BOTA NË DORËN

TIME
PUNOI: SAMUEL BALLA KLASA: 8C
LËNDA: GJEOGRAFI SHKOLLA: EMIN DURAKU
 FAKTE INTERESANTE
EUROPË-LUKSENBURGU

• 1. **Shteti i Luxemburgut është i vogël, por i pasur**: Me një territor prej rreth 2,586 km² (1,000 sq mi), Luksemburgu është shteti i dytë më i
vogël në Bashkimi Evropian, pas Maltës. Megjithatë, është një nga vendet më të pasura në botë sipas GDP për person. Kjo pasuri është nënkuptuar
në një ekonomi të diversifikuar, përfshirë bankat, financat, dhe industrinë e çelikut.
• 2. **Gjuha**: Gjuha zyrtare e Luksemburgut është luksemburgjishtja, por shumica e banorëve flasin edhe gjuhën franceze dhe gjermane. Kjo bën
Luksemburgun një vend i shumëgjuhës, ku të gjitha tre gjuhët janë të përdorura në jetën e përditshme dhe në institucionet qeveritare.
• 3. **Diversiteti kulturor**: Luksemburgu është një vend i cili përfshin një gamë të gjerë kulturash. Në qytetin e Luksemburgut, mund të gjesh
arkitekturë të lashtë qytetare, kisha gotike, por edhe struktura moderne të ndërtuara për qeverinë e Bashkimit Evropian.
• 4. **Vendet e punës të dhëna**: Për shkak të vendndodhjes së tij strategjike në Evropë dhe rolin e saj si një qendër financiare, Luksemburgu ka një
numër të madh të kompanive ndërkombëtare dhe organizatave të cilat ofrojnë vende të punës në shërbimet financiare, teknologjine e informacionit,
dhe industrinë e logjistikës.
• 5. **Palatat dhe qyteti i vjetër**: Qyteti i vjetër i Luksemburgut është njësit i kulturës botërore të UNESCO-s, me pallat të lashtë dhe mure që
datojnë nga shekulli i 10-të. Kjo bën që Luksemburgu të jetë një destinacion i preferuar për turistët që dëshirojnë të shijojnë historinë dhe
arkitekturën e tij të pasur.
• 6. **Festimet e traditës religjioze**: Traditat fetare janë gjithashtu të rëndësishme në Luksemburg. Për shembull, në Diten e Pavarësisë së
Luksemburgut, qyteti i Luksemburgut mbushet me ngjarje fetare dhe ceremoni. Në këtë ditë, katedralja e Luksemburgut bëhet qendra e një sërë
aktivitetesh fetare dhe kulturore.
 FAKTE INTERESASNTE
AFRIKË-MAROKU
• 1. Gjendja gjeografike dhe peizazhi: Maroku është i vendosur në bregun verior të Afrikës dhe ka një peizazh të pasur dhe të ndryshueshëm. Nga
bregdeti i Atlantikut deri te shkëmbinjtë e Saharës, Maroku ofron një gamë të gjerë peizazhesh, duke përfshirë plažat e bukura, shkëmbinjtë e
shkëlqyer, oazet e freskëta dhe malet e mahnitshme të Atlasit.
• 2. Medina e Marrakeshit: Qyteti i vjetër i Marrakeshit është një labirint i ngushtë rrugësh dhe tregëtimesh tradicionale që kanë qenë një qendër e
rëndësishme tregtare për shekuj. Me arkitekturë unike dhe ngjarje të ngjarjeve të pasura kulturore, medina e Marrakeshit është një prej atraksioneve
më të njohura turistike në vend.
• 3. **Festivali e Berberëve**: Popullsia berbere, e cila është një nga komunitetet etnike më të vjetra në Afrikë Veriore, ka një kulturë të pasur të
festave dhe ngjarjeve kulturore. Festivali e Berberëve është një nga ngjarjet më të rëndësishme të kulturës berbere, ku vizitorët mund të shijojnë
muzikë tradicionale, arte, dhe gastronomi.
• 4. **Gjedhi e Arganit**: Maroku është shtëpia e një bimë të rrallë të quajtur Argan, e cila rritet vetëm në disa pjesë të vendit. Yndyra e arganit, e
njohur si "yndyra e bukurisë", është e njohur për pronat e saj hidratuese dhe të shëndetshme për lëkurën dhe flokët. Kjo bimë është një pjesë e
rëndësishme e kulturës së Marokut dhe ka një rëndësi të veçantë ekonomike për komunitetet vendase.
• 5. **Fes, qyteti i lashtë dhe i kulturës**: Fes është një nga qytetet më të lashta në botë dhe një qendër e rëndësishme e kulturës dhe arkeologjisë
islame. Qyteti ka një medinë të vjetër, e cila është njësit e trashëgimisë botërore të UNESCO-s dhe është një labirint i ngushtë rrugësh dhe tregëtimesh
tradicionale.
• 6. Ngjarje natyrore të mahnitshme: Maroku ofron shumë ngjarje natyrore të mahnitshme, përfshirë majat e Atlasit, shkëmbinjtë e vendeve të Skalës,
dhe ngjarje të tjera natyrore si ngjiturja e rrymave të Meknesit.
 FAKTE INTERESANTE
AMERIKA JUGORE-PERU
• 1. Civilizata Inka: Peru është vendi i trashëgimisë së një prej civilizatave më të rëndësishme dhe të njohura në histori, civilizata Inka. Ata
ndërtuan një imperium të madh në Andet dhe kanë lënë pas shumë qytete të lashta, rrugë dhe struktura arkitekturore të shkëlqyera si Machu
Picchu, që është një nga atraksionet turistike më të njohura në botë.
• 2. Gjuha Shqipe: Peru është një vend me një diversitet të gjuhëve dhe kulturave. Një nga gjuhët që flitet në disa pjesë të vendit është Quechua,
gjuha e folur nga civilizata Inka. Është interesant fakti se Quechua është një nga pak gjuhët shqiptare që janë mbajtur gjallë deri në ditët e sotme.
• 3. Lima, kryeqyteti dhe qyteti më i madh: Lima, kryeqyteti i Peru-së, është një nga qytetet më të populluara në Amerikën Jugore. Ai ka një
kombinim të bukur të arkitekturës së lashtë dhe moderne, si dhe një gastronomi të pasur që përfaqëson shumë kulturat dhe traditat e vendit.
• 4. Kuzco, qyteti i lashtë inka: Kuzco është një qytet tjetër i rëndësishëm në Peru dhe ishte qendra e imperatorëve Inkë. Ai gjithashtu është i
njohur për arkitekturën e tij inka dhe spanjolle të përzier.
• 5. Titicaca Lake, liqeni më i lartë në botë: Peru ndan Titicaca Lake me Bolivinë, i cili është liqeni më i lartë i madh në botë. Përveç pamjeve të
mahnitshme natyrore, liqeni ka edhe një kulturë të pasur dhe unike, përfshirë komunitetet që jetojnë në ishullin e përgatitur prej pemësh "Islas
Flotantes" (Ishujt e Përpunuar).
• 6. Gastronomia: Peru ka një nga kuzinat më të ndryshme dhe më të shijshme në botë. Gatimet tradicionale peruanase si ceviche (peshk i
marinuar me lëng limoni), lomo saltado (fileto mish i pjekur me perime), dhe ají de gallina (çorbë e mishit të përzjerë me përzierje pikante) janë
të njohura për shijen e tyre të jashtëzakonshme dhe janë pjesë e identitetit kulturor të vendit.
 FAKTE INTERESANTE
AMERIKA VERIORE-ALABAMA
• 1. **Marshat e të Drejtave Civile**: Alabamës ka një rol të rëndësishëm në lëvizjen për të drejtat civile në SHBA. Qyteti i Montgomery-s ishte vendi ku Rosa
Parks u arrestua për refuzimin e t'i japë vend një të bardhë në autobus në vitin 1955, duke filluar kështu bojkotin e autobusëve të qytetit nga komuniteti afro-
amerikan. Po ashtu, në vitin 1965, Marshat e të Drejtave Civile u drejtuan drejt Selmas, Alabama, ku u zhvillua "Marshimi i Selmas për të Drejtat Civile", një
ngjarje kyçe në garën për të siguruar të drejtat e votës për afro-amerikanët.
• 2. **Natyra dhe Biodiversiteti**: Alabama ka një mjedis të pasur natyror me një biodiversitet të larmishëm. Me lumenj si Alabama, Tennessee dhe Tombigbee që
kalon nëpër vend, dhe zonat e mbrojtura si Banka e Sërbimeve të Mbrojtura të William B. Bankhead, parqet kombëtare dhe pyjet e Talladega, shteti ofron shumë
mundësi për aktivitete natyrore dhe aventura.
• 3. **Gastronomia e Jugut**: Alabama është një shtet i njohur për kuzhinën e tij të pasur dhe traditat gatimi të ndërthurura me influenca jugore. Disa specialitete
kulinare përfshijnë barbeky, etja e marinuar dhe pjekur në një zjarr të ngadaltë, fasulet e zi të thekur në ajër të papastër, dhe pite pecan, një ëmbëlsirë e ëmbël
bërë me arra pecan, një kulturë e rëndësishme e kultivuar në Alabamë.
• 4. Universiteti i Alabama-s në Tuscaloosa: Universiteti i Alabama-s në Tuscaloosa është një nga institucionet më të njohura dhe më të rëndësishme të arsimit të
lartë në shtet. Ai është i famshëm për ekipin e tij sportiv të futbollit, Crimson Tide, i cili ka fituar shumë kampionate kombëtare dhe ka një bazë të gjerë fansash
në të gjithë shtetin.
• 5. Shoals Music Scene: Zona Shoals në Alabamë është një qendër e muzikës popullore amerikane, e njohur për prodhimin e muzikës së mrekullueshme, duke
përfshirë artistë të njohur si Aretha Franklin, Wilson Pickett, dhe Rolling Stones, të cilët kanë regjistruar muzikë në studio të Shoals.
• 6. Njësia e Mbrojtjes së Kërcënuar të Huntsville-s: Huntsville, një qytet në Alabamë, është shtëpia e njësive të mbrojtjes së kërcënuara dhe zbatonësve të NASA-
s, duke përfshirë Marshall Space Flight Center. Kjo bën që Huntsville të jetë një qendër e rëndësishme për zhvillimin e teknologjisë hapësinore dhe mbrojtjes së
kombit.
 FAKTE INTERESANTE
AZIA-TURQIA
• 1. **Qyteti i Stambollit**: Stambolli, i njohur edhe si Istanbuli, është një nga qytetet më tërheqëse dhe më të njohura në botë. Me një
histori të gjatë qytetare dhe arkitekturë të pasur, Stambolli është shtëpia e disa atraksioneve kryesore si Aya Sofya, Pallati i Topkapit, dhe
Blue Mosque.
• 2. **Rrethet e Cappadocia**: Cappadocia, një rajon në qendër të Turqisë, është e njohur për peizazhin e saj të mahnitshëm me shkëmbinj të
ngjitur, formacione të ngurtësuar të formuara si shtylla dhe tunele natyrale. Balonat e nxehtë janë një mënyrë e popullarizuar për të
eksploruar këtë rajon unik.
• 3. **Efes, qyteti i lashtë grek**: Efesi është një nga qytetet më të lashta dhe më të rëndësishme në botë. Me një histori qytetare që zgjat
përgjatë mijëvjeçarëve, Efesi është shtëpia e disa sitesh tërheqëse të lashta, përfshirë tempullin e Artemisit dhe bibliotekën e Celsusit.
• 4. **Bregdeti Turq**: Turqia ka një bregdet tërheqës dhe tërheqës në detin Mesdhe. Zona e Rivieras Turke, përfshirë bregdetin e Egeut dhe
Mediteraneut, ofron plazhe të bukura me ujë të kthjellët dhe shumë mundësi për aktivitete detare.
• 5. **Pamjet natyrore të Mërzitur**: Pamjet natyrore të Mërzitur në juglindje të Turqisë janë spektakolare. Gjatë kësaj rruge që kalon nëpër
malet Taurus, shikoni kanione të thella, lumë të fuqishëm, dhe peizazhe natyrore të mahnitshme.
• 6. **Kultura e Çajit**: Çaji është një pjesë e rëndësishme e kulturës turke dhe një ritual i rëndësishëm shoqëror. Nëpër çajore të vogla
(çajxhinë) nëpër rrugët e qyteteve, njerëzit shijojnë çajin turk dhe kontribuojnë në një atmosferë të këndshme shoqërore.
 FAKTE INTERESANTE
AUSTRALIA-ZELANDA E RE
• 1. **Kultura Maori**: Kultura Maori është një pjesë e rëndësishme e identitetit të Zelandës së Re. Maorët janë populli i parë që shkëputi tokën dhe ata
kanë një histori të pasur, duke përfshirë gjuhën, artefaktet kulturore dhe traditat unike.
• 2. **Lugina e Dandenit**: Zelanda e Re ka një peizazh tërheqës dhe të larmishëm natyror. Lugina e Dandenit në ishullin jugor është një prej
atraksioneve më të njohura, me kodra të ngjeshura me pyje të gjelbërta, liqene të bukura dhe plazhe të shkëlqyera.
• 3. **Sporti i Ragbisë**: Ragbi është një sport i rëndësishëm dhe shumë i popullarizuar në Zelandën e Re. Ekipi kombëtar i ragbisë së Zelandës së Re, i
njohur si All Blacks, është një nga ekipet më të suksesshme në historinë e këtij sporti dhe gëzon një bazë të madhe fansash në të gjithë botën.
• 4. **Fiordland**: Fiordland, një park kombëtar në ishullin jugor, është një nga zonat më të mahnitshme natyrore në Zelandën e Re. Me fiordet e tij të
thella, malet e shkëlqyera dhe faunën e pasur, Fiordland ofron shumë mundësi për eksplorim dhe aventurë.
• 5. **Qyteti i Wellingtonit**: Si kryeqyteti i Zelandës së Re, Wellington është një qytet i bukur i vendosur në bregun jugor të ishullit verior. Ai është i
njohur për kulturën e tij artistike dhe kreative, restorantet dhe kafetë e shijshme, dhe për të qenë qendra e industrisë së filmit në vend.
• 6. **Gjelbërimi i Aoraki/Monte Cook**: Aoraki/Monte Cook është maja më e lartë në Zelandën e Re dhe një nga atraksionet më të njohura të vendit.
Gjatë verës, malësorët në Zelandën e Re zbulojnë pikun e Monte Cook dhe shijojnë pamjet e mahnitshme të Alpeve Jugore.
• 7. **Lufëtari Legjendar i Taniwha**: Në mitologjinë Maori, Taniwha është një kriaturë legjendare e ujit që banonte në lumenj, liqene dhe oqean.
Historitë për Taniwha janë të ndryshme dhe ndryshojnë nga heroikë të tmerrshëm, duke reflektuar raportet e ndryshme që populli Maori ka pasur me
ujin dhe natyrën.
FALEMINDERIT PËR VËMËNDJEN!