‫د الوهیت توحید‬

‫اله په لغت کې معبود ته وایي معنا دا چې هللا (ج) هغه ذات دی چې د‬

‫بندګې مستحق دی او ټول عبادتونه هغه پوری خاص دی‪ ،‬او حاکم‬
‫اعلی یعنی حاکم تشریعی او تکوینی صرف هللا ج دی او همدا رنګ‬
‫بشپړ وامکن دی‪ ،‬هللا ج فرمایې‪:‬‬
‫(ُقِل الَّلُهَّم َم اِلَك اْلُم ْلِك ُتْؤ ِتي اْلُم ْلَك َم ْن َتَش اُء َو َتْنِز ُع اْلُم ْلَك ِمَّم ْن َتَش اُء َو ُتِع ُّز‬
‫َم ْن َتَش اُء َو ُتِذ ُّل َم ْن َتَش اُء ِبَيِد َك اْلَخ ْيُر ِإَّنَك َع َلى ُك ِّل َش ْي ٍء َقِد يٌر )‬
‫او همدا دالاله اال هللا معنی ده چي نشته معبود برحق غیر دهللا نه‪ ،‬معنا‬
‫داچې دهللا پرته بل دعبات وړ‪ ،‬خالق‪ ،‬مدبر‪ ،‬مشکل کشا او قانون‬
‫جوړونکی او مطلق حاکم نشته‪.‬‬
‫د کلمې ارکان او شرطونه‬
‫اول رکن الاله االهللا دویم رکن محمد رسول هللا‬
‫د کلمی شرطونه ‪:‬‬
‫اول شرط‪ :‬علم او پوهه‬
‫دویم شرط‪ :‬اخالص‬
‫دریم شرط‪ :‬صدق‬
‫څلورم شرط‪:‬قبلول‬
‫پنځم شرط‪ :‬انقیاد‬
‫شپږم شرط‪ :‬کفربالطاغوت‬
‫اوم شرط‪ :‬استقامت‬
‫اتم شرط‪ :‬یقین‬
‫د کلمې نومونه‬
‫کلمة الطیبة‬
‫کلمة التوحید‬
‫کلمة االخالص‬
‫کلمة النور‬
‫کلمة االحسان‬
‫کلمة العدل‬
‫کلمة الحق‬
‫القول الطیب‬
‫د الوهیت ارکان‬
‫الوهیت دری رکنه لری‪:‬‬
‫اول معبود یااله‬
‫دویم عابد یا مالوه‬
‫دریېم عبادت‬
‫دعبادت ډولونه‬
‫الف‪ :‬تسخیری‬
‫با ‪ :‬اختیاری‬
‫د اختیاری عبادت ډولونه‬
‫بدنی‬
‫مالی‬
‫دعبادت دقبولیت شرطونه‬
‫االیمان باهلل ورسله‬
‫ان یکون وفق الشرع االسالمی‬
‫ان یکون المقصود به مرضاة هللا وطاعته‪.‬‬
‫د توحید الوهیت غوښتنی‬
‫‪ -۱‬دهللا ج سره د زړه نه محبت‬
‫‪ -۲‬دهللا ج نه ویره اوخوف‬
‫‪ -۳‬په هللا ج توکل‬
‫‪ -۴‬د هللا ج نه امید ساتل‬
‫‪ -۵‬د هللا ج په نوم نظرونه او منښتې کول‪.‬‬
 ‫دهللا ج اسماء او صفات‬
‫د توحید دریم قسم ‪ :‬دهللا ج د نومونو او صفاتو توحید دی مؤمن‬
‫باید په دی کلکه او مظبوطه عقیده ولری چې هللا ج ټول نومونه او‬
‫صفات حق دي کوم چې هللا ج ته په قران او حدیث نبوی کې ثابت‬
‫دي‪.‬‬
‫او مؤمنانو لپاره الزمه ده چې دهللا ج صفات پرته له تاویل‪،‬‬
‫تعطیل‪ ،‬تمثیل‪ ،‬تشبیه او تکییف څخه ومنی او ایمان پری راوړی‪.‬‬
‫خکه هللا ج فرمایې (َلْيَس َك ِم ْثِلِه َش ْي ٌء َو ُهَو الَّس ِم يُع اْلَبِص يُر )‬
‫ژباړه ‪ :‬دهغه په شان هیڅ شی نشته او هغه ښه اوریدونکې او ښه‬
‫لیدونکی دی‪.‬‬
 ‫تاویل تعطیل تشبیه تکییف‬
‫تاویل‪ :‬دیته وایې‪ :‬چې یو صفت د هللا داسي معنی کړی شې چه د حدیث‬
‫او د تفسیر د سلف صالحینو نه خالف وی او د معنی راجحی نه معنی‬
‫مرجوح ته واړه ول شې لکه د (استوی) معنی په غلبې سره یا د ید معنی‬
‫په قدرت سره‪.‬‬
‫تعطیل‪ :‬دیته وایې‪ :‬چې یو صفت دهللا تعالی د حقیقی معنی او مفهوم نه‬
‫معطل کړی شی او غیری حقیقی معنی ورکړی لکه پورته مثالونه‪.‬‬
‫تشبیه‪ :‬دیته وایې‪ :‬چې د خالق صفتونه د مخلوق صفاتو په شان وګڼې‪.‬‬
‫تکییف‪ :‬دیته وایې‪ :‬چې د هللا ج د صفت یوحالت په ذهن کې برابر کړی‪.‬‬
 ‫دهللا ج په نومونواو صفاتوکې یو څو قاعدی‬
‫اوله قاعده ‪ -‬دهللا ج ټول نومونه حسنی او توقیفی دی‪:‬‬
‫په دې معنی چی یو خو په ټولو کې کمال پروت دی او بل په وحی‬
‫سره ثابت دي‪ ،‬لکه (الحی) چې دا د هللا ج صفت دی چې په وحی‬
‫سره ثابت او حسن پکی پروت دی چې هغه مطلقی ژوندی نه بلکی‬
‫دا سی ژوند چې مخکې پری عدم او وروسته پری زوال نه راځی‪.‬‬
‫دا رنګه علم‪ :‬چې شامل دی علم کامل ته چې نه پری جهل را غلی‬
‫او نه پری نسیان راځی او دا سی نور‪.‬‬
‫دویمه قاعده ‪ -‬دهللا ج نومونه هم نمونه دی او هم صفات لکه العلیم‪،‬‬
‫السمیع او البصیرشو‪.‬‬
 ‫ادامه‬
‫دریمه قاعده‪ :‬د هللا ج نومونه یوعدد معین پوری منحصر نه دی لکه‬
‫خلک وایې چې (‪ )۹۹‬نومونه دی‪.‬‬
‫څلورمه قاعده‪ :‬د هللا ج نومونواو صفتونو کې الحاد(کوګوالی) نه کول‪،‬‬
‫په دی معنا چې د هللا په نومونوکې‪:‬‬
‫‪ ‬تاویل‪ ،‬تعطیل‪ ،‬تمثیل‪ ،‬تشبیه او تکییف نه کول‪:‬‬
‫‪ ‬هللا ج ته داسی داسی نوم او صفت ورکول چې قران او سنت کې نه‬
‫وی لکه (اب) او داسی نور‪.‬‬
‫پنځمه قاعده‪ :‬دهللا ج صفتونه دهللا د نومونو نه زیات دی هللا ج فرمایې‪:‬‬
‫ُقْل َلْو َك اَن اْلَبْح ُر ِم َد اًد ا ِلَك ِلَم اِت َر ِّبي َلَنِفَد اْلَبْح ُر َقْبَل َأْن َتْنَفَد َك ِلَم اُت َر ِّبي‬
‫َو َلْو ِج ْئَنا ِبِم ْثِلِه َم َد ًد ا (‪)109‬‬
 ‫دهللا ج د صفاتو ډولونه‬
‫دهللا ج صفتونه په دوه ډوله دی ثبوتی او سلبی‪:‬‬
‫ثبوتی هغه صفتونه دی چې هللا ج د ځان لپاره ثابت کړی لکه علم ‪ ،‬قدرت ‪،‬‬
‫حیات ‪ ،‬سمع او بصر‪.‬‬
‫سلبی صفتونه‪ :‬چې هللا ج د ځانه سلب کړی لکه مرګ ‪ ،‬خوب او ستړیوالی‪.‬‬
‫دالیل‪:‬‬
‫هللا ج باندی مرګ نه راځی ځکه حدیث کې دا الفاظ راغلی (هللا الذي يحيي ويميت‬
‫وهو حي اليموت)‬
‫دا رنګه هللا ج فرمایلې(ُهَّللا اَل ِإَلَه ِإاَّل ُهَو اْلَحُّي اْلَقُّيوُم اَل َتْأُخ ُذ ُه ِس َنٌة َو اَل َنْو ٌم َلُه َم ا ِفي‬
‫الَّس َم اَو اِت َو َم ا ِفي اَأْلْر ِض َم ْن َذ ا اَّلِذ ي َيْش َفُع ِع ْنَد ُه ِإاَّل ِبِإْذ ِنِه َيْع َلُم َم ا َبْيَن َأْيِد يِهْم َو َم ا‬
‫َخ ْلَفُهْم َو اَل ُيِح يُطوَن ِبَش ْي ٍء ِم ْن ِع ْلِمِه ِإاَّل ِبَم ا َش اَء َو ِسَع ُك ْر ِس ُّيُه الَّس َم اَو اِت َو اَأْلْر َض‬
‫َو اَل َيُئوُد ُه ِح ْفُظُهَم ا َو ُهَو اْلَعِلُّي اْلَعِظ يُم (‪)255‬‬
 ‫ثبوتی صفتونه‬
‫ثبوتی بیا په دوه ډول دی ‪ :‬یو ذاتی صفتونه دي او بل فعلی‬
‫صفتونه‪.‬‬
‫ذاتی‪:‬هغه صفتونه ته وایې چې هللا ج د ذات څخه نه جدا کیږی‬
‫او یا ددی په ضد نه موصوف کیږی لکه ‪ :‬علم‪ ،‬حیات‪،‬قدرت‬
‫سمع‪ ،‬بصر‪ ،‬وجه ‪ ،‬عینان ‪ ،‬یدان‪ ،‬کالم اوداسی نور‪.‬‬
‫فعلی‪:‬هغه صفتونه ته وایې چې د هللا ج تر مشیت‪ ،‬تخلیق ‪،‬‬
‫ترزیق‪ ،‬احیاء ‪ ،‬اعزاز‪ ،‬استوی علی العرش‪ ،‬نزول الی السماء‪،‬‬
‫او تللوراتلو پوری اړیکه نسی او یا هللا ج د دې په ضد مو‬
‫صوف کیږی ‪.‬‬
 ‫ایمان بالمالئکه‬
‫په مالئکو ایمان ‪:‬‬
‫په مالئکو ایمان د ایمان د ارکانو څخه یو رکن دی او که چا ددوی د وجود څخه‬
‫انکار وکړو هغه کافردی ځکه هللا ج فرمایې‬
‫اول د مالئکو پیژندنه ‪:‬‬
‫د مالئکو لغوی تعریف‪ :‬مالئکه جمع د ملک ده او دا مشتق دی دالوکة نه چې‬
‫معنی ده رسالت ‪ .‬او په قوت سره نولو په معنی هم راځی‪.‬‬
‫اوپه اصطالح کې المالئکة اجسام علویة لطیفة اعطیت قدرة علی التشکل باشکال‬
‫مختلفة مسکنها السموات‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬مالئکی باریک ( نه لیدونکې) اچت جسمونه دی چې به دی ورته قدرت‬
‫ورکړی شوی چې ځان به مختلفو شکلونو سره بد لولی شوی چې اکثریې په‬
‫اسمانونو کې اوسیګی‪.‬‬
 ‫د مالئکو خلقت‬
‫• مالئکي هللا ج د نور نه پیدا کړی او پیریان یې داور څخه او‬
‫انسانان یې د خټی څخه پیدا کړی‪.‬‬
‫• د مالئکو تعداد‬
‫د مالئکو شمیر یو هللا ته معلوم دی يو حدیث کې را غلی چې د‬
‫بیت هللا په برابر په اسمان کې یو بل بیت هللا دی چې دهغی نه‬
‫مالئکې طواف کوی او په یوه ورځ کې (‪ )۷۰۰۰۰‬مالئکی‬
‫دهغی نه طواف کوی او ترقیامته هغوی ته بیا نوبت نه راځی او‬
‫یو روایت کی دا هم راځی چې د باران د هر څاڅکي سره یو‬
‫ملک را کوزیږی‪.‬‬
 ‫د مالئکو صفات‬
‫خوراک او څښاک نه کوي‪.‬‬ ‫•‬
‫خوب نه کوي‪.‬‬ ‫•‬
‫په خپلو منځونوکې ودونه نه کوي‪.‬‬ ‫•‬
‫له هر ډول حیوانی شهوتونو څخه پاک دي‪.‬‬ ‫•‬
‫نارینه او ښځینه نه لري‪.‬‬ ‫•‬
‫له هر ډول ګناهونواو خطاګانوڅخه منزه دي‪.‬‬ ‫•‬
‫له مادی څیزنوڅخه پیدا شوی نه دي‪.‬‬ ‫•‬
‫تولد او تناسل نه لري‪.‬‬ ‫•‬
‫په خپلو کارونوکې امین دی یعنی نقصان اوزیاتیاپه کې نه کوي‬ ‫•‬
‫دامتحان لپاره نه دی پیدا شوي‪.‬‬ ‫•‬
 ‫د مالئکوخاصي او عامي دندي‬
‫• د مالئکوخاصي دندي‪:‬‬
‫‪ ‬جنت او جهنم ته د انسانانواو پیریانو ارواح وړل‪.‬‬
‫‪ ‬جنت او جهنم ساتل او چوکی داری کول‪.‬‬
‫‪ ‬په شپیلۍ کې پوکي کول‪.‬‬
‫‪ ‬په قبر کې پوښتنې کول چې دا کارد نکیر اومنکر دی‪.‬‬
‫ادامه‬
‫د مالئکوعامي دندي‪:‬‬ ‫•‬
‫عبادت کول‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دلمر په تدبیر مقرریدل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دسپوږمۍ په تدبیر مقرریدل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫پروریځومقرریدل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په غرونومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په ستورومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په غرونومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په باران کولومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په باد را وستلومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د ارزاقو په وشلو مقرې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫د اعمالو په لیکلومقررې دل‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دارواحو په قبض کولو مکلف دي‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫په قران کریم کې د بعضو مالئکو نومونه‬
‫لومړی‪ :‬جبریل (علیه السالم) چې د ته هللا ج د وحی راوړلو او عذابونو دنده سپارلی ده‪.‬‬
‫قران کریم کې دا په اوه(‪ )۷‬نو مونوسره یاد شوی چې عبارت دی له‪:‬‬
‫‪ )1‬رسول‬
‫‪ )2‬کریم‬
‫‪ )3‬ذی قوة‬
‫‪ )4‬مکین‬
‫‪ )5‬مطاع‬
‫‪ )6‬امین‬
‫‪ )7‬روح القدس‬
‫دوهم مکائل‪ :‬چې د ته هللا ج د بارانونو دنده سپارلی ده‪.‬‬
‫دریم اسرافیل‪ :‬چې دته هللا ج دقیامت د ورځی دشپلی وهلودنده سپارلی ده‪.‬‬
‫دریم عزرائیل‪ :‬چې د ته قران کریم کې ملک الموت ویلی شوی‪.‬‬
 ‫پرمسلمانانو د مالئکو حقوق‬
‫د هغوی په وجود اقرار کول‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫په هغه مالئکو چې نومونه یی مونږ ته معلوم دی تفصیلی ایمان او په‬ ‫‪.2‬‬
‫نورو اجمالی ایمان درلودل‪.‬‬
‫دهغو په وظایفوایمان درلودل‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫دهغوسره مینه اومحبت کول‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫هغوی پوری ټوکی او مسخری نه کول‪ ،‬لکه یهود یې چې کوی‬ ‫‪.5‬‬
‫هغوی ته کنځل نه کول‪،‬لکه شیعه ګان یې چې کوی‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫هغوی د هللا ج لورګانی نه ګڼل لکه د مکي مشرکانو چې کول ‪.‬‬ ‫‪.7‬‬
‫هغوی ته ته دزنا نسبت نه کول لکه زمونږ جاهل مسلمانان چې کوی او‬ ‫‪.8‬‬
‫هغی ته یې مختلفی قصی جوړی کړی دی‪.‬‬
 ‫د هللا ج په کتابونو ایمان‬
‫• د هللا (ج) په را نازل شوی کتابونو ایمان‪ ،‬د ایمان د ارکانو‬
‫څخه دریم رکن دی‪.‬‬
‫په کتابونو دایمان معنی داده چې پدې کلک باور وکړی شي‬
‫چې دهللا ج داسی کتابونه شته چې هغه یې پر پیغمبرانو نازل‬
‫کړی دی او په دغه کتابونو کې چې څه دی هغه دهللا ج خپلی‬
‫خبری دی او د خلکو لپاره رڼا اوالرښونه ده اوله دی انکار‬
‫کول کفر دی ځکه هللا ج فرمایې‪ (:‬ومن یکفرباهلل‪ ).....‬او ایمان‬
‫راوړل پری فرض عین دی‪.‬‬
 ‫د هللا ج په کتابونو ایمان راوړلو کیفیت‬
‫دهللا ج په کتابونو ایمان په دوه ډوله دی‪:‬یوته ایمان اجمالی اوبل‬
‫ته ایمان تفصیلی وایې‪.‬‬
‫ایمان اجمالی دیته وایې چې صرف دهغوی په وجود اقراراو‬
‫تصدیق وکړی شی پرته له عمل څخه چې دا ایمان په مخکنیو‬
‫کتابونو الزم دی‪.‬‬
‫او ایمان تفصلی دیته وایي چې د اقرار او تصدیق سره سره‬
‫عمل پری هم الزمی دی‪ ،‬چې دا ایمان په قران کریم کیدلی شی‬
‫ځکه هللا ج فرمایې‪ (:‬الذین یؤمنون بما انزل الیک وما انزل من‬
‫قبلک)‪.‬‬
 ‫داسمانی کتابونو شمیر‬
‫اسمانی کتابونه ټول (‪ )۱۰۴‬دی چي (‪ )۱۰۰‬پکې صحیفې او څلور‬
‫پکې غټ کتابونه دی چي تورات‪ ،‬زبور‪ ،‬انجیل او قران کریم دی‪.‬‬
‫اول‪ :‬په (‪ )۱۰۰‬صحیفوکې (‪ )۱۰‬صحیفې په ادم علیه السالم نازلی‬
‫شوي وي‪ ،‬چې اکثره په کې دتوحید مسائل وه‪.‬‬
‫دویم‪ :‬پر شیث علیه السالم (‪ )۵۰‬صحیفې نازلی شوي وي‪.‬‬
‫دریم‪ :‬پر ادریس علیه السالم (‪ )۳۰‬صحیفې نازلی شوي وي‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬پر ابراهیم علیه السالم (‪ )۱۰‬صحیفې نازلی شوي وي‪.‬‬
‫چې په دی ټولو کي دهغه وخت ددین او شریعت مسائل ذکر شوی وو‬
‫او همدغه دهغوی لپاره د هللا تعالی لخوا نازل شوی شریعت و‪.‬‬
 ‫تورات‬
‫تورات عبرانی لفظ دی په معنی د شریعت او وحی سره راځی‪.‬‬
‫په اصطالح د یهودو کې‪ :‬تورات عبارت دی له سفرالتکوین‪،‬‬
‫سفرالخروج‪ ،‬سفرالالویین واالخبار‪ ،‬سفرالعدد اوسفرالتثنیه نه‪.‬‬
‫او په اصطالح دمسلمانانو کې‪ :‬تورات عبارت دی له هغه کتاب‬
‫نه چې هللا (ج) په موسی علیه السالم نازل کړی چې هدایت او‬
‫نور دی لپاره دخلکو او لیکل شوی وو په تختو کې‪.‬‬
 ‫زبور‬
‫زبورهم عبرانی لفظ دی چې په لغت کې د لیکلوپه معني سره‬
‫راځی‪.‬‬
‫په اصطالح کې زبور عبارت دی له هغه کتاب څخه چې هللا‬
‫(ج) په داؤد علیه السالم نازل کړیوو‪ ،‬چې شرعی مسائلو سره‬
‫سره پکې اکثره اذکاراو دعاګانی وی‪.‬‬
‫زبور دتورات له نزول څخه(‪ )۳۰۰‬کاله وروسته نازل شوي‬
‫دی‪ ،‬اود زبور ټول سورتونه(‪ )۱۵۰‬وو‪.‬‬
 ‫انجیل‬
‫انجیل یونانی کلیمه ده په لغت کې د بشارت ( زیری) وضاحت او روښانتیا په معنی‬
‫راځي او په اصطالح کې هغه کتاب ته ویل کیږی چې د هللا ج لخوا نه په عیسی علیه‬
‫السالم نازل شوی‪ ،‬هللا ج وایی(َو َقَّفْيَنا َع َلى آَثاِر ِهم ِبَع يَس ى اْبِن َم ْر َيَم ُم َص ِّد ًقا ِّلَم ا َبْيَن َيَد ْيِه‬
‫ِم َن الَّتْو َر اِة َو آَتْيَناُه اِإل نِج يَل ِفيِه ُهًد ى َو ُنوٌر َو ُم َص ِّد ًقا ِّلَم ا َبْيَن َيَد ْيِه ِم َن الَّتْو َر اِة َو ُهًد ى‬
‫َو َم ْو ِع َظًة ِّلْلُم َّتِقيَن )‪.‬‬
‫نصاراړؤ د خپلوځانونو څخه د عیسی علیه السالم اسمان ته دختلو نه وروسته ګڼ شمیر‬
‫اناجیل ولیکل چې مشهور یی په ال ندی ډول دي‪.‬‬
‫انجیل متی‬
‫انجیل مرقس‬
‫انجیل لوقا‬
‫انجیل یوحنا‬
‫چې هر یو انجیل یو د بل سره په مضامینو او احکامو کې فرق درلودو‪.‬‬
 ‫قران کریم‬
‫قران په لغت کې په دوه معنا ګانو سره استعمال شوی‪.‬‬
‫اول ‪ -‬په معنا دجمع کولو دویم ‪ -‬په معنا د لوستلو‪.‬‬
‫(صلی‬
‫او په اصطالح کي قران ویلی شی(هوالکتاب المنزل علی رسول هللا محمد‬
‫هللا علیه وسلم)‪ ،‬المکتوب فی المصاحف‪،‬المنقول الینا منه نقال متواترا بال شبهة)‪.‬‬
‫دقران کریم مرکزي او اساسی مضامین‪:‬‬
‫• دعقیدی احکام‬
‫• د نفس د تذکی احکام چې دیته علم االخالق وایې‪.‬‬
‫• د مکلف انسان دکړو وړو احکام‪.‬‬
‫چې دا بیا په دوه ډوله دی‬
‫چې یو ته عبادات وایې او بل ته معامالت وایې‬
 ‫ادامه‬
‫په عباداتو سره د فرد تعلق دهللا سره تنظمیږی‪.‬‬ ‫•‬
‫په معمالتو سره د فرد تعلقات دفرد سره او یا دفرد تعلق د دولت سره او یا د‬ ‫•‬
‫دولت تعلق دولت سره تنظمیږی‪ ،‬چي دیته په نوو اصطالح ګانو کې خاص قانون‬
‫اوعام قانون وایې لکه‪:‬‬
‫قانون احوال شخصیه (‪ )۷۰‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫قانون مدنی(‪ )۷۰‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫دقضاء قانون(‪ )۱۳‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫قانون جزا(‪ )۳۰‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫قانون اساسی(‪ )۱۰‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫قانون بین الدول(‪ )۲۵‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
‫قانون اقتصاد(‪ )۱۰‬ایاتونه‬ ‫‪‬‬
 ‫پر انبیاؤ اورسوالنو ایمان‬
‫انبیاء جمع د نبی ده ‪ :‬نبی هغه شخص ته ویلی کیږی چې نوی‬
‫شریعت او یا د پخوانی شریعت تابع وی‪.‬‬
‫او رسول هغه شخص ته ویل کیږی چې نوی شریعت ورکړی‬
‫شوی وی نو رسول خاص دی او نبی عام دی هر رسول نبی دی‬
‫او هر نبی رسول نه دی‪.‬‬
‫انبیاؤ ته د انسانانو اړتیاء او ضرورت‬
‫(َأْن َتُقوُلوا َم ا َج اَء َنا ِم ْن َبِش يٍر َو اَل َنِذ يٍر )‪ُ(.‬رُس اًل ُم َبِّش ِريَن َو ُم ْنِذ ِريَن‬
‫ِلَئاَّل َيُك وَن ِللَّناِس َع َلى ِهَّللا ُح َّج ٌة َبْع َد الُّر ُس ِل َو َك اَن ُهَّللا َع ِزيًز ا َحِكيًم ا)‪.‬‬
 ‫دانبیاؤ او رسوالنو مهمی دندی‬
‫خلک توحید ته رابلل او هرقسم شرک نه منعه کول هللا ج فرمایې‪َ( :‬و َم ا‬
‫َأْر َس ْلَنا ِم ْن َقْبِلَك ِم ْن َر ُسوٍل ِإاَّل ُنوِح ي ِإَلْيِه َأَّنُه اَل ِإَلَه ِإاَّل َأَنا َفاْع ُبُد وِن )‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬مونږ چې له تانه مخكښې هر پېغمبر لېږلى دى هغه ته مونږ‬
‫همدغه وحى كړېده چې له ما څخه پرته بل خداى نشته نو تاسې همدا‬
‫زما بندګي وکړئ‬
‫بل ځاي هللا ج وایې‪َ( :‬و َلَقْد َبَع ْثَنا ِفي ُك ِّل ُأَّم ٍة َر ُس واًل َأِن اْع ُبُد وا َهَّللا‬
‫َو اْج َتِنُبوا الَّطاُغ وَت )‪.‬‬
‫مونږ په هر امت كښې يو پېغمبر ولېإه‪ ،‬او د هغه په وسيله مو ټول‬
‫خبر کړل چې " د هللا بندګي وکړئ او د طاغوت له بندګة نه ځان‬
‫وژغورئ"‬
 ‫مخکنی نبوتونه‬
‫(َو َلَقْد َأْر َس ْلَنا ُرُس اًل ِم ْن َقْبِلَك ِم ْنُهْم َم ْن َقَص ْص َنا َع َلْيَك َو ِم ْنُهْم َم ْن َلْم َنْقُص ْص‬
‫َع َلْيَك )‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬اى پيغمبره ! له تانه مخكښې مونږډېر پېغمبران لېږلي دي چې‬
‫له هغونه دځينو حاالت مونږتاته ويلي دي او دځينو مونه دي درته ويلي ‪.‬‬
‫دهغی نه د پنځه و یشتو انبیاء نومونه (َوَو َهْبَنا َلُه ِإْس َح اَق َو َيْع ُقوَب ُك اًّل‬
‫َهَد ْيَنا َو ُنوًح ا َهَد ْيَنا ِم ْن َقْبُل َو ِم ْن ُذ ِّر َّيِتِه َد اُو وَد َو ُس َلْيَم اَن َو َأُّيوَب َو ُيوُس َف‬
‫َو ُم وَس ى َو َهاُروَن َو َك َذ ِلَك َنْج ِز ي اْلُم ْح ِس ِنيَن ) َو َز َك ِر َّيا َو َيْح َيى َو ِع يَس ى‬
‫َو ِإْلَياَس ُك ٌّل ِم َن الَّصاِلِح يَن )‪َ .‬و ِإْس َم اِع يَل َو اْلَيَسَع َو ُيوُنَس َو ُلوًطا َو ُك اًّل َفَّض ْلَنا‬
‫َع َلى اْلَع اَلِم يَن )‪ .‬باقی ادم‪ ،‬شعیب‪ ،‬صالح‪ ،‬هود‪ ،‬ذوالکفل‪ ،‬ادریس او محمد‬
‫صلی هللا علیه وسلم دی‪.‬‬
 ‫ادامه‬
‫‪ -۱‬ادم (علیه السالم)‪ -۲‬نوح(علیه السالم) ‪ -۳‬ادریس(علیه السالم)‪-۴‬هود‬
‫(علیه‬

‫(علیه السالم)‬
‫السالم)‪ -۵‬صالح(علیه السالم) ‪–۶‬ابراهیم‪(۷‬علیه السالم)‪ِ-‬إْس َم اِع يَل‬
‫‪ -۸‬اْس َح اَق (علیه السالم) ‪ُ -۹‬لوًط (علیه السالم)‪َ -۱۰‬يْع ُقوَب (علیه السالم) ‪-۱۱‬‬
‫یوُس َف (علیه السالم)‪-۱۲‬شعیب(علیه السالم)‪-۱۳‬موَس ى(علیه السالم)‪-۱۴‬‬
‫َهاُروَن (علیه السالم) ‪-۱۵‬اْلَياَس (علیه السالم) ‪َ -۱۶‬د اُو وَد (علیه السالم) ‪-۱۷‬‬
‫ُس َلْيَم اَن (علیه السالم) ‪َ -۱۸‬أُّيوَب ‪(۱۹‬علیه السالم)‪ -‬اْلَيَسَع (علیه السالم) ‪-۲۰‬‬
‫ُيوُنَس (علیه السالم)‪ ۲۱‬ذوالکفل(علیه السالم) ‪َ -۲۲‬ز َك ِر َّيا(علیه السالم) ‪-۲۳‬‬
‫َيْح َيى(علیه السالم) ‪ِ۲۴‬ع يَس ى(علیه السالم) ‪۲۵‬محمد (صلی هللا علیه وسلم) ‪.‬‬
 ‫هغه انبیاء چې اولوالعزم دي‬
‫(علیه السالم)‬
‫‪ -۱‬نوح (علیه السالم) ‪ -۲‬ابراهیم‪( ۳‬علیه السالم) ‪ -‬موسی‬
‫‪ -۴‬عیسی (علیه السالم) ‪ -۵‬محمد (صلی هللا علیه وسلم)‪.‬‬
‫چې دا ټول په الندی ایات کې ذکر شوي‪.‬‬
‫هللا ج وایې‪َ( :‬و ِإْذ َأَخ ْذ َنا ِم َن الَّنِبِّييَن ِم يَثاَقُهْم َو ِم نَك َو ِم ن ُّنوٍح َو ِإْبَر اِهيَم‬
‫َو ُم وَس ى َو ِع يَس ى اْبِن َم ْر َيَم َو َأَخ ْذ َنا ِم ْنُهم ِّم يَثاًقا َغ ِليًظا)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او ( اي پېغمبره ) هغه ژمنه او پېمان په ياد ولره چې‬
‫مونږله ټولو پېغمبرانو څخه اخېستى دى ‪ ،‬له تا څخه هم اوله‬
‫نوح ‪ ،‬ابراهيم ‪ ،‬موسي او عېسی ابن مريم څخه هم ‪ .‬له ټولو نه‬
‫مونږپخه ژمنه اخېستې ده ‪.‬‬
 ‫هغه پیغمبران چې دهغوی ذکر قران کریم کې صراحتا نشته‬

‫(علیه السالم)‬
‫ا‪ -‬یوشع بن نون (علیه السالم) ‪ -۲‬شمویل (علیه السالم) ‪-۳‬حزقیل‬
‫(علیه السالم) ‪.‬‬
‫‪ -۴‬عزیر (علیه السالم) ‪ -۵‬خضر‬
‫هغه اشخاص چې د هغوی په نبوت کې دعلماؤ اختالف دی‪.‬‬
‫(علیه السالم)‬
‫‪ -۱‬لقمان (علیه السالم) ‪ -۲‬ذوالقرنین (علیه السالم) ‪ – ۳‬عمران‬
‫(علیها السالم)‪.‬‬
‫‪ -۴‬مریم‬
‫خو په دیکې راجح قول دادی چې دا ټول اولیا تیر شوی ‪.‬‬
 ‫اول رسول څوک وو‬
‫بعضی علماء وای چې اول رسول ادم علیه السالم وه دلیل یې‪:‬‬
‫(ِإَّن َهَّللا اْص َطَفى َآَد َم َو ُنوًح ا َو َآَل ِإْبَر اِهيَم َو َآَل ِعْمَر اَن َع َلى اْلَع اَلِم يَن‬
‫)‪.‬‬
‫چا بیا ویلې چې اول رسول نوح علیه السالم دی‪ ،‬د دوی دلیل‬
‫حدیث دشفاعت دی( یانوح انت اول رسول ارسله هللا الی اهل‬
‫االرض)‪.‬‬
‫تطبیق ادم اول رسول دی په اعتبار دشریعت سره او نوح اول‬
‫رسول وو په اعتبار د رد شرک سره (َو َقاُلوا اَل َتَذ ُر َّن َآِلَهَتُك ْم َو اَل‬
‫َتَذ ُر َّن َو ًّد ا َو اَل ُس َو اًع ا َو اَل َيُغ وَث َو َيُعوَق َو َنْس ًر ا)‪.‬‬
 ‫د پیغمبرانو د عصمت مسئله‬
‫زمونږ دمسلمانانو عقیده دا ده چي انبیاء قبل النبوة او بعد النبوة د‬
‫صغیره او کبیره ګناهونو نه پاک دی اوهللا ج په ښایسته اخالقو‬
‫او صفاتو ملبس کړی‪ ،‬لکه رښتیا‪،‬امانتداري‪،‬د حق پلټنه‪،‬‬
‫غوښتنه اوداسی نور‪...‬‬
‫د دی وجینه نبی (ص) ته مخکې د نبوت نه مشرکینو به ورته‬
‫امین او صادق ویل او دنبی (ص) په اخالقو د سیرت کتابونه‬
‫ډک دی‪ ،‬هللا ج د نبی (ص) اخالقو په باره کې وایې(َو ِإَّنَك َلَع لى‬
‫ُخ ُلٍق َع ِظ يٍم ) ژباړه‪ :‬اوبېشكه ته دلویواخالقو مرتبه لرې‪.‬‬
‫عائشه (رض) وایې دنبی (ص) اخالق قران کریم وو‪.‬‬
‫د بعضو اصطالح ګانو تشریح‬
‫‪ ‬معجزه‬
‫‪ ‬کرامت‬
‫‪ ‬ارهاص‬
‫‪ ‬استدراج‬
‫‪ ‬اهانت‬
 ‫ادامه‬
‫معجزه‪ :‬په لغت کې دعجزپه معنی ده ‪ ،‬چې دقدرت ضد ده‪.‬‬
‫او په اصطالح کې(المعجزه امرخارق للعادة داع للخیر والسعادة مقرون بدعوی النبوة قصد به‬
‫اظهار صدق من ادعی انه رسول من هللا)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬معجزه ویلی شی‪ :‬دعادت په خالف د یو خیرکارته چې د نبوت دمدعی نه څرګند شي او‬
‫مقصد یې پکې خپل رسالت ثابتول وی‪.‬‬
‫کرامت‪ :‬په لغت کې عزت ویلې شی‪،‬او په اصطالح کې هغه دعادت په خالف د خیرکارونو ته‬
‫ویلی کیږی چې د ولی نه صادرشي‪.‬‬
‫ارهاص‪ :‬په لغت کې مرتبه او منزلت ته ویلې شی‪،‬اوپه اصطالح کې هغه دعادت په خالف د‬
‫خیرکارونو ته ویلی کیږی چې دعامو مؤمنانو نه صادریږی‪.‬‬
‫استدراج‪:‬په لغت کې مهلت ورکولو ته ویل کیږی‪،‬اوپه اصطالح کې هغه دعادت په خالف د‬
‫خیرکارونو ته ویلی کیږی چې دکافراو مشرک نه صادریږی‪.‬‬
‫اهانت‪:‬په لغت کې سپکوالی ته ویل کیږی‪،‬اوپه اصطالح کې هغه دعادت په خالف د‬
‫شرکارونو ته ویلی کیږی چې دکافراو مشرک نه صادریږی‪.‬‬
 ‫د آخرت پر ورځ ایمان‬
‫په اخرت ایمان دایمان د ارکانو څخه پنځم رکن دی او ایمان‬
‫پری فرض عین اومنکر ترینه کافر دی‪.‬‬
‫د آخرت په ورځ دایمان معنی داده‪،‬چې د دنیا د ژوند په ختمیدو‬
‫سره او دهغی نه وروسته یو بل کوراو ژوند ته ورداخلیدو‬
‫باندی عقیده اوباورولرو‪،‬چې هغه په مرګ سره شروع کيږی او‬
‫په جنت او جهنم ختمیږی‪ ،‬چې عبارت دی له حیات برزخی‪،‬‬
‫بیرته راژوندی کیدل‪،‬محشرته را ټولیدل ‪ ،‬حساب‪ ،‬کتاب او په‬
‫اخرکې جنت او جهنم ته داخلیدل‪ ،‬راځو داخرت په دغه مرحلو‬
‫مختصر شانته بحث کوو‪.‬‬
 ‫د قبرازموینه او عذاب‬
‫هر عاقل او بالغ مسلمان لره دا عقیده ساتل اړین دی چې په قبر کې به هر شخص‬
‫نه پوښتني کیږی او روح او جسد دواړو ته به عذاب قبر ورکول کیږی‪.‬‬
‫دعذاب قبر د ثبوت لپاره قرآني او نبوی دالیل‪:‬‬
‫‪- ۱‬هللا ج فرمایې‪(:‬الَّناُر ُيْع َر ُضوَن َع َلْيَها ُغ ُد ًّو ا َو َع ِش ًّيا َو َيْو َم َتُقوُم الَّساَع ُة َأْد ِخ ُلوا آَل‬
‫ِفْر َعْو َن َأَشَّد اْلَع َذ اِب)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د دوزخ اور دى چې هغه ته سهار او ماښام (په عالم برزخ كې) هغوى‬
‫وړاندې كولى شي ‪ ،‬اوكله چې دقيامت ساعت راشي نو امربه وشي چې ّال‬
‫فرعون ډېر سخت عذاب ته ورننباسئ‪.‬‬
‫‪ -۲‬نبی (صلی هللا علیه وسلم)فرمایلي دی‪( :‬ان اهل القبوریعذبون عذابا تسمعه البهائم کلها)‬
‫ژپاړه ‪ :‬یقینا قبر واالوته به په قبرونو کې عذاب ورکولی شي چې دهغی اواز ټول‬
‫حیوانات اوری‪.‬‬
 ‫په عذاب قبرکې د شک کولو حکم‬
‫دعذاب قبرنه انکار کول کفر اوګومراهی ده ځکه دا د مغیباتو‬
‫څخه دي او په مغیباتو ایمان راوړل فرض دی هللا ج‬
‫فرمایې(اَّلِذ يَن ُيْؤ ِم ُنوَن ِباْلَغ ْيِب ) اوبل داچي دا مخکي چې کوم‬
‫آیاتونه او احادیث ذکرشول دا ددي خبری دلیل دی چې عذاب‬
‫قبر شته‪ ،‬ځکه دا قطعی الثبوت هم دی ځکه په ایاتونو ثابت‬
‫دی‪،‬او ظنی الثبوت هم دی چې په احادیثو صحیحوسره ثابت دی‪.‬‬
‫دا عذاب چاته د دنیا په ژوند کې نه ښودل کېږی‪ ،‬ځکه بیا‬
‫انسانانوته آرام اوسکون نه ورځی خوعبرت اخست ترینه په کار‬
‫دی‪.‬‬
 ‫د قبر دعذاب محل او کیفیت‬
‫د قبر عذاب یواځي روح ته دی او که یواځی جسد ته دی او که دواړو ته؟‬
‫ځینی وایې یواځی جسد ته او ځینی وایې یواځی روح ته خو اهل سنت والجماعت علماء وایې دواړوته دی‪،‬‬
‫چې دواړوته وی نو کیفیت به څنګه وی‪ ،‬ایا روح به په جسد کي ننوځی لکه دنیا کې او که نه بل څه کیفیت‬
‫دی؟‬
‫ځواب‪:‬‬
‫‪ -۱‬دا داسی امور دی چې دانسان دعقل نه باالتر دی او دانسان په عقل کې ددی کیفیت نه شی راتلی ځکه‬
‫خو هللا ج ورته َو َلِكن ال َتْش ُعُروَن سره اشاره کړی هللا ج فرمایې‪َ( :‬و َال َتُقوُلوْا ِلَم ْن ُيْقَتُل ِفي َس بيِل ِهّللا َأْم َو اٌت َبْل‬
‫َأْح َياء َو َلِكن ال َتْش ُعُروَن )‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او هغو خلكو ته چې د هللا په الر كښې ووژل شي‪ ،‬مړه مه وائي‪ ،‬داسې خلك خو په حقيقت كښې‬
‫ژوندي دي مګرتاسې د ا شعور نه لرئ چې د هغو پر ژوند خبر شئ‪.‬‬
‫‪ -۲‬اصل خبره دا ده چې د برزخ ژوند د دنیا دژوند نه جدا دی دا سی نه ده لکه د نیا ژوند ځکه که ددنیا ژوند‬
‫ورته ووایو بیا خو ډیر مشکالت منځ ته راځی چې د آیتنو په منځ کې ټکراو دی ځکه هللا ج وايې ‪ِ( :‬إَّنَك َم ِّيٌت‬
‫َو ِإَّنُهم َّم ِّيُتوَن ) او بل داچې ولی میراث تقسیمه وی او ښځه بل ته په نکاح کوی‪.‬‬
‫غوره خبره دا ده چي روح د بدن څخه جدا وی خو تعلق د روح د بدن سره وی لکه د لمرکوره او وړانګی‬
‫شوی‪.‬‬
 ‫دروح تعلق د بدن سره‬
‫دروح تړاو دبدن سره په دری ډوله دی ځکه مونږ دری ډوله‬
‫کورونه لرو‪:‬‬
‫‪ -۱‬دارالدنیا ‪ -۲‬دارالبرزخ(قبر) ‪ -۳‬دارالقرار(آخرت)‪.‬‬
‫په دنیا کي احکام بدن ته راجع وي او روح یې تابع وی‪.‬‬
‫او په دارالبرزخ(قبر) کې احکام روح ته راجع وي او بدن یي‬
‫تابع وی‪.‬‬
‫اودارالقرار(آخرت) کې احکام روح او بدن دواړو ته راجع‬
‫وي‪.‬‬
 ‫روح چې بدن نه جدا شی چيرته وی‬
‫په دیکې دعلماؤ مختلف اقوال دی‪:‬‬
‫‪ -۱‬قول‪ :‬کعب (رضی هللا عنه) وایې چې د مؤمنانو ارواح په (‪ )۷‬اسمان علیین کي وی اود‬
‫کافرانو ارواح په سجین کې یعنی د اوومی ځمکي الندی به وي‪.‬‬
‫‪ - ۲‬قول‪ :‬ارواح د مؤمنانو په جنت کې وی او ارواح دکافرانو په اورکې‪.‬‬
‫‪ – ۳‬قول‪ :‬ارواح د مؤمنانو دجنت په دروازوکې چي دویته یې هوا ‪ ،‬نعمتونه او‬
‫خوراکونه راځی‪.‬‬
‫‪ -۴‬قول‪ :‬امام مالک (رحمه هللا) وایې‪ :‬ارواح د مؤمنانو ازاد پریخودلی شی چیرته چې خوښه‬
‫شی هغی ځای ته ځی‪.‬‬
‫‪ - ۵‬قول‪ :‬ارواح د مؤمنانو د ادم (علیه السالم) په خی طرف کې او ارواح دکافرانو په‬
‫چپ طرف کې وی‪.‬‬
‫‪ - ۶‬ارواح د شهداء په جنت کې وی او ارواح دعامو مؤنانو د قبرونو په شوخوا کې وی‪.‬‬
 ‫د یو سوال ځواب‬
‫سوال‪ :‬یو شخص په قبر کې دفن نه کړی شو هغه ته څرنګه عذاب قبر‬
‫ورکیدی شی؟‬
‫ځواب‪ :‬عذاب قبر اصل کې عذاب برزخ دی‪ ،‬پس هرهغه څوک چې‬
‫مړشی او دی مستحق دعذاب وی ده ته به عذاب قبرنه خپله برخه‬
‫عذاب رسیږی‪ ،‬برابره خبره ده چې دفن شوی وی‪ ،‬اویا مرغانو‬
‫خوړلی وی‪ ،‬او یا سوزیدلی وی حتی چې ایری ګرزیدلی وی او ایری‬
‫باد اولزولی وی‪ ،‬او یا په دار زوړندول شوی وی‪ ،‬او یا په بحرکې‬
‫غرق شوی وی‪ ،‬نو دده روح او بدن ته به هغه عذاب رسیږی کوم چې‬
‫په قبر کی ورته رسیږی‪ .‬او په داسي مسائلو کیبه هللا (جل جالله) او د هللا‬
‫رسول(صلی هللا علیه وسلم) ته رجوع کیږی او دعقل نه به کار نه اخستل کیږی‪.‬‬
 ‫قیامت‬
‫په قیامت با ندی قرانی دالیل‪:‬‬
‫(َيْس َأُلوَنَك َع ِن الَّساَع ِة َأَّياَن ُم ْر َس اَها ُقْل ِإَّنَم ا ِع ْلُم َها ِع ْنَد َر ِّبي اَل ُيَج ِّليَها‬
‫ِلَو ْقِتَها ِإاَّل ُهَو )‪.‬‬
‫دوى له تا څخه د قيامت پوښتنه كوي چې هغه به څه وخت نازلېږي؟‬
‫ووايه " د هغه معلومات زما رب ته دى‪ .‬هماغه به يې په خپل وخت‬
‫راڅرګند كړي‪.‬‬
‫د قیامت نښې‪ :‬هللا وایې‪َ:‬فَهْل َيْنُظُروَن ِإاَّل الَّساَع َة َأْن َتْأِتَيُهْم َبْغ َتًة َفَقْد َج اَء‬
‫َأْش َر اُطَها‪.‬‬
‫نو ّايا دوى فقط د قيامت انتظار باسي چې هغه په ناڅاپي أول ورباندې‬
‫راشي ؟ دهغه عالمات ( نښې نښانې ) خوراغلي دي ‪.‬‬
 ‫کوچنۍ نښې‬
‫د درواغجنو پېغبرانو پید کیدل‪ .‬لکه اسود عنسی‪ ،‬مسیلمة الکذاب‪،‬‬ ‫•‬
‫غالم احمد قادیانی او داسی نور‪.‬‬
‫علم به کم شي‪.‬‬ ‫•‬
‫قتلونه به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د خلکو سره به مالونه او دولت ډېر شي‪.‬‬ ‫•‬
‫پخې ابادۍ به زیاتې شي‪.‬‬ ‫•‬
‫جهل او ناپوهي به زیاته شي‪.‬‬ ‫•‬
‫زنا به عامه شي‪.‬‬ ‫•‬
‫شراب څښل به ډېره شي‪.‬‬ ‫•‬
 ‫د ښځو شمېر به زیات شي اوسړي به کم شي‪.‬‬ ‫•‬
‫امانتونه به ضایع شي‪.‬‬ ‫•‬
‫کله چې صلیبي جنګونه شروع شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د مور او پالر نافرماني به عامه شي‪.‬‬ ‫•‬
‫سندغاړي به زیات شي‪.‬‬ ‫•‬
‫ښځې به بې حجابې شي‪ ،‬په کورونو او بازرونو کې به ښځی عام طور بی حجابه ګرځی‪.‬‬ ‫•‬
‫بغېر د عذر نه به خلک لمونځونه نه کوي‪.‬‬ ‫•‬
‫مالداره خلک به زکات نه ورکوي‪.‬‬ ‫•‬
‫د دولت خزاني به شخصي ملکیت وګرځول شي‪.‬‬ ‫•‬
‫نارینه به زانونه د ښځو سره مشابیه کوی او ښځی به د سړیو دحرکاتو په شان حرکتونه‬ ‫•‬
‫کوی‪.‬‬
‫مسجدونه به په ډېر ښکلي او ښه په ډیزاین جوړ شي خو لمونځونه به په کي نه وی‪.‬‬ ‫•‬
 ‫عام خلک به د تعمرونو په جوړولوکې د یو بل سره سیالی کوی‪.‬‬ ‫•‬
‫د وخت غریب به مالداره شی او مال داره به غریب شی‪.‬‬ ‫•‬
‫د بدو خلکو د شر له وجی به د هغوی عزت کیدیشی‪.‬‬ ‫•‬
‫د نا اهلو خلکو مشري به زیاته شي‪.‬‬ ‫•‬
‫دولتي چارواکي به د وخت عیاش او فحاش خلک وي‪.‬‬ ‫•‬
‫کوم خلک چې په اوزو اومیږو ځرولو اخته وی هغوی به د بیلډنګونوخاوندان شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د مشر احترم او په کشر باندې شفقت به ختم شي‪.‬‬ ‫•‬
‫دروغ ویل به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
‫زلزلې به عامي شي‪.‬‬ ‫•‬
‫خپل منځي جګړې به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
‫سود به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
 ‫صله رحمی قطعه کیدل به زایات شی‪.‬‬ ‫•‬
‫شرم او حیاء به ختمه شی‪.‬‬ ‫•‬
‫فسق او فجور به ډېر شي‪.‬‬ ‫•‬
‫مختلفې فتنې به راښکاره شي‪.‬‬ ‫•‬
‫زمانه او وختونه مختصر او لنډ شي‪.‬‬ ‫•‬
‫کارونه به نشت شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د غنیمت په مال کې به خیانت شروع شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د حرامو مالونو خوړل به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د رشوت اخیستل او ورکول به عام شي‪.‬‬ ‫•‬
 ‫شرم او حیاء به بلکل ختم شي‪.‬‬ ‫•‬
‫ظلم او زورواکي به عامه شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د خلکو ایمانونه به کمزوری شی‪.‬‬ ‫•‬
‫څوک چې د دین کار کوی هغوی پوری به خلک رشخن وهي‪.‬‬ ‫•‬
‫داسی وخت به راشی چې څوک په دین کلک پاتې کیږی لکه داور سکروټی چې په الس کي‬ ‫•‬
‫اخلی‪.‬‬
‫د کفر قبلول به عام او اسان شي‪.‬‬ ‫•‬
‫کنجوسي او بخل به زیات شي‪.‬‬ ‫•‬
‫ګمراه کوونکي رهبران به زیاتې شي‪.‬‬ ‫•‬
‫د جمعي د امامت کولو نه به خلک تېښته کوي‪.‬‬ ‫•‬
‫ریا کارعابدان او صدقه کوونکي به پيدا شي‪.‬‬ ‫•‬
‫ځان وژنه (خود کشی) به عامي شی‪.‬‬ ‫•‬
‫د خلکو د ژوند مقصد په صرف د دنیا مال اومتاع وی‪.‬‬ ‫•‬
‫غټی اولوی نښې‬
 ‫ادامه‬
‫اوله شپیلیۍ‪َ( :‬م ا َيْنُظُروَن ِإاَّل َص ْيَح ًة َو اِح َد ًة َتْأُخ ُذ ُهْم َو ُهْم َيِخ ِّص ُم وَن )‪.‬‬
‫ژباړه ‪ :‬په اصل كښې چې دوى كوم شې ته سترګې په الره دي هغه فقط يوه هيبتناكه چيغه ده چې په‬
‫ناڅاپي حالت كښې به دوی راګير كړي چې دوى به شخړه كوونكي وي‪.‬‬
‫دویمه شپیلیۍ (َو ُنِفَخ ِفي الُّص وِر َفِإَذ ا ُهْم ِم َن اَأْلْج َد اِث ِإَلى َر ِّبِهْم َيْنِس ُلوَن )‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬بيا به يوه شپيلۍ پوكی وشي او په ناڅاپي أول به دوى دخپل رب حضور ته دوړاندې‬
‫كېدولپاره له خپلو قبرونو څخه راووځي‪.‬‬
‫بعث بعدالموت ‪:‬‬
‫په بعث بعد الموت باندی قرانی دالیل‪:‬‬
‫هللا ج وایې ‪َ :‬ز َع َم اَّلِذ يَن َك َفُروا َأْن َلْن ُيْبَع ُثوا ُقْل َبَلى َو َر ِّبي َلُتْبَع ُثَّن ُثَّم َلُتَنَّبُؤَّن ِبَم ا َع ِم ْلُتْم َو َذ ِلَك َع َلى ِهَّللا‬
‫َيِس ير‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬كافرانو له غټې دعوې سره ويلي دي چې هغوى به له مرګه وروسته هيڅكله بيا راپانڅول‬
‫شي ‪ .‬دوى ته ووايه نه‪ ،‬زما په رب قسم ‪ ،‬تاسې به ارومرو راپاڅول شئ ‪ ،‬بيابه ارومرو درته‬
‫وښودله شي چې تاسې ( په دنيا كښې ) څه کړيدي ‪ ،‬او داكار دهللا لپاره أير اسانه دى‪.‬‬