MODUL PROGRAM

RAKAN PEMBIMBING
PERKHIDMATAN AWAM
( TAKRAB)
AHAP 1

JABATAN PERK
HIDMATAN AWA
M
PENGENALAN TEORI &
TEKNIK
KAUNSELING
BAHAGIAN PENGURUSAN PSIKOLOGI
JABATAN PERKHIDMATAN AWAM
MALAYSIA

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 KANDUNGAN

• DEFINISI TEORI
• MANFAAT MEMAHAMI TEORI KAUNSELING
• PENGENALAN TEORI-TEORI KAUNSELING
• TEORI PEMUSATAN KLIEN (PCC)
• RATIONAL EMOTIVE BEHAVIOURAL TERAPHY (REBT)
• APLIKASI TEKNIK KAUNSELING BERDASARKAN PCC DAN REBT

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 PENGENALAN

Definisi Teori
 Prinsip-prinsip am atau asas-asas dasar pembentukan (perkembangan)
sesuatu pengetahuan
 Satu set konsep, definisi dan proposisi yang saling berkait secara
sistematik yang diutarakan untuk menjelaskan atau membuat telahan
sesuatu fenomena (fakta)
 Tidak harus menolak atau menerima secara total setiap teori
mempunyai kekuatan dan kelemahan tersendiri

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 FAEDAH PEMBIMBING MEMAHAMI TEORI

• Menerangkan/ menghuraikan faktor penyebab kepada

sesuatu tingkah laku
• Asas kepada membuat penilaian/ diagnosis
• Merancang intervensi dan pelan rawatan
• Menilai hasil daripada proses bimbingan

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 FAEDAH RAKAN SEKERJA MEMAHAMI TEORI
• Pemahaman yang lebih jelas tentang
permasalahan dihadapi
• Pemahaman yang lebih jelas tentang nilai dan keperluan
bimbingan
• Pemahaman yang lebih jelas tentang hasil
keputusan penilaian/ diagnosis yang dikemukakan
• Menilai kejayaan dalam mengubah pemikiran/
tingkah laku

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 TEORI KAUNSELING
1. Teori Psikodinamik
a) Teori Psikoanalisis Klasik – Sigmund Freud (1856-1939)
b) Teori Analitikal - Carl Jung (1875-1961)
c) Psikologi Individu – Alfred Adler (1870-1937)
2. Teori Humanistik
a) Teori Pemusatan Klien – Carl Rogers (1902-1987)
b) Teori Gestalt – Fritz Perls (1893-1970)
3. Teori Kognitif – Tingkah Laku
a) Rational Emotive Behaviour Therapy – Albert Ellis (1913-)
b) Terapi Kognitif – Aaron Beck (1921-)

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 TEORI PSIKOANALISIS
Sigmund Freud (1856-1939)

• Tingkahlaku sedar (conscious), prasedar (preconscious)&

bawah sedar (unconscious).
• Manusia digerakkan oleh 2 naluri, eros dan thanatos.
• Struktur personaliti: Id, Ego dan Super Ego.

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 PANDANGAN TENTANG MANUSIA:

• Pemikiran manusia lebih di kuasai oleh dua bahagian iaitu pemikiran sedar
dan pemikiran bawah sedar.
• Naluri hidup dan mati membentuk personaliti manusia
• Kebanyakkan tingkah laku manusia bergantung pada naluri-naluri yang
terdapat dalam diri individu

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 APLIKASI TEORI PEMUSATAN KLIEN

1. Memahami alam tidak sedar klien

2. Menyedarkan klien perihal alam bawah sedar
3. Mengenalpasti konflik masa silam
4. Mengorganisasi semula personaliti (reconstruction of personality)
5. Membantu klien menyelesaikan tahap perkembangan yang tidak
sempurna jika ada.
6. Membantu klien menyesuaikan diri dengan tuntutan masyarakat
setempat (coping).
7. Menguatkan ego klien agar lebih berkeyakinan

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 TEORI PEMUSATAN KLIEN
Carl Ransom Roger (1902-1987)

• Fokus kepada klien

• Klien tentukan arah dirinya
• Manusia; pakar kepada masalah dirinya sendiri
• Mewujudkan rasa selesa bagi klien agar dapat berkembang

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 PANDANGAN TENTANG MANUSIA:

• Optimistik terhadap sifat semulajadi manusia

• Individualistik – individu berbeza antara satu sama lain
• Persekitaran mempengaruhi manusia – asalnya baik
• Manusia sentiasa berkembang - bertanggungjawab mengawal perkembangan
dirinya
• Tidak kawal atau pengaruhi keputusan klien
• Bantu klien - galakan baik, berubah ke arah positif
• Positif adalah syarat kepada penghargaan kendiri

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 APLIKASI TEORI PEMUSATAN KLIEN

1. Mendengar secara aktif dan teliti

2. Empati
3. Kongruen dan menunjukkan ketulenan (genuineness)
4. Menerima tanpa syarat (Positive regard)
5. Keterbukaan (Openness)
6. Transferen, mesra serta menghormati klien
7. Memberi fokus kepada perasaan yang timbul
8. Berinteraksi secara aktif dengan klien

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 RATIONAL EMOTIVE BEHAVIOURAL TERAPHY
Albert Ellis – 1913
 Proses kaunseling menolong individu itu mengenal dan
menerima
kelakuan yang diterima
 Kaunseling menolong klien berfikir dan bertindak dalam bentuk rasional

 Albert Ellis berpendapat manusia boleh berfikir secara

rasional tetapi emosi boleh mempengaruhi fikiran dan
tindakan

 Pada pendapat beliau:

 Sistem kepercayaan (belief system) manusia itu penting
 Sistem ini adalah cara manusia menerima realiti
 Sistem ini juga memberi kesan kepada cara manusia melihat
diri sendiri

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
Ellis juga percaya:
• Klien sendiri yang memulakan gangguan kepada emosi dengan
kepercayaan yang tidak rasional
• Klien yang memilih sistem kepercayaan mereka
• Tugas ahli terapi ialah untuk mengubah kepercayaan yang tidak
rasional kepada sesuatu yang lebih bermanfaat kepada klien

Gangguan emosi berpunca dari pemikiran tak rasional. Contoh:

• Idea semestinya seseorang itu mesti dikasihi
• Seseorang itu sepatutnya betul-betul cekap, serba boleh dan
berjaya
• Mengelak daripada masalah
• Setiap kesalahan perlu dihukum
• Mengalami rasa dahsyat sekiranya sesuatu urusan yang
dikendalikan tidak berjaya
• Peristiwa lampau menjadi penentu masa kini

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
•Pemikiran karut dan tak rasional adalah hasil daripada
proses pembelajaran (meniru apa yang ada, yang didengar
dan belajar untuk membentuk fikiran dan sikap yang tidak
rasional)
•Manusia cenderung untuk melihat, berfikir, berperanan
dan bertingkah laku secara serentak
•Manusia berupaya melihat kekurangan diri– jadi berupaya
untuk mengubah pandangan dan nilai tak sesuai yang ada
pada mereka
• Manusia tak sempurna – boleh buat kesilapan
• Berupaya ubah proses kognitif, emosi dan tingkah laku

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 APLIKASI REBT
- Bersifat multimodal dan integrasi: gunakan pelbagai
teknik melibatkan aspek kognitif, afektif dan tingkah
laku yang dipadankan dengan keperluan rakan sekerja.
- Namun penekanan adalah mengubah cara berfikir
untuk menjadi rasional
- Terapi ini digunakan ke atas pelbagai masalah klinikal
seperti anxiety, depression, obsessive compulsive
disorders, personality disorders,
eating marital difficulties, parenting failures, dll.
anger, disorders

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 REBT (RATIONAL EMOTIVE BEHAVIOR THERAPY)
MENGGUNAKAN PRINSIP BERIKUT:

A B
(Kejadian) C
(Kepercayaan (Emosi terhasil)
tidak rasional)

D
(Perubahan F
kepercayaa E
(Perubahan
n melalui (Perubahan
Tingkah Laku)
kaunseling) emosi)

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
TEKNIK KAUNSELING

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 DARI SEGI KOGNITIF

• Berhujah tentang kepercayaan tidak rasional. Klien disuruh

membuktikan mengapa ia harus berasa dahsyat atau teruk jika
sesuatu yang dilakukan tidak berjaya
• Klien sendiri akan disuruh mencabar sistem kepercayaannya
dengan dalil-dalil dan bukti tertentu
• Klien digalakkan menghayati falsafah hidup baru dengan nilai-
nilai mutlak seperti “ mesti atau patut”

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 ANTARA PEGANGAN YANG SALAH

• Idea semestinya seseorang itu dikasihi

• Seseorang itu sepatutnya betul-betul cekap, serba boleh dan berjaya
• Mengelak daripada masalah
• Setiap kesalahan perlu dihukum
• Mengalami rasa dahsyat sekiranya sesuatu urusan yang dikendalikan
tidak berjaya

• Peristiwa lampau menjadi penentu masa kini

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
DARI SEGI EMOSI
• Penerimaan tanpa syarat
• Role play
• Gambaran atau bayangan atau khayalan
• Role model
• Latihan mencabar

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 DARI SEGI TINGKAH LAKU
• Pelaziman operan
• Prinsip-prinsip pengurusan kendiri
• Pelaziman instrumental
• Teknik istirehat
• Penghapusan deria secara bersistem
• Kerja-kerja rumah (homework), latihan asertif dan lain-lain
• Humor

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 LATIHAN ISTIREHAT
• Mengurangkan ketegangan yang timbul
• Mengendurkan ketegangan otot dan mental
• Dilakukan antara 4 jam hingga 8 jam
• Berkeadaan pasif, klien dilatih merasai ketegangan
otot-otot besar dan kecil
• Latihan cara bernafas, membayangkan gambaran
menyenangkan

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 PENGHAPUSAN DERIA BERSISTEM
• Digunakan bagi menghapuskan perasaan risau dan
juga reaksi mengelak
• Kaunselor menganalisa kerisauan klien
• Mencipta situasi kerisauan secara berperingkat
Contoh : takut tempat tinggi
Klien akan didedahkan situasi berhadapan di tempat
yang tinggi, situasi yang paling kurang merisaukan
ialah di tempat yang di aras yang rendah

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 LATIHAN ASERTIF
• Tingkah laku mengajar klien kemahiran-kemahiran
sosial seperti berkawan atau berinteraksi dengan
rakan sejawat atau ketua.
• Latihan ini biasanya diberikan kepada klien yang tidak
dapat melepaskan geramnya, tidak dapat menolak,
terlalu tertib, merasakan tidak mempunyai hak untuk
menyatakan fikiran, kepercayaan dan perasaan.

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 6 STRATEGI LATIHAN ASERTIF
• Arahan/ pengajaran – menerangkan kepada klien tingkah laku khusus yang
diharapkan.
• Maklumbalas – memberikan maklum balas positif dan juga negatif kepada
kliennya berhubung dengan tingkah laku setelah diberi arahan.
• Pencontohan – adakalanya kaunselor menunjukkan contoh-contoh tingkah
laku
kepada kliennya secara sebenar atau melalui visual.
• Raptai – klien akan berlatih melalui sesi role play tingkah laku tertentu dan
dikritik oleh kaunselor.
• Peneguhan – dari semasa ke semasa klien akan dipuji.
• Kerja rumah/ tugasan – kerja rumah tertentu untuk dilaksanakan.

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 KERUSI KOSONG
• Sebuah kerusi kosong
• Membayangkan di atas kerusi terdapat orang yang
mempunyai ego tertentu yang menyebabkan masalah
masa kini
• Mengadakan dialog dengan individu tersebut
• Menyedari di mana punca masalah
• mencelah dengan cabaran-cabaran untuk menilai
kenyataan

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 ROLE PLAY

• Teknik ini sangat sesuai dilaksanakan di

dalam
kumpulan di mana ahli-ahli dalam kumpulan boleh
memegang peranan tertentu dan boleh
menukar peranan

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 MODELING
• Modeling boleh digunakan dalam pelbagai keadaan
• Ianya dapat memberikan tindakbalas baru dalam
kemahiran dan penampilan diri dan mengamalkan
apa yang dipelajari
• Secara tidak langsung, modeling boleh
dilaksanakan melalui filem, video atau alat perakam

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 MEMBENTUK CARTA (CHARTING)
• Pembentukan carta yang lengkap dan terperinci
dilakukan oleh klien terhadap sesuatu tingkahlaku
yang bermasalah
• Ini bertujuan untuk mewujudkan ‘baseline’
mengenai kekerapan berlakunya tingkahlaku yang
bermasalah untuk memulihkannya
Contoh: suami isteri diminta mencatatkan
setiap pergaduhan yang berlaku antara mereka

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 TUNJUK AJAR
• Melalui kaedah ini, klien diajar untuk melakukan
sesuatu untuk mendapatkan tindakbalas daripada orang
lain.

Contoh: suami isteri inginkan pasangan memberi perhatian

dan mendengar apa yang hendak dikatakan. Isteri diajar
bercakap, suami mesti dilihat kearah isteri dan mendengar
sehingga dia habis bercakap, barulah suami boleh menjawab.

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 MENGGUNAKAN PERNYATAAN
KENDIRI YANG BARU

• Kaunseling mendorong klien

menggunakan penyataan diri yang baru
dengan tujuan menghapuskan
kepercayaan diri yang tidak betul

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1
 SEKIAN
TERIMA KASIH

Modul AKRAB, Jabatan Perkhidmatan Awam

Tahap 1