BAB 2 :

PEMBENTUKA
N NEGERI-
NEGERI SELAT
 SINOPSIS
 Bab ini mempelajari tentang usaha  Sub tajuk bab ini ialah:
British meluaskan kuasa di Pulau
2.1 Peluasan Kuasa British di
Pinang, Singapura dan Melaka
Pulau Pinang, Singapura
kerana kedudukannya yang strategik
dan Melaka
bagi memenuhi kepentingan British
2.2 Perjanjian London 1824 dan
di Alam Melayu.
Kesannya Terhadap Alam
 Juga Melayu
membincangkan tentang
2.3 Pembentukan Negeri-negeri
pembahagian Alam Melayu kepada
Selat
pengaruh British dan Belanda.
2.4 Pentadbiran Negeri-negeri
Seterusnya, pengukuhan kuasa
Selat
British melalui penubuhan
pentadbiran Negeri-negeri Selat.

2
 2.1
Peluasan Kuasa
British di Pulau
Pinang, Singapura
dan Melaka
 Latar Belakang Pulau
Pinang, Singapura dan
Melaka Sebelum
Peluasan Kuasa British
  Ekspedisi ke Timur adalah
bagi meningkatkan
Latar Belakang Pulau kekayaan melalui
perdagangan
Pinang, Singapura
dan Melaka Sebelum  Persaingan dengan
Peluasan Kuasa Perancis dan Belanda
British menyebabkan British
memerlukan petempatan
baru untuk kepentingan
perdagangan dan
keselamatan British di
Alam Melayu
Kesultanan yang menguasai wilayah
ini sebelum diduduki British

Pulau Pinang di bawah

Kesultanan Kedah

Melaka di bawah
Kesultanan Melayu Melaka

Singapura di bawah
Kesultanan Johor-Riau

6
 Singapura Melaka
Pulau Pinang • Merupakan wilayah
• Kesultanan Melayu Melaka
• Merupakan wilayah Kesultanan Johor-Riau yang
merupakan kerajaan Melayu
Kesultanan Kedah, menjadi meliputi Johor, Pahang dan
unggul pada abad ke-15
tempat persinggahan gugusan kepulauan Riau ,
sebelum ditawan oleh
pedagang dari Lingga dan ditadbir oleh Temenggung
Portugis (1511) dan Belanda
Riau dan pelabuhan dagang Abdul Rahman yang tinggal
(1641) selepas berjaya
bagi daerah serantau di Singapura
mengalahkan Portugis
terutama dengan Acheh • Temenggung majukan
dengan bantuan Kesultanan
• Pelabuhan awal dibuka ladang gambir dengan
Johor-Riau
ialah Batu Uban oleh orang usaha orang Melayu dan
• Belanda menjadikan Melaka
Melayu Sumatera , yang Cina Singapura
sebagai pusat pengumpulan
diberi oleh Sultan Kedah • Pemerintah Kesultanan
hasil dari negeri-negeri
sebagai membalas jasa Johor-Riau ialah Sultan
Melayu dan mementingkan
membantu menentang Abdul Rahman yang
Betawi sebagai pusat
Siam. Pelabuhan ini bersemayam di Lingga dan
perdagangan utama di
dikunjungi pedagang Arab mempunyai hubungan baik
Alam Melayu
dengan Belanda
7
 Peluasan
Kuasa
British Di
Pulau Pinang

8
Kedudukan Strategik Pulau Pinang Memenuhi Keperluan British
 Kronoloji Pendudukan British di Pulau Pinang
 Kerabat Diraja Kedah menentang perlantikan Tunku Abdullah sebagai Raja Muda lalu
Perebutan berpakat dengan Bugis Selangor menentang Sultan Muhammad Jiwa.
Takhta  Sultan Muhammad Jiwa mohon bantuan ketenteraan daipada SHTI untuk
mempertahankan negeri dari serangan Bugis.
 SHTI menghantar Edward Monckton untuk berunding tetapi gagal kerana SHTI tidak
dapat memberikan jaminan perlindungan kepada Kedah.
 Siam menuntut penghantaran bunga emas yang terhenti semasa Perang Siam-Burma.
 Sultan Kedah berasa tergugat lalu memohon bantuan SHTI dan menawarkan Pulau Ancaman
Pinang sebagai pangkalan dengan syarat mendapatkan bantuan ketenteraan dari Siam
serangan Siam.
 Syarat perjanjian disampaikan oleh Francis Light kepada Gabenor Jeneral British di
India .
 Francis Light berjanji memenuhi syarat tersebut kerana menyedari kedudukan Pulau
Tipu Pinang yang strategik.
Helah  Sultan Abdullah kemudiannya menawarkan petempatan di Pulau Pinang sementara
Francis menunggu jawapan berhubung syarat yang ditetapkan baginda.
Light  Francis Light telah menamakan Pulau Pinang sebagai Prince of Wales Island,
manakala petempatan dinamakan
10 sebagai Georgetown.
 Pengukuhan Kuasa British di Pulau Pinang Melalui Perjanjian

Pada tahun 1786, Siam menakluki Sultan Abdullah meminta bantuan ketenteraan dengan
Pattani dan mengancam SHTI seperti yang dijanjikan tetapi SHTI enggan beri
Kesultanan Kedah. kerana tiada perjanjian ditandatangani

Francis Light berjaya mengalahkan angkatan Sultan Abdullah berasa ditipu dengan
perang Kesultanan Kedah dengan bantuan tentera muslihat Francis Light, telah menghimpun
SHTI menyebabkan Sultan dipaksa angkatan perang di Seberang Prai untuk
menandatangani perjanjian dengan British mengambil semula Pulau Pinang

 Pada tahun 1800, George Leith Gabenor Pulau

Perjanjian Persahabatan dan
Keamanan British-Kedah 1791,
mengiktiraf pendudukan British
di Pulau Pinang
Pinang desak Sultan Kedah tandatangan perjanjian
menyerahkan Seberang Prai
 Seberang Prai penting sebagai benteng pertahanan
dan kawasan pertanian sumber makanan penduduk
Pulau
11 Pinang
 Peluasan Kuasa
British
Di Singapura

12
Peluasan Kuasa British di Singapura
 Belanda ditawan Perancis. Raja Belanda
berundur ke England dan tandatangan Surat
Perang NapoleonKew
(1793 - 1814)
1795.
 Mengikut Surat Kew, semua tanah jajahan
Belanda di timur diserahkan secara sementara
kepada British sehingga perang tamat

 Pelabuhan British, Melaka dan Pulau Pinang

tidak mampu menyaingi pelabuhan Belanda
Kepentingan Singapura
iaitu Betawi
 Singapura lebih strategik untuk bersaing
dengan Belanda di Alam Melayu
 Kedudukannya di selatan Tanah Melayu
dapat mengawal kegiatan perdagangan di
Selat Melaka dan Selat Sunda.
 Pertapakan British di Singapura

Selepas Perang Napoleon Stamford Raffles dan William Farquhar

tamat, British terpaksa ditugaskan mencari pelabuhan baru Stamford Raffles dan
memulangkan semula untuk memecahkan penguasaan William Farquhar tiba
Melaka dan Betawi kepada Belanda di Alam Melayu di samping di Singapura
Belanda berusaha menduduki Singapura (Januari 1819) dan
membuat perjanjian
awal dengan
pentadbir Singapura
Stamford Raffles memanipulasikan isu Perjanjian awal ini
iaitu Temenggung
pewarisan takhta Kesultanan Johor membenarkan British
Abdul Rahman
Riau bagi mendapatkan pengesahan mendirikan petempatan di
sultan setelah menyedari Sultan Abdul Singapura tetapi perlu
Rahman mempunyai hubungan rapat mendapat pengesahan
dengan Belanda dari Sultan Abdul Rahman

14
 Isu Pewarisan Takhta Kesultanan Johor Riau

Sultan Mahmud Shah III mempunyai dua Pada 1812, Sultan mangkat, Tengku Tengku Hussein tidak hadir
putera iaitu Tengku Hussein, putera sulung Abdul Rahman hadir pemakaman majlis pemakaman kerana
dan Tengku Abdul Rahman, putera bongsu almarhum sultan di Lingga berada di Pahang

Tengku Abdul Rahman ditabal menjadi Tengku Hussein yang

Sultan Johor Riau dan mendapat diketepikan telah berundur dan
pengiktirafan orang Bugis dan Belanda menetap di Riau

• Raffles mengambil peluang memujuk Temenggung Abdul Rahman, menjemput Tengku Hussein ke
Singapura dan isytihar baginda sebagai Sultan Johor Riau dengan gelaran Sultan Hussein Muhammad
Shah.
• Tindakan Raffles ini memanipulasikan isu pewarisan takhta ini menyebabkan Kesultanan Johor Riau
mempunyai dua orang sultan iaitu Sultan Abdul Rahman bersemayam di Lingga dan Sultan Hussein
15
bersemayam di Singapura.
Perjanjian Mengukuhkan Kuasa British di Singapura

Perjanjian 6 Februari 1819 Perjanjian 2 Ogos 1824

Antara John Crawfurd

Antara Stamford Raffles (Residen Singapura)
dengan Sultan Hussein dengan Sultan Hussein dan
dan Temenggung Abdul Temenggung Abdul
Rahman Rahman

• Petempatan British di • Singapura

Singapura di iktiraf diserahkan keapda
• British menaikkan British selamanya
bendera Union Jack • Sultan dan
di Singapura Temenggung hilang
• William Farquhar kedaulatan ke atas
dilantik sebagai Singapura dan diberi
Residen pertama pampasan & pencen
Singapura seumur hidup
16
 Peluasan Kuasa
British
Di Melaka

17
 Faktor Pakatan British-Belanda

I. Menamatkan pertikaian British dan Belanda berkaitan Singapura

II. Dasar persahabatan British-Belanda di Eropah
III. Penyelesaian untuk perdamaian.

• Kesan pakatan ini menyebabkan termetrainya Perjanjian London atau Perjanjian Inggeris-Belanda
1824 bertujuan menamatkan pertikaian dan hubungan tegang dua kuasa Eropah di timur
• Melalui perjanjian ini British menguasai Melaka apabila berlaku pertukaran wilayah dengan Belanda
 1) Mengapakah Pelabuhan Pulau Pinang sesuai 3. Singapura ialah wilayah Kesultanan Johor
sebagai pelabuhan persinggahan? Riau yang meliputi Pahang, Johor dan
gugusan kepulauan Riau yang ditadbir oleh
A. Keselamatan yang terjamin
B. Terlindung daripada tiupan angin A. Temenggung Abdul Rahman
monsun B. Sultan Ismail
C. Kawasan tanah tinggi C. Sultan Abdul Rahman
D. Terdapat perlbagai barangan dagangan D. Raja Ali Haji
4. Peristiwa berikut berkaitan dengan
perjanjian antara Francis Light dengan
2. Pelabuhan yang paling awal dibuka di Pulau Sultan Kedah
Pinang dan dikunjungi oleh pedagang Arab ialah 1786 Sultan Abdullah membenarkan
Francis Light menduduki Pulau
A. Batu Feringgi
Pinang
B. Balik Pulau
C. Batu Uban Mengapakan Sultan Abdullah bertindak
D. Pantai Acheh demikan?
A. Mengatasi masalah kewangan
B. Menghapuskan ancaman lanun
C. Memajukan perdagangan
19 D. Mendapatkan bantuan ketenteraan
5
6.

20
 Soalan Sturktur

1) Jelaskan faktor-faktor yang menarik minat British untuk menduduki Pulau Pinang.

Antara faktor yang menarik minat British untuk menduduki Pulau Pinang ialah
kedudukannya yang strategik di pertengahan laluan perdagangan di antara timur dan barat.
Selain itu, ia sesuai dijadikan pusat pengumpulan bahan juga pelabuhan persinggahan serta
dapat digunakan sebagai pangkalan tentera.

2) Nyatakan tindakan yang diambil oleh Sultan Abdullah apabila merasakan baginda ditipu oleh
Francis Light.

Tindakan yang diambil oleh Sultan Abdullah apabila merasakan baginda ditipu oleh Francis
Light ialah baginda telah menghimpun angkatan perang di Seberang Prai untuk mengambil
semula Pulau Pinang namun angkatan perang Sultan Kedah ditewaskan oleh tentera Francis
Light.
21
 3) Pada pandangan anda, apakah kepentingan Singapura kepada British?

Pada pandangan saya, kepentingan Singapura kepada British adalah untuk

memecahkan penguasaan Belanda di Alam Melayu. Selain itu, kedudukan Singapura
yang strategik di selatan Tanah Melayu dapat mengawal kegiatan perdagangan Selat
Melaka dan Selat Sunda. Di samping itu, Singapura boleh berperanan sebagai pusat
pengumpulan hasil ekonomi Alam Melayu.

22
2.2
Perjanjian
London 1824
dan Kesannya
Terhadap Alam
Melayu
 Pengenalan
 Perjanjian London 1824 menyebabkan pembahagian kawasan pengaruh British dan Belanda di
Alam Melayu.
 Ini berlaku kesan daripada syarat Perjanjian London 1824

Syarat-Syarat Perjanjian London 1824

British
• Berundur dari Sumatera
• Menyerahkan Bangkahulu kepada
Belanda
• Tidak membuka petempatan baru di
Kepulauan Riau Lingga dan kepulauan
lain di selatan Singapura
Belanda
• Mengiktiraf petempatan British
di Singapura
• Menyerahkan Melaka dan jajahan
takluknya kepada British
• Tidak membuka petempatan baharu
di Tanah Melayu
 Kesan Perjanjian London 1824 Terhadap Alam
Melayu
Pembahagian Alam Perpecahan
Selat Melaka di
Melayu Kepada dua Empayar
bawah penguasaan
lingkungan Kesultanan Johor-
British
Pengaruh Barat Riau

25
 Pembahagian Alam Melayu
Kepada dua lingkungan
Pengaruh Barat
 Selat Melaka dan Selat Singapura
dijadikan sempadan memisahkan
pengaruh British dan Belanda
 Kawasan di sebelah barat dan selatan
Selat Melaka meliputi Kepulauan Riau
Lingga dan sekitarnya berada
di bawah pengaruh Belanda
dikenali Hindia Timur Belanda
 Kawasan utara dan timur Selat Melaka
meliputi Singapura dan Tanah Melayu
berada di bawah pengaruh British
dikenali sebagai Tanah Melayu

26
2. Perpecahan Empayar Kesultanan Johor-Riau

Pengisytiharan Kedaulatan
Johor Menjadi Tanah Berakhirnya Kesultanan
Pahang
Jajahan British Johor Riau Lingga
• Berikutan pengukuhan
• Pada Ogos 1824, Sultan • Kepulauan Riau Lingga di
kuasa British di Singapura
dan Temenggung didesak perintah oleh Sultan Abdul
dan Johor serta pergolakan
menandatangani perjanjian Rahman di bawah
di Riau Lingga, Bendahara
menyerah Singapura pengaruh Belanda
Tun Ali di Pahang cuba
kepada British • Pada tahun 1911, institusi
bebas Pahang daripada
• Sultan meninggalkan Kesultanan Riau Lingga
Kesultanan Johor-Riau
Singapura dan berpindah dihapuskan oleh Belanda
• Pada 1853 dengan
ke Melaka • Wilayah Riau Lingga
permuafakatan pembesar,
• Pemerintah Johor pindah diperintah secara langsung
Bendahara isytihar
pusat pentadbiran ke Johor oleh Belanda
Pahang negeri bebas dan
Bahru melalui Residen Riau
berdaulat

27
3. Selat Melaka di bawah penguasaan British

 Perdagangan di Selat Melaka dikuasai sepenuhnya oleh

British kerana memiliki tiga pelabuhan strategik iaitu Pulau
Pinang, Melaka dan Singapura

 Pengunduran Belanda dari Tanah Melayu membuka

peluang kepada British untuk meluaskan kuasanya ke
negeri-negeri Melayu

28
 2.
1.

29
 2.

4
3.

30
 Soalan Struktur
1) Nyatakan kesan Perjanjian London
terhadap Alam Melayu.
Kesan Perjanjian London terhadap Alam
Melayu ialah pembahagian Alam Melayu
kepada dua pengaruh Barat. Selat Melaka dan
Selat Singapura dijadikan sempadan
memisahkan pengaruh British dan Belanda.
Kawasan di sebelah barat dan selatan Selat
Melaka meliputi Kepulauan Riau Lingga dan
sekitarnya berada di bawah pengaruh Belanda
dikenali Hindia Timur Belanda. Kawasan utara
dan timur Selat Melaka meliputi Singapura dan
Tanah Melayu berada di bawah pengaruh
British dikenali sebagai Tanah Melayu.
31
Selain itu kesan Perjanjian London ialah
membawa kepada perpecahan empayar
Kesultanan Johor-Riau.
Di samping itu, Selat Melaka di bawah
penguasaan British kerana memiliki tiga
pelabuhan strategik iaitu Pulau Pinang,
Melaka dan Singapura . Pengunduran
Belanda dari Tanah Melayu membuka
peluang kepada British untuk meluaskan
kuasanya ke negeri-negeri Melayu.
2) Pada pandangan anda , mengapakah kuasa British dan Belanda mengambil keputusan berdamai melalui
rundingan?

Pada pandangan saya, British dan Belanda mengambil keputusan berdamai melalui rundingan kerana
persahabatan ke dua dua kuasa tersebut di Eropah. Belanda berdekatan dengan British. Belanda perlu
berbaik baik dengan British untuk mengelakkan tanah jajahannya di timur jatuh ke tangan Perancis semasa
Perang Napoleon

Selain itu ia merupakan penyelesaian untuk perdamaian bagi mengelakkan peperangan sesama mereka di
timur. Belanda bimbang degan masalah kewangan selepas Perang Napoleon sebab itulah ia memilih cara
rundingan untuk berdamai.

32
 2.3
Pembentukan
Negeri-negeri
Selat
 Latar Belakang Sebelum Pembentukan Negeri-negeri Selat
Pulau Pinang
• Ditadbir oleh Francis Light
sebagai Pesuruhjaya
• Menjadi pelabuhan bebas
dan menguasai
perdagangan dengan
negeri-negeri Melayu
• Ditadbir oleh Gabenor
Singapura
• Ditadbir oleh Residen
• Menjadi pelabuhan bebas
• Menjadi pusat pertemuan
pedagang persendirian
yang kumpul hasil alam
Melayu untuk didagang
dengan China
Melaka
• Ditadbir oleh seorang
Residen Konsular
• Sistem Kapitan diteruskan
bagi tujuan keamanan
kaum
• Suku kaum diletakkan di
bawah seorang ketua
kaum berperanan penegak
undang-undang
 Negeri-negeri Selat dibentuk
pada 1826 dan dibubarkan
pada tahun 1946

 Tujuan pembentukan Negeri -

Negeri Selat :
i. Jimat perbelanjaan
ii. seragam pentadbiran

35
slu
ai
l Kepentingan Pembentukan Negeri-Negeri Selat Kepada British
m
rlm
ea
nluM
uy
nde
ae
tal
nb
ura
akiy
buu
ktm
A
aeld
nm
a
m
a
n
pm
pe
pe
l
rM
er
ceu
rk
ela
de
par
a
m
ay
bgtus 36
a
 Hubungan Negeri-Negeri Selat
Dengan Negeri-Negeri Melayu

Negeri-Negeri Selat

 Memerlukan hasil ekonomi negeri- Negeri-Negeri Melayu

negeri Melayu untuk memajukan
perdagangan  Memerlukan pelabuhan
Negeri-Negeri Selat untuk
 Melabur modal memajukan memperdagangkan hasil
perlombongan bijih timah di negeri ekonomi
Melayu
37
Membolehkan British
Mengukuhkan
menguasaiekonomi
laluan negeri-
Menyaingi
perdagangan dipenguasaan
negeri Melayu Belanda
antara India dan di Alam Melayu
China
Kesan
Pembentuk
an Negeri
Negeri
Selat

38
1. 2.

39
 Soalan 1 berdasarkan peta Negeri –
Negeri Selat

a) Apakah wilayah X dan Y?

Melaka
X …………………..
Singapura
Y …………………..

2. Terangkan perkaitan Negeri-

Negeri Selat terhadap
hubunganya dengan negeri-negeri
Melayu.
Antara perkaitan NNS ialah
keperluan hasil ekonomi negeri-
negeri Melayu untuk perdagangan.

Selain itu, melabur modal untuk

memajukan perlombongan bijih
timah di negeri-negeri Melayu.
40
 3. Nyatakan kesan pembentukan Negeri-Negeri Selat terhadap pentadbiran British?

Kesan pembentukan NNS ialah membawa kepada penguasaan British terhadap

laluan perdagangan India dan China. Selain itu, dapat mengukuhkan hubungan dengan
negeri-negeri Melayu dan seterusnya dapat menyaingi Belanda di Alam Melayu.

4. Mengapakah British memindahkan pusat pentadbiran Negeri-Negeri Selat di Pulau Pinang ke

Singapura?

British memindahkan pusat pentadbiran NNS ke Singapura kerana Singapura

merupakan tempat yang lebih strategik dan maju berbanding Pulau Pinang.

41
 2.4
Pentadbiran
Negeri-negeri
Selat

42
 Alami PENTADBIRAN NEGERI-NEGERI SELAT
perubahan
pentadbiran
sejak Di Bawah SHTI (1826- Di Bawah Pejabat India
penubuhan 1857) (1858-1867)
pada 1826  Diketuai oleh Gabenor  Diketuai oleh Gabenor Jeneral
 Dibantu oleh Residen Konsular
 Mulanya British SHTI di India
 Pulau Pinang menjadi pusat
diletakkan di pentadbiran
bawah SHTI di  Undang-Undang British dikuatkuasa
 Pada 1832, pusat pentadbiran
India di Negeri-negeri Selat
berpindah ke Singapura

 Selepas SHTI Gabenor

dibubarkan,
pentadbiran
NNS diletakkan Residen
dibawah Residen Residen
Konsular
Pejabat India Konsular Konsular
Pulau
Singapura Melaka
Pinang 43
 Faktor Perpindahan Pentadbiran Negeri-Negeri Selat
ke Pejabat Tanah Jajahan London

Tiada wakil Negeri-Negeri Selat dalam Pejabat India gagal mengawal masalah
Majlis Perundangan India yang meluluskan rompakan terhadap kapal-kapal dagang dan
undang-undang bagi Negeri- pertelingkahan kongsi gelap Cina di Negeri-
Negeri Selat negeri Selat

Pejabat India mahu menjadikan mata wang

Cadangan cukai pelabuhan Negeri - Negeri
rupee India sebagai mata wang Negeri-
Selat menjejaskan taraf pelabuhan bebas
44 Negeri Selat menggantikan Dolar Sepanyol
Negeri-Negeri Selat di bawah Pejabat Tanah Jajahan
1867-1946
 Pada 1 April 1867, Negeri-Negeri Selat diisytiharkan sebagai tanah jajahan British dan diletakkan
di bawah tanggungjawab Pejabat Tanah Jajahan London
 Majlis Perundangan ditubuhkan di Negeri-Negeri Selat untuk meluluskan undang-undang sendiri

Pejabat Tanah Jajahan London

Gabenor Negeri-Negeri Selat

Majlis Eksekutif Majlis Perundangan

Mengurus hal pentadbiran Menggubal undang-undang

45
46
1

3.

47
 Soalan Struktur
Cadangan cukai pelabuhan Negeri - Negeri
1) Jelaskan faktor perpindahan pusat
Selat menjejaskan taraf pelabuhan bebas
pentadbiran Negeri-Negeri Selat ke
Pejabat Tanah Jajahan London menyebabkan pedagang NNS marah.
Antara faktor perpindahan pusat
Di samping itu, Pejabat India mahu
pentadbiran NNS ke Pejabat Tanah Jajahan
menjadikan mata wang rupee India
London ialah tiada wakil Negeri-Negeri
sebagai mata wang Negeri-Negeri Selat
Selat dalam Majlis Perundangan India yang
menggantikan Dolar Sepanyol.
meluluskan undang-undang bagi Negeri-
Negeri Selat. Seterusnya, Negeri-Negeri Selat menjadi

Selain itu, Pejabat India gagal mengawal tempat buangan banduan menjejaskan

masalah rompakan terhadap kapal-kapal imej Negeri-Negeri Selat sebagai pusat

dagang dan pertelingkahan kongsi gelap perdagangan.

Cina di Negeri-negeri Selat menjejaskan

perdagangan NNS. 48
Sekian

©Cikgu Meriam Yusoff / 011 4035 2002

49