EĞİTİM ÖĞRETİMDE

PLANLAMA

Şener ŞENTÜRK
 PLAN NEDİR?
• Plân, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için
öğretim konusu içinde yer alan etkinliklerden hangilerinin
seçileceği, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağı, ne
gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların
kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceği
önceden tasarlanıp kâğıt üzerinde saptanmasıdır (MEB,
2003).
• Bir başka tanıma göre ise; Eğitim planlaması, eğitimi
öğrencilerin ve toplumun gereksinimlerini karşılamada ve
amaçlarını gerçekleştirmede daha etkili ve verimli kılmak
amacıyla rasyonel ve düzenli çözümleme tekniğinin eğitim
sürecine uygulanmasıdır
EĞİTİM - ÖĞRETİMİ PLANLAMANIN AMACI
• Plan hazırlamanın temel işlevi, öğretim programlarında yer alan
tüm öğe­lerin karşılıklı etkileşim içerisinde bir bütün olarak işe
koşularak arzu edilen amaçlara ulaşılmasının sağlanmasıdır
(Yılmaz ve Sünbül, 2000). Bu nedenle, bir öğretmenin
öğretimdeki başarısı, ders öncesi yeterli hazırlık yapmasına bağlı­
dır. Ders öncesi yapılacak hazırlıklar içinde en önemli olanı ise,
öğretim etkinlik­lerinin planlanmasıdır.
• Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin gerçekleşmesi
için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi
gerekir. Stra­teji, yöntem ve teknikler hedef ve davranışlara göre
belirlenmelidir. Öğre­tim araçları, kullanılması gereken strateji,
yöntem ve tekniklerin başarılı bir şekilde uygulanması sırasında
ihtiyaç duyulan materyallerdir. ( Tan, 2010) Bütün bunların
yapılabilmesi ancak iyi bir planlama sayesinde mümkün olabilir.
• 2003-04 öğretim yılından itibaren okullarda
ünitelendirilmiş yıllık planile ünite planı üniteleştirilmiş
ünitelendirilmiş yıllık planadıyla birleştirilerek tek bir
plana dönüştürül¬müştür. Bir programın öğrenme-
öğretme sürecinin işe koşulmasında işleniş basamakları;
hazırlık, planlama, uygulama (işleniş) ara değerlen¬dirme,
işleniş (devam) ve değerlendirmedir. Üniteleştirilmiş
ünitelendirilmiş yıllık planyapılırken bu işleniş
basamaklarına göre bir düzenleme yapılabilir.
• Öğretmenlerin üniteleştirilmiş yıllık planı yaptıktan sonra
yapmaları gereken ikinci plan günlük (ders) planıdır.
Günlük plan, detaylı bir şekilde işlenişin nasıl yapılacağını,
düzenlenecek etkinlikleri sıralayarak göster­mektedir.
Günlük plan yapılırken uzunluğu-kısalığı hep tartışma
konusu olmaktadır.
 Plân Yapmanın Gerekliliği
• Milli Eğitim Bakanlığının 2003 tarih ve 2551
sayılı “Eğitim Ve Öğretim Çalışmalarının Plânlı
Yürütülmesine İlişkin Yönergesine” göre Eğitim-
öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve
derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu,
eğitsel yönden gereklidir.
• Eğitim ve öğretim plânlı, programlı olarak
yapılan geliştirici bir çalışmadır Eğitim-öğretimin
etkin, verimli olabilmesi plânlamaya gereken
önemin verilmesi ve öğretmenlerin sınıflarına
hazırlıklı girmeleri ile olanaklıdır.
 Plânlı Çalışmanın Yararları
• Plânlar; öğrenci merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel
alan, uygulanabilir etkinliklere dayalı olur.
• Öğretimin plânlanması, öğretmenin eğitim-öğretimde neyi, niçin ve nasıl
yapacağını düşünmesini sağlayarak verimini arttırır.
• Öğretim programlarının plânlaması, öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyleri
dikkate alınarak ne zaman ve hangi süreler içinde işleneceğinin
düzenlenmesini sağlar.
• Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, ve düzenli çalışmasını
sağlar.
• Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme süreçleri ile araç ve
gerecin seçilmesini, eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girilmesini
sağlar.
• Öğrencilerin ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetiştirilmelerini sağlar.
• Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir olmasını sağlar.
• Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma alışkanlığı kazandırır.
• Eğitim-öğretim etkinliğinde düşünceye açıklık kazandırır (MEB,2003)
 Plân Yapmanın İlkeleri
a) Plânlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak öğrenci merkezli,
bireyselleşmiş öğretim, tam öğrenme, aktif öğrenme-öğretme ve disiplinleri arası
çalışmaları esas alan uygulanabilir etkinliklere dayalı olmalıdır.
b) Plânlama çalışmalarında öğrenme-öğretme süreci, etkin hâle getirilerek eğitimdeki
yeni gelişmeler, çevre özellikleri, öğrencilerin bireysel gelişim özellikleri (fiziksel,
duygusal, bilişsel ve psikomotor) ile okul-çevre ilişkileri göz önüne alınmalıdır.
c) Plân, standart değil, gerektiğinde konu, süre ve uygulamada değişiklikler
yapılabilecek esneklikte olmalıdır.
d) Plân, Eğitim-öğretimin hedeflerine ve öğretim kurumlarının özel amaçlarına
uygun olmalıdır.
e) Plânda öğretim programlarına göre konular belirlenir. Ayrıca konuların işlenişinde
kullanılacak öğrenme-öğretme yaklaşımları, araç-gereç, kaynaklar, öğrenci
etkinlikleri, gezi, gözlem ve deneyler göz önünde bulundurulur.
f) Her plân belli bir süreyi kapsayacak şekilde olur.
g) Plân, öğretimin niteliğine ve seviyesine, konuya, öğretim dalına ve amacına uygun
olur ( MEB, 2003).
 PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI
ÇALIŞMALAR

• Öğretmenin Kendini Geliştirmesi

• Çevreyi Tanıma
• Yöntem/Teknikleri Belirleme
• Araç Gereç ( Materyal ) Hazırlama
• Öğrenci Hazırlığı
• Yıllık Çalışma Takvimi Hazırlama
PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI ÇALIŞMALAR
• Öğretmenin Kendini Geliştirmesi
• Öğrenme-öğretme sürecini planlamalı, zamanı iyi ayarlamalıdır.
• Her dersten en az bir hafta öncesinde yapılacak çalışma ile ilgili dokümanları,
kullanılacak teknikle ilgili getirmeleri gereken malzemeleri öğrencilere
bildirmelidir.
• Ele alınacak konuyla ilgili öğrencilerin düşünsel ve duyuşsal hazır
bulunuşluluğunu sağlayacak hazırlıkları yapmalıdır.
• Öğrencilerin ilgili dersten edinmesi planlanan kazanımlara ilişkin etkinlik
örneklerini programdan seçmeli ya da kazanımlara yönelik etkinlikleri kendisi
hazırlamalıdır. Bu etkinlikleri hazırlarken çevresel ve kültürel faktörleri, coğrafi
özellikleri, öğrencilerin gelişim düzeylerini, ilgi ve ihtiyaçlarını, ekonomik
koşullarını göz önünde bulundurmalıdır.
• Öğretmen kendisinin yeterince hazırlanmadığı, inanmadığı, özümlemediği,
duygusal ilişki kurmadığı bir konuyu öğrencilerine benimsetmesinin mümkün
olmadığı bilinci içinde olmalıdır.
• Öğrencilerin sağlığı ve güvenliği için, uygulama öncesinde öğrencilere ve
çalışma mekânlarına yönelik gerekli güvenlik önlemlerini mutlaka almalıdır.
• Uygulama yaptırılacaksa, çalışma sırasında öğrencilere dinletmek üzere klasik
müzik kaseti, cd’si vb. temin etmelidir.
PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI ÇALIŞMALAR

• Çevreyi Tanıma: Çevrede bulunanlar

öğretmenin genel kültürünü zenginleştirir ve
konu alanını daha güçlü sunmasına katkıda
bulunur. Yaşanılan çevredeki kültür, dil, eğitim
durumu (okul ve okumaya karşı tutumları ve
sebepleri), geçim kaynaklan, tabii güzellikler,
yeraltı ve yerüstü kaynakları gibi çevresel
özellikler öğretmen için bir zenginlik; kimi
zaman hareket noktası, bazen de dikkat çekme
malzemeleri ve çoğu zaman da öğretici unsur
olarak kullanılabilir.
 PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI ÇALIŞMALAR
• Yöntem/Teknikleri Belirleme: Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin
gerçekleşmesi için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi gerekir. Stra­
teji, yöntem ve teknikleri belirleme hedef ve davranışlara (kazanımlara) göre
yapılmalıdır.
• Araç Gereç ( Materyal ) Hazırlama: Öğretimin etkili yapılabilmesi için araç gereçlere
şiddetle ihtiyaç vardır. Öğre­tim araçları, öğrenenlerin gerekli davranışları kazanmasında
en uç işlevi yerine getirir. Öğrenmenin kalıcı olması, zamanında gerçekleşmesi ve
öğrenme ortamının sağlıklı bir şekilde oluşmasında öğretim araçları kullanılmalıdır.
• Öğrenci Hazırlığı: Öğrenme alanlarının ilgili kazanımlarına ulaşılabilmesi, için
öğrencilerin derse hazırlık yapmaları oldukça önemlidir. Bu hazırlıklar:
• Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık: Öğrenciler ele alınacak konu ile ilgili küçük araştırmalar
yapmaya yönlendirilmelidir. Bununla birlikte öğrencilerden çeşitli sanat alanlarının
şarkı, türkü, şiir, mani, öykü, masal, efsane, atasözü, fotoğraf, resim, afiş gibi
ürünlerinden birini veya birkaçını sınıfa getirmeleri istenmelidir. Bulduklarının yanı sıra
öğrencilerin kendi yazdıkları öykü, masal, şiir, şarkı sözü, çektikleri fotoğraf vb.
dokümanları getirebilecekleri söylenmelidir.
• Teknik Hazırlık: Öğrencilerin, belirlenen teknik ve yönteme uygun, öğretmen
tarafından önceden söylenen araç-gereç ve temizlik malzemelerini temin ederek derse
hazırlıklı gelmeleri sağlanmalıdır.
 PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI ÇALIŞMALAR
GÜNLER EYLÜL EKİM KASIM
Pazartesi 19 26 3 10 17 24 31 7 14 21 28
• Yıllık Çalışma Salı 20 27 4 11 18 25 1 8 15 22 29
Çarşamba 21 28 5 12 19 26 2 9 16 23 30
Takvimi Perşembe 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24
Cuma 23 30 7 14 21 28 4 11 18 25
Hazırlama: Cumartesi 24 1 8 15 22 29 5 12 19 26
Pazar 25 2 9 16 23 30 6 13 20 27
Ülkemizde bir 10 21 19
İşgünü
eğitim- öğretim yılı
180 işgününden Şekil 1: İşgünü Takvimi

oluşur. Bu İşgününe
resmi tatil günleri 2011 / 2012 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BELİRLİ GÜN VE HAFTALAR

dahil değildir. Cumhuriyet Bayramı 29 Ekim 2011 Cumartesi

Öğretmen bu süreyi Atatürk'ü Anma
Öğretmenler Günü
10 Kasım 2011 Perşembe
24 Kasım 2011 Perşembe
dikkate alarak Kurban Bayramı
Yılbaşı Tatili
6-7-8-9 Kasım Pzr-Pzt-Sal-Çrş
1 Ocak 2012 Pazar
ünitelendirilmiş 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
Emekçiler Bayramı
23 - 24 Nisan 2012 Pazartesi Salı
1 Mayıs 2012 Salı
yıllık planını yapar 19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gnç ve Spor Bayramı
Öğretim yılının Sona Ermesi
19 Mayıs 2012 Cumartesi
8 Haziran 2012 Cuma
 EĞİTİM ÖĞRETİMDE HAZIRLANAN PLANLAR
• Plan yapmanın iki önemli nedeni vardır: Birincisi
eğitsel açıdan önemli olması, ikincisi ise yasal
gerekliliğidir. Ortaöğretim kurumlan yönetmeliğinin
57. maddesinde, öğretmenin ünitelendirilmiş yıllık plan
yapması, derslere hazırlıklı girmesi,gözlem, inceleme ve
deneylerini bir plana göre hazırlaması hükümleri
bulunmaktadır. ( Yıldızlar, 2009, s:225-226)
• Üniteleştirilmiş Yıllık Plan
• Ders Planı
• Gezi-Gözlem Planı
• Deney Planı
• Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı ( BEP )
• Sosyal Etkinlikler Çalışma Planı
 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan
• Haftalık ders programının kesin biçimini almasını bekler ve hangi sınıfta hangi dersleri okutacağım
öğrenir.
• Her ay kaç saat ders okutacağını daha önce çıkartmış olduğu yıllık iş takvimi ve belirli gün ve haftalar
takvimine göre hesaplar.
• Öğretim programını ve ders kitaplarını inceleyerek bir yıl içinde okutulacak ünite/temaları ağırlıklarına
ve çevresel özelliklerine göre düzenler, her üniteye/temaya ayrılacak ders saati sayısını hesaplar, bu
ders saatleri sayısını dikkate alarak konuları ünitelere/temalara göre dağıtır. Bazı temaların iş günü sayısı
programda verilmiştir. Bu gibi durumlarda öğretim programındaki iş günü sayısına azami şekilde uyulur.
• İşlenecek konuların veya temaların hedefleri belirlenir. Eğitim programlarında milli eğitimin, okulun ve
her dersin hedefleri yer almakta­dır. Öğretmen bu hedefleri göz önünde bulundurarak okutacağı dersin
ve konuların hedeflerini kendi sınıf düzeyinde, öğrencilerinin ihtiyaçlarına ve çevrenin özelliklerine göre
tespit ederek yıllık plandaki yerine yazar.
• Grup ya da bireysel ders işleme biçimine göre, her ünitede kulla­nacağı yöntem ve teknikleri belirler.
• Dersle ilgili olarak öğrencilere tavsiye edilen ders kitabı ve yardım­cı ders kitaplarının, araç ve gereçlerin
listesini hazırlar. Bunları, planın sonundaki ilgili alana yazar.
• Konuları işlerken varsa yapılacak deney, gezi, gözlem gibi çalışma­ları belirtir.
• Diğer zümre öğretmenleriyle yapılacak işbirliğinin neler olacağı tespit edilir.
• Öğretim yılı içinde yapılacak sınavların zamanını belirler.
• Hazırlanan planın bir sureti okul müdürüne verilmelidir. Okul müdürü planı onaylayarak bir örneğini
yıllık planlar dosyasına koyar.
• Yıl içinde meydana gelebilecek aksaklıklar planın düşünceler bölümüne not edilir. Uygulama sırasında
alınan bu notlardan bir sonraki öğretim yılının planları yapılırken yararlanır ( Yıldızlar, 2009, s:227-229).
 Günlük Ders Planı
• Madde 12 - (Değişik: AĞUSTOS 2005/2575 TD)
Ders plânı, bir ders için o dersle ilgili eğitim
programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili
öğrenci kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde
işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney,
tartışma soruları, proje ve ödevleri, uygulama
çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci
derecede sorumlu olduğu, zümre öğretmenleri ile
şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders
öğretmenlerince önceden hazırlanan plândır.
• Öğretmen tarafından hazırlanan ders plânı, okul
müdürü ve müfettişlerce denetlenir.
 Ders plânı;
• Eğitim-öğretim çalışmalarını daha düzenli hâle getirmelidir.
• Öğrenme ve öğretme sürecinin etkili ve verimli yönetilmesini
sağlamalıdır.
• Her dersin eğitim programına ve konuların özelliklerine uygun
olarak işlenmesini sağlamalıdır.
• Derslerde sürekliliği ve bütünlüğü sağlamalıdır.
• Öğrenme ve öğretme sürecinde gerçekleştirilen etkinlikleri
belgelemelidir.
• Eğitimde fırsat ve imkân eşitliğinin gerçekleştirilmesine katkı
sağlamalıdır.
• Eğitim-öğretim süreci ve öğretim programlarının
değerlendirilmesinde geri bildirim sağlamaya uygun olmalıdır.
• Eğitim teknolojilerinin kullanımına uygun olmalıdır.
 Ders plânı hazırlanırken
• Dersin doğası ve öğretim basamağındaki diğer derslerle olan
ilişkisi,
• İşlenecek konu örüntüsü,
• Öğrencinin kazanımları ve hedef davranışları,
• Konunun işleneceği tarih ve olası süre,
• Konunun en etkin biçimde işlenebilmesi için gerekli olan eğitim
araç-gereç ile başvurulacak kaynakları,
• Öğrenme-öğretme süreçlerine yönelik etkinlikler, gerekiyorsa
güvenlik önlemleri, deney ve gözlemi,
• Konunun işleneceği sınıftaki öğrencilerin bireysel özellikleri ve
farklılıklarının öğretim sürecinde göz önünde bulundurma,
• İhtiyaçlarını belirleme ve öğrenme-öğretme yaşantılarında
değerlendirme süreci,
• Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirmeye yönelik ölçme
etkinlikleri ve değerlendirme yaklaşımı saptanır( MEB, 2005).
 Ders Planının Uygulanma Aşamaları

Ders planı genel anlamda dört bölümden oluşur;

1. Bölüm: Planın tanıtım bölümüdür.
2.Bölüm: Dersin islenişi ile ilgili olan esaslar yer
alır. Bu bölümde öncelikle dersin hedef ve
davranışlar ( kazanımları ) yazılır
3. Bölüm: Ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin
planlandığı bölümdür.
4. Bölüm: Dersin tamamlanmasından sonra
doldurulabilecek bir bölümdür.
 Bir Dersin İşleniş Aşamaları
• Dikkati çekme
• Güdüleme – İstekli Kılma ( Motivasyon )
• Gözden geçirme ( Hedeften haberdar etme
• Geçiş
• Uygulama (Geliştirme Bölümü)
• Sonuç Etkinlikleri
• Kapanış:
• Ölçme Değerlendirme:
 Gezi-Gözlem Planı
• Gezi-gözlem amacıyla bazen dersler sınıf
dışında işlenebilir ya da sınıfta işlenen dersin
pekiştirilmesi amacıyla gezi-gözlem inceleme
mak­sadıyla sınıf dışında etkinlikler düzenlemek
gerekebilir. Bu durumda ders planı yanında
gezi-gözlem planı da yapılmalıdır. Burada
yapılacak gezinin amacı, öğrencilerin
yapacakları işlemler, aşamalar halinde bir ders
planı mantığı içinde düzenlenebilir.
 Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP)
• 2916 Sayılı Özel Eğitime muhtaç çocuklar kanunu; özel eğitimin
genel eğitimin ayrılmaz bir parçası olduğunu; özel eğitim
hizmetlerinin çocukların özür ve özellikleri dikkate alınarak,
mümkün olduğu kadar çocuğun yakınına götürülecek biçimde
planlanacağını; durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime
muhtaç çocukların, normal çocukların eğitimleri için açılmış
olan okul ve eğitim kurumlarında, normal akranları arasında
eğitim görmeleri için gerekli tedbirlerin alınacağını; resmi ve
özel ilköğretim kurumlarının, kendi çevrelerindeki özel eğitime
muhtaç çocukları için özel eğitim hizmetlerini sağlamakla
yükümlü olduklarını belirtmektedir.(2916 sayılı Özel Eğitime
Muhtaç Çocuklar Kanunu ve Özel Eğitim Ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğünün 11.08.1999 tarih ve 2237 sayılı genelgesi).
• Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilen ve ailesi
tarafından onaylanan bireyselleştirilmiş eğitim programı;
bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri
doğrultusunda hazırlanan ve hedeflenen amaçlarda
verilecek destek eğitim hizmetlerini içeren özel eğitim
programıdır.
• BEP ,Bir özel eğitim programıdır. Özel eğitim gerektiren
birey için geliştirilmiş ve ailesi tarafından onaylanmış bu
program; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri
doğrultusunda hazırlanmıştır ve hedeflenen amaçlarda
verilecek destek eğitim hizmetlerini içerir.
• Özel eğitim gerektiren öğrencinin, normal sınıf
düzeyinde belirlenmiş beklentilerinden farklı olarak
belirlenen bir süre içinde öğrenme beklentilerinin,
ihtiyaçlarının, ilgilerinin ve performansının bir özetidir.
 Sosyal Etkinlikler Çalışma Planı
• Resmî, özel ilköğretim ve ortaöğretim okul,
kurumlarında ders programlarının yanında öğrencide
güven ve sorumluluk duygusu geliştirmeye, yeni ilgi
alanları oluşturmaya ve beceriler kazandırmaya yönelik
bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif alanlarda
öğrenci kulüpleri oluşturulur (MEB , Şubat 2005 / 2569 ).
Oluşturulan bu klüplerde öğretmenlerde görev alırlar.
Öğretmenler bu klüplerin çalışmalarına rehberlik,
danışmanlık ve gözetim görevini yapmak üzere katılırlar.
• Öğrenci kulübü çalışmaları kapsamında yapılacak toplum
hizmeti çalışmaları da kulüp çalışmaları kapsamında
hazırlanacak Sosyal Etkinlikler Yıllık Çalışma Planı veya
Sosyal Etkinlikler Proje Öneri Formunda belirtilir, gerekli
onaylar alındıktan sonra uygulamaya konur.