Psychologiczne aspekty

starzenia się
Granice i kryteria późnej dorosłości

koniec jest jasny : śmierć a początek nieco mniej , liczony od 45 roku

życia do 70
obraz psychiki i zachowania się człowieka dorosłego oraz starego
charakteryzuje się znacznym indywidualnym zróżnicowaniem wskutek
podlegania wielorakim : historyczno-kulturowym i pozanormatywnym
uwarunkowaniom, oraz wskutek podstawowej złożoności wzorców
zmian rozwojowych

jednostka sama wpływa na swój rozwój

Czynniki wpływające na określenie wieku
rozwojowego
• mniej ogólnokulturowe normy
• bardziej styl życia, rodzaj wykonywanych zajęć, stopień
zaangażowania w pracę, samopoczucie itd.
 Kryteria starości
• kryterium biologiczne
• kryterium socjoekonomiczne, wynikające z podporządkowania
przestrzeni życiowej współczesnego człowieka czynnikom
socjologicznym , instytucjonalnym , ekonomicznym
• psychologiczne najmniej precyzyjne: dotyczy przeobrażeń
osobowościowych, procesów psychicznych , sfery subiektywnych
doświadczeń
Biologiczny wymiar starzenia się i starości
• zanik zdolności reprodukcyjnych komórek , ich stopniowa degeneracja
• obniżenie sprawności fizycznej : większa męczliwość , mniejsza
aktywność, wigor
• ludzie starzy i zdrowi zachowują względnie dobrą sprawność, to
choroby obniżają ich wydolność
 Mnoga patologia
• Mnoga patologia to współwystępowanie kilku dolegliwości
jednocześnie spowodowane przewagą procesów katabolicznych nad
metabolicznymi
• choroby układu krążenia, oddechowego, pokarmowego,
hormonalnego, narządów ruchu, po 65 roku zwiększa się ryzyko
wystąpienia chorób psychicznych

W wymiarze biologicznym kryterialnym czynnikiem starości jest

deterioracja czynności organizmu.
Psychospołeczny wymiar starości
• Duża ilość strat wzbudzających negatywne emocje

• Konieczność przeformułowania na progu starości swego całego

dotychczasowego życia, przystosowania się do nowych warunków
Zdarzenia krytyczne w starości
• utrata zdrowia, kondycji, atrakcyjności fizycznej

• utrata bliskich osób

• utrata statusu społecznego i ekonomicznego

• utrata poczucia przydatności i prestiżu

• zbliżająca się perspektywa śmierci

Typy przystosowania się do starości
1. Postawa konstruktywna - osoby zadowolone ze swoich stosunków międzyludzkich,
zintegrowane wewnętrznie, tolerancyjne

2. Postawa zależności - osoby bierne, oczekujące pomocy, ale pozytywnie oceniające

moment przejścia na emeryturę

3. Postawa obronna - osoby samodzielne, odrzucające wsparcie, nie akceptujące

swojego sędziwego wieku

4. Postawa wrogości - osoby niezadowolone ze swoich kontaktów międzyludzkich,

wrogo nastawione do otoczenia

5. Postawa wrogości skierowanej na samego siebie (autowrogości) - osoby

niesamodzielne, pesymistyczne, pogodzone ze starością, ale bierne i myślące o śmierci
z ulgą
Teoria wycofania się
wyłączenie się z życia społecznego stanowi naturalną i
funkcjonalnie ważną potrzebę rozwojową człowieka w późnej starości
Teoria stresu starości
krytyczne zdarzenia w życiu starzejącego się człowieka są
traktowane jako stresory zmuszające go do readaptacji
MOŻLIWOŚCI JEDNOSTKI -
POTRZEBY
• potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań
• potrzeba uznania za część społeczeństwa i odgrywania w nim
określonej roli
• potrzeba utrzymywania normalnych stosunków towarzyskich
• potrzeba autoekspresji i poczucia dokonań;
• potrzeba odpowiedniej stymulacji psychicznej i umysłowej
• potrzeba ochrony zdrowia i opieki społecznej, odpowiednio
ustalonego trybu życia i utrzymywania stosunków z rodziną
• potrzeba duchowej satysfakcji
Podejście seniorów do starości według
różnych teorii
• Eriksonowskie ostatnie stadium : integracja vs rozpacz
• integracja dla Eriksona jest równoznaczna z odkryciem sensu życia,
nagroda za dobrze przeżyte życie, brak lęku przed śmiercią,

• przeciwieństwem tego stanu jest rozpacz ze wzmożonym lękiem przed

śmiercią, porzucenie swojego powołania dla innych celów, życie pełne
konformizmu , którego nie można już zmienić
Podejście seniorów do starości według
różnych teorii
Buhler -od 65 do 80 kluczowe jest samospełnienie , pytanie u schyłku
życia „ czy moje życie dodało coś do sumy ogólnego dobra, czy
przyczyniło się do postępu ludzkości”, po 80 roku drugi etap: regres do
wcześniejszych faz rozwoju, koncentracja na zaspokajaniu
podstawowych potrzeb fizjologicznych, akceptacja śmierci, oczekiwanie
na nią