CHÖÔNG 4

LIEÂN KEÁT HOÙA HOÏC VAØ

CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ
 Moät soá khaùi nieäm cô baûn
 Baûn chaát lieân keát: Löïc huùt giöõa caùc
nguyeân töû,coù baûn chaát ñieän giöõa
caùc haït nhaân tích ñieän döông vaø
electron tích ñieän aâm.
 Caùc electron thöïc hieän lieân keát hoùa
hoïc chuû yeáu laø caùc electron nhöõng
phaân lôùp ngoaøi cuøng: ns, np, (n-1)d, (n-
2)f, goïi laø caùc electron hoùa trò.
 Ñoä daøi lieân keát: Khoaûng caùch giöõa
hai haït nhaân cuûa caùc nguyeân töû töông
taùc vôùi nhau. (thöôøng tính baèng A 0).
 Goùc hoùa trò laø goùc taïo thaønh bôûi hai ñoaïn thaúng
töôûng töôïng noái haït nhaân nguyeân töû trung taâm
vôùi haït nhaân hai nguyeân töû lieân keát.
 – Linear : Ñöôøng thaúng
– Trigonal planar: Tam giaùc phaúng (ñeàu)
– Tetrahedral: Töù dieän (ñeàu)
– Trigonal pyramicdal: Hai kim töï thaùp tam giaùc (ñeàu)
– Octahedral: Baùt dieän (ñeàu)
 Naêng löôïng lieân keát: (kcal hay kJ/mol)
laø naêng löôïng caàn tieâu toán ñeå phaù
huûy leân keát.
 Ñoä boäi lieân keát: Laø soá moãi lieân keát
ñöôïc hình thaønh giöõa hai nguyeân töû
trong lieân keát.
– Ví duï: C – C ñoä boäi 1, C C ñoä boäi 3.
 Quy tắc Bát bộ (octet - Lewis và Langmuir)
– “Để có một trạng thái electron ổn định giống khí trơ, các
nguyên tử có khuynh hướng nhận, cho, hay chia sẻ các
electron để tầng ngoài cùng có thể có hoặc góp phần vào
4 cặp electron (bát bộ).”

 Quy tắc bát bộ có những ngoại lệ. Thí dụ như với

hydrogen và helium, số electron tối đa là 2 thay vì
8; với phosphorus (P) số này là 10; với sulfur (S) số
này có thể là 12
 Coù 3 tröôøng hôïp ngoaïi leä cuûa quy taéc octet:
– Phaân töû coù caùc electron ñoäc thaân (ClO2, NO, vaø NO2).
– Phaân töû coù 1 nguyeân töû coù ít hôn 1 octet (BF 3).
– Phaân töû coù 1 nguyeân töû coù nhieàu hôn 1 octet (caùc
nguyeân toá chu kyø 3).
 Caùc loaïi lieân keát hoùa hoïc:

– Lieân keát coäng hoùa trò (Covalent bond) laø

keát quaû cuûa vieäc chia, gheùp electron giöõa caùc
nguyeân töû, thöôøng gaëp giöõa caùc phi kim.
– Lieân keát ion (Ionic bond) laø keát quaû cuûa vieäc
chuyeån electron töø kim loaïi sang phi kim.
– Lieân keát kim loaïi (Metallic bond) löïc huùt giöõa
caùc nguyeân töû kim loaïi tinh khieát vôùi nhau.
– Lieân keát hydro (Hydrogen bond) laø löïc töông
taùc ñaëc bieät (coù theå giöõa caùc löôõng cöïc-
löôõng cöïc) toàn taïi giöõa moät nguyeân toá coù
ñoä aâm ñieän lôùn vaø hydro.
 LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ

 Phöông phaùp Heitler-London (Valence Bond Theory

– VB, hay L-H)
– Do Walter Heitler vaø Fritz London ñöa ra naêm
1927 phaùt trieån treân lyù thuyeát caáu truùc
Lewis. Veà sau Linus Pauling phaùt trieån theâm
thuyeát coäng höôûng vaø lai hoùa (1930).
 Coøn goïi laø phöông phaùp caëp electron.
– Döïa treân cô sôû nghieân cöùu söï hình thaønh
phaân töû H2.

+ +
Hb
Ha
ra2 rb2
ra1 rb2
- -

e1 e2
 Khi ôû xa nhau thì  = a1. b2 (1)
  : Haøm soá soùng phaân töû moâ taû söï chuyeån
ñoäng cuûa hai electron.
 a1, b2 Haøm soùng nguyeân töû (giöõa a vaø 1, b
vaø 2)
 Khi Ha, Hb laïi gaàn nhau thì ta coù theâm löïc
huùt giöõa ae2, be1, do ñoù caàn boå sung:
’ = a2. b1 (2)
  Haøm soùng gaàn ñuùng laø toå hôïp cuûa
(1) vaø (2), daïng:
 H-H = C1a1. b2 + C2a2. b1
– Giaûi phöông trình soùng Schrodinger, ta coù:
C1=C2 , C1= - C2
Coù hai haøm soùng ñaëc tröng cho chuyeån
ñoäng cuûa hai electron:
S = CS(a1. b2 + a2. b1),
A = CA(a1. b2 - a2. b1)
S: Haøm soùng ñoái xöùng, öùng vôùi traïng thaùi
hai electron coù spin ngöôïc nhau.
A: Haøm soùng baát ñoái xöùng, öùng vôùi traïng
thaùi hai electron coù spin cuøng daáu.
Söï keát hôïp 2 nguyeân töû H

A

S
 YÙ nghóa cuûa haøm soùng

– Haøm S: Töông öùng vôùi tröôøng hôïp hai

electron cuûa 2 H coù spin ngöôïc nhau, ñeán
gaàn nhau daãn ñeán huùt nhau taïo phaân töû
Hydro (coù lieân keát)
– Haøm A: Coù hai electron spin gioáng nhau,
tieán gaàn nhau daãn ñeán ñaåy nhau, töùc
khoâng taïo phaân töû Hydro.
Ñöôøng cong theá naêng cuûa nguyeân töû Hydro
 Moät soá ñieåm cô baûn cuûa phöông phaùp VB
veà lieân keát coäng hoùa trò:
– Lieân keát coäng hoùa trò laø lieân keát hai electron
hai taâm.
– Lieân keát coäng hoùa trò hình thaønh do söï che
phuû laãn nhau giöõa caùc ON hoùa trò cuûa caùc
nguyeân töû töông taùc.
– Lieân keát coäng hoùa trò caøng beàn khi ñoä che
phuû cuûa caùc ON töông taùc caøng lôùn. Ñoä che
phuû phuï thuoäc kích thöôùc, hình daïng caùc ON
vaø höôùng che phuû cuûa chuùng.
Lieân keát coäng hoùa trò coù tính ñònh
höôùng, baõo hoøa vaø phaân cöïc.
 Bieåu dieãn lieân keát coäng hoùa trò theo caáu
truùc Lewis
• Lieân keát coäng hoùa trò coù theå bieåu dieãn:

Cl + Cl Cl Cl
• Trong caáu truùc Lewis moãi caëp electron trong lieân
keát ñöôïc bieåu dieãn baèng moät gaïch ñôn:
H
H O H N H
Cl Cl H F H C H
H H
H
Löu yù: ON s bao giôø cuõng coù daáu +
ON p coù moät ñaàu + moät ñaàu -.
 Caùc kieåu lieân keát coäng hoùa trò
 Lieân keát : Lieân keát coäng hoùa trò taïo thaønh
do söï che phuû giöõa caùc ON xaûy ra theo truïc noái
hai haït nhaân nguyeân töû. s – s, s – p, p – p, s – d.
– Chuù yù: Cuøng daáu thì che phuû, khaùc daáu khoâng che
phuû
s-s p-p s-p
s-sp3 s-sp2 s-sp
p-sp3 p-sp2 p-sp
sp3 - sp3 sp2-sp2 sp - sp
Bao goàm caû söï keát hôïp cuûa s, p, d, vaø caùc
orbital lai hoùa.
 Lieân keát coäng hoùa trò : Khi caùc ON
töông taùc che phuû vôùi nhau veà hai beân
cuûa truïc noái hai haït nhaân: p – p, p – d, d
– d.
 Etylene

Acetylene
Lieân keát coäng hoùa trò  xuaát hieän khi 20N d
naèm trong hai maët phaúng song song che phuû
nhau theo caû 4 “caùnh hoa”.


 Xeùt ví duï taïo thaønh phaân töû N 2.
– Caáu truùc electron nguyeân töû 1s22s22p3
– Söû duïng 3 electron ñoäc thaân ôû orbital 2p
ñeå taïo lieân keát.
– Phaân töû coù moät lieân keát , hai lieân
keát .
Ví duï: Phaân töû Acetylene
 Baäc lieân keát: Laø soá chæ ra soá caëp
electron chung giöõa 2 nguyeân töû taïo
thaønh lieân keát coäng hoaù trò.

– Lieân keát ñôn baäc baèng 1, lieân keát ñoâi

baäc baèng 2, lieân keát ba baäc baèng 3.
Ngoaøi ra lieân keát coøn coù theå coù giaù
trò leû.
– Ví duï: Baäc lieân keát Cl – Cl laø 1,12, cuûa
C – O trong laø 1,33…
Ví duï:
 Lieân keát F – F , O = O , N N
 Baäc lieân keát 1 2 3
 Ñoä daøi lieân keát (A0) 1.42 1.207 1.095
 Naêng löôïng lieân keát E 151 493 940
(KJ/Kmol)

 Baäc lieân keát caøng lôùn thì ñoä daøi lieân keát
caøng giaûm, E caøng lôùn.
 Baäc lieân keát leû do coù moät lieân keát vaø moät
lieân keát di ñoäng.
 Lieân keát di ñoäng (khoâng ñònh choã)
hai electron, ña taâm
 Ví duï: Benzene C6H6
– C : 1s22s22p2, söû duïng 4 electron beân
ngoaøi ñeå lieân keát (lai hoùa sp 2 vaø 1 ON
p)
CAÙC TÍNH CHAÁT LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ

1. Tính baõo hoøa cuûa lieân keát coäng

hoùa trò
 Lieân keát coäng hoùa trò ñöôïc hình
thaønh theo hai cô cheá:
– Cô cheá gheùp ñoâi:
Lieân keát coäng hoùa trò ñöôïc hình thaønh
do söï goùp chung hai electron hoùa trò ñoäc
thaân coù spin ngöôïc nhau cuûa hai nguyeân
töû töông taùc, trong ñoù moãi nguyeân töû
ñöa ra moät cho neân soá lieân keát coäng
hoùa trò baèng soá electron gheùp ñoâi.
Ví duï söï taïo thaønh caùc phaân töû H 2, HF hay F2
 Cô cheá cho – nhaän (lieân keát coäng hoùa trò
phoái hôïp):
– Söï hình thaønh caëp electron gheùp ñoâi cuûa lieân keát
coäng hoùa trò chæ do moät trong hai nguyeân töû töông
taùc ñöa ra, coøn nguyeân töû kia nhaän laáy.
– Caëp electron coù saün cuûa nguyeân toá cho ñöôïc goïi
laø caëp electron hoùa trò töï do.
– Khi lieân keát ñöôïc taïo thaønh, ñoä beàn cuûa noù
khoâng khaùc gì so vôùi lieân keát coäng hoùa trò gheùp
ñoâi.
– Thöôøng ñöôïc taïo thaønh trong caëp base Lewis (cho caëp
e) – acid Lewis (nhaän caëp e).
– Trong phaân töû – ion, ví duï NH 4+, lieân keát ñöôïc taïo
thaønh töø proton (H+) coù orbital troáng, vaø moät caëp e
töø NH3 (töø N)
 2. Tính ñònh höôùng cuûa lieân keát coäng
hoùa trò
 Theo lyù thuyeát thì lieân keát neáu taïo
thaønh töø caùc ON s, p, d ñôn thuaàn thì
goùc lieân keát seõ laø 900 hay 1800.
 Ví duï xeùt phaân töû H2O.
– O : 1s22s22p4, neáu O duøng 2 ON p chöùa 1 e
ñoäc thaân (giaû söû px vaø pz) ñeå che phuû taïo
lieân keát vôùi 2 ON 1s1 cuûa H thì goc lieân keát
seõ laø 900. Keát quaû nhö hình sau:
 Nhöng thöïc nghieäm thì cho thaáy goùc lieân
keát cuûa H2O laø 104.50.
 Coù raát nhieàu phaân töû coäng hoùa trò coù
goùc khaùc vôùi caùc giaù trò neáu nhö
duøng caùc ON ñôn thuaàn ñeå taïo lieân
keát, do ñoù chæ ñôn thuaàn xeùt söï che
phuû cuûa caùc ON töông taùc maø keát
luaän caáu hình khoâng gian laø khoâng
chính xaùc.
 Töø ñoù Linus Pauling ñaõ ñöa ra thuyeát lai
hoùa.
 THUYEÁT LAI HOÙA
 Caùc nguyeân töû töông taùc vôùi nhau coù theå
khoâng duøng nhöõng ON s, p, d, … thuaàn tuùy
maø duøng nhöõng ON “troän laãn” môùi ñöôïc
taïo thaønh trong noäi boä nguyeân töû ñeå che
phuû vôùi nhöõng ON khaùc. Hieän töôïng naøy
goïi laø söï lai hoùa caùc ON.
– Ví duï: Lai hoùa sp, sp2, sp3, sp3d, sp3d2

 Caùc ON lai hoùa coù hình daïng vaø naêng

löôïng hoaøn toaøn gioáng nhau, trong ñoù coù
bao nhieâu ON tham gia lai hoùa seõ coù baáy
nhieâu ON lai hoùa ñöôïc taïo thaønh vaø phaân
boá ñoái xöùng trong khoâng gian.
 Ñieàu kieän coù lai hoùa beàn vöõng

 Caùc ON tham gia lai hoùa phaûi coù naêng

löôïng gaàn nhau.

 Maät ñoä electron cuûa caùc ON phaûi ñuû lôùn.

 Maät ñoä che phuû cuûa caùc ON caøng taêng

thì lai hoùa caøng beàn.

Döôùi ñaây seõ xeùt moät soá daïng lai hoùa.

 Lai hoùa sp

Do söï toå hôïp

moät ON s vôùi
moät ON p (cuûa
cuøng moät
nguyeân töû). Keát
quaû taïo ra hai ON
lai hoùa sp phaân
boá ñoái xöùng
goùc 1800.
 Ví duï: Xeùt söï taïo thaønh phaân töû BeCl 2.
– Be: 1s22s22p0. ÔÛ traïng thaùi bình thöôøng Be
seõ khoâng taïo lieân keát  Be chuyeån leân
traïng thaùi kích thích 1s22s22p1, vaø Be suû
duïng 1ON s, 1ON (chöùa e) ñeå lai hoaù taïo 2
ON lai hoùa sp.
– Cl: 1s22s22p7, coù 1 ON p chöùa e ñoäc thaân,
neân Cl söû duïng ON naøy ñeå che phuû taïo
lieân keát .
– Be söû duïng 2 ON lai hoùa naøy ñeå che phuû
vôùi 2 ON 2p (chöùa electron ñoäc thaân) cuûa
Cl taïo phaân töû BeCl2.
Lai hoùa sp2
Xaûy ra giöõa
moät ON s vaø
hai ON p (cuøng
moät nguyeân
töû) taïo ba ON
lai hoùa vaø goùc
laø 1200.
Ví duï: Xeùt
phaân töû BF3
Lai hoùa sp3
Xaûy ra giöõa
moät ON s vaø
ba ON p taïo ra
boán ON lai
hoùa phaân
phoái ñoái xöùng
nhau trong
khoâng gian theo
höôùng ñeán
boán ñænh moät
töù dieän ñeàu
vôùi goùc laø
109028’.
Tham khaûo theâm: Lai hoùa sp 3d
Tham khaûo theâm: Lai hoùa sp 3d2
Ñaëc bieät
Xuaát hieän caùc giaù trò goùc 104.50 (H2O), 1070 (NH3)
(gaàn vôùi109028’) laø do coù maët caëp electron hoùa trò
töï do trong nguyeân töû trung taâm taïo neân hieäu öùng
ñaåy.
Quay trôû laïi vaán ñeà phaân töû H2O
O lai hoaù sp3, trong ñoù coù 2 ON lai hoaù chöùa 1 e
ñoäc thaân che phuû taïo lieân keát vôùi H, 2 ON lai
hoùa coøn laïi chöùa 1 caëp e khoâng taïo lieân keát vaø
gaây hieäu öùng ñaåy vôùi 2 caëp e lieân keát neân goùc
lieân keát baây giôø chæ coøn 104.50 thay vì 109028’.
SÖÏ PHAÂN CÖÏC CUÛA LIEÂN KEÁT COÄNG
HOÙA TRÒ
 Trong lieân keát coäng hoùa trò, caëp
electron laø duøng chung.
 Vieäc söû duïng chung caëp electron naøy
khoâng hoaøn toaøn ñoàng ñeàu cho caû 2
nguyeân töû taïp lieân keát. Trong nhieàu
phaân töû, caëp electron seõ phaân boá gaàn
moät nguyeân töû hôn laø nguyeân töû kia.
 Hieän töôïng naøy daãn ñeán söï phaân
cöïc lieân keát.
 Vaäy:
– Söï phaân cöïc cuûa lieân keát coäng hoùa trò laø do
caëp electron hoùa trò chuyeån (bò huùt) veà
nguyeân toá coù ñoä aâm ñieän cao hôn, laøm cho
noù bò phaân cöïc aâm, nguyeân toá kia phaân cöïc
döông. Daàn daàn tieán ñeán giôùi haïn lieân keát
ion, goïi laø söï ion hoùa (khi ñoä cheânh leäch cuûa
ñoä aâm ñieän (chöông 3) giöõa hai nguyeân toá
lôùn).

 Thang ñoä aâm ñieän cuûa Pauling töø 0.7 (Cs)

to 4.0 (F).
Söï khaùc bieät ñoä aâm ñieän xaùc ñònh ñoä
phaân cöïc cuûa lieân keát:
– Söï khaùc bieät ñoä aâm ñieän khoaûng 0 thì phaân töû
khoâng phaân cöïc.
– Söï khaùc bieät ñoä aâm ñieän 0<<3 thì lieân keát
coäng hoùa trò phaân cöïc.
– Söï khaùc bieät ñoä aâm ñieän khoaûng 3 trôû leân thì
taïo lieân keát ion.
 Löôõng cöïc vónh vieãn (Permanent dipole): Xaûy ra
khi 2 nguyeân töû trong moät phaân töû thöïc chaát
khaùc nhau veà ñoä aâm ñieän, moät nguyeân töû huùt e
maïnh hôn nguyeân töû kia.

 Löôõng cöïc nhaát thôøi (Instantaneous dipole): Chæ

xuaát hieän nhaát thôøi ôû moät thôøi ñieåm naøo
ñoù (ví duï trong phaân töû ) do söï phaân boá maät
ñoä e töùc thôøi gaàn moät nguyeân töû hôn nguyeân
töû kia.

 Löôõng cöïc caûm öùng (Induced dipole): Xuaát

hieän döôùi taùc duïng cuûa ñieän tröôøng ngoaøi,
noù seõ maát khi ñieän tröôøng thoâi taùc duïng. Ví
duï do löïc ñaåy hoaëc huùt cuûa moät phaân töû
phaân cöïc gaàn noù.
 Moment löôõng cöïc
 Xeùt HF:
– Söï sai bieät ñoä aâm ñieän daãn ñeán taïo lieân keát
phaân cöïc.
– Maät ñoä electrong phaân boá gaàn F hôn H.
– HF taïo thaønh moät “löôõng cöïc”.
– Cöïc döông trong löôõng cöïc kyù hieäu + vaø cöïc
aâm kyù hieäu -.
 Moment löôõng cöïc, :
 = Q.r
– Q laø ñoä lôùn cuûa ñieän tích (Coulomb), r laø
khoaûng caùch 2 haït nhaân (m).
– Ñôn vò cuûa moment löôõng cöïc laø debyes, D
 TOÙM LAÏI

 Öu ñieåm cuûa phöông phaùp VB laø

giaûi thích ñöôïc khaû naêng taïo lieân
keát, caùc ñaëc tröng lieân keát, giaûi trích
ñöôïc caáu truùc vaø tính chaát cuûa
nhieàu phaân töû vaø nhaát laø coù tính
chaát roõ raøng deå hình dung.
 Nhöôïc ñieåm: Chöa giaûi thích ñöôïc heát
caùc tính chaát, nhö tính thuaän töø, ñoä
maøu saéc, söï taïo thaønh ion H2+…
NAÊNG LÖÔÏNG LIEÂN KEÁT CUÛA MOÄT
SOÁ
LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ (kJ/mol)
PHÖÔNG PHAÙP ORBITAL PHAÂN TÖÛ
(MO)
 Phöông phaùp naøy do hai nhaø baùc hoïc
Friedrich Hund vaø Robert S. Mulliken ñöa
ra (1927-1928). Khôûi ñieåm khaûo saùt
vôùi tröôøng hôïp ion H2+ thay vì H2 phaân
töû .
 Trong tröôøng hôïp naøy haøm soá soùng
ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
[H2+]= C1a+ C2b
 Giaûi phöông trình soùng Schrodinger treân
cuõng cho hai lôøi giaûi:
C1=C2 vaø C1=-C2
 Töùc laø ta coù:
S = CS(a+ b), laø haøm soùng bieåu dieãn caùc OP
lieân keát.
A = CA(a - b), laø haøm soùng bieåu dieãn caùc OP
phaûn lieân keát.
 OP lieân keát coù naêng löôïng thaáp hôn OP
phaûn lieân keát.
e
-

ra rb
+ +

Ha Rab Hb
Moät soá luaän ñieåm cuûa phöông phaùp
MO

– Phaân töû laø toå hôïp thoáng nhaát cuûa caùc haït nhaân
nguyeân töû vaø e, trong ñoù moãi e chuyeån ñoäng trong
tröôøng caùc haït nhaân vaø nhöõng e coøn laïi. Caùc haït
nhaân vaø e laø cuûa chung phaân töû neân coù theå xem
laø “nguyeân töû phöùc taïp”.

– Trong phaân töû traïng thaùi electron ñöôïc ñaëc tröng

baèng haøm soá soùng phaân töû , töùc laø baèng OP.

– Caùc OP ñöôïc taïo thaønh do söï toå hôïp tuyeán tính (+

hoaëc -) caùc ON (söï che phuû), soá OP taïo thaønh baèng
soá ON tham gia che phuû.
 Söï toå hôïp tuyeán tính + caùc ON  OP lieân keát.
 Söï toå hôïp tuyeán tính – caùc ON  OP phaûn
lieân keát.
EOP lieân keát < Exuaát phaùt < EOP phaûn lieân keát

 Lieân keát trong phaân töû ñöôïc xaùc ñònh baèng

soá e lieân keát khoâng bò trieät tieâu bôûi e phaûn
lieân keát (moät e phaûn lieân keát trieät tieâu moät e
lieân keát).

Baäc lieân keát = [elk - eplk]/2

 Lieân keát coù teân goïi cuûa OP chöùa elk khoâng bò

trieät tieâu.
Ñieàu kieän ñeå caùc ON toå hôïp thaønh OP

 Caùc ON phaûi gaàn nhau veà naêng löôïng, phaûi che

phuû nhau ñaùng keå vaø phaûi coù ñoái xöùng gioáng
nhau ñoái vôùi ñöôøng lieân keát trong phaân töû.

 Caùc electron trong phaân töû seõ phaân boá treân

caùc OP theo nhöõng quy luaät gioáng nhö treân caùc
ON: Theo traät töï taêng daàn naêng löôïng, treân
moãi OP toái ña chæ coù hai electron coù spin ngöôïc
nhau, xeáp sao cho soá electron ñoäc thaân nhieàu
nhaát…
 Khaûo saùt moät soá phaân töû ñôn
giaûn baèng phöông phaùp MO
Caùc phaân töû caáu taïo töø hai nguyeân töû cuøng
loaïi cuûa chu kyø 1 (H2, He2)
Caùc OP taïo thaønh töø caùc ON 1s trong ñoù coù 1
OP 1splk coù naêng löôïng cao hôn OP 1slk
 Caùc phaân töû caáu taïo töø hai nguyeân töû
cuøng loaïi cuûa nhöõng nguyeân toá chu kyø
2
– Ngoaøi ON 1s coøn coù 4 ON 2s, 2px,y,z , do ñoù
beân caïnh lieân keát  coøn taïo lieân keát .

– Do söï sai khaùc veà naêng löôïng neân söï che

phuû chæ xaûy ra giöõa caùc ON s vôùi nhau vaø
p vôùi nhau. Töùc laø töø 10 ON toå hôïp tuyeán
tính taïo 10 OP, ôû ñaây caùc OP 1s ñaõ ñieàn
ñaày vaø ñöôïc xaùc ñònh nhö caùc nguyeân toá
chu kyø 1 neân chæ xeùt töø caùc ON lôùp 2.
OP
cuûa
caùc
ON 2p
Khi möùc naêng löôïng 2s vaø 2p caùch xa nhau (s vaø
p aûnh höôûng yeáu, ñoái vôùi caùc nguyeân toá cuoái
chu kyø coù ñoä aâm ñieän lôùn, O, F vaø Ne) caùc OP
phaân boá theo chieàu taêng daàn naêng löôïng nhö sau.
Ví duï phaân töû Oxygen, O2
 Ñoái vôùi caùc nguyeân toá ñaàu chu kyø, naêng löôïng
2s vaø 2p gaàn nhau (s vaø p aûnh höôûng nhau maïnh)
vaø ñoä aâm ñieän nhoû, caùc OP phaân boá nhö sau:
Ví duï phaân töû Nitrogen, N2
 Nhaän xeùt
Taêng caùc e hoùa trò  taêng baäc lieân keát
vaø naêng löôïng lieân keát, giaûm chieàu daøi
lieân keát trong daõy B2 - C2 – N2, laø do vieäc
taêng e hoùa trò vaøo caùc OP lieân keát.
Ngöôïc laïi trong daõy O2 – F2 – Ne2, laø do söï
taêng e hoaù trò seõ ñieàn vaøo caùc OP phaûn
lieân keát.
Ôû phaân töû khí trô soá electron lieân keát
baèng soá electron phaûn lieân keát neân caùc
phaân töû khí trô khoâng theå toàn taïi ôû
ñieàu kieän bình thöôøng.
 GIAÛI THÍCH MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT
 Töø tính
– Chaát thuaän töø khi phaân töû coù chöùa e ñoäc thaân
(do e taïo töø tröôøng khi chuyeån ñoäng).
– Chaát coù hai e gheùp ñoâi thì hai e sinh ra töø tröôøng
ngöôïc nhau (do spin ngöôïc nhau) daãn ñeán trieät
tieâu nhau vaø daãn ñeán nghòch töø.

 Maøu saéc
– Caùc electron khi bò kích thích seõ chuyeån töø OP
naøy sang OP khaùc coù naêng löôïng cao hôn, söï
chuyeån naøy keøm theo söï haáp thuï naêng löôïng
töông öùng vôùi böôùc soùng (A0) öùng vôùi caùc
tia ñôn saéc  taïo maøu.
– Ví duï: Coù maøu tím khi electron chuyeån töø *
sang * öùng vôùi =5200 A0, töùc vaøng – luïc – tím.
 Thöôøng ta bieåu dieãn ñôn giaûn coâng
thöùc electron phaân töû theo phöông
phaùp MO nhö sau:


N2 :  s

       
lk 2
s
plk 2
y ,z
lk 4
x
lk 2 



          
F2 :   s
lk 2
s
plk 2
x
lk 2
y ,z
lk 4
y ,z
plk 4
 Caùc phaân töû caáu taïo töø hai nguyeân
töû khaùc nhau cuûa chu kyø 2.
– Cuõng gioáng treân, tuy nhieân do caùch bieät
naêng löôïng giöõa caùc ON s vaø p cuûa 2
nguyeân töû giaûm neân ta duøng tröôøng hôïp
caùc nguyeân töû ñaàu chu kyø.
– Ví duï: Xeùt caùc tröôøng hôïp
CO, CN, CN-
NO+, NO, NO-
Do caáu truùc saép xeáp 10e hoùa trò CO gioáng
N2 neân chuùng coù nhieàu ñaëc tröng lyù hoùa
gioáng nhau.
 AO MO AO
B BN N

2p
2p

2s
2s

1s
nonbonding

1s
MOÄT SOÁ VÍ DUÏ VEÀ CAÙC PHAÂN TÖÛ
NHIEÀU NGUYEÂN TÖÛ
 LIEÂN KEÁT ION
Baûn chaát lieân keát ion:
– Laø löïc huùt tónh ñieän giöõa caùc ion traùi
daáu (löïc Coulomb).
– Khaû naêng taïo Cation: Phuï thuoäc naêng
löôïng ion hoùa cuûa nguyeân toá. I beù thì
khaû naêng taïo cation lôùn.
– Khaû naêng taïo anion: Phuï thuoäc aùi löïc
electron cuûa nguyeân toá. E caøng lôùn thì
khaû naêng taïo anion caøng lôùn.
Lieân keát Ion trong NaCl
Lieân keát Ion trong LiI
 Ñaëc ñieåm lieân keát ion

 Lieân keát ion coù hai tính chaát ñaëc tröng traùi
ngöôïc haún vôùi lieân keát coäng hoùa trò laø
khoâng ñònh höôùng vaø khoâng baõo hoøa.
 Do ion laø quaû caàu coù ñieän tröôøng ñeàu
neân noù huùt caùc ion ngöôïc daáu theo baát kyø
höôùng naøo trong khoâng gian. Ñaëc bieät trong
tinh theå moãi ion ñöôïc bao quanh baèng caùc
ion ñoái daáu vôùi löïc lieân keát hoaøn toaøn
nhö nhau daãn ñeán khoâng coù ion tuyeät ñoái.
– Ví duï: Cs+-F- coù 94% lieän keát ion, 6% lieân keát
coäng hoùa trò.
Baùn kính nguyeân töû - Ion
 Söï phaân cöïc ion

 Laø söï dòch chuyeån caùc ñaùm maây electron

ñoái vôùi haït nhaân cuûa moät ion döôùi taùc
duïng cuûa moät ñieän tröôøng moät ion khaùc.
– Ion coù ñaùm maây electron bò bieán daïng goïi laø ion
bò phaân cöïc.
– Ion coù ñieän tröôøng taùc duïng goïi laø ion phaân cöïc.
 Khaû naêng phaân cöïc ion phuï thuoäc vaøo ñieän
tích, kích thöôùc vaø caáu hình electron cuûa
chuùng:
– Ion coù r caøng lôùn thì caøng deã bò phaân cöïc.
– Ion coù r caøng lôùn thì coù khaû naêng phaân cöïc
caøng yeáu.
 Ñoä bò phaân cöïc caøng taêng theo
chieàu sau (daõy kieàm vaø halogen)

    
Li  Na  K  Rb  Cs

   
F  Cl  Br  I
 Caáu hình khí trô coù ñoä bò phaân cöïc
nhoû nhaát.
 Khaû naêng phaân cöïc: Ñieän tích ion
taêng thì ñoä phaân cöïc taêng.
 Kích thöôùc taêng thì ñoä phaân cöïc
giaûm.
 Ñoä phaân cöïc cuûa daõy ion kieàm:
    
Li  Na  K  Rb  Cs
 LIEÂN KEÁT KIM LOAÏI
Caáu taïo kim loaïi vaø lieân keát kim loaïi

 Kim•loaïi coù naêng löôïng ion hoaù thaáp (<900

kJ/mol, vôùi phi kim thöôøng I > 900 kJ/mol).
 •Thöôøng thì chöùa 1023 electrons/ cm3.
 Treân nuùt maïng laø caùc ion döông (hoaëc
nguyeân töû kim loaïi trung hoøa töùc thôøi), beân
trong maïng laø caùc electron töï do (böùt khoûi
nguyeân töû kim loaïi) chuyeån ñoäng hoån loaïn
trong toaøn boä tinh theå. Do ñoù caùc lieân keát
tónh ñieän khoâng oån ñònh cao ñoä, hay noùi
caùch khaùc laø lieân keát raát nhieàu taâm vì khi
electron lieân keát ñoàng thôøi thoäc veà toaøn boä
caùc nguyeân töû trong tinh theå.
 Lyù thuyeát mieàn naêng löôïng veà caáu taïo kim
loaïi
 Cô sôû cuûa lyù thuyeát naøy laø thuyeát OP aùp duïng
cho heä khoaûng 1023 nguyeân töû.
 Theo thuyeát OP thì hai nguyeân töû töông taùc nhau
xaûy ra söï che phuû taïo ra caùc OP lieân keát vaø phaûn
lieân keát. Töùc laø moãi traïng thaùi naêng löôïng
nguyeân töû ñöôïc taùch thaønh hai traïng thaùi naêng
löôïng phaân töû.
 Vaäy neáu coù 3, 4, 5…nguyeân töû töông taùc vôùi nhau
thì moãi traïng thaùi naêng löôïng nguyeân töû laïi taùch
thaønh 3, 4, 5… traïng thaùi naêng löôïng phaân töû.
 Xeùt tinh theå coù nguyeân töû töông öùng vôùi möùc
naêng löôïng toå hôïp nhau taïo OP. Caùc möùc naêng
löôïng traûi ñeàu nhau trong moät giaûi naêng löôïng
ñöôïc xem nhö lieân tuïc.
Sô ñoà taùch traïng thaùi naêng löôïng
nguyeân töû thaønh traïng thaùi naêng
löôïng phaân töû
Chieàu roäng vaø vò trí cuûa mieàn naêng
löôïng ñöôïc quyeát ñònh bôûi giaù trò cuûa
khoaûng caùch caân baèng giöõa caùc
nguyeân töû trong tinh theå chaát raén.
– Mieàn chöùa caùc electron hoùa trò goïi laø mieàn
hoùa trò(1).
– Mieàn töï do naèm treân mieàn hoùa trò goïi laø
mieàn daãn (2).
– Mieàn xuaát hieän giöõa (1) vaø (2) (neáu coù)
laø mieàn caám (3).
 Electron vaø ion döông trong kim loaïi coù
löïc huùt raát maïnh. Töùc laø phaûi caàn
naêng löôïng raát lôùn ñeå phaù huûy naêng
löôïng naøy. Do ñoù naêng löôïng thöôøng
coù nhieät ñoä soâi raát cao, nguyeân lyù
gaàn gioáng lieân keát ion.

 Vì baûn chaát lieân keát kim loaïi neân kim

loaïi coù caùc tính chaát ñaëc tröng: Beàn,
deã daùt moûng, deã keùo sôïi, daãn nhieät
vaø daãn ñieän vaø aùnh kim.
Caáu truùc kim loaïi, chaát baùn daãn vaø chaát
caùch ñieän

Kim loaïi: E<0.3eV Chaát baùn daãn: 0.3eV<E<3eV Chaát caùch ñieän:
E>3eV
 CAÙC LOAÏI LIEÂN KEÁT YEÁU
(GIÖÕA CAÙC PHAÂN TÖÛ)

Lieân keát Hydro

 Lieân keát taïo thaønh giöõa H ñaõ tham gia lieân
keát trong phaân töû naøy vôùi nguyeân töû coù
ñoä aâm ñieän maïnh trong phaân töû khaùc.
– Ví du: Trong dung dòch HF, H2O, NH3…
 Lieân keát Hydro (E = 8  40KJ/mol) aûnh
höôûng ñeán nhieàu quaù trình.
– Ví duï: Laøm nhieät ñoä soâi , nhieät ñoä noùng chaûy
chaát taêng cao, aûnh höôûng ñeán quaù trình boác hôi
trong dung dòch...
 Lieân keát Hydro coù theå hình thaønh noäi
phaân töû (vôùi chaát höõu cô nhieàu nhoùm
chöùc, ví duï axit amin).

 Baûn chaát lieân keát Hydro:

– Laø lieân keát coù tính chaát ion.
– Coù tính cho, nhaän (H+ nhaän caëp electron).
– Thöù töï giaûm daàn lieân keát Hydro: F, O, N…
(Giaûm theo ñoä aâm ñieän giaûm daàn).
 Lieân keát hydro maïnh nhaát laø vôùi caùc nguyeân toá
fluorine, nitrogen, vaø oxygen. Lieân keát hydro yeáu
nhaát ñöôïc taïo trong chloroform vaø acetylene...
http://www.answers.com/topic/hydrogen-bond?cat=health

 Lieân keát Hydro maïnh hôn lieân keát Van der Waals,
nhöng yeáu hôn lieân keát coäng hoùa trò vaø lieân keát
ion.
 Lieân keát hydro bieán thieân töø raát yeáu (1-2 kJ/mol)
ñeán raát maïnh (40 kJ/mol), nhö trong HF2−.

 Caùc giaù trò lieân keát hydro tham khaûo:

O—H...:N (29 kJ/mol or 6.9 kcal/mol)
O—H...:O (21 kJ/mol or 5.0 kcal/mol)
N—H...:N (13 kJ/mol or 3.1 kcal/mol)
N—H...:O (8 kJ/mol or 1.9 kcal/mol)
Moät vaøi minh hoïa cuûa lieân keát Hydro
AÛnh höôûng cuûa lieân keát Hydro ñeán nhieät ñoä soâi
 Lieân keát Van der Waals

 Baûn chaát cuõng laø töông taùc tónh ñieän, goàm ba

thaønh phaàn töông taùc sau:
– Töông taùc ñònh höôùng: Xuaát hieän giöõa caùc phaân
töû coù cöïc. Töông taùc taêng khi moment löôõng cöïc
cuûa caùc phaân töû taêng vaø nhieät ñoä giaûm.
– Töông taùc caûm öùng: Phaân töû khoâng cöïc tieán ñeán
gaàn phaân töû phaân cöïc maïnh vaø bò phaân cöïc taïm
thôøi, töông taùc vôùi nhau.
– Töông taùc khueách taùn: Xuaát hieän giöõa caùc phaân
töû coù cöïc hoaëc khoâng cöïc baát kyø, nhôø löôõng cöïc
nhaát thôøi.
 Löïc lieân keát Van der Walls yeáu, deã bò phaù vôõ.
 So saùnh ñoä lôùn caùc lieân
keát
 Bond type Relative strength (kJ/mol)
 Ionic bonds 1000
 Covalent bond 500
 Hydrogen bonds 100
 Dipole-dipole 1-10
(Van der Waals)