ỨNG DỤNG SIÊU ÂM ĐÀN HỒI MÔ SỬ DỤNG

XUNG LỰC BỨC XẠ ÂM (ARFI) TRONG CÁC BỆNH

LÝ GAN LAN TỎA

Nguyễn Trường Giang MD. PhD.

Khoa CĐHA|Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
BM CĐHA | Đại Học Y Dược | Đại học Thái Nguyên
Centre for Advance Imaging | University of Queensland Australia
 Siêu âm đàn hồi trong đánh giá mức độ xơ gan

• Trong thực hành lâm sàng, việc đánh giá độ đàn hồi của tổ chức giúp
chẩn đoán những tổn thương khu trú hay lan tỏa có thể gây tăng độ
cứng của tạng
• Sinh thiết gan vẫn là tiêu chuẩn vàng trong đánh giá mức độ xơ gan
(Frulio 2014)
• Sử dụng những kỹ thuật không xâm lấn trong ước tính mức độ xơ hóa
của gan vẫn là ưu tiên trong thực hành lâm sàng.
• ARFI là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh mới để đánh giá những đặc tính
cơ học của mô mà không cần phải nén tổ chức
• Lợi thế: kỹ thuật đơn giản, nhanh, không đau, sai số thấp giữa các lần
khám, có thể kiểm soát được vị trí đo độ đàn hồi, đánh giá tương quan
giữa hình thái của mô gan và độ cứng, có thể đo ở nhiều vị trí khác
nhau đặc biệt ở gan trái
• Lựa chọn độ sâu của vị trí đo đàn hồi
• Cùng lúc đo đàn hồi có thể khám được toàn bộ siêu âm các bộ phận
khác do tích hợp trên một máy siêu âm.
Nguyên lý siêu âm đàn hồi mô
Các giá trị của siêu âm đàn hồi trong đánh giá độ cứng của nhu mô gan

Tốc độ sóng biến dạng

đo trên ARFI
Kỹ thuật khám siêu âm đàn hồi mô gan

• Hướng dẫn của WFUMB cập

nhật
• LSM >15kPa ~ F3
• Bệnh nhân nhịn ăn 4h trước siêu
âm
• Vị trí đo 1.5-2cm dưới bao gan
và không sâu quá 4.5cm từ bề
mặt da
• Đầu dò vuông góc với bao gan
• Tránh mạch máu lớn, đường mật
hay tổn thương khối
• Nên lấy trung bình 10 lần đo
 Kỹ thuật khám siêu âm đàn hồi mô gan
Những điều cần quan tâm khi khám siêu âm đàn hồi mô gan
 Kỹ thuật khám siêu âm đàn hồi mô gan
Các giá trị ngưỡng ở mỗi kỹ thuật siêu âm đàn hồi gan
 Siêu âm đàn hồi mô gan để làm gì

• Đánh giá và theo dõi quá trình xơ hóa gan: Viêm gan virus, xơ gan do rượu,
loại trừ viêm gan mỡ không do rượu
• Trả lời có hay không có tình trạng xơ hóa gan nặng:
• Sàng lọc và đánh giá kết quả điều trị, đánh giá đáp ứng điều trị viêm gan
virus
 Siêu âm đàn hồi gan khi nào?

• Đối với khám sức khỏe sàng lọc thông thường

• Đánh giá độ cứng nhu mô gan một cách ngẫu nhiên, tình cờ nhằm phát hiện
những bệnh nhân có nguy cơ xơ gan hoặc xơ gan nhưng chưa có triệu chứng
• Đối với người lạm dụng rượu
• Đánh giá độ cứng của gan phát hiện nguy cơ xơ gan
• Đánh giá thay đổi nhu mô gan sau khi thay đổi hành vi hoặc sử dụng các liệu pháp
điều trị
• Có cái nhìn tôngr quát hơn về nguy cơ ung thư gan
• Đối với bệnh nhân viêm gan
• Đánh giá độ cứng của gan nhằm phát hiện nguy cơ xơ gan
• Đánh giá tình trạng viêm cấp thông qua độ cứng của gan
• Đánh giá đáp ứng điều trị qua theo dõi định kỳ
• Đối với bệnh nhân có bệnh gan mỡ không do rượu
• Đánh giá tình trạng xơ hóa gan
• Đánh giá đáp ứng điều trị hoặc tiến triển của tình trạng xơ gan
• Đối với bệnh nhân xơ gan
• Đánh giá sự thay đổi nhu mô gan khi có tăng áp lực tĩnh mạch cửa
• Dự báo nguy cơ giãn / vỡ giãn tĩnh mạch thực quản
• Có thái độ rõ ràng hơn về nguy cơ ung thư gan trên nền gan xơ
Siêu âm đàn hồi trong khám sức khỏe định kỳ
Rossol 2011
• Khám ARFI gan trên 300 người tình
nguyện
• Khám siêu âm 2D trước khi khám ARFI
• 100 bệnh nhân có kết quả bình thường
có Vs dao động từ 0.8-1.79m/s

• Siêu âm là khám nghiệm cần thiết trong khám sức khỏe định kỳ
nhằm phát hiện các tổn thương gan chưa biểu hiện lâm sàng
• Siêu âm đàn hồi được sử dụng như công cụ nhằm phát hiện và
đánh giá độ cứng của nhu mô gan giúp định hướng chẩn đoán
các bệnh lý gan tiềm ẩn
• Fibroscan đã và đang được ứng dụng rộng rãi ở nhiều cơ sở y tế
• ARFI tích hợp trên máy siêu âm 2D giúp có thể thực hiện được cả
siêu âm kiểu B và siêu âm đàn hồi trong cùng một lần khám
• Siêu âm thường quy có thể cho kết quả quá nhẹ so với tình trạng
thực tế nhu mô gan (độ cứng)
Bệnh nhân nữ 57 tuổi
Không có dấu hiệu lâm sàng
Bệnh nhân nữ 57 tuổi
Không có dấu hiệu lâm sàng
Khám sức khỏe định kỳ
• Bệnh nhân nữ 55 tuổi
• Tình cờ thấy tổn thương
gan trên siêu âm
• CT u máu thể hang
 Siêu âm đàn hồi trong viêm gan virus
• Siêu âm đàn hồi ở bệnh nhân viêm gan được hướng dẫn trong WFUMB guidelines
2015
• Bệnh nhân điều bằng thuốc diệt virus cần có các thông tin về chức năng gan, tải
lượng virus và tình trạng xơ hóa gan
• ARFI là kỹ thuật không xâm lấn cho phép ước tính mức đôk xơ hóa gan
• Ở bệnh nhân viêm gan B ARFI giúp đánh giá giai đoạn bắc cầu giữa xơ hóa tế bào
gan (fibrosis) và xơ gan (cirhosis) thông qua độ cứng
• Độ cứng của nhu mô gan còn giúp đánh giá đáp ứng điều trị diệt virus. Độ cứng
giảm phản ánh quá trình viêm giảm
• Bệnh nhân viêm gan B có độ cứng của gan cao cần được theo dõi thường xuyên
nhằm phát hiện ung thư gan hay xơ gan
• Men transferase cao có liên quan chặt chẽ với tăng độ cứng của gan
• Gợi ý của WOFUMB cập nhật:
• Siêu âm đàn hồi sóng biến dạng cho phép loại trừ tình trạng xơ hóa gan nặng và chẩn
đoán bệnh xơ gan ở bệnh nhân viêm gan B không được điều trị
• Độ cứng của gan thường giảm khi bệnh nhân được sử dụng thuốc diệt virus
Siêu âm đàn hồi trong viêm gan virus

Bệnh nhân nam 42T

Viêm gan B 10 năm
Siêu âm đàn hồi trong bệnh gan mỡ không do rượu

• Bệnh gan mỡ không do rượu là rối loạn hàng đầu của bệnh gan
mạn tính có nguy cơ ung thư gan cao (Dyson 2014)

• Siêu âm đàn hồi sóng biến dạng được sử dụng để loại trừ tình
trạng xơ hóa gan nặng và sàng lọc bệnh nhân cho những khám
nghiệm chi tiết hơn

• Siêu âm đàn hồi sử dụng để đánh giá tiến triển của tình trạng xơ
hóa gan ở bệnh nhân được điều trị hoặc thay đổi hành vi (cai rượu)

• Độ cứng của gan giúp tiên lượng tình trạng bệnh và dự báo biến
chứng xơ gan

• Giá trị ngưỡng cảnh báo nguy cơ đối với độ cứng của gan khoảng
7.6-9KPa (F2-F3) (Pettaetal.2015)
 Siêu âm đàn hồi trong bệnh gan do rượu

• Lạm dụng rượu có thể dẫn đến nhưng tổn thương gan mạn tính với mức
độ nặng khác nhau từ thoái hóa mỡ tới xơ gan hay ung thư gan
• 20-40g cồn/ ngày (nữ) và 80g cồn/ ngày (nam), tăng nguy cơ xơ gan
(Stewartand 2011; O’Sheaetal. 2010).
• Giá trị ngưỡng khoảng 7.5KPa
• Xơ hóa nặng (8-11KPa), TB 9.5
• Bệnh xơ gan: giá trị ngưỡng 12.5KPa (Ferraioli 2018)
• Siêu âm đàn hồi áp giúp tiên lượng tình trạng xơ hóa gan. Đánh giá sự
hồi phục của nhu mô gan sau khi cai rượu (Bar-dou-Jacquetetal 2013)
• ARFI là kỹ thuật có thể khám định kỳ để sàng lọc xơ gan hay ung thư gan
ở những bệnh nhân lạm dụng rượu
• ARFI giúp giảm các ca sinh thiết gan chẩn đoán tình trạng xơ gan do
rượu
Bệnh nhân nam 59T
Lạm dụng rượu
 Siêu âm đàn hồi ở bệnh nhân xơ gan

• Giá trị ngưỡng 1.25 F>=2

• 1.72 F>= 3, 1.75 F>=4 (Goertz 2013)
• 20-25kPa có tương quan với tăng áp lực tĩnh mạch cửa có ý nghĩa lâm
sàng (Lens et al.2017)
• Dự báo nguy cơ vỡ TM thực quản
• LSM <20, tiểu cầu >150 nguy cơ vỡ thấp
• 3.3-3.5m/s gợi ý nguy cơ giãn tĩnh mạch thực quản (Takuma 2013)
• Gợi ý: LSM >20 tăng áp lực tĩnh mạch cửa có ý nghĩa lâm sàng
(>10mmHg)
• LSM <20-25kPa, Plat >110-150 x10-6, không cần điều trị can thiệp tiêm xơ
giãn tĩnh mạch thực quản
• WFUMB cập nhật 2018 cho rằng siêu âm đàn hồi có độ chính xác cao
trong chẩn đoán xơ gan, có giá trị cao trong loại trừ tình trạng gan xơ
• Tổn thương khu trú trên gan có độ xơ hóa cao, cần lưu ý HCC
Siêu âm đàn hồi ở bệnh nhân xơ gan

• Bệnh nhân nam 62T

• Nghiện rượu
• Siêu âm đàn hồi thấy hình ảnh nhu mô
gan ứng với LSM 43.4kPa, Vs 3.8m/s
• Đậm độ âm gan không đều và có một
vài nốt tăng âm
Siêu âm đàn hồi ở bệnh nhân xơ gan
 Kết luận
• ARFI là kỹ thuật siêu âm đàn hồi mới, không xâm lấn trong đánh
giá độ cứng của gan
• ARFI được tích hợp trên máy siêu âm thông thường như một
Mode siêu âm đã quen thuộc như Doppler, Harmonic…
• ARFI đưa ra những định lượng đáng tin cậy về độ cứng của gan,
ước tính mức độ xơ hóa gan nhằm cảnh báo nguy cơ xơ gan hay
ung thư gan
• Siêu âm đàn hồi có thể được áp dụng trong khám sức khỏe định
kỳ, khám sàng lọc bệnh nhân có yếu tố nguy cơ đối với các bệnh
nhân có bệnh gan mạn, viêm gan, bệnh lý gan mỡ không do
rượu, thậm chí cả bệnh nhân xơ gan
• Siêu âm đàn hồi đơn giản, chi phí thấp, kết quả khá tương đồng
giữa mỗi lần khám và giữa mỗi người khám
• Siêu âm đàn hồi làm tăng khả năng và độ tự tin khi khám các
bệnh lý gan mạn tính
Chẩn đoán hình ảnh
“nhìn thấu cơ thể của bạn”

Xin cảm ơn!