TBMM’NİN İÇ YAPISI VE

ÇALIŞMA DÜZENİ
 İÇTÜZÜK
• Yasama meclislerinin kendi iç çalışmalarını düzenlemek amacıyla koydukları kurallara içtüzük
denir.
• Anayasamızın 95/1. maddesine göre «TBMM, çalışmalarını kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre
yürütür».
• Demokratik temsili rejimlerde parlamentonun kendi çalışma usulünü tek-yanlı bir karar ile
belirleyeceği kabul edilmektedir.
• İçtüzükler, parlamentoların diğer devlet organları, özellikle yürütme organı karşısındaki
bağımsızlıklarının bir göstergesidir. Buna «parlamentonun yöntemsel bağımsızlığı ilkesi» adı verilir.
• Meclis çalışmalarıyla ilgili her konu içtüzükle belirlenebilir. Meclis çalışmalarıyla ilgili olmayan bir
konu içtüzüğe konulamaz. Özellikle, içtüzükle vatandaşlar için bağlayıcı hukuk kuralları getirilemez.
• İçtüzük, maddi açıdan yani içeriği itibariyle bir kural-işlemdir. Yani kanun gibi genel, soyut norm
koyar.
• Ama biçimsel açıdan bir kanun değil, bir parlamento kararıdır. TBMM Genel Kurulu tarafından
kabul edilir ve değiştirilir.
• Anayasada ayrı bir karar yeter sayısı öngörülmediğine göre içtüzüğün yapılması veya değiştirilmesi
toplantıya katılan milletvekillerinin salt çoğunluğunun kabul oyuyla olur.
• İçtüzüğün kendisi veya içtüzükte yapılan değişiklikler Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanmaya
tabi olmadan TBMM Başkanı tarafından, karar başlığı altında RG’de yayımlattırılır.
• Hangi Meclis kararlarının RG’de yayımlatılacağı ise Başkanlık Divanının hazırlayacağı bir
yönetmelikle tespit olunur.
• Diğer parlamento kararlarından farklı olarak içtüzük, taşıdıkları siyasi önem sebebiyle, Anayasa
Mahkemesi’nin denetimine tabidir. (Oysa ki parlamento kararları, genelde yargı denetimine tabi
değildir.)
• İçtüzük hükümleri, siyasi parti gruplarının Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında
katılmalarını sağlayacak şekilde düzenlenir.
• İçtüzükler, diğer parlamento kararlarından farklı olarak büyük bir siyasal öneme sahiptirler.
İçtüzükler bu nedenle sessiz anayasa şeklinde de nitelendirilmektedir.
• TBMM Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki
yıldır. İkinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.
• TBMM Başkanı seçilinceye kadar geçici başkanlık görevini en yaşlı milletvekili, başkanvekilliğini
ikinci en yaşlı milletvekili, geçici katip üyeliklerini de en genç altı milletvekili yapar.
• TBMM Başkanlığında boşalma olması halinde de yeni Başkan seçilene kadar en yaşlı milletvekili
geçici başkanlık görevini yerine getirir.
 TBMM’NİN İÇ YAPISI:
Başkanlık Divanı
• TBMM’nin örgütlenmesine «parlamentonun idari bağımsızlığı ilkesi» hakimdir.
• Bu ilkeye göre TBMM’nin idaresi ve hatta TBMM bina ve arsalarında kamu düzeninin sağlanması,
yürütme organına değil TBMM’nin kendi içinden seçeceği milletvekillerine aittir.
• TBMM Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, Katip
üyeleri ve İdare Amirlerinden oluşur.
• İçtüzüğün 9. maddesine göre Başkanlık Divanı, bir Başkan, dört Başkanvekili, yedi Katip Üye, üç
İdare Amirinden oluşur.
• Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını
sağlayacak şekilde kurulur.
• Anayasa, Meclis Başkanının tarafsızlığını sağlamak için onun seçimini bizzat kendisi düzenlemiştir.
• Siyasi parti grupları, Başkanlık için aday gösteremezler. Başkanlık seçimi gizli oyla yapılır. Anayasa,
Meclis Başkanlık seçimi için siyasi partilerin uzlaşmasını istemiştir.
• Zira Anayasa, başkan seçimi için ilk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğunu; ilk iki
oylamada başkan seçilemezse üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğunu aramıştır. Bu
oylamada da başkan seçilemezse, en çok oy almış iki adayın katılacağı dördüncü tur oylamada
bunlardan fazla oy alan seçilmiş olur.
• Meclis Başkanını seçme işlemi, TBMM kararı biçiminde yapılır.
• Anayasa, Meclis Başkan ve Başkanvekillerinin çalışmalarında tarafsızlığı esasını
benimsemiş ve bu amaçla, TBMM Başkanı ve Başkanvekilleri, üyesi bulundukları
siyasi partinin veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetlerine;
görevlerinin gereği olan haller dışında Meclis tartışmalarına katılamazlar; Başkan
ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamazlar, hükmünü getirmiştir.
• Katip üyeleri ve idare amirleri için böyle bir yasak söz konusu değildir.
• Anayasamıza göre Başkan ve Başkanvekillerinin, üyesi olduğu partiyle ilişkisi
kesilmemekte, sadece bunların üyesi olduğu siyasi partinin faaliyetlerine katılması
yasaklanmaktadır.
• TBMM Başkanının, Meclis tartışmalarına katılma yasağı mutlaktır. TBMM Başkanı,
o günkü birleşime başkanlık etse de, etmese de Meclis tartışmalarına katılamaz.
• Başkanvekilleri ise kendi yönetmedikleri birleşimlerdeki Meclis tartışmalarına
katılabilirler.
• Başkan ve Başkanvekilleri, milletvekilliği statüsünden kaynaklanan bütün hak ve
yetkileri kullanabilirler.
 Meclis Başkanının Görev ve Yetkileri
• TBMM’yi, Meclis dışında temsil etmek
• Genel Kurul görüşmelerini yönetmek
• Tutanak Dergisi ile tutanak özetinin düzenlenmesini sağlamak
• Başkanlık Divanına başkanlık etmek ve Divanın gündemini hazırlamak
• Danışma Kuruluna başkanlık etmek
• TBMM Komisyonlarını denetlemek, işlerde birikme olması halinde komisyon başkanı ve üyeleri uyarmak ve
durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak
• Başkanlık Divanının kararlarını uygulamak
• TBMM’nin idari ve mali işleri ile kolluk işlerini yürütmek ve denetlemek
• Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak TBMM Kültür ve Sanat Yayın Kurulu aracılığıyla Meclisi ve
çalışmalarını yurt dışında tanıtıcı tedbirler almak ve yayın yapmak
• Kendisine, Anayasa, kanunlar ve içtüzükler gereğince verilen görevleri yerine getirmek
• Anayasanın Meclis Başkanına verdiği görevler arasında aşağıdakiler sayılabilir:
• TBMM’ni doğrudan doğruya veya üyelerinin beşte birinin yazılı istemi üzerine toplantıya çağırmak
• TBMM’nin bütün bina, tesis, eklenti ve arazisinde kolluk ve yönetim hizmetleri Meclis Başkanlığı eliyle
düzenlenir ve yürütülür. Emniyet ve diğer kolluk hizmetleri için yeteri kadar kuvvet, ilgili makamlarca Meclis
Başkanlığına tahsis edilir.
 SİYASİ PARTİ GRUPLARI
• Siyasi partiler, Meclis çalışmalarına, parti Meclis grupları aracılığıyla katılırlar.
• Siyasi parti grupları en az 20 milletvekilinden meydana gelir.
• Partinin genel başkanı, milletvekili ise parti grubunun da başkanıdır, değilse grup
başkanı, grup üyeleri arasından iç yönetmelikte gösterilen yöntemle seçilir.
• Grup genel kurulunda seçimlere ait oylamalar ile milletvekillerini bağlayıcı
nitelikteki konulara ilişkin kararlar gizli oyla yapılır.
• Siyasi parti grupları, Cumhurbaşkanlığına aday gösterebilirler.
• Siyasi parti grubu olan partiler, milletvekili genel seçimlerine katılma hakkına
sahiptirler.
• Siyasi parti grupları, Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılırlar.
• Siyasi parti grupları, üye sayıları oranında Meclis Başkanlık Divanına katılır.
• Siyasi parti grupları, genel görüşme ve meclis araştırması isteyebilir.
• Siyasi parti grupları, kapalı oturum yapılmasını isteyebilir.
• Siyasi parti grupları, diğer milletvekillerinden farklı ve öncelikli söz hakkına
sahiptir. Kural olarak, parti grupları adına yapılacak konuşma süresi 20,
milletvekillerinin kendi adına yapacakları konuşma süresi 10 dakikadır.
• En fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubu, Anayasa Mahkemesi’nde esas
bakımından iptal davası açma yetkisine sahiptir.
• Siyasi parti grupları, Meclis Komisyonlarında oranlarına göre temsil edilir.
• Buna karşılık, Anayasamız, aşağıda sayılan işleri, siyasi parti gruplarına
yasaklamıştır:
• Siyasi parti gruplarında, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasıyla ilgili görüşme
yapılamaz ve karar alınamaz. Bunun nedeni, yasama dokunulmazlığının
kaldırılması işinin siyasi değil ceza soruşturmasıyla ilgili bir iş olmasıdır.
• Siyasi parti grupları Meclis Başkanlığı için aday gösteremezler. Bunun nedeni
Meclis Başkanının tarafsızlığını sağlamaktır.
• Parti gruplarının (en fazla üyeye sahip iki parti grubu dahil) Anayasa
Mahkemesi’nde şekil bakımından iptal davası açma yetkisi yoktur.
 DANIŞMA KURULU
• Siyasi parti gruplarının Mecliste uyumlu bir şekilde çalışmalarını ve
bazı konularda kendi aralarında uzlaşmalarını sağlamak ve dolayısıyla
TBMM Genel Kurulu çalışmalarını hızlandırmak amacı ile İçtüzüğün
19. maddesinde Danışma Kurulu kurulmuştur.
• Danışma Kurulu, TBMM Başkanının başkanlığında siyasi parti
gruplarının başkanları veya vekillerinden birisi veya onların yazılı
olarak görevlendirdiği birer milletvekilinden kurulur.
• Bu Kurul, İçtüzükte kendisine verilen görevleri yerine getirir ve
Başkanın istemi üzerine danışma niteliğinde görüş bildirir.
• Danışma Kurulunun önerileri genellikle TBMM Genel Kurulundan
geçer; çünkü milletvekilleri, parti grup başkanlarının uzlaştığı bir
konuda başka türlü oy kullanmaktan parti disiplini nedeniyle
çekinirler.
 KOMİSYONLAR
• Komisyonlar, bir konunun TBMM Genel Kuruluna gelmeden önce görüşülüp olgunlaştırıldığı
kurullardır.
• Komisyonlar, kendilerine gönderilen işleri inceleyip bir rapor hazırlar. Bu rapor, Meclis Başkanlığına
gönderilir. Komisyon raporları bastırılıp milletvekillerine dağıtılır.
• İhtisas Komisyonları olarak da adlandırılan bu komisyonlara örnek olarak Anayasa Komisyonu, Adalet
Komisyonu, Milli Savunma Komisyonu, İçişleri Komisyonu, Dışişleri Komisyonu vs. gösterilebilir.
• Bu Komisyonlardan, Bütçe Komisyonunun kuruluşu doğrudan doğruya Anayasa tarafından
düzenlenmiştir.
• Meclis soruşturması komisyonlarının kuruluşu da doğrudan doğruya Anayasa tarafından
düzenlenmiştir.
• Komisyonların, Anayasayla, kanunla ya da parlamento kararıyla (içtüzükle) kurulması mümkündür.
• Siyasi partiler, belli bir süre içinde TBMM Başkanlığına adaylarını bildirirler. Genel Kurulca yapılan
işaret oylaması neticesinde Komisyon seçilmiş olur. Komisyonlar için her yasama döneminde iki seçim
yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki yıl, diğerlerinin görev süresi yasama döneminin sonuna kadardır.
• Komisyonlar, üye tamsayısının üçte biri ile toplanır ve hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğu ile karar
verir.
 TBMM’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ
• Parlamentonun sürekliliği ilkesi, parlamentonun tatilde veya ara vermede olsa bile kendi istediği
her zaman toplanabileceği ve çalışabileceği anlamına gelir.
• Meclisin çalışmaları, yasama dönemi, yasama yılı, birleşim ve oturumlardan oluşur.
• Yasama dönemi, iki milletvekili genel seçimi arasındaki beş yıllık süredir.
• Yasama yılı, 1 Ekim’de başlayıp 30 Eylül’de sona erer. TBMM, her yıl, Ekim ayının ilk günü
kendiliğinden toplanır.
• Birleşim, Genel Kurulun belli bir gününde açılan ve genellikle birden fazla oturumdan oluşan, tek
oturumdan oluşması da mümkün olan toplantısıdır.
• Oturum, bir birleşimin ara (teneffüs) ile bölünen kısımlarından her biridir. İki oturum arasındaki
teneffüs süresi en fazla bir saat olabilir.
• TBMM, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir. Meclis, 1 Temmuz günü tatile girer.
• Bu üç aylık tatilin dışında da Meclis daha kısa sürelerle de çalışmalarına ara verebilir. Ara verme,
TBMM’nin, 15 günü geçmemek üzere çalışmalarını ertelemesidir.
• TBMM’nin ara verme veya tatil sırasındayken toplanmasına olağanüstü toplantı denir. Olağanüstü
toplantı çağrısı, Cumhurbaşkanı veya TBMM Başkanı (doğrudan veya TBMM üyelerinin beşte
birinin istemi üzerine) tarafından yapılır.
• TBMM, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile
toplanır. (Toplantı yetersayısı)
• Başkan, birleşimi açtıktan sonra toplantı yetersayısı konusunda tereddüde düşerse
yoklama yapar.
• TBMM, Anayasada başkaca hüküm yoksa, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile
karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin
bir fazlasından az olamaz. (Genel karar yetersayısı)
• Anayasa, bazı konularda özel karar yetersayısı yani nitelikli çoğunluk da
aramaktadır. Örneğin: Anayasa değişikliklerinde üye tamsayısının beşte üçü veya
üçte ikisi, genel veya özel af ilanında üye tamsayısının beşte üçü gibi.
• TBMM İçtüzüğünde üç tür oylama usulü kabul edilmiştir: İşaretle oylama, açık
oylama, gizli oylama
• Meclis Genel Kurulundaki görüşmeler açıktır ve Tutanak Dergisinde tam olarak
yayımlanır.
 YASAMA FONKSİYONU, YASAMA YETKİSİ VE YASAMA İŞLEMLERİ
• TBMM’nin, Anayasanın 87. maddesinde ve diğer maddelerinde sayılan görev ve yetkilerini
yerine getirmek için yaptığı işlemler yasama fonksiyonunu meydana getirir.
• 87. maddeye göre TBMM’nin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak;
bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş
ilanına karar vermek; milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak; TBMM üye
tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek ve
Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine
getirmektir.
• Yasama yetkisi, Türk milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi’nindir. Bu yetki devredilemez.
• Yasama yetkisi, genel, asli ve devredilmez bir yetkidir.
• Yasama yetkisinin genelliği, kanunla düzenleme alanının konu itibariyle sınırlandırılmamış
olduğu anlamına gelir. Yasama organı, Anayasaya aykırı olmamak şartıyla bir konuyu dilediği
ölçüde ayrıntılı olarak düzenleyebileceği anlamına gelir.
• Yasama yetkisinin asliliği, yasama organının bir konuyu doğrudan doğruya yani araya başka
bir işlem girmeksizin düzenleyebilmesi anlamına gelir.
• Yasama işlemi, yasama organının, yasama görev ve yetkileriyle ilgili olarak belli bir hukuki sonuç doğurmaya
yönelik olarak yaptığı irade açıklamalarıdır.
• Kanunlar ile parlamento kararları arasında kabul edilme ve yayımlanma usulleri bakımından açık seçik
farklılıklar vardır.
• Kanunlar, TBMM Genel Kurulu tarafından kabul edildikten sonra yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanına
sunulur. Cumhurbaşkanı, kanunları TBMM’ye bir kez daha görüşülmek üzere geri gönderebilir.
• Parlamento kararları ise yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanına sunulmazlar. Dolayısıyla Cumhurbaşkanı
bunları bir kez daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderemez.
• Parlamento kararları, doğrudan TBMM Başkanlığı tarafından RG’de TBMM Kararı başlığı altında yayımlanırlar.
• Kanunlar ile parlamento kararları, yargısal denetimleri açısından da farlıdır. Kanunlar, Anayasa Mahkemesi’nin
denetimine tabi iken, parlamento kararları kural olarak yargısal denetime tabi değildirler.
• Parlamento kararları, TBMM’nin iç yapısına ve çalışma düzenine ilişkin olarak veya TBMM’nin yürütme ve
yargı organlarıyla ilişkileri çerçevesinde aldığı kararlardır.
• Üç istisna dışında parlamento kararları Anayasa Mahkemesi’nin denetimine tabi değildir. Bu istisnalar, TBMM
İçtüzüğü, dokunulmazlığın kaldırılması kararı ve milletvekilliğinin düşmesi kararıdır.
• Uygulamada Anayasa Mahkemesi, sadece «İçtüzük» veya «İçtüzük değişikliği» ismini taşıyan işlemleri değil,
kendisinin içtüzük düzenlemesi niteliğinde gördüğü diğer parlamento kararlarını da denetlemektedir.
 TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ:
KANUN KOYMAK
• Kanunların yapılması süreci teklif, görüşme, kabul ve yayım şeklinde dört aşamadan oluşur.
• Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. İstisnaen bütçe kanun teklifini verme yetkisi
Cumhurbaşkanına aittir.
• Bir milletvekili bile kanun teklifi verebilir. Kanun teklifinin altında teklifi veren milletvekili veya
milletvekillerinin imzası bulunur.
• Kanun teklifleri, gerekçeleriyle birlikte Meclis Başkanlığına sunulur ve Meclis Başkanlığınca,
Komisyonlara havale edilir. Komisyonlar, şartlara uymayan kanun tekliflerini sahiplerine
tamamlatmaya yetkilidirler.
• Verilen kanun teklifleri, Genel Kurulda gündeme alınmadan önce geri alınabilirler. Gündeme
alındıktan sonra ise ancak Genel Kurulun kararıyla geri alınabilirler.
• TBMM tarafından reddedilen kanun tekliflerinin aynı yasama döneminde tekrar verilebilmesi için
bir tam yılın geçmesi gerekir.
• Bir yasama döneminde sonuçlandırılmamış olan kanun teklifleri hükümsüz sayılır yani kadük olur.
• Kanun teklifleri ilgili Komisyonda görüşüldükten sonra Komisyonun kabul ya da red yönünde
hazırladığı rapor, Genel Kurula sunulur ve bundan sonra Genel Kurulda görüşme safhasına
geçilmiş olur.
• Komisyonun red ya da kabul yönündeki raporu Genel Kurula sunulduktan sonra Genel Kurulda görüşme
yapılabilmesi için aradan 48 saat geçmiş olması gerekir. Red raporu Genel Kurul tarafından kabul edilirse kanun teklifi
reddedilmiş olur. Red raporu reddedilirse Komisyona yeni rapor hazırlaması için geri gönderilir.
• Komisyon raporu, kabul ya da değiştirilerek kabul doğrultusunda ise kanun teklifinin Genel Kurulda görüşülmesi
aşamasına geçilir.
• Önce kanun teklifinin tümü hakkında görüşme açılır, sonra kanun teklifinin tümü üzerinde soru cevap işlemi yapılır.
• Soru cevap işlemi bittikten sonra teklifin maddelerine geçilmesi oylanır. Maddelere geçilmesi kabul edilmezse, kanun
teklifi reddedilmiş sayılır.
• Kanun teklifinin maddelerine geçilmesi oylama sonucunda kabul edilmişse, maddelerin tek tek görüşülmesine geçilir.
Maddelerin tek tek görüşülmesinden sonra teklifin tümü oylanır. Bu şekilde kabul safhasına geçilmiş olur.
• Kabul yetersayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur fakat hiçbir şekilde 151 milletvekilinden az olamaz.
• Cumhurbaşkanı, TBMM’nce kabul edilen kanunları 15 gün içinde RG’de yayımlar. Yayımlanmasını uygun bulmadığı
kanunları bir daha görüşülmek üzere gerekçesiyle birlikte 15 gün içinde TBMM’ye geri gönderir. Bütçe kanunları bu
hükme tabi değildir.
• TBMM, geri gönderilen kanunu, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse kanun Cumhurbaşkanı
tarafından tekrar geri gönderilemez ve 15 gün içinde RG’de yayımlanmak zorundadır.
• Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanının kanunu tekrar geri gönderme yetkisi
vardır.
• Cumhurbaşkanının kısmen uygun bulmadığı kanunları Meclise geri göndermesi durumunda ise Meclis yalnızca uygun
bulunmayan kısımları görüşebilir.
• Kanunlar, ayrıca bir yürürlük tarihi belirtilmemiş ise RG’de yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler.
 Cumhurbaşkanını, Cumhurbaşkanı Yardımcılarını ve Bakanları
Denetlemek
• TBMM; Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme
yetkisini kullanır.
• Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir. Meclis araştırması açılmasını siyasi
parti grupları veya en az 20 milletvekili bir önergeyle isteyebilir. Önerge Meclis Başkanlığına verilir ve meclis araştırması
açılıp açılmayacağına Genel Kurul karar verir. Meclis araştırması açılmasına karar verilirse bir Meclis Araştırma
Komisyonu kurulur ve bu Komisyonun raporu Meclise sunulur.
• Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşme açılmasını siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekili bir önergeyle
isteyebilir. Önerge Meclis Başkanlığına verilir ve genel görüşme açılıp açılmayacağına Genel Kurul karar verir.
• Meclis soruşturması usulünde, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri
iddiasıyla, TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis,
önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.
Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri
üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından, her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak
onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde
Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre
verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır ve dağıtımından itibaren on gün içinde Genel
Kurulda görüşülür. TBMM, üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan
yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir,
yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.
• Yazılı soru, yazılı olarak en geç onbeş gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve
bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.
 Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve Kabul Etmek
• Kamu idarelerinin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık bütçelerle
yapılır.
• Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.
• Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Büyük Millet
Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Komisyonun ellibeş gün içinde kabul edeceği
metin Genel Kurulda görüşülür ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır.
• Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe
kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi
yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini her bütçenin
görüşülmesi sırasında açıklarlar, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.
• Merkezî yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili olduğu malî yılın sonundan başlayarak en geç altı ay sonra
Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayıştay genel uygunluk bildirimini, ilişkin
olduğu kesinhesap kanun teklifinin verilmesinden başlayarak en geç yetmişbeş gün içinde Meclise sunar.
• Kesinhesap kanunu teklifi ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili
yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı
anlamına gelmez.
• Kesinhesap kanunu teklifi, yeni yıl bütçe kanunu teklifiyle birlikte görüşülür ve karara bağlanır.
• TBMM’nin diğer bir yetkisi de para basılmasına karar vermek yetkisidir. TBMM bu yetkisini kanun biçiminde
kullanır.
• Meclis, savaş ilanına karar vermek yetkisini uluslararası hukukun meşru saydığı hallerde kullanabilir.
• TBMM, TSK’nın yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına
karar verme yetkisini Cumhurbaşkanının istemi üzerine, belirli bir süre için ve parlamento kararı şeklinde
kullanır.
• Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların
onaylanması, TBMM’nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
• Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi
bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına
dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından
başlayarak iki ay içinde TBMM’nin bilgisine sunulur.
• Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan
ekonomik, ticari, teknik veya idari andlaşmaların TBMM’nce uygun bulunması zorunluğu yoktur; ancak, bu
fıkraya göre yapılan ekonomik, ticari veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan
yürürlüğe konulamaz.
• TBMM, orman suçları dışındaki suçlar için üye tamsayısının 3/5 çoğunluğuyla af kanunu çıkarabilir. Genel af
halinde kamu davası düşer. Özel af halinde ise hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir
veya infaz süresi kısaltılabilir veya adli para cezasına çevrilebilir. Yani genel af, suçu ve cezayı ortadan
kaldırırken, özel af yalnızca cezayı ortadan kaldırır.