‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫فساد اداری‬
‫شناخت‪ ،‬عوامل و راه حل ها‬
 ‫مقدمه‬
‫‪ ‬فساد اداری یک مشکل بزرگ و جهانی در تمام دنیا است‪.‬‬
‫‪ ‬فساد اداری از لحاظ شکل‪ ،‬نوع و میزان گسترده گی متفاوت است‬
‫‪ ‬باعث مختل شدن رشد و توسعه کشور میگردد‪.‬‬
‫‪ ‬فساد اداری یک امر پیچیده‪ ،‬پنهان و متنوع است لذا مبارزه با آن نیازمند فعالیت‬
‫مستمر‪ ،‬طوالنی و برنامه ریزی شده است‪.‬‬
‫‪ ‬باعث کاهش اعتماد مردم به دولت‪ ،‬از بین رفتن منابع‪ ،‬تضعیف روحیه افراد‬
‫درستکار‪ ،‬افزایش جرم زایی و مانع فقرزدایی میگردد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر مبارزه با آن نشود تبدیل به فرهنگ شده و کسی به نادرستی آن نمی اندیشد‪.‬‬
‫‪ ‬افغانستان نیز در طی دو دهه همواره در صدد مبارزه با آن بوده ولی نتایج بالعکس‬
‫بوده است‪.‬‬
 ‫بیان مسئله‬
‫‪ ‬فساد اداری یک پدیده جهان شمول است‬
‫‪ ‬فساد اداری عبارت از سوء استفاده از قدرت عمومی‪ ،‬امکانات و اختیارات برای‬
‫تامین منافع شخصی و خصوصی فرد خاص و یا گروه خاص میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬فساد اداری شامل اعمالی مانند رشوه‪ ،‬در نظر نگرفتن شایستگی و لیاقت افراد‪،‬‬
‫اختالس‪ ،‬تقلب‪ ،‬تبعیض‪ ،‬سوء استفاده از قدرت و منصب و سایر اعمال نا شایسته‬
‫میگردد‪.‬‬
 ‫اهمیت و ضرورت تحقیق‬

‫‪ ‬فساد اداری گریبانگیر همه کشور هاست‬

‫‪ ‬یک عفونت و ویروس است‬
‫‪ ‬اهداف توسعه یی را با چالش مواجه میسازد‬
 ‫اهداف تحقیق‬

‫‪ ‬شناخت فساد اداری‬

‫‪ ‬عوامل اداری و قانونی فساد اداری‬
‫‪ ‬راه های مبارزه با آن‬
 ‫تعریف فساد‬
‫‪ ‬فساد در لغت از ریشه عربی فسد به معنی گندیده گی‪ ،‬خرابی‪ ،‬تباهی‪ ،‬ناامیدی‪ ،‬و نابودی‬
‫‪ ‬در قرآن نیز این لفظ به معنای خرابی‪ ،‬تباهی‪ ،‬ستم‪ ،‬ناهنجاری و بی نظمی می آید‬
‫‪ ‬واژه فساد در زبان فارسی به معنای تباهی‪ ،‬ستم‪ ،‬مال کسی را گرفتن ‪ ،‬گزنده‪ ،‬زیان ‪،‬‬
‫ظلم‪ ،‬شرارت و بدکاری میباشد‬
‫‪ ‬در زبان انگلیسی از ریشه التینی ‪ Rumpere‬به معنای شکستن و نقض کردن است‬
‫‪ ‬معادل آن ‪ corruption‬است که به اعمالی که نقض اخالقی‪ ،‬حقوقی و قانونی را در پی‬
‫دارد اشاره میکند‬
‫‪ ‬دراصطالح عبارت از استفاده ناروا‪ ،‬ناعادالنه و غیرقانونی از قدرت و منابع که به‬
‫منفعت فرد یا گروهی خاص انجام می‌شود و به ضرر جامعه و کشور می‌باشد‬
‫‪ ‬می‌تواند در سطوح مختلفی از جمله در دولت‪ ،‬مؤسسات عمومی‪ ،‬بخش خصوصی و‬
‫حتی در روابط بین المللی‪.‬‬
 ‫تعریف فساد از دید سازمان های بین المللی‬
‫‪ ‬تعریف بانک جهانی‪ :‬بانک جهانی فساد را به عنوان سوءاستفاده ناروا و تخلف از قوانین‬
‫تعریف می‌کند‪ .‬آنها فساد را به صورت فساد سیستماتیک در سیستم‌های سیاسی و اقتصادی‬
‫توصیف می‌کنند‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف سازمان ملل متحد‪ :‬سازمان ملل متحد فساد را به عنوان سوءاستفاده ناروا از قدرت و‬
‫منابع تعریف می‌کند که منجر به خسارت‌های جدی برای جامعه‪ ،‬اقتصاد و سیستم عدالت‬
‫می‌شود‪ .‬آنها همچنین بر تأثیر فساد در تضعیف نظام دموکراتیک و توسعه مورد تأکید قرار‬
‫می‌دهند‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف مؤسسه بین‌المللی پیش‌گیری از فساد‪ :‬این مؤسسه فساد را به صورت سوءاستفاده از‬
‫قدرت و منابع تعریف می‌کند که به خلق نابرابری‪ ،‬تضعیف عدالت و کاهش کیفیت خدمات‬
‫عمومی منجر می‌شود‪ .‬آنها همچنین بر تأثیر فساد در تضعیف روابط بین المللی‪ ،‬کاهش‬
‫سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی تأکید می‌کنند‪.‬‬
 ‫تعریف فساد از منظر اسالمی‬
‫‪ ‬تعریف قرآنی‪ :‬در قرآن کریم‪ ،‬فساد به عنوان تخریب و نابودی ساختارها و‬
‫ارزش‌های اخالقی و اجتماعی تعریف می‌شود‪ .‬آنها فساد را به صورت سوءاستفاده از‬
‫منابع و قدرت‪ ،‬تضییع حقوق افراد و انحراف از راه رشد و توسعه توصیف می‌کنند‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف از منظر فقه اسالمی‪ :‬از منظر فقه اسالمی‪ ،‬فساد به عنوان ارتکاب اعمال‬
‫نامشروع‪ ،‬ناروا و زیان‌آور در امور اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی تعریف می‌شود‪.‬‬
‫آنها فساد را به صورت رشوه‪ ،‬ستم‪ ،‬اختالس‪ ،‬تجاوز به حقوق عمومی‪ ،‬تحریف‬
‫عدالت و تضییع منافع عمومی توصیف می‌کنند‪.‬‬
 ‫تعریف فساد اداری‬
‫لغت "فساد اداری" از دو کلمه "فساد" و "اداری" تشکیل شده است‬ ‫‪‬‬

‫فساد اداری به طور جامع به عنوان هرگونه عمل‪ ،‬رفتار‪ ،‬یا عملکرد ناعادالنه‪ ،‬غیرقانونی‪ ،‬ناسازگار‬ ‫‪‬‬
‫با اصول اخالقی و قوانین‪ ،‬که در سازمان‌ها‪ ،‬دستگاه‌های اداری‪ ،‬و ساختارهای اداری اتفاق می‌افتد‪،‬‬
‫تعریف می‌شود‪ .‬فساد اداری شامل انواع مختلفی از رفتارها و عملکردهای ناسازگار با اصول‬
‫عدالت‪ ،‬شفافیت‪ ،‬شرعیت‪ ،‬مصلحت عمومی و مسئولیت‌پذیری است‪.‬‬
‫این عبارت شامل مواردی مانند رشوه‌دهی‪ ،‬تبانی‪ ،‬فساد مالی‪ ،‬اختالس‪ ،‬از دست دادن شفافیت و‬ ‫‪‬‬
‫حسابرسی‪ ،‬تعارض منافع‪ ،‬سوءاستفاده از منابع عمومی‪ ،‬ارتشاء‪ ،‬اعطای مزایا و منافع غیرقانونی‪،‬‬
‫نقض قوانین و مقررات‪ ،‬و سایر عملکردهای غیرمشروع و ناسازگار با اصول اداری و اخالقی‬
‫می‌باشد‪.‬‬
 ‫تعریف فساد اداری از دید دانشمندان غربی‬
‫‪ ‬تعریف آنا کرول‪ :‬آنا کرول‪ ،‬استاد علوم سیاسی‪ ،‬فساد اداری را به عنوان "هرگونه رفتار‬
‫ناعادالنه و غیرقانونی که در نظام اداری اجرا می‌شود و به تخریب اعتماد‪ ،‬تضعیف قدرت‬
‫نظامی و اقتصادی‪ ،‬و کاهش کارایی سیستم‌های اداری منجر می‌شود" تعریف می‌کند‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف ماکس ویدل‪ :‬ماکس ویدل‪ ،‬جامعه‌شناس و عالم اجتماع آلمانی‪ ،‬فساد اداری را به‬
‫عنوان " استفاده غیرقانونی از قدرت اجرایی برای کسب منافع شخصی" تعریف می‌کند‪.‬‬
‫ویدل عملکرد ناعادالنه و تعارض منافع را عوامل اصلی فساد اداری می‌دانست‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف سازمان ملل متحد‪ :‬سازمان ملل متحد فساد اداری را به عنوان سوءاستفاده از‬
‫موقعیت عمومی برای تأمین منافع شخصی تعریف می‌کند‪ .‬آنها بیان می‌کنند که فساد اداری‬
‫شامل اقداماتی است که باعث تخریب یا مخدوش شدن عدالت‪ ،‬شفافیت‪ ،‬مساوات و کارایی‬
‫در سیستم‌های عمومی می‌شود‪.‬‬
 ‫تعریف فساد اداری از دید دانشمندان اسالمی‬
‫تعریف سید قطب‪ :‬سید قطب‪ ،‬فیلسوف و نظریه‌پرداز اسالمی‪ ،‬فساد اداری را به عنوان‬ ‫‪‬‬
‫"تضییع و تباهی در امور عمومی و نظامی و استفاده ناعادالنه و غیرمشروع از منابع و قدرت‬
‫تحت عنوان خدمت به جامعه" تعریف کرده است‪ .‬وی بر اهمیت عدالت اجتماعی و استفاده‬
‫صحیح از منابع عمومی تاکید دارد‬
‫تعریف محمد تقی مصباح یزدی‪ :‬محمد تقی مصباح یزدی‪ ،‬فقیه و مورخ ایرانی‪ ،‬فساد اداری را‬ ‫‪‬‬
‫به عنوان "هرگونه عملکرد ناعادالنه و ناسازگار با اصول اخالقی و شرعی در اجرای امور‬
‫عمومی که منجر به ضرر و زیان جامعه می‌شود" تعریف می‌کند‪ .‬او تأکید دارد که اصل‬
‫اخالق و عدالت در اداره امور و تصمیم‌گیری‌ها حائز اهمیت است‪.‬‬
‫تعریف از منظر اصول اخالقی اسالمی‪ :‬فساد در اصول اخالقی اسالمی به عنوان تخلف از‬ ‫‪‬‬
‫ارزش‌ها و اصول اخالقی شناخته می‌شود‪ .‬اصولی مانند عدالت‪ ،‬صداقت‪ ،‬امانتداری‪ ،‬احترام‬
‫به حقوق دیگران و اجتناب از ظلم و ستم به عنوان اصولی است که در برابر فساد مقاومت‬
‫می‌کنند‪.‬‬
 ‫فساد اداری می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد‪.‬‬
‫بعضی از شکل‌های رایج فساد اداری عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬رشوه‌دادن‪ :‬پرداخت و دریافت هدایا‪ ،‬رشوه‌ها و منافع غیرقانونی برای تأمین خدمات یا مزایا‪.‬‬
‫‪ ‬تقلب‪ :‬تالش برای تغییر اطالعات و اسناد به منظور بهره‌برداری غیرقانونی‪.‬‬
‫تبعیض و تمایز ناعادالنه در ارائه خدمات و تصمیم‌گیری‌های اداری‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬اختالس‪ :‬سرقت از منابع عمومی‪ ،‬اموال و دارایی‌های دولتی به صورت غیرقانونی‪.‬‬

‫‪ ‬سوءاستفاده از منابع عمومی‪ :‬استفاده غیرمجاز از امکانات‪ ،‬منابع مالی و زمین‌های عمومی‬
‫برای منافع شخصی‪.‬‬
‫‪ ‬سوءاستفاده از موقعیت قدرت‪ :‬استفاده ناعادالنه از موقعیت‌های قدرتی برای تأمین منافع‬
‫شخصی و تضعیف رقبا و رقابت‌های عادالنه‪.‬‬
 ‫تاریخچه فساد اداری‬
‫قدیمی‌ترین ذکرها و نشانه‌های فساد اداری به دوران تمدن‌های باستانی برمی‌گردد‪ .‬برخی از‬ ‫‪‬‬
‫تمدن‌های باستانی نظیر بابل‪ ،‬آشور‪ ،‬روم با مواردی از جمله رشوه‌دهی‪ ،‬سوءاستفاده از قدرت‬
‫و تبانی مواجه بودند‪.‬‬
‫در دوران میانه‪ ،‬دولت‌ها و امپراتوری‌های مختلف نیز با مشکالت فساد اداری روبه‌رو بودند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مثًال در دوران رنسانس اروپا‪ ،‬فساد در سیستم‌های مالی و مالیاتی‪ ،‬تجارت و نظام قضایی‬
‫وجود داشت‪.‬‬
‫در دوران مدرن سیستم‌های استبدادی‪ ،‬تبعیض نژادی‪ ،‬و فساد در بخش‌های مختلف دولتی‬ ‫‪‬‬
‫مطرح بودند‬
‫در قرن بیستم‪ ،‬سازمان‌ها و سیستم‌های اداری به طور چشمگیری توسعه یافته و پیچیده‌تر‬ ‫‪‬‬
‫شدند‪ .‬این پیچیدگی‌ها به همراه تغییرات سیاسی و اقتصادی‪ ،‬موجب افزایش مشکالت فساد‬
‫اداری شد‪.‬‬
‫تاریخچه فساد اداری در افغانستان‬
‫‪ ‬دوره استعمار اروپایی‪ :‬در قرن نوزدهم‪،‬‬
‫‪ ‬دوران جنگ‌های داخلی‪:‬‬
‫‪ ‬سقوط حکومت امارت اسالمی و دوران پس از آن‪:‬‬
‫‪ ‬تالش‌های مبارزه با فساد‪:‬‬