XVIII.

MENDEKO EUSKAL
LITERATURA
Euskal Hizkuntza eta Literatura
IES Zizur BHI
DBH 4. maila
1. TESTUINGURUA

 XVIII. mendean bi arrazoik eragin zuten krisia Iparraldean:

 Ekonomikoa: Frantziak Ternuan eta Ameriketan zituen lurrak galdu zituen.
 Kulturala: Frantziako Iraultzak (1789) Iparraldeko foruen desagerpena eta euskararen
debekua ekarri zituen.

 Hegoaldean, hizkuntzaren apologiari ekin zioten gramatika eta

hiztegiak sortuz (honen bultzatzaile nagusia Manuel Larramendi dugu).
 Euskararen egoera gero eta txarragoa zen Hegoaldean: gaztelania goi-
mailako hizkuntza zen eta euskara bazterturik zegoen.
 Ondorioz, Larramendiren bidetik ere hainbat euskaltzalek ekin zioten
euskararen apologiari.
 MANUEL LARRAMENDI

BIZITZA
 Andoainen jaio zen 1690ean.
 16 urterekin Jesusen Lagundian sartu zen.
 Valladoliden ikasi zuen, Salamancan irakasle
moduan ibili zen unibertsitatean eta Karlos
II.aren alargunaren aitor-entzulea izan zen.
 Loiolara etorri zen eta bertan egon zen 1766an
hil arte.
 Bi helburu nagusi zituen:
 Euskara goi-mailako hizkuntza zela erakustea.
 Euskaldunen hizkuntzarekiko estimazioa
lortzea.
 MANUEL LARRAMENDI

LANAK
 Apologiak, gramatikak eta hiztegiak idatzi zituen:
 De la antigüedad y universalidad del Bascuence en España (1728):
euskararen aintzintasunaren apologia.
 El imposible vencido (1729): euskal gramatika.
 Diccionario trilingüe del castellano, vascuence y latín (1745): hiztegia.
 Discurso histórico sobre la antigua famosa Cantabria (1736).
 Coreografía de Guipuzcoa (1882).
 Jarraitzaile ugari izan zituen bere ondotik: Kardaberaz, Mendiburu…
 AGUSTIN KARDABERAZ

 Hernanin jaio zen 1703an.

 Hizlaria eta sermoilaria zen.
 Larramendiren jarraitzaile sutsua izan zen
eta Loiolan bizi izan zen.
 Italiara alde egin eta Bolonian hil zen
1770ean.
 Bere lan gehienak erlijioari lotuta zeuden.
 Gramatika bat idatzi zuen:
 Euskeraren berri onak, eta ondo
eskribitzeko, ondo irakurtzeko, ta ondo hitz
egiteko erregelak (1762): euskararen aldekoa.
 SEBASTIAN MENDIBURU

 Oiartzunen jaio zen 1708an.

 Jesuita zen eta predikari bezala ibili
zen Nafarroako herri euskaldunetan.
 Italiara erbesteratu eta Bolonian hil
zen 1782an.
 Goi-nafarreraz idazten zuen eta
dantzen kontra agertu zen.
 Hurrengo lanak ezagun zaizkigu:
 Jesusen bihotzaren debozioa (1747).
 Euskaldun onaren biziera (1760).
 JOAN ANTONIO MOGEL

 Eibarren jaio zen 1745ean, bizitza

gehiena Markinan eman bazuen ere.
 Bizkaiera literarioaren aintzindaria da.
 Markinako abade izan zen,
Larramendiren jarraitzaile eta
Humboldtekin erlazio estua izan zuen.
 Erlijio lan asko idatzi zituen:
 Konfesino eta komunioko sakramentuen
gainean erakasteak…(1800)
 Konfesino ona (…), (1803).
JOAN ANTONIO MOGEL (I)

 Narrazio lanari esker lortu zuen arrakasta: Peru Abarka (1802).

 Peru baserritarraren eta Maisu Juan kaletarraren arteko
elkarrizketaz osaturik dago.
 Peru egiazko euskararen eta tradizioaren eredu izango da.
 Lan honetan, euskara eredugarria baserrikoa dela
defendatzen da (naturala, erdal kutsurik gabekoa).
 Gizarte tradizionalaren defentsa egiten da.
 Markinako euskaran idatzi zuen.
 PEDRO ANTONIO AÑIBARRO

 Areatzan jaio zen 1748an, Bilbon apaiztu eta

Zarautzen hil zen 1830ean.
 Misiolari gisa ibili zen euskal lurretan.
 Bizkaiera idatzira eramateko ahalegina egin
zuen eta bizkaiera guztiak erabiltzea
proposatu.
 Bere lan gehienak hil ostean argitaratu ziren.
 Lanik ezagunena Eskuliburua, eta berean
eguneango Kristinau zereginak (1802) da.
 Axularren Gero liburuaren moldaketa egin
zuen, bizkaieraz.
 Larramendiren miresle zen eta bere lanetan
helburu didaktikoa zuen.
XVIII. MENDEKO ANTZERKIGINTZA

 Testuinguru honetan sortu ziren euskarazko lehen antzerki-

lanak.
 Bi autore nagusi nabarmendu behar dira XVIII.
mendeko antzerkigintzari dagokionez:
 1. Pedro Ignazio Barrutia
 2. Xabier Munibe “Peñafloridako kondea”.
PEDRO IGNAZIO BARRUTIA
PEDRO IGNAZIO BARRUTIA

 Aramaion jaio zen 1962an eta Arrasaten hil zen 1759an.

 Gabonetako Ikuskizuna edo Acto para la Nochebuena lanari esker ezagun
zaigu.
 1897an aurkitu zuen eskuizkribua Juan Carlos Guerra historialariak eta Azkueri bidali zion.
 Azkuek Euskalzale aldizkarian argitaratu zuen.
 Gabriel Arestik 1960an berrargitaratu zuen.
 Antzerki-lana bizkaieraz idatzi zuen, bertsotan, hizkuntza aberats eta
bizia erabiliz.
 Antzerki-lan honen ezaugarrietako bat izaera bikoitza da:
 Ekintzak Belenen eta Arrasaten gertatzen dira.
 Bibiliako pertsonaiak eta Arrasatekoak nahasturik agertzen dira.
 Erlijioaz eta munduko kontuez mintzo da.
XABIER MUNIBE “PEÑAFLORIDAKO
KONDEA”
XABIER MUNIBE “PEÑAFLORIDAKO
KONDEA”
 “Peñafloridako kondea” ezizenaz ezaguna, Azkoitian jaio zen
1729an.
 Musikari, idazle eta politikaria izan zen.
 Azkoitiako zalduntxoak taldeko partaide.
 Bi lan nagusi idatzi zituen:
 1) Gabon-sariak (1762).
 2) El borracho burlado (1764): euskaraz eta gaztelaniaz
idatzita.