηλεκτρικές σφαίρες διαμέτρου συγκρίσιμης με το μήκος κύματος λ της
ηλιακής ακτινοβολίας μελετήθηκε από τον Mie το 1908. Η θεωρία του κατέδειξε την πλήρη
ασυμμετρία που υπάρχει ανάμεσα στην εμπρόσθια σκέδαση (forward scattering) και την
οπισθοσκέδαση (backscattering). Για σωματίδια με διάμετρο Dp>λ υπερτερεί η εμπρόσθια σκέδαση.
Tο όρος Grinnell στο
Glacier National Park
στην Μοντάνα των ΗΠΑ,
με και χωρίς το
φαινόμενο Alpenglow