Sera Etkisi ve Sera

Gazları Nelerdir?
Hazırlayan: H. Melek KURULAY - 200513005
Sera etkisinin ne olduğuna
değinmeden önce sera gazlarının
ne olduğunu anlamalıyız…
● Bazı doğal sera etkisini oluşturan gazlar zaten
atmosferde kendiliğinden bulunur. (CO2, Su buharı ve
ozon) Atmosferdeki bu gazların ışığı tutma ve geçirme
özellikleri bulunmaktadır. Bu sayede okyanus, deniz
gibi büyük kütleli suların sıcaklığı dengede kalır. Eğer
bu doğal sera etkisi olmasaydı yeryüzünün sıcaklığı
bugünkünden çok daha düşük olurdu ve hayat
mümkün olmazdı.

● Fakat özellikle Sanayi Devrimi sonrası insan kaynaklı

sera gazı emisyonlarında önemli bir artış meydana
gelmiştir. Bu gazların artışı Küresel ısınmanın aynı
zamanda iklim değişikliğinin de temel sebebidir.
Sera Etkisini Oluşturan Gazlara Yakından Bakalım.
● Diğer sera gazlarının atmosferdeki artışı
sonucu yeryüzünde buharlaşma daha hızlı
gerçekleşir ve havada daha fazla su buharı
birikir. Her ne kadar su buharı doğal bir etken
olsa da dış etmenler yoluyla artması ısının
atmosferde daha çok tutulmasına neden olur.
● Genellikle fosil yakıtların yanması sonucunda
ortaya çıkmaktadır. Bu yakıtlar arasında;
kömür, petrol ve doğalgaz bulunmaktadır. Ek
olarak, ormanların tahrip edilmesi ve arazi
kullanımı gibi uygulamalar da atmosferdeki
CO2 oranının artmasına sebep olmaktadır.
 Sera Etkisini Oluşturan Gazlara Yakından Bakalım.

● Dünya’nın azot döngüsü • Ozon tabakası aslında

● Metan gazının atmosferdeki
sebebiyle doğal olarak tüm canlıları zararlı
oranı %16 gibi bir değer
atmosferde bulunur. güneş ışınlarından korur.
olmasına ve atmosferde CO2
Salımından sonra atmosferde Fakat asıl yeri
kadar uzun kalmamasına
100 yıldan daha uzun süre statosferdir. İnsan
rağmen küresel ısınmadaki
kalmaktadır. Kaynakları faaliyetleri sonucunda
rolü CO2’nin 25 katıdır.
arasında gübre kullanımı gibi atmosferin en alt
Çünkü metan gazının
tarımsal faaliyetler, yakıt tabakası olan troposferde
kızılötesi radyasyonu tutma
kullanımı ve evsel atık suyun yer aldığında insan
kapasitesi çok yüksektir.
arıtılması yer almaktadır. sağlığına zararlı etkileri
ortaya çıkar.
 Doğanın Dengesi

Bu gazların dışında atmosferimizde CFC ve Diazotmonoksit gibi gazlarda

bulunur. Bu gazların hepsinin ısıyı tutma özelliği vardır.
Atmosferde doğal süreçlerle belirli oranlarda bulunan sera gazları iklim
sisteminin korunması açısından vazgeçilmez öneme sahiplerdir. Bu gazların
atmosferdeki oranı çok fazla artarsa canlıları olumsuz yönde etkileyen
küresel ısınmaya sebep olurlar.

Atmosferdeki su buharı DOĞAL sera etkisinin %75’ini oluşturur.

Gezegen arayışında ilk olarak su aranmasının diğer bir nedeni de su
buharının yaşanabilir bir atmosfer oluşturmasıdır.
GWP Kavramı
N2O
01 Nitroz oksitlerin GWP’si ise
273 gibi bir değerdir ayrıca • GWP’nin açılımı Global
atmosferde CO2’den daha uzun Warming Potential’dır ve
süre kalırlar.
atmosferdeki 1 ton gazın CO2
bakımından ne kadar ısı
CH4 tuttuğunu anlamamızı sağlayan
02 Metan gazının GWP’si 27-30 bir ölçüm sistematiğidir. GWP
civarındadır. ne kadar büyük olursa, belirli
bir gazın o zaman periyodunda
CO2'ye kıyasla Dünya'yı o
CO2 kadar fazla ısıttığı anlamına
03 Karbondioksit referans olarak gelir.
kullanılan gaz olduğu için
GWP’si 1’dir.
Sera Etkisi
• Az önce bahsettiğimiz tüm gazlar (Su
buharı, CO2, CH4 başta olmak üzere)
dünyaya gelen güneş ışınlarının bir
kısmını yansıtıp bir kısmını atmosferde
tutmasıyla Dünya’yı ısıtırlar.

• Bu gazlar aynı bir seranın güneş ışınlarını

bünyesinde tutması gibi Dünya’yı da
ısıttıkları için oluşturdukları etkiye sera
etkisi, kendilerine ise sera gazı adı
verilmiştir.

• İnsan faaliyetleri, atmosferdeki sera etkisi

yapan gazlarda doğal olmayan bir artışa ve
bunun sonucunda da küresel ısınmaya
sebep olmaktadır.
 Sera Etkisi
Güneş’ten Dünya’ya gelen ışınların bir kısmı atmosfer
tarafından uzaya geri yansıtılır, bir kısmı ise
yeryüzüne ulaşır. Yeryüzüne ulaşan ışınlar kara ve
okyanuslar tarafından soğurularak Dünya’nın
ısınmasını sağlar. Isınan kara ve okyanuslardan
uzaya yayılan ısı (kızılötesi dalga boyundaki ışınlar)
atmosferdeki sera gazları tarafından soğurularak
atmosfere hapsedilir. Sera gazları olmasaydı
Dünya’nın ortalama sıcaklığı -18°C olurdu, şu an ise
yaklaşık 15°C. Bu sayede Dünya’nın sıcaklığı yaşam
için gerekli olan değerdedir. Ancak insan kaynaklı
etkinlikler sonucu atmosfere salınan sera gazı
miktarının artması atmosferde tutulan ısı miktarını
artırır. Dünya’nın ortalama sıcaklığının
yükselmesine neden olan bu süreç küresel ısınma
olarak isimlendirilir.
 Nedir Bu İnsan Kaynaklı Faaliyetler?

01 02 03 04

Ormanların Kaynakların
Nüfus Artışı Fosil Yakıt
Yok Oluşu Aşırı ve Düzensiz
Kullanımı
Kullanımı
 Ozon Tabakası Nedir?

● Ozon tabakası insanların hayatını sürdürebilmesi için

önemli katmanlardan bir tanesidir ve bu tabaka dünyayı
zararlı ultraviyole radyasyondan korumaktadır.

● Özellikle CFC( kloroflorokarbonlu gazlar) ozon

tabakasını inceltmektedir. CFC gazları çok ilginç
özelliklere sahiptirler: Zehirli, aşındırıcı ve yanıcı değil,
oldukça kararlı, uzun ömürlü ve uçucudur. Bu üstün
özelliklerinden dolayı zamanında “harika gaz” olarak
adlandırılmıştır.

● CFC gazlarının bozunma süresi 65 ile 120 yıl

arasındadır. CFC gazları yüksek enerjili güneş ışınları
ile karşılaştıklarında ozon moleküllerini parçalarlar.
Böylelikle ozonun yoğunluğu azalır ve güneş
radyasyonunun zararlı etkilerinin yeryüzüne kadar
ulaşmasına neden olur. Bir tane klor atomu binlerce
ozon molekülünü yok edecek kapasiteye sahiptir.
Yıllar Boyu Ozon Deliği
 Sektörlere Göre Sera Gazı Emisyonları
21 % 25 %
Elektrik
Endüstri ve
Enerji tesislerinde kullanılan Isınma
fosil yakıtları, ve atık yönetimi Elektrik enerjisi ve ısınma
faaliyetlerinden kaynaklı için doğalgaz, kömür gibi
emisyonları da içermektedir. fosil yakıtlar kullanılır.

14 % 24 %
Ulaşım Tarım
Dünyadaki ulaşım enerjisinin Bu alandaki sera gazı
neredeyse tamamı (%95) emisyonları çoğunlukla
büyük oranda benzin ve dizel tarımdan (bitki ve hayvan
olmak üzere petrol bazlı yetiştirme) ve
yakıtlardan gelmektedir. ormansızlaşmadan
kaynaklanmaktadır.
Yıllar Boyu Sera Gazı Emisyonu

1990-2020
2020
Fosil yakıtlardan kaynaklanan
küresel karbon emisyonları
1970'den bu yana %90 arttı.
Sadece 2020 yılında toplam
sera gazı emisyonu bir önceki
yıla göre %3,1 arttı. Kişi başı
toplam sera gazı emisyonu
1990 yılında 4 ton CO2,
2019 yılında 6,2 ton ve
2020 yılında 6,3 ton CO2
olarak hesaplandı.

1900
 Ülkelere Göre Sera Gazı Emisyonu

● Karbondioksidin (CO2) çoğu, sadece üç dört ülke, Çin, ABD, Hindistan, Rusya ve Avrupa Birliği tarafından
üretiliyor. Bu veriler, fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan CO2 emisyonlarının yanı sıra çimento
üretimi ve gaz yakmayı da içermektedir.
 Ülkelerin Ne Gibi Vaatleri Bulunuyor?

● 2015 yılında ülkeler Paris Anlaşmasıyla Karbon

emisyonlarını azaltmak için uzlaştılar. Şimdi
ülkelerin bu vaatlerine yakından bakalım;
Çin: Dünyanın en fazla karbon salımı yapan ülkesi

 2030 itibarıyla enerjinin yüzde 25'ini fosil

olmayan yakıtlardan elde etmeyi amaçlıyor.

 2060'ta karbon nötr olmayı vaat ediyor.

Buna rağmen Çin'deki kömür madenlerine, artan

enerji talebini karşılayabilmek için üretimi artırma
talimatı verildi. Ülkelerin 2015 Paris Anlaşması
hedefine ulaşmak için yaptıklarını takip eden
Climate Action Tracker kuruluşuna göre, Çin'in
politikaları ve attıkları adımlar yetersiz.
 Ülkelerin Ne Gibi Vaatleri Bulunuyor?

● ABD: Kişi başı en yüksek karbon salınımına sahip

ülkedir. Yenilenebilir enerji kaynakları artsa da ABD'nin
enerjisinin yüzde 80'inden fazlası fosil yakıtlarından
geliyor.

 CO2 salımını 2030 itibarıyla 2005'teki seviyelere kıyasla

en az yüzde 50 azaltmayı amaçlıyor.

 2030'da yeni araçların yarısının elektrikli olmasını

istiyor.

 2050'de karbon nötr olmayı vaat ediyor.

Başkan Joe Biden, fosil yakıtları terk edip, temiz yakıtlara

geçen enerji şirketlerine toplam 150 milyar dolarlık bir ödül
fonu oluşturuldu. Ama yine de Climate Action Tracker,
ABD'nin politikaları ve attığı adımların "yetersiz" olduğunu
ve Paris Anlaşması'nda öngörülen 1,5 derecelik sıcaklık artışı
hedefine ulaşılması için "önemli ölçüde iyileşme gerektiğini"
söylüyor.
 Ülkelerin Ne Gibi Vaatleri Bulunuyor?

● Avrupa Birliği:AB'deki başlıca CO2 yayıcıları

Almanya, İtalya ve Polonya. Genel anlamda ortak
bir emisyon hedefi olsa da, AB ülkelerinin farklı
mali ve teknik kapasiteleri var.

 2030'da, 1990'daki seviyelere kıyasla yüzde 5'lik

azalma sözü veriyor

 2030'da yenilenebilir enerji seviyesini yüzde 40'a

çıkarmayı hedefliyor

 2050'de karbon nötr olmayı amaçlıyor

Climate Action Tracker, AB'nin politika ve attığı

adımların, küresel sıcaklık artışını 2 derecenin altında
tutmak adına "neredeyse yeterli" olduğunu söylüyor ve
emisyonların 2018'den bu yana düştüğüne dikkat
çekiyor.
 Türkiye Ne Vaat
Etti?
● Türkiye, yeni iklim rejiminde finans ve teknoloji desteklerine erişim talebinin karşılanması kaydıyla 2015 yılında Paris
Anlaşmasını kabul etmiş ve hedefimiz 2053 net sıfır emisyon olarak belirlenmiştir. Bu hedef doğrultusunda çeşitli
politikalar izlense de bu adımlar Climate Action Tracker’da kritik olarak yetersizl olduğunu ortaya koymaktadır.
 Sera Gazlarını Azaltılmasına Yönelik Faaliyetler

Karbon Yakalama ve Depolama

● Karbon yakalama yöntemlerinin temel amacı

karbondioksitin fosil yakıtların yanması sonucu açığa
çıkan gazlar arasından ayrıştırılıp, kullanılması ya da
depo edilmesidir. Yakalanan karbondioksit yiyecek
endüstrisinde soğutma, paketli yiyeceklerin raf ömrünü
artırma ya da gazlı içeceklere gaz sağlama gibi amaçlarla
kullanılabiliyor. Fakat karbondioksitin tamamı bu
süreçlerde tüketilemiyor. Bu yüzden daha çok depolama
yöntemi kullanılıyor.

● Karbondioksit yerin birkaç kilometre altında gözenekli

yapıdaki kayaçlardan oluşan jeolojik yapılara depolanır.
Bu katman karbondioksitin sızarak yerin yüzeyine
ulaşmasını ve atmosfere karışmasını engeller.
Karbondioksit yerin altında süper akışkan hâlde (hem
sıvı hem de gaz hâlin özelliklerini taşır) bulunur.
 Sera Gazlarını Azaltılmasına Yönelik Faaliyetler
Püskürtme ve Çözme Yöntemleri
● Karbondioksit okyanusta da depolanabilir. Bu
amaçla püskürtme ve çözme yöntemleri
kullanılır. Her iki yöntemde de karbondioksit
borularla okyanus sularına karışır. Püskürtme
yönteminde karbondioksit okyanusun 3000
metre altına verilir. Bu derinlikte sıvı hâle geçen
karbondioksit sudan daha yoğun olduğu için
suyun içinde göle benzer bir yapı oluşturur ve
okyanusta yavaş çözünür. Okyanusta çözünen
karbondioksit karbon döngüsünün bir parçası
hâline gelir. Çözme yönteminde ise okyanusa
salınan karbondioksit hızlı bir şekilde suda
çözünür ve karbon döngüsüne katılır.
Peki Bu İşlemler Ne Kadar Güvenli?

● CO2’nin bu şekilde depolanması doğrudan

atmosfere verilmesinden daha az risk taşısa
da uzun vadede ne gibi yan etkileri
olabileceği kestirilememektedir. Örneğin
depremleri tetiklemesi ya da yer altında
depolanan gazın ani olarak atmosfere
dönmesi durumunda çok daha katastrofik
sonuçları olacaktır. Okyanus depolamasında
ise risk daha fazladır. Çünkü CO2 asidik
özellikte olduğu için enjekte edildiği
bölgede pH 5-7 civarına düşecektir. Bu o
bölgede yaşayan canlıları olumsuz
etkileyecek belki bazı türlerin yok olmasına
sebep olacaktır.
 En Güvenli Yöntem: Ağaçlandırma

● Ormanlar en iyi karbon deposudur. Bu yüzden

gazları yer altında veya okyanuslarda depolama
gibi projelerin yanında daha kolay ve ucuz olan
yöntem, etkin ve kararlı bir şekilde
ağaçlandırmaya önem vermektir. Kontrolsüz bir
şekilde ağaç kesimleri devam etse de ülkemizde
ve dünyanın birçok bölgesinde son yıllarda
ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmiştir.
Örneğin Guatemala’da 10 yılı aşkın süredir
planlı bir ağaçlandırma kampanyası
sürmektedir.
 "Son ırmak kuruduğunda, son ağaç yok
olduğunda, son balık öldüğünde; beyaz adam
paranın yenmeyen bir şey olduğunu anlayacak."
Kızılderili Atasözü
 Kaynakça
• https://www.epa.gov/ghgemissions/global-greenhouse-gas-emissions-data

• https://www.epa.gov/ghgemissions/understanding-global-warming-potentials

• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2020-45862

• https://www.semtrio.com/blog/sera-etkisi-yapan-gazlar-nelerdir-ve-nasil-azaltilir

• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59088481

• https://iklim.gov.tr/paris-anlasmasi-i-34

• https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/bilgi/ozon-tabakasi

• https://climateactiontracker.org/countries/turkey/

• https://www.nrdc.org/stories/greenhouse-effect-101#gases

• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/karbondioksiti-atmosferden-yeraltina-tasimak