Müəllim-Kazımov Bunyad

Tələbə-Bayramova Aysel
İxtisas-Neft-qaz mühəndisliyi
Qrup-267.21

Mövzu-Kümbəzəbənzər qaz yatağından xam qaın su ilə

sıxışdırılması prosesinin hesabatı,qapalı qaz yatağına su
vurmanın aparılması üçün tələb olunan vurucu
quyuların səmərəli saylarının texniki iqtisadi əsaslarla
müəyyən edilməsi
 Qapalı qaz
yatağına
suvurmanın
aparılması üçün
tələb edilən
suvurucu
quyuların rasional
(səmərəli) İstinadlar
saylarının texniki-
iqtisadi əsaslarla
müəyyən edilməsi.
Kümbəzəbənzər qaz
yatağından xam Məsələ
qazın su ilə
sıxışdırılması
prosesinin hesabatı
Məsaməliyi və keşiriciliyi
bircinsli olan qapalı qaz
yatağında orta və iridənəli
qumlardan ibarət zəif
sementlənmiş yatağa baxaq
(Şək. 71). Layın parametrləri (
k ,m , h , Rvur. ), suyun və
qazın parametrlərinin fiziki
xassələri məlumdur və
zamandan asılı olaraq
dəyişməzdir. İstismar qaz
quyularının batareyası
künbəzin orta hissəsində
yerləşmişdir. Bu batareyada
quyuların sayı sabitdir.
Qaz yatağına suyu sayları sabit qalan suvurucu
quyular vasitəsilə vururlar, hansılar ki, həlqəvi
batareyanın, yəni layın xarici konturu (sərhədi)
boyu yerləşmişdir. Məhsuldar layda qazın hərəkəti
düzxətli olmayan qanunla, su isə Darsi qanunu ilə
izah olunur. Layda hərəkət edən qazın və suyun
hərəkəti izometrikdir. Zamanın başlanğıc anında ( t
= 0 ), təzyiq qaz yatağının bütün nöqtələrində
eynidir: P(R, 0) = P0 . Qaz yatağından qazı sabit
templə çıxarırlar, Qqaz=const . Hərəkət edən qaz-su
ayırıcı sərhədində sabit təzyiq saxlanılır.
Zamandan asılı olaraq aşağıdakı göstəricilərin hərəkət
etməsinin necə dəyişdiyini müəyyən edək; qaz-su
sərhəd ayırıcısının R=Rt, laya vurulan su sərfinin
Qs=Qs(t), istismar quyularının quyudibi təzyiqinin
Pq.d=Pq.d.(t) və suvurucu quyularının quyudibi
təzyiqinin Pq.d.s=Pq.d.s.(t)
Məsələnin həlli zamanı aşağıdakıları nəzərə almırıq; maye sıxılmayandır, lay deformasiyaya uğramır, qaz-su sərhəd
ayırıcısı müstəvi kimidir; qazın layda su ilə sıxışdırılması porşenin hərəkətinə bənzəyir; sulaşmış zonanın (sahənin) qazla
doyumluluğunun həcmi sabitdir. a= const ; suyun faza keçiricilində həcmi qazladoyumluluğun funksiyası var: ks=ks(a)və
zamandan asılı olaraq dəyişmir. Məsələnin həlli üçün stasionar vəziyyətlərin ardıcıllıqla dəyişdirilməsi üsulundan istifadə
edək

Yataqdan çıxarılan (götürülən) qazın debiti

burada, Patm – atmosfer tzəyiqidir, p ~ – layın məsaməli boşluqlarının həcmi
qazladoyumluluğunun ortalaşdırılmış mütləq təzyiqidir; Ω – layın məsaməli
boşluqlarının qazla doyumluluğudur.

Qazın radial süzülməsi halında p = Pk=P0 olur. Verilmiş şərtlərə görə

p(R,t)=P0=const 0 (162) tənliyindən alarıq:
burada, Qs – qaz yatağına vurulan suyun sərfidir.
Məhsuldar layda zamandan asılı olaraq qaz-su ayırıcı
sərhəddinin yerdəyişməsini tapaq:
(164) tənliyini 0-dan t - yə və Rbaş -dan R-ə qədər
inteqrallasaq, aşağıdakını alarıq

burada, Ssu və a aşağıdakı düsturlarla müəyyən edilir:

İstismar və vurucu quyuların quyudibi təzyiqlərinin
dəyişməsini aşağıdakı düsturla tapaq:
Məsələ. Aşağıda verilmiş ilkin məlumatlara əsasən qazkondensat yatağının işlənilməsi dövründə, başlanğıc lay
təzyiqinin saxlanılması üçün, zamandan asılı olaraq yatağa vurulan su sərfinin. Qaz-su ayırıcı sərhədinin
vəziyyətinin sabit sayda istismar və vurucu quyuların quyudibi təzyiqlərinin necə dəyişməsini müəyyən edin.

Verilənlər
Hesablamaların nəticələri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. Cədvəl 26.
Zamandan asılı olaraq vurulan suyun sərfi qaz-su ayırıcı sərhədin vəziyyəti
istismar quyularının quyudibi təzyiqinin dəyişməsi verilmişdir.
Qapalı qaz yatağına suvurmanın aparılması üçün tələb edilən suvurucu quyuların rasional
(səmərəli) saylarının texniki-iqtisadi əsaslarla müəyyən edilməsi.
Məlumdur ki, suvurucu quyularda suvurma təzyiqi
artırılarsa, quyularda vurulan suyun verilmiş ümumi
sərfi zamanı suvurma sistemində təzyiqin artırılması
suvurucu quyuların sayının azalmasına səbəb olur.
Ona görə də yatağa suvurulmasının aparılması
zamanı vurucu quyuların rasional sayının müəyyən
edilməsi vacibdir. Məhsuldar laya suvurulmasında
suvurma sistemində təzyiqin artırılması, həm də
energetik xərclərin artmasına səbəb olur, bu isə öz
növbəsində yatağa ümumi su vurulması dövründə
ümumi istismar xərclərinin artması ilə nəticələnir.
Beləliklə, məsələnin həlli ondan ibarətdir ki, suvurucu
quyuların rasional sayının və sistemin təzyiqinin elə
variantı müəyyən edilməlidir ki, o zaman ümumi
suvurmaya çəkilən istismar xərcləri mümkün olduğu
qədər az olsun. Yatağa su vurulmasının bütün dövrü
ərzində ona çəkilən ümumi istismar xərclərini
aşağıdakı tənliklə müəyyən edə bilərik:
burada, İ.X. – ümumi istismar xərcləri; Cvur.– bir suvurucu quyusunun qazılmasına, mənimsənilməsinə və
quyuağzı avadanlıqlarına çəkilən xərclər; C0.vur. – il ərzində bir quyuya xidmətin qiyməti (amortizasiyasız);
N – laya suvurulması üçün nasos stansiyasının qüvvə intiqalının gücü, kVt; a – nasos stansiyasının ümumi
gücünün 1 kVt proporsional kapital xərcləri; B – il ərzində nasos stansiyasının istismar xərcləri
(amortizasiyasız); A1 və A2 – suvurucu quyuların sayından asılı olmayaraq digər avadanlıqlara çəkilən
kapital xərcləri; 1 f ; 2 f ; 3 f ; 4 f – amortizasiya xərclərinin illik norması; t – lay təzyiqinin saxlanılmasına sərf
edilən ümumi vaxt, il.
(170) tənliyinə daxil olan, dəyişən kəmiyyətlərin ifadəsini suvurucu quyuların sayından –
nın törəməsini götürüb və sıfıra bərabər edərək suvurucu quyuların rasional

sayını təqribi müəyyən etmək üçün aşağıdakı tənliyi alarıq:

burada, Qsu – vurulan suyun sərfi, m3 /gün; 1 – nasos qurğularının

faydalı iş əmsalı (f.i.ə.).
1. Mirzəcanzadə A.X., İsgəndərov M.Ə., Abdullayev M.Ə. və b. Neft və
qaz yataqlarının istismarı və işlənilməsi. Bakı, 2010. 2. Cулейманов А.Б. и
др. Эксплуатация морских нефтегазовых месторождений. Москва,
«Недра», 1986. 3. Salavatov T.Ş., İsmayılov F.S., Osmanov B.A. Neftin
quyu ilə çıxarılması texnologiyası. Bakı, 2012.
Diqqətinizə
görə
təşəkkürlər