მიკროეკონომიკის

პრინციპები

მონოპოლისტური კონკურენცია
1
 2 მონოპოლისტური კონკურენცია

 არასრული კონკურენცია ისეთი საბაზრო

სტრუქტურაა, რომელიც სრულ კონკურენციასა
და წმინდა მონოპოლიას შორის მდებარეობს.

 მონოპოლისტური კონკურენცია არის არასრული

კონკურენციის საბაზრო სტრუქტურა, რომელსაც
აქვს როგორც კონკურენციის, ასევე მონოპოლიის
რამოდენიმე თვისება.
 საბაზრო სტრუქტურის ოთხი ტიპი
3

ფირმების რაოდენობა?

ბევრი
ფირმა

პროდუქტის ტიპი?

ერთი რამდენიმე პროდუქციის ერთნაირი

ფირმა ფირმა დიფერენციაცია პროდუქცია

მონოპოლისტური სრულყოფილი
მონოპოლია ოლოგოპოლია კონკურენცია კონკურენცია
(თავი15) (თავი 16) (თავი 17) (თავი 14)

• ონკანის წყალი • ტენისის ბურთები • ნოველები • ხორბალი

• საკაბელო ტვ • ნედლი ნავთობი • ფილმები • რძე

Copyright © 2004 South-Western

 4 მონოპოლისტური კონკურენცია

 მონოპოლისტური კონკურენციის თვისებები

 ბევრი გამყიდველი

 პროდუქციის დიფერენციაცია

 ბაზარზე თავისუფალი შესვლა და გამოსვლა

 5 მონოპოლისტური კონკურენცია

 ბევრი გამყიდველი
 ბევრი ფირმა იბრძვის ერთი და იმავე მომხმარებელთა ჯგუფისთვის
 პროდუქტების მაგალითი მოიცავს: წიგნებს, CD-ს, ფილმებს, კომპიუტერულ
თამაშებს, რესტორნებს, მუსიკის გაკვეთილებს, ნამცხვრებს, ავეჯს, ა.შ.
 6 მონოპოლისტური კონკურენცია

 პროდუქტის დიფერენციაცია

 თითოეული ფირმა აწარმოებს პროდუქტს, რომელიც

ცოტათი მაინც განსხვავდება სხვა ფირმების
პროდუქტებისგან

 ფირმები ფასის მიმღების პოზიციის ნაცვლად დგანან

კლებადი მოთხოვნის მრუდის წინაშე
7 მონოპოლისტური კონკურენცია

• ბაზარზე თავისუფალი შესვლა და გამოსვლა.

• ფირმებს ბაზარზე შესვლა და გამოსვლა შეზღუდვების გარეშე

შეუძლიათ.

• ფირმების რაოდენობა ბაზარზე იცვლება სანამ ეკონომიკური

მოგება ნულს არ გაუტოლდება.
8 კონკურენცია დიფერენცირებული საქონლის პირობებში

• მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმა

მოკლევადიან პერიოდში

• მოკლევადიანი ეკონომიკური მოგება

სტიმულს აძლევს ფირმებს შევიდნენ
ბაზარზე. ეს პროცესი:

• ზრდის შეთავაზებული პროდუქტების

რაოდენობას.

• ამცირებს მოთხოვნას ფირმებისთვის,

რომელიც უკვე ბაზარზე არიან

• ფირმების მოთხოვნის მრუდი

ინაცვლებს მარცხნივ

• მოთხოვნა ფირმების პროდუქტზე

იკლებს და მათი მოგება მცირდება.
ფიგურა 1 - მონოპოლისტური კონკურენცია მოკლევადიან პერიოდში

9
(a) ფირმა იღებს მოგებას

ფასი

MC

ATC

ფასი
საშუალო
მთლიანი
დანახარჯი მოგება მოთხოვნა

MR

0 მაქსიმალური მოგების რაოდენობა

შესაბამისი რაოდენობა

Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

10 კონკურენცია დიფერენცირებული საქონლის პირობებში

• მონოპოლისტურად კონკურენტული ფირმა მოკლევადიან პერიოდში

• მოკლევადიანი ეკონომიკური დანკარგები სტიმულს აძლევს ფირმას გავიდეს

ბაზრიდან. ეს პროცესი:

• ამცირებს შეთავაზებული პროდუქტების რაოდენობას.

• ზრდის მოთხოვნას დარჩენილი ფირმებისთვის.

• გადაადგილებს დარჩენილი ფირმების მოთხოვნის მრუდს მარჯვნივ

• ზრდის დარჩენილი ფირმების მოგებას.

ფიგურა 1- მონოპოლისტური კონკურენცია მოკლევადიან პერიოდში

11
(b) ფირმა განიცდის დანაკარგებს

ფასი

MC
ATC
დანაკარგები

საშუალო
მთლიანი
დანახარჯი
ფასი

MR Demand

0 რაოდენობა
მინიმალური დანაკარგის
შესაბამისი რაოდენობა
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
12 წონასწორობა გრძელვადიან პერიოდში

 ფირმები განაგრძობენ შესვლას და გამოსვლას მანამ, სანამ

ეკონომიკური მოგება ნულს გაუტოლდება.
ფიგურა 2 - მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმა გრძელვადიან პერიოდში

13
ფასი

MC
ATC

P = ATC

მოთხოვნა
MR
0
მაქსიმალური მოგების რაოდენობა
შესაბამისი რაოდენობა

Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

 14 წონასწორობა გრძელვადიან პერიოდში

• ორი მახასიათებელი
• აქაც, ისევე, როგორც მონოპოლიურ ბაზარზე, ფასი ზღვრულ დანახარჯზე
მეტია.

• მოგების მაქსიმიზაცია მოითხოვს ზღვრული შემოსავლისა

და ზღვრული დანახარჯის ტოლობას
• კლებადი მოთხოვნის მრუდის გამო ზღვრული შემოსავალი ფასზე
ნაკლებია
• აქაც, ისევე როგორც კონკურენტულ ბაზარზე, ფასი საშუალო მთლიანი
დანახარჯის ტოლია.

• თავისუფალი შესვლა და გასვლა აგდებს ეკონომიკურ

მოგებას ნულამდე
15 მონოპოლისტური VS სრულყოფილი კონკურენცია

 განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია ორი განსხვავება მონოპოლისტურ

და სრულყოფილ კონკურენციას შორის: ჭარბი სიმძლავრე და დანამატი
ზღვრულ დანახარჯზე
16 მონოპოლისტური VS სრულყოფილი კონკურენცია

• ჭარბი სიმძლავრე
• სრული კონკურენციის პირობებში ჭარბი სიმძლავრე არ არსებობს
გრძელვადიან პერიოდში

• თავისუფალი შესვლის შედეგად კონკურენტული ფირმები აწარმოებენ

წერტილზე, სადაც საშუალო მთლიანი დანახარჯი
მინიმალიზირებულია. ეს ფირმის ეფექტიანი მასშტაბია.

• მონოპოლისტური კონკურენციის პირობებში ჭარბი სიმძლავრე არსებობს

გრძელვადიან პერიოდში

• მონოპოლისტურ კონკურენციაში, წარმოებული საქონლის რაოდენობა

ნაკლებია სრულყოფილი კონკურენციის ეფექტიან მასშტაბზე.
17 ფიგურა 3 - მონოპოლისტური VS სრულყოფილი კონკურენცია

(a) მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმა (b) სრულყოფილად კონკურენტული ფირმა

ფასი Price

MC MC
ATC ATC

P
P = MC P = MR
(მოთხოვნის
მრუდი)

MR მოთხოვნა

0 წარმოებულიეფექტიანი რაოდენობა 0 წარმოებული რაოდენობა=რაოდენობა

საქონლის მასშტაბი ეფექტიანი მასშტაბი
რაოდენობა

Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

18 მონოპოლისტური VS სრული კონკურენცია

 დანამატი ზღვრულ დანახარჯებზე

 კონკურენტული ფირმისთვის ფასი ზღვრული დანახარჯის ტოლია

 მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმისთვის ფასი მეტია ზღვრულ

დანახარჯზე.

 იმის გამო, რომ ფასი მეტია ზღვრულ დანახარჯზე, დამატებით

გაყიდული ერთეული დადგენილი ფასისთვის ნიშნავს უფრო მეტ
მოგებას მონოპოსტური კონკურენციის ფირმისთვის
 ფიგურა 3 - მონოპოლისტური VS სრულყოფილი კონკურენცია

19

(a) მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმა (b) სრულყოფილი კონკურენციის ფირმა

ფასი ფასი

MC MC
ATC ATC
დანამატი

P
P = MC P = MR
(მოთხოვნის
ზღვრული მრუდი)
დანახარჯი
MR მოთხოვნა

0 წარმოებული საქონლის რაოდენობა 0 წარმოებული რაოდენობა

რაოდენობა საქონლის
რაოდენობა

Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

 ფიგურა 3 - მონოპოლისტური VS სრულყოფილი კონკურენცია

20

(a) მონოპოლისტური კონკურენციის ფირმა (b) სრულყოფილი კონკურენციის ფირმა

ფასი ფას
ი
MC MC
ATC ATC
დანამატი

P
P = MC P = MR
(მოთხოვნის
ზღვრული მრუდი)

დანახარჯი MR მოთხოვნა

0 წარმოებული ეფექტური მასშტაბირაოდენობა 0 წარმოებული რაოდენობა=რაოდენობა

რაოდენობა ეფექტური მასშტაბი

ჭარბი
სიმძლავრე

Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

21 მონოპოლისტური კონკურენცია და საზოგადოების კეთილდღეობა

• მონოპოლისტურ კონკურენციას არ გააჩნია

სრულყოფილი კონკურენციის ყველა სასურველი
თვისება

• მონოპოლისტური კონკურენციის ბაზარს თან

ახლავს მონოპოლიური ფასდადებისთვის
დამახასიათებელი საერთო დანაკარგი, რომელიც
გამოწვეულია ფასის დანამატის შედეგად ზღვრულ
დანახარჯებზე

• ადმინისტრაციული ტვირთი იმ ფირმების ფასების

გაკონტროლების, რომლებიც დიფერენცირებულ
პროდუქტს აწარმოებენ იქნებოდა ძალიან რთული.
22 მონოპოლისტური კონკურენცია და საზოგადოების კეთილდღეობა

 კიდევ ერთი რამ, რაშიც შეიძლება მონოპოლისტური კონკურენციის

სოციალური არაეფექტიანობა გამოჩნეს, ისაა, რომ ამ ბაზარზე მოქმედი
ფირმების რაოდენობა სულაც არ არის “იდეალური”. ანუ ბაზარზე
შესაძლოა ფუნქციონირებდეს ძალიან ბევრი ან ცოტა ფირმა.
23 მონოპოლისტური კონკურენცია და საზოგადოების კეთილდღეობა

 ბაზარზე ფირმის შესლვა ორ გარეგან ეფექტს მოიცავს:

 პროდუქციის მრავალფეროვნების გარეგანი ეფექტი

 ბიზნესის შეზღუდვის გარეგანი ეფექტი

24 მონოპოლისტური კონკურენცია და საზოგადოების კეთილდღეობა

• პროდუქტის მრავალფეროვნების გარეგანი ეფექტი:

• ვინაიდან მომხმარებლები ბაზარზე ახალი პროდუქტის

გამოჩენით გარკვეულ სამომხმარებლო დანაზოგს იღებენ,
ბაზარზე შესვლა დადებით გარეგან ეფექტს იწვევს

• ბიზნესის შეზღუდვის გარეგანი ეფექტი:

• ვინაიდან ბაზარზე ახალი ფირმის შესვლის შედეგად სხვა

ფირმები კარგავენ მომხმარებლებსა და მოგებას, ბაზარზე
შესვლა უარყოფით გარეგან ეფექტს იწვევს
 25 რეკლამა

 როდესაც ფირმები დიფერენცირებულ პროდუქტებს

ყიდიან და აწესებენ ფასს ზღვრულ დანახარჯზე მაღლა,
თითოეულ ფირმას აქვს სტიმული რეკლამირების
იმიტომ, რომ მოიზიდოს უფრო მეტი მყიდველი მისი
განსაკუთრებული პროდუქტისთვის

 ფირმები, რომლებიც ყიდიან დიფერენცირებულ

სამომხმარებლო საქონელს ჩვეულებრივ ხარჯავენ
შემოსავლის 10-20%_ს რეკლამირებაზე
26 რეკლამის კრიტიკა

 ფირმები რეკლამას აწარმოებენ ადამიანთა გემოვნების მანიპულირების

მიზნით

 რეკლამა კონკურენციას აბრკოლებს. ხშირად რეკლამა საქონელს სხვა

საქონლისაგან უფრო განსხვავებულად წარმოაჩენს, ვიდრე
სინამდვილეშია
27 რეკლამის მხარდაჭერა

• ფირმები რეკლამას იმისთვის იყენებენ, რათა

მომხმარებელს ინფორმაცია მიაწოდონ საკუთარი
საქონლის შესახებ.

• რეკლამა ავალდებულებს კონპანიებს და ფირმებს

შეინარჩუნონ თავიანთი პროდუქტის ხარისხი.

• რეკლამა ხელს უწყობს კონკურენციას,

მომხმარებლისთვის ფასების და პროდუქტების
შესახებ სრული ინფორმაციის მიწოდებით

• ფირმის სურვილი რომ დახარჯოს ფული

რეკლამირებაზე, შეიძლება იყოს სიგნალი
მომხმარებლისთვის პროდუქტის ხარისხზე,
რომელსაც მას სთავაზობენ
28 ლიტერატურა

წასაკითხი ლიტერატურა გრეგორი

მენქიუ, 2008

გვ: 355- 369

სავარჯიშოები 1 – 9: გვ 369 - 370