• Στην καθημερινότητα το άτομο βιώνει

συναισθήματα που συνδέονται με

διαδικασίες ένταξης και προσαρμογής με
άλλους ανθρώπους μέσα σε ομάδες
• Αυτά τα συναισθήματα δεν εξαρτώνται
μόνο από το ίδιο το άτομο αλλά έχουν να
κάνουν με τους «άλλους»
• Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη μιας
ομάδας κάνει την ομάδα να μην είναι απλά
και μόνο άθροισμα αυτών που την
αποτελούν αλλά κάτι περισσότερο

• ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΌΧΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ

ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ
ΟΜΑΔΑ
 Κοινωνική ομάδα
• Ένα εκτεταμένο σύνολο ατόμων με κινά
χαρακτηριστικά (φυλετικά, θρησκευτικά,
εθνικά, επαγγελματικά) που συνδιαλέγεται,
συγκρούεται, αλληλεπιδρά με άλλες ομάδες
και συμβάλει στη διαμόρφωση κοινωνικών
φαινομένων, πχ. κοινωνική αλλαγή
Κοινονιωψυχολογική Ομάδα

• Eνα σύνολο ατόμων που έχουν έναν ή

περισσότερους στόχους ή κίνητρα, τα
οποία επικοινωνούν μεταξύ τους και
συνδέονται με σχέσεις
συναισθηματικής αλληλεπίδρασης
και αλληλεξάρτησης
• Είναι ένα σύνολο ατόμων τα οποία
αυτό-ορίζονται ως μέλη
(αίσθημα υπαγωγής)
και ετερο-ορίζονται
(κοινωνική διακρισιμότητα).
(Aebischer & Oberle ,1990)
• Ομάδα είναι δυο ή περισσότερα άτομα
τα οποία έχουν κοινή κοινωνική ταύτιση
και η ύπαρξη τους ως ομάδα
αναγνωρίζεται από κάποιον τρίτο
• ( Brown, 2000)
 Σημασία της ομάδας
• Ο Turner επισημαίνει ότι τα ανθρώπινα
όντα ζουν και λειτουργούν μέσα στα
όρια κοινωνικών ομάδων και δρουν ως
μέλη ομάδων ακόμα και όταν επιλέγουν
να ζουν απομονωμένα.
ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ
ΟΜΑΔΕΣ
•Τα θεσμικά πλαίσια μέσα στα οποία
διαμορφώνονται και αναπτύσσονται οι διάφορες
κοινωνικές ομάδες, προσδιορίζουν και οριοθετούν
ακριβώς και τις κοινωνικές τους προεκτάσεις.
Δεν είναι δηλαδή η ομάδα εκείνη που εξηγεί την
κοινωνία αλλά η κοινωνία δημιουργεί και
θεσμοθετεί διαρκώς τις βασικές προϋποθέσεις
για τη λειτουργία των συγκεκριμένων ομάδων.
 Κριτήρια Ορισμού Ομάδας
• α)το κριτήριο της ταυτότητας
• β)το κριτήριο της αλληλεξάρτησης
• γ)το κριτήριο της κοινωνικής δομής
 Το κριτήριο ταυτότητας

• ένα σύνολο ατόμων πρέπει να αυτό-

ορίζονται και να ετερο-ορίζονται ως
μέλη ομάδας
 Κριτήριο αλληλεξάρτησης
• Τα άτομα έχουν σχέση αλληλεξάρτησης ως
προς την ικανοποίηση των αναγκών τους, την
επίτευξη των στόχων τους και τη δόμηση
κοινωνικών αξιών
 Κριτήριο κοινωνικής δομής
• Πρέπει να υπάρχει σύστημα διαφορετικών
ρόλων και κοινωνικών θέσεων καθώς και
κοινωνικοί κανόνες κι αξίες που να
ρυθμίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των
μελών
 Ψυχολογική ένταξη
• Αναφέρεται στο συναίσθημα των
ατόμων πως ανήκουν σε μια ομάδα και
δρουν ως αποδεκτά μέλη της
 Λόγοι δόμησης
• Ωφελιμιστικό μοντέλο της θεωρίας της
κοινωνικής ανταλλαγής
(social exchange theory)

•Ψυχοδυναμικές Προσεγγίσεις
(Freud 1921 & Redl,1970, 1978 )
 Ωφελιμιστικό μοντέλο
• Τα άτομα επιχειρούν να ενταχθούν σε
ομάδες για να καλύψουν ψυχολογικές και
υλικές ανάγκες μέσα από συνεργασία
 FREUD, 1921
• Η σχέση με τον άλλο είναι εκ φύσεως
συναισθηματική και εμπλέκει την επιθυμία
( σχέση λιβιδινική) και την ταύτιση.
 Freud
• Το άτομο ταυτίζεται γιατί βιώνει
συναίσθημα κοινότητας όταν ανακαλύπτει
ενα κοινό χαρακτηριστικό ή κατάσταση με
κάποιον άλλο
• Μια ομάδα συγκροτείται όταν ένα σύνολο
ατόμων υπερβαίνουν τον μεταξύ τους
ανταγωνισμό και την εχθρότητα, ταυτιζόμενα
μέσω της κοινής τους επιθυμίας για το
πρόσωπο του αρχηγού.

• Με την κοινή επιθυμία και την ταύτιση ο

Ανταγωνισμός >θετικός δεσμός> περιορισμός
των ενορμήσεων για ικανοποίηση ατομικών
επιθυμιών
 Redl, 1970,1978
Η ομάδα συγκροτείται γύρω από τα άτομα
(κεντρικά πρόσωπα) που αποτελούν:
1) Αντικείμενα ταύτισης (κοινή αγάπη ή
επιθετικότητα)
2) Αντικείμενα ενορμήσεων (κοινή έκφραση
αγάπης ή επιθετικότητας)
 Κοινωνική ταυτότητα
• Κ. Τ>Σύνολο των κοινωνικών ταυτίσεων
του ατόμου (Turner, 1984)

• Η γνώση ότι ανήκει σε ομάδα/ες και η

αξιολογική αξία που έχει γι΄αυτό η ομάδα
υπαγωγής
 • Το άτομο ορίζει την κοινωνική του
ταυτότητα αφενός αποδίδοντας στον
εαυτό του τα γνωρίσματα τα οποία
θεωρεί πως χαρακτηρίζουν τα μέλη της
ομάδας του και αφετέρου αποδίδοντας
–προβάλλοντας στα μέλη αυτά πολλά
από τα προσωπικά του γνωρίσματα
 Κοινωνική ταυτότητα, Taifel
• Κατηγοριοποίηση
• (ταξινόμηση σε ομάδες για κατανόηση του
κοινωνικού περιβάλλοντος)
• Ταύτιση (μέσω απόδοσης κοινών
χαρακτηριστικών)
• Κοινωνική σύγκριση (ανακάλυψη
ομοιοτήτων και διαφορών)
 Σημασία του Άλλου
(αλληλεπιδραστικό ρεύμα)

ο εαυτός ενός ατόμου αναπτύσσεται σε

σχέση με τις αντιδράσεις των άλλων
ατόμων προς αυτό
(looking-glass self, Mead).

Ο εαυτός είναι προϊόν της κοινωνικής

αλληλεπίδρασης (Hargreaves,1972).
Όπως κοιταζόμαστε στον καθρέφτη και
αποκομίζουμε πληροφορίες για την
εμφάνιση μας έτσι χρησιμοποιούμε και
τους άλλους ως καθρέφτες που
βλέπουμε τον εαυτό μας ενώ οι
αντιδράσεις τους συνθέτουν την
αντίληψη του εαυτού
• Tα άτομα μπορούν να προβλέψουν τις αντιδράσεις των άλλων ατόμων
αναλαμβάνοντας το ρόλο αυτών των άλλων .

• Ο εαυτός είναι ανακλαστικός (reflexive)

 ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

• Ομάδες δημιουργικότητας και

brainstorming, Osborn, 1939
• Ψυχόδραμα, Jacob Levi Moreno (1911)
• Ομαδική Ψυχοθεραπεία
 Ψυχόδραμα
Ψυχόδραμα> τεχνική έκφρασης και
θεραπείας
• Πειράματα αυθόρμητου θεάτρου
• Επιστημονική διερεύνηση της αλήθειας
μέσω της δραματικής μεθόδου.
• Η ψυχοθεραπευτική αυτή μέθοδος ανήκει
στο είδος της ελεύθερης ψυχοθεραπείας και
ο θεραπευτής αφήνει ελεύθερο και δεν
επηρεάζει καθόλου τον ασθενή στη λύση
των μελλοντικών του προβλημάτων.
Εφαρμόζεται τόσο στην ατομική όσο και
στην ομαδική θεραπεία
• Το άτομο φυλακισμένο σε άκαμπτους
ρόλους που καλείται να παίζει
στερεοτυπικά μέσω του δραματικού
παιχνιδιού αισθάνεται την απόσταση που
χωρίζει αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς
από τον αυθορμητισμό και αποκαλύπτει τη
προσωπικότητα του απελευθερώνοντας
καταπιεσμένες συγκινήσεις και
συναισθήματα
 Δυο θεμελιώδεις όψεις
• Α. Το δραματικό παιχνίδι λειτουργεί καθαρτικά
καθώς το υποκείμενο συνειδητοποιεί τα
συναισθήματα του και το νόημα της συμπεριφορά
του έναντι των άλλων
• Β.Οι παιδαγωγικές του λειτουργίες - το
υποκείμενο θα μάθει νέους ρόλους και στάσεις
και θα βελτιώσει την ακαμψία της συμπεριφοράς
του
 ΦΑΣΕΙΣ ΨΥΧΟΔΡΑΜΑΤΟΣ
• Η ομάδα αποτελείται από τρεις φάσεις:
α) τη φάση της προθέρμανσης η οποία περιλαμβάνει δραστηριότητες
(κέρασμα ή ομαδικά παιχνίδια) που στοχεύουν στο να αναπτυχθεί
ασφάλεια και εμπιστοσύνη στην ομάδα αλλά και να δοθεί μια νότα
παιχνιδίσματος στην ατμόσφαιρα

• Στη συνέχεια η ομάδα συζητά διάφορα θέματα ώσπου προκύπτει

ανάδυση κεντρικού θέματος, ορίζεται ένας πρωταγωνιστής ,
προτείνεται το σενάριο και διανέμονται οι ρόλοι
 Β’ φάση
• β) τη φάση της δράσης, όπου τα μέλη έχουν τη δυνατότητα να
εκδραματίσουν, ρεαλιστικές ή μη καταστάσεις και να παίξουν ρόλους με
βάση το σενάριο που έχει φτιάξει η ίδια η ομάδα στη φάση της
προθέρμανσης
• Εδώ ο πρωταγωνιστής παίζει τον κεντρικό ρόλο και εκφράζεται
αυθόρμητα
 Γ΄ φάση
• γ) το κλείσιμο της ομάδας όπου τα μέλη επεξεργάζονται τα
συναισθήματα που προέκυψαν από την εκδραμάτιση, μέσα από
διάφορες δραστηριότητες, χρησιμοποιώντας τη λεκτική ή τη μη λεκτική
επικοινωνία (συζήτηση, ζωγραφική ή ομαδικά παιχνίδια).
 Στόχοι Της Ομάδας
• η δημιουργία σχέσεων μεταξύ των μελών της
• η εκφόρτιση συναισθημάτων
• η έκφραση φόβων και δυσκολιών που
δύσκολα προκύπτουν μέσα από τη συζήτηση
• η δυνατότητα να δοκιμάσουν και να
δοκιμαστούν τα μέλη σε διαφορετικούς
ρόλους από αυτούς που υιοθετούν συνήθως,
στην καθημερινή τους ζωή.
 Τι προσφέρει
• βοηθά να καταλάβει το άτομο καταστάσεις
και προβλήματα συνειδητοποιώντας τα
συναισθήματα του και τις στάσεις του ως
προς τους άλλους και να προσαρμόσει
καλύτερα τις συμπεριφορές του
ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
• Η θεραπεία ομάδας, όπως και η
ατομική, έχει ως στόχο να βοηθήσει το
άτομο να βελτιώσει τον τρόπο
αντιμετώπισης των δυσκολιών και
προβλημάτων της ζωής
 Στόχος Της Ψυχοθεραπείας
Ομάδας
• Βοηθά στην επίλυση των συναισθηματικών
δυσκολιών και ενθαρρύνει την προσωπική
ανάπτυξη των συμμετεχόντων στην ομάδα. Ο
θεράπων (αποκαλούμενος ως αγωγός,
ηγέτης ή βοηθός) επιλέγει ως υποψήφιους
ανθρώπους που μπορούν να ωφεληθούν
από αυτό το είδος θεραπείας και που
μπορούν να έχουν μια χρήσιμη επιρροή σε
άλλα μέλη στην ομάδα.
 ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η Ο.Ψ.
• Τα μέλη της ομάδας μοιράζονται μεταξύ τους
προσωπικά θέματα και βιώματα.
• Η ανατροφοδότηση, η παρώθηση ή η στήριξη
είναι αντιδράσεις που προκύπτουν από το
μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων βοηθούν
το κάθε μέλος να καταλάβει ότι δεν είναι μόνο του
και πως υπάρχουν κι άλλοι που νιώθουν το ίδιο
ή μπορούν να το νιώσουν.
 ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ
• Σε δύσκολες στιγμές για το άτομο η ομάδα
μπορεί να γίνει πηγή στήριξης και δύναμης.
• Η ανάδραση που λαμβάνει από τους άλλους
για τη συμπεριφορά του το άτομο μπορεί να το
βοηθήσει να καταλάβει τα δυσλειτουργικά
πρότυπα της συμπεριφοράς του, να
αναθεωρήσει και να υιοθετήσει πιο
εποικοδομητικές αντιδράσεις.
• Η ομάδα αποτελεί ένα εργαστήριο δοκιμής και
εξάσκησης νέων μορφών συμπεριφοράς
 ΠΟΥ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
• Σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν διαπροσωπικές
δυσκολίες και προβλήματα σχέσεων - κοινωνικών,
εργασιακών, συντροφικών, ακόμη και σεξουαλικών.
• Θέματα που αφορούν έλλειψη οικειότητας,
εμπιστοσύνης, αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης
εντοπίζονται και γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας
μέσα στην ομάδα.
• Το μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της μορφής
ψυχοθεραπείας είναι ότι τα θέματα αυτά δουλεύονται
"εδώ και τώρα" με την επιπλέον αρωγή της
δυναμικής αλληλεπίδρασης των μελών της ομάδας.
• Η συνάντηση της ομάδας λαμβάνει χώρα κάθε
εβδομάδα και διαρκεί δύο ώρες, για ένα διάστημα
διάρκειας 2-3 μηνών, ίσως και πολύ περισσότερο,
ανάλογα με το είδος και το σκοπό της εκάστοτε
ομάδας