ViÖn n¨ng l­îng nguyªn tö viÖt nam

trung t©m ®¸nh gi¸ kh«ng ph¸ hñy

Bµi gi¶ng khãa tËp huÊn

vÒ an toµn bøc x¹ ion hãa

X¹ h×nh c«ng nghiÖp

 Nguyªn lý cña x¹ h×nh
 Mét lçi hay khuyÕt tËt trong mèi hµn gi÷a 2 phÇn cña èng
hoÆc mét vµi vÕt nøt (gäi chung lµ lçi) trong c¸c s¶n
phÈm ®óc hoÆc trong c¸c chi tiÕt b»ng kim lo¹i sÏ g©y
ra c¸c hËu qu¶ kh«n l­êng nÕu ®­a chóng vµo sö dông.
 Bøc x¹ ion ho¸ khi ®i qua hoÆc ph¶n x¹ tõ c¸c vËt phÈm
trªn sÏ kh«ng ®ång nhÊt v× cã lçi trong vËt phÈm. Tõ sù
kh«ng ®ång nhÊt nµy ng­êi ta cã thÓ ph¸t hiÖn ra c¸c lçi
trong nã mµ kh«ng lµm h­h¹i c¸c vËt phÈm.
 Trong x¹ h×nh c«ng nghiÖp th­êng dïng nhÊt lµ ph­¬ng
ph¸p truyÒn qua, nghÜa lµ vËt chôp ®­îc ®Ó ë gi÷a, phim
vµ nguån phãng x¹ ®­îc ®Ó ë 2 phÝa ®èi diÖn. Bøc x¹ ®i
qua vËt chôp cã lçi th× sÏ lät qua nhiÒu h¬n nh÷ng chç
kh¸c vµ v× vËy ®Ó l¹Þ trªn phim h×nh ¶nh cña lçi cã ®é
®en nhiÒu h¬n.
 Nguyªn lý cña x¹ h×nh
Ng­êilµm c«ng t¸c x¹ h×nh sÏ t¹o ra 1 bøc ¶nh - §ã
lµ 1 hå s¬ vÜnh viÔn vµ ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p
kiÓm tra kh«ng ph¸ mÉu (Non-destructive testing
-NDT) vµ còng ®­îc gäi lµ kiÓm tra ®¶m b¶o
chÊt l­îng (Quality Assurance testing - QA).
X¹ h×nh gamma
I. Bøc x¹ ®­îc dïng trong x¹ h×nh
Mét sè bøc x¹ nh­Gamma, Bªta, N¬tr«n ...cã thÓ
®­îc dïng trong x¹ h×nh, nh­ng bøc x¹ Gamma th­
êng ®­îc dïng phæ biÕn nhÊt trong x¹ h×nh.
ThiÕt bÞ lµ cã thÓ mang ®i ®­îc ®Ó thÝch hîp
víi nh÷ng c«ng tr­êng ë xa, ®iÒu kiÖn lµm
viÖc khã kh¨n.
Ir -192 lµ nguån phãng x¹ lý t­ëng cho x¹ h×nh
nh­ng c¸c ®ång vÞ ph¸t tia Gamma kh¸c còng cã
thÓ ®­îc dïng, tuú thuéc vµo vËt liÖu cña s¶n
phÈm cÇn chôp (gäi lµ vËt chôp).
 I. Bøc x¹ ®­îc dïng trong x¹ h×nh

§ång vÞ phãng x¹ N¨ng l­îng ChiÒu dµy

Gamma (Mev) thÐp tèi ­u
(mm)
Cobalt- 60 1,17 - 1,33 50-150
Caesium –137 0,662 50-100
Iridium –192 0,2 - 1,4 10-70
Ytterbium –169 0,008 - 0.31 2,5-15
Thulium –170 0,08 2,5-12,5
 I. Bøc x¹ ®­îc dïng trong x¹ h×nh

1- Chän n¨ng l­îng nguån:

 Bøc x¹ ph¶i cã ®ñ n¨ng l­îng ®Ó ®i xuyªn qua vËt chôp nh­
ng khi ®i qua n¬i cã lçi th× kh¸c víi c¸c chç kh¸c, v× vËy
mµ khi röa phim th× chç bøc x¹ ®i qua n¬i cã lçi còng sÏ
kh¸c víi c¸c chç kh¸c.
2- Chän ho¹t ®é cña nguån:
 NÕu ho¹t ®é qu¸ cao sÏ lµm cho nÒn phim bÞ ®en mê ®i,
do ®ã gi¶m kh¶ n¨ng nhËn biÕt lçi. MÆt kh¸c ®ßi hái ph¶i
quan t©m ®Õn vÊn ®Ò an toµn trªn 1 ph¹m vi réng.
 NÕu ho¹t ®é cña nguån thÊp th× ®ßi hái thêi gian chiÕu x¹
l©u h¬n ®Ó cã ®ñ bøc x¹ t¹o thµnh ¶nh trªn phim. MÆt
kh¸c thêi gian chiÕu x¹ l©u sÏ kÐo dµi thêi gian lµm viÖc
vµ ®ßi hái ®¶m b¶o an toµn trong thêi gian dµi h¬n.
II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 C¸c nguån dïng trong x¹ h×nh lµ nh÷ng nguån kÝn
cã cÊu tróc ®Æc biÖt. Chóng lµ nh÷ng capsule
b»ng thÐp kh«ng rØ chøa chÊt phãng x¹ (b¶ng trªn)
cã ho¹t ®é cao. Bøc x¹ gamma cña nã ®­îc ph¸t ra
liªn tôc vµ do ®ã ph¶i ®Ó nã trong nh÷ng b×nh
chøa ®Æc biÖt cã thÓ mang ®i ®­îc (Container).
 B×nh chiÕu x¹ - M¸y x¹ h×nh (1 vµi n­íc gäi lµ m¸y
x¹ h×nh) lµ 1 b×nh chøa nguån phãng x¹ ë phÝa
trong. Xung quanh ®­îc bao bäc b»ng ch× hoÆc
Uran nghÌo (U-238). Cã nhiÒu kiÓu d¸ng M¸y x¹
h×nh. Nh­ng cã thÓ chia ra lµm 3 lo¹i chÝnh sau
®©y:
II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 Mét bé phËn che ch¾n cã thÓ t¸ch ra
®Ó x¹ h×nh
II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh

Nguån cã thÓ ®­îc dÞch chuyÓn hoÆc

quay ®Õn 1 n¬i cã bé phËn che ch¾n
máng, chÕ t¹o tr­íc, nh­ng nguån vÉn ë
trong M¸y x¹ h×nh.
II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 Nguån ®­îc ®Èy ra khái M¸y x¹ h×nh.
 II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 Hai lo¹i ®Çu ®­îc gäi lµ M¸y x¹ h×nh l¸ ch¾n (shutter),
chóng nã tù chuÈn trôc (collimator) tia bøc x¹ ®Ó bøc
x¹ tho¸t ra ®­îc s¾c nÐt vµ h¹n chÕ kÝch th­íc cña chïm
tia. C¬ chÕ l¸ ch¾n ®«i khi lµ tù ®éng, ®«i khi b»ng
tay.
 Hai lo¹i nµy lµ quan träng ®èi víi ng­êi thao t¸c. Hä cã
thÓ ®øng sau m¸y x¹ h×nh ®Ó gi¶m thiÓu liÒu chiÕu
vµo hä. ë nh÷ng n¬i mµ 2 lo¹i trªn kh«ng cã kh¶ n¨ng
sö dông v× kh«ng gian kh«ng võa cho m¸y x¹ h×nh
hoÆc diÖn tÝch phim bi chiÕu v­ît qu¸ kÝch th­íc chïm
tia th× ng­êi ta dïng lo¹i thø 3. Nhµ thiÕt kÕ sÏ cung
cÊp 1 c¸i que g¾p dµi ®Ó th¸o nguån ra khái
container. Sau ®ã nguån ®­îc ®Æt vµo chuÈn trùc
thÝch hîp; hoÆc dïng ®Ó x¹ h×nh toµn ph­¬ng
(panoramic).
 II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 Khi x¹ h×nh toµn ph­¬ng th× sÏ kh«ng h¹n chÕ ®­îc h­
íng tia. Ng­êi ®iÒu khiÓn th­êng nhËn liÒu cao h¬n.
Cho nªn cÇn ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt qui ®Þnh
nh­: chiÒu dµi cña que g¾p lµ 1m trë lªn ®Ó gi÷
kho¶ng c¸ch gi÷a ng­êi ®iÒu khiÓn vµ nguån.
 TiÕp xóc víi nguån cã ho¹t ®é cao cã thÓ g©y cho tÕ
bµo 1 sù tæn th­¬ng mµ nã ch­a xuÊt hiÖn trong 1 vµi
tuÇn.
 ThiÕt bÞ ®­îc sö dông réng r·i nhÊt lµ lo¹i thø 3, nã ®­
îc gäi lµ b×nh chiÕu (projection container) hoÆc
m¸y chôp cã tay quay (crank - out m¸y x¹ h×nh). Ta
gäi 1 tªn chung lµ m¸y x¹ h×nh ®Ó ph©n biÖt víi
container dù phßng cho viÖc gi¶i quyÕt sù cè bøc x¹
khÈn cÊp.
 II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 ThiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o r»ng ng­êi ®iÓu khiÓn hÇu nh­lu«n
lu«n ®­îc b¶o vÖ khái sù chiÕu x¹ tõ nguån.
 Nguån ®­îc l¾p vµo ®Çu cuèi 1 sîi d©y mÒm dÎo gäi lµ
®u«i lîn (pigtail)- cã n¬i gäi lµ xÝch nguån.
 Mét bi chÆn vµ thanh nèi b»ng thÐp ®­îc nèi chÆt víi ®Çu
kia cña ®u«i lîn. Bi chÆn cung cÊp ph­¬ng tiÖn ®Ó b¶o vÖ
an toµn nguån trong c¬ cÊu kho¸ cña dông cô chiÕu x¹. §Çu
kh¸c cña thanh nèi nµy nèi víi c¸p ®iÒu khiÓn qua khíp nèi
 Mét èng h×nh ch÷ S ®i qua bªn trong m¸y x¹ h×nh kh«ng
cho phÐp bøc x¹ tho¸t ra ngoµi theo 1 ®­êng th¼ng ng¾n
nhÊt.
 Mét chèt vËn chuyÓn (transit plug) kho¸ lç ra l¹i vµ ng¨n
kh«ng cho c¸t sái m¾c vµo èng ch÷ S.
 II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹ h×nh
 C¸c thµnh phÇn phô cña m¸y x¹ h×nh bao gåm c¸p ®iÒu
khiÓn , tay quay, èng dÉn nguån vµ èng dÉn nguån nèi dµi.
Mét sè lo¹i èng chuÈn trùc khÝt víi ®Çu cuèi cña èng dÉn
nguån (vßi èng)
 §Ó tiÕn hµnh x¹ h×nh th× vßi èng dÉn nguån ®­îc ®Æt gÇn vËt
chôp, ®Çu kia cña èng dÉn nguån ®­îc nèi víi m¸y x¹ h×nh.
 C¸p ®iÒu khiÓn ®­îc nèi víi ®u«i lîn vµ m¸y x¹ h×nh. §¶m b¶o
r»ng c¸p ®iÒu khiÓn nèi víi m¸y x¹ h×nh cÇn ph¶i lµm quay
vßng kho¸ ®Ó nh¶ ®u«i lîn ra.
 Quay tay quay ®Ó c¸p ®iÒu khiÓn ®Èy ®u«i lîn ra khái m¸y
x¹ h×nh vµ ®i theo èng dÉn nguån cho ®Õn khi nguån ®¹t tíi
vßi èng.
 II. ThiÕt bÞ ®­îc sö dông trong x¹
h×nh

èng dÉn nguån vµ chuÈn trùc ph¶i nèi víi

nhau 1 c¸ch ch¾c ch¾n b»ng c¸ch buéc
hoÆc gi÷ bëi 1 cét chèng v÷ng ch¾c ®Ó
ng¨n c¶n sù dÞch chuyÓn khi nguån ®i
vµo vßi èng.
§¶o chiÒu tay quay ®Ó ®­a nguån vÒ
III. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi M¸y x¹ h×nh
 M¸y x¹ h×nh ph¶i tho¶ m·n tiªu chuÈn ISO - 3999- C¸c m¸y
x¹ h×nh gamma (ISO/TC 85.SC2N78). C¸c chi tiÕt kü
thuËt ®­îc s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn an toµn cao nhÊt vµ c¸c
sù cè g©y ra lµ tèi thiÓu. §Ó ®¶m b¶o cho m¸y x¹ h×nh
tiÕp tôc phï hîp víi tiªu chuÈn th× cÇn ph¶i gi÷ s¹ch sÏ.
BiÓn b¸o phãng x¹ vµ ch÷ "phãng x¹" trªn m¸y x¹ h×nh
ph¶i râ rµng.
 Kho¸ an toµn nguån ph¶i ®­îc b¶o d­ìng.
 Ho¹t ®é cña 1 nguån míi ®­îc l¾p vµo kh«ng ®­îc v­ît qu¸
kh¶ n¨ng cña m¸y x¹ h×nh. ThÝ dô nguån I r-192 cã ho¹t
®é lµ 4 TBq (110 Ci) ®· ®­îc qui ®Þnh trªn m¸y x¹ h×nh
th× kh«ng ®­îc thay b»ng nguån cã ho¹t ®é cao h¬n.
 III. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi M¸y x¹
h×nh

Nhãm m¸y SuÊt liÒu giíi h¹n tèi ®a cho phÐp Sv/h
x¹ h×nh (mrem/h)

BÒ mÆt M¸y C¸ch 5 cm C¸ch 1 m

x¹ h×nh

P 2.000 (200) 500 (50) 20 (2)

M 2.000 (200) 1000 (100) 50 (5)
F 2.000 (200) 1000 (100) 100 (10)
III. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi M¸y x¹ h×nh

Nhãm P: lo¹i m¸y x¹ h×nh cã thÓ x¸ch tay ®Ó di
chuyÓn. Khèi l­îng cña nhãm nµy < 50Kg.
 Nhãm M : cã thÓ di chuyÓn b»ng c¸c xe ®Èy, nh­ng
kh«ng thÓ x¸ch tay.
 Nhãm F: cè ®Þnh, rÊt h¹n chÕ di chuyÓn.
 Chi tiÕt vÒ nguån bao gåm tªn ®ång vÞ, ho¹t ®é
cña nã t¹i ngµy th¸ng qui ®Þnh, sè liÖu nguån
(serial number) ph¶i ®­îc chØ trong thÎ treo ë phÝa
ngoµi m¸y x¹ h×nh.
 M¸y x¹ h×nh tho¶ m·n tiªu chuÈn ISO -3999 còng ®­
îc dïng ®Ó vËn chuyÓn nh­lµ container.
III. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi M¸y x¹
h×nh
C¸c container nµy ®· ®­îc kiÓm tra, x¸c
nhËn theo tiªu chuÈn lo¹i B lµ chÞu t¸c
®éng cña lùc, lùc va ®Ëp, nhóng vµo
chÊt láng, chÞu nhiÖt mµ kh«ng mÊt
chÊt phãng x¹ hoÆc kh«ng mÊt nhiÒu
chÊt che ch¾n.
§Ó vËn chuyÓn th× c¸c container nµy
cÇn nh÷ng giÊy tê thÝch hîp, c¸c nh·n
®Ó nhËn biÕt suÊt liÒu kÌm theo nh­
nh·n lo¹i II hoÆc lo¹i III d­íi ®©y. Xe cé
còng ph¶i d¸n biÓn b¸o phãng x¹.
Lo¹i nh·n SuÊt liÒu cho phÐp cùc ®ai
Sv/h
container vËn S¸t mÆt C¸ch 1m
container
chuyÓn

II 500 10
III 2000 100
Nh·n container ph¶i bao gåm tªn ®ång vÞ, ho¹t
®é nguån vµ chØ sè vËn chuyÓn. ChØ sè vËn
chuyÓn lµ suÊt liÒu cùc ®¹i c¸ch mÆt ngoµi
container 1m ®o theo ®¬n vÞ Sv/h vµ chia
cho 10. ThÝ dô lµ 12Sv/h th× chØ sè vËn
chuyÓn lµ 1,2.
Trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c khi 1 mÆt ngoµi
container lín h¬n 1m2 th× ph¶i nh©n thªm 1 hÖ
sè cho ë b¶ng sau:
KÝch th­íc container HÖ sè nh©n

KÝch th­íc 1m2 1

1m2<kÝch th­íc5m2 2
5m2<kÝch th­íc20m2 3
20m2<kÝch th­íc 10
 IV. KiÓm tra ®é dß cña nguån phãng x¹
 PhÐp kiÓm tra nµy ®­îc thùc hiÖn ®Þnh kú theo yªu cÇu cña
c¬ quan qu¶n lý, hoÆc theo khuyÕn c¸o cña nhµ s¶n xuÊt
hoÆc sau mçi sù cè mµ nguån cã thÓ bÞ x©y x¸t. Ng­êi ta cã
thÓ tiÕn hµnh 1 c¸ch ®¬n gi¶n b»ng c¸ch lau mÆt tiÕp xóc
víi nguån nh­lµ bªn trong èng h×nh ch÷ S hoÆc èng dÉn nguån
vµ ®¸nh gi¸ xem cã chÊt phãng x¹ b¸m vµo dÎ lau hay kh«ng.
 §Ó ®¸nh gi¸ tèt h¬n ng­êi ta lµm nh­ sau: buéc 1 èng dÉn nguån
cøng, ng¾n gièng nh­ vßi èng vµo lç ra m¸y x¹ h×nh, ®Æt 1
mÉu giÊy hoÆc v¶i hÊp thô vµo trong èng ng¾n ®ã. Nguån
®­îc ®Èy ra nh­ khi x¹ h×nh sao cho nguån Ên nhÑ vµo dÎ.
Dïng kÑp hoÆc nhÝp ®Ó lÊy giÎ. Dïng m¸y ®o ®é phãng x¹
cã ®é nh¹y cao ®Ó ®o ®é nhiÓm x¹ cña giÎ lau. NÕu ®é
nhiÔm x¹ cë 600KBq ®èi víi nguån Cs -137 cßn ®èi víi nguån
Ir - 192 vµ Co - 60 th× thÊp h¬n nhiÒu; vµ nÕu chóng ta ®o
®­îc suÊt liÒu c¸ch giÎ lau 10cm lµ < 5Sv/h, ta nãi sù dß lµ
rÊt nhá cã thÓ chÊp nhËn ®­îc.
 V. B¶o d­ìng thiÕt bÞ x¹ h×nh

 B¶o d­ìng ®Þnh kú tÊt c¶ m¸y x¹ h×nh vµ c¸c thiÕt bÞ

phô tïng theo h­íng dÉn cña nhµ s¶n xuÊt lµ cùc kú
quan träng, vÊn ®Ò sèng cßn.
Hå s¬ b¶o d­ìng vµ c¸c thö nghiÖm cÇn ph¶i l­u gi÷
®Ó chøng tá r»ng chóng ®· ®­îc tiÕn hµnh trong
nh÷ng kho¶ng thêi gian thÝch hîp.
C¸c bé phËn c¬ khÝ vµ tù ®éng lµ dÔ bÞ h­háng nhÊt
vµ trë thµnh nguy cÊp nÕu chóng ®· h­ háng mµ
nguån vÉn cßn dïng ®Ó x¹ h×nh.
Kinh nghiÖm cña ng­êi x¹ h×nh vµ c¸c sæ tay kü thuËt
vËn hµnh ®· ®­îc cung cÊp cïng víi thiÕt bÞ sÏ lµm
cho hä nhËn biÕt sai sãt cña m¸y mãc vµ söa ch÷a
chóng.
 V. B¶o d­ìng thiÕt bÞ x¹ h×nh

 MÆc dÇu m¸y x¹ h×nh ®· chøng tá rÊt tin cËy vµ ®· h¹n chÕ
liÒu cho ng­êi x¹ h×nh nh­ng vÉn cßn 1 sè vÊn ®Ò sau ®©y:
 §Çu c¸p ®iÒu khiÓn cã thÓ ch¹y qua tay quay do lçi ë c¸p
hoÆc do sai sãt vÒ mÆt an toµn cña èng dÉn nguån hoÆc
do vßi èng.
 Tay quay trë nªn khã quay hoÆc kh«ng thÓ quay do nã bÞ
t¾c bëi c¸t bôi dÝnh vµo c¸p hoÆc m¸y x¹ h×nh.
 NÕu c¸p hoÆc ®u«i lîn bÞ xo¾n th× nã bÞ yÕu ®i vµ dÔ bÞ
®øt g·y.
 Chç nèi c¸p - ®u«i lîn cã thÓ kh«ng khíp do h­ háng , mßn
hoÆc dÝnh bôi c¸t.
 Vá c¸p cã thÓ kh«ng nèi ®­îc víi m¸y x¹ h×nh do lçi khi vÆn
hoÆc vÆn qu¸ m¹nh.
 Vá c¸p cã thÓ bÞ nÐn Ðp, chÆn c¸p l¹i.
V. B¶o d­ìng thiÕt bÞ x¹ h×nh
èng dÉn nguån cã thÓ bÞ nÐn Ðp hoÆc nh÷ng
chç nèi èng dÉn nguån trë nªn gê r¸p, nªn chÆn
nguån hoÆc ®u«i lîn l¹i.
Ph¶i nhí nh÷ng lçi nµy ®Ó kh«ng cho chóng
xuÊt hiÖn. ThiÕt bÞ ph¶i ®­îc kiÓm tra ®Òu
®Æn vµ nÕu cÇn thiÕt ph¶i ®­îc c¸n bé kü
thuËt cã thÈm quyÒn söa ch÷a hoÆc thay thÕ
c¸c phÇn h­háng tr­íc khi ®­a sö dông.
 VI. CÊt gi÷ m¸y x¹ h×nh

 M¸y x¹ h×nh hoÆc container chØ che ch¾n ®ñ ®Ó cho

phÐp mang chóng ®i trong 1 thêi gian ng¾n, kh«ng 1 ng­êi
nµo ®­îc ®øng gÇn chóng l©u h¬n thêi gian cÇn ph¶i thao
t¸c.
 Khi 1 nguån th­êng xuyªn ®­îc dïng t¹i 1 ®Þa ®iÓm th× ph¶i
cã kho riªng ®Ó cÊt gi÷ khi kh«ng dïng ®Õn. Sù hîp t¸c cña
chØ huy c«ng tr­êng lµ cÇn thiÕt ®Ó cho kho cã thÓ ®­îc
c¸ch ly vµ thùc tÕ th× kho ph¶i ®Æt xa c¸c chÊt ch¸y, næ vµ
¨n mßn.
 Trong kho ph¶i kh« r¸o, ngoµi kho ph¶i cã biÓn b¸o phãng x¹
râ rµng. SuÊt liÒu ë phÝa ngoµi kho ®­îc gi÷ thÊp hîp lý,
nhá h¬n 7,5Sv/h, thÊp h¬n 2,5Sv/h th× cµng tèt.
 Cöa kho ph¶i cã kho¸ ®Ó ng¨n kh«ng cho ng­êi kh«ng ®­îc
phÐp b­íc vµo hoÆc lôc läi container. Ch×a kho¸ ph¶i ®­îc
gi÷ ë n¬i an toµn
VI. CÊt gi÷ m¸y x¹ h×nh

Ph¶i cã hå s¬ theo dâi nguån. BÊt cø lóc nµo

®Òu ph¶i biÕt nguån ë ®©u.
Trong nh÷ng ngµy kh«ng dïng ®Õn nguån th×
ph¶i kiÓm tra xem thö nguån cã ®­îc cÊt gi÷ an
toµn trong kho kh«ng ?
x¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
 C¬ chÕ ®Ó t¹o thµnh tia X

 Tia X cßn cã tªn lµ tia h·m, tia R¬n-ghen

(Roentgen); cã rÊt nhiÒu c¬ chÕ t¹o thµnh
tia X
 Mét chïm h¹t mang ®iÖn chuyÓn ®éng víi
vËn tèc nhanh, khi bÞ h·m ®ét ngét bëi 1
vËt liÖu nÆng (cã sè Z lín) sÏ ph¸t ra tia X
th­êng ®­îc gäi lµ tia h·m hay lµ tia R¬n –
ghen.
 II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y tia
X

1) CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc :

M¸y tia X gåm 1 bãng ®Ìn ch©n kh«ng, bªn trong
®ã cã 2 ®iÖn cùc ®­îc ®Æt mét hiÖu ®iÖn thÕ
rÊt cao, vµi chôc kil«v«n trë lªn. Khi sîi d©y ë
Katèt (cùc -) ®­îc ®èt nãng, ®iÖn tö ®­îc gi¶i
phãng, d­íi t¸c dông cña ®iÖn tr­êng gi÷a hai cùc
(Katèt vµ Anèt) c¸c ®iÖn tö ®­îc gia tèc vµ ®Ëp
vµo Anèt tøc lµ bÞ h·m trong Anèt (Anèt ®­îc lµm
b»ng vËt liÖu nÆng tøc lµ cã sè Z hiÖu dông
cao) vµ v× vËy theo c¬ chÕ ®· tr×nh bµy ë phÇn
I.1 th× tia X (tia h·m) ®­îc ph¸t ra tõ Anèt.
II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y tia
X
2) C¸c lo¹i m¸y:
Tuú theo ®iÖn thÕ ®Ëp vµo ta cã c¸c lo¹i m¸y tia X
kh¸c nhau.
a) NÕu ®iÖn thÕ gi÷a Anèt vµ Katèt lµ ®iÖn thÕ
xoay chiÒu th× ta cã lo¹i m¸y tia X nöa sãng.
b) NÕu ®iÖn thÕ gi÷a Katèt vµ Anèt lµ kh«ng ®æi
th× ta cã lo¹i m¸y c¶ sãng.
c) NÕu ®iÖn thÕ gi÷a Katèt vµ Anèt cµng cao th×
ta cã n¨ng l­îng cña tia X cµng lín. C¸c m¸y tia X th­
êng cã ®iÖn thÕ tõ 30, 45, 50, 70, 100, 150,
200KV . . vµ n¨ng l­îng tia X cùc ®¹i t­¬ng øng
còng ®¹t ®­îc lµ 30, 45, 50, 70, 100, 150, 200
KeV.
 II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña
m¸y tia X
ë c¸c m¸y tia X th× ®iÖn thÕ gi÷a 2 cùc (KV) lµ mét
trong nh÷ng ®Æc tr­ng cña m¸y ph¸t tia X . ThÝ dô ®iÖn
thÕ cùc ®¹i cña m¸y tia X lµ 200 KV th× ng­êi ta ký hiÖu
lµ 200 KVp tøc lµ ®iÖn thÕ t¹i ®Ønh (pic) cña m¸y.
 ChØ cã mét phÇn nhá cña tia X ®¹t tíi n¨ng l­îng t¹i
®Ønh pic nµy cßn ®a sè tia X cßn l¹i cã n¨ng l­îng thÊp
h¬n. Tia X n¨ng l­îng thÊp lµ kh«ng cÇn thiÕt cho viÖc
chôp, chiÕu vµ rÊt cã h¹i cho c¬ thÓ, còng nh­ lµm mê
nÒn phim ¶nh trong x¹ h×nh c«ng nghiÖp, v× vËy ng­êi
ta ph¶i t×m c¸ch khö chóng ®i b»ng c¸ch dïng c¸c tÊm
läc b»ng nh«m hoÆc b»ng ®ång. C¸c tÊm läc nµy ®· ®­
îc nhµ s¶n xuÊt g¾n ngay trong m¸y.
II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y
tia X

3) Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña m¸y tia X.

 ChÊt l­îng cña m¸y tia X ®­îc quyÕt ®Þnh bëi nhiÒu yÕu tè trong
sè ®ã th× ®iÖn thÕ gi÷a 2 cùc lµ quan träng h¬n c¶. §iÖn thÕ
nµy cµng cao th× c¸c ®iÖn tö ®­îc gia tèc cµng nhanh vµ lóc
®Ëp vµo Anèt t¹o ra c¸c tia X cã n¨ng l­îng cµng cao (KV)max.
 Mét ®Æc tr­ng quan träng thø hai cña m¸y tia X lµ dßng ®iÖn:
suÊt liÒu phô thuéc vµo dßng ®iÖn tö ch¹y tõ Katèt sang Anèt
nhiÒu hay Ýt, dßng nµy l¹i phô thuéc vµo c¸c ®iÖn tö b¾n ra
khái sîi ®èt cña Katèt, tøc lµ suÊt liÒu phô thuéc vµo dßng
®iÖn (Imax) ch¹y qua sîi d©y ®èt cña Katèt .
 II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña m¸y
tia X
 LiÒu lµ tÝch sè cña suÊt liÒu vµ thêi gian chôp, chiÕu.
V× vËy cïng mét liÒu cã thÓ nhËn ®­îc tõ nhiÒu c¸ch
kh¸c nhau, vµ ®¬n vÞ cña chóng lµ mA.s. ThÝ dô: ®Ó
nhËn 1 liÒu lµ 10 mAs th×:
◦ NÕu m¸y cã dßng lµ 10mA th× ta chôp trong 1 gi©y
◦ NÕu m¸y cã dßng lµ 1mA th× ta chôp trong 10 gi©y.
 Nh­vËy 3 ®Æc tr­ng c¬ b¶n nhÊt cña m¸y tia X lµ ®iÖn
thÕ cùc ®¹i (KVmax), dßng cùc ®¹i (Imax) vµ thêi gian
chôp chiÕu (gi©y) hoÆc ®«i khi ng­êi ta dïng ®¬n vÞ
®o liÒu lµ mA.s. Sai sè æn ®Þnh cña 3 ®¹i l­îng nµy
kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 10% cho mçi ®¹i l­îng. §©y lµ sai sè
cho phÐp khi kiÓm tra chÊt l­îng cña m¸y tia X.
II. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña
m¸y tia X
§Ó kiÓm tra chÊt l­îng cña m¸y tia X th× ngoµi
3 ®Æc tr­ng ®iÖn thÕ cùc ®¹i, dßng cùc ®¹i,
®é chÝnh x¸c cña thêi gian, ng­êi ta cßn ph¶i
kiÓm tra c¸c th«ng sè sau ®©y:
◦ KÝch th­íc cña tiªu ®iÓm
◦ §é ®ång trôc
◦ Tr­êng x¹ . .
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
 Nguyªn lý: còng gièng nh­ tia gamma, tia X khi ®i qua hoÆc
ph¶n x¹ tõ vËt chôp sÏ kh«ng ®ång nhÊt nÕu trong vËt chôp cã
lçi. Tõ sù kh«ng ®ång nhÊt nµy ng­êi ta cã thÓ ph¸t hiÖn c¸c lçi
trong vËt chôp (vÕt nøt, lç hæng . . .). Trong x¹ h×nh c«ng
nghiÖp ng­êi ta th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p truyÒn qua. V× vËy
c¸ch bè trÝ ®Ó x¹ h×nh b»ng tia X còng gièng nh­c¸ch bè trÝ x¹
h×nh b»ng nguån phãng x¹, nghÜa lµ vËt chôp ë gi÷a, phim vµ
m¸y ph¸t tia X ë 2 phÝa ®èi diÖn. Tia X ®i qua vËt chôp cã c¸c
khe nøt, lç hæng, ... (gäi chung lµ lçi) th× tia X sÏ ph¸t hiÖn ra
c¸c lçi ®ã b»ng h×nh ¶nh trªn phim. Chç nµo cã lçi th× phim sÏ
®Ëm h¬n v× tia X lät qua nhiÒu h¬n ë c¸c chç kh¸c. Cã thÓ
dïng biÖn ph¸p soi huúnh quang ®Ó lµm t¨ng h×nh ¶nh vµ cã
thÓ ghi l¹i b»ng kü thuËt Video.
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
Chän n¨ng l­îng tia X (®iÖn ¸p)
Tuú theo vËt chôp (lo¹i vËt liÖu, dµy máng ...)
mµ ta chän n¨ng l­îng tia X cho thÝch hîp, ThÝ
dô:
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

N¨ng l­îng 60 ~ 140 ~ 300 §Õn 8MV

tia X 140KVp KVp
ChiÒu dµy lµm viÖc tèi ­u t­¬ng øng (mm)
ThÐp 2,5 ~ 10 ~ 60 50 ~ 150
12,57
Hîp kim 5 ~ 372 40~ 190 150 ~ 450
nhÑ
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
Chän dßng vµ thêi gian
Còng nh­nguån phãng x¹, ngoµi n¨ng l­îng ra th× ho¹t
®é còng lµ 1 ®¹i l­îng hÕt søc quan träng; cßn ë m¸y
tia X ngoµi ®iÖn ¸p ra th× dßng còng lµ 1 ®¹i l­îng
quan träng. Dßng lµ sè ®iÖn tö ch¹y tõ Katèt sang
Anèt. Nh­vËy dßng phô thuéc vµo sè ®iÖn tö bËt ra
khái Katèt, tøc lµ phô thuéc vµo nhiÖt ®é cña d©y
tãc. Dßng cµng lín (sè ®iÖn tö ®Ëp vµo Anèt cµng
nhiÒu) th× sinh ra nhiÒu tia X. Thùc tÕ th× liÒu lµ
tÝch sè cña dßng víi thêi gian x¹ h×nh vµ ®­îc ®o
theo ®¬n vÞ lµ mAs (miliampe – gi©y).
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

SuÊt liÒu cña 1 m¸y tia X cao h¬n rÊt nhiÒu so

víi suÊt liÒu cña nh÷ng nguån gamma x¹ h×nh
vµ th­êng ®­îc biÓu diÔn theo thuËt ng÷ cña
suÊt liÒu hÊp thô mGy/min ë kho¶ng c¸ch 1
mÐt cña 1 m¸y cã dßng lµ 1mA. Sau ®©y lµ
suÊt liÒu cña 1 vµi m¸y tia X
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
M¸y tia X vµ tÊm läc SuÊt liÒu c¸ch m¸y 1m
(mGy/min/mA)
50 KV víi cöa sæ cã tÊm 100
läcBerylium
100KV víi cöa sæ cã tÊm läc 30
Al 3mm
200KV víi cöa sæ cã tÊm läc 20
1mmAl + 2mm Cu
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
 X¹ h×nh b»ng m¸y ph¸t tia X:
M¸y x¹ h×nh tia X ph¶i ë trong t×nh tr¹ng lµm viÖc tèt
NÕu x¹ h×nh ®­îc tiÕn hµnh trong phßng giµnh cho x¹
h×nh th×:
+ Cöa ra vµo phßng ph¶i cã tÝn hiÖu ¸nh s¸ng (®Ìn ®á)
®Ó biÕt m¸y tia X ®ang ho¹t ®éng.
+ Ngoµi phßng ph¶i cã g¾n c¸c biÓn b¸o phãng x¹.
+ §Æc biÖt kho¸ chuyÒn ®éng ph¶i lµm viÖc tèt. NÕu
cã ai v« t×nh më cöa ra th× m¸y ph¶i tù ®éng t¾t hoÆc
nÕu ch­a ®ãng cöa th× kh«ng thÓ khëi ®éng m¸y.
+ Cã tÝn hiÖu ©m thanh ®Ó b¸o cho mäi ng­êi ra khái
phßng
+ Kh«ng mét ai ®­îc ë trong phßng khi m¸y ho¹t ®éng.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

Ph¶i dù kiÕn tr­íc ®iÖn ¸p, dßng vµ thêi gian x¹ h×nh cÇn
thiÕt cho mäi phÐp x¹ h×nh (phô thuéc vµo vËt chôp)
+ L¾p g¸ phim vµ ra khái phßng, bËt m¸y tiÕn hµnh x¹
h×nh.
NÕu x¹ h×nh ®­îc tiÕn hµnh ngoµi c«ng tr­êng th× ngoµi
m¸y tia X ra cßn cÇn ph¶i cã thªm c¸c bé phËn sau:
+ èng chuÈn trôc
+ Dông cô ®Ó thiÕt lËp rµo c¶n
+ C¸c biÓn b¸o phãng x¹
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

+ TÝn hiÖu ¸nh s¸ng vµ ©m thanh. TÝn hiÖu ¸nh

s¸ng ®­îc ®Æt ngay t¹i rµo c¶n vµ t¹i ngay n¬i
®Æt m¸y tia X vµ ®­îc chiÕu s¸ng suèt thêi gian
x¹ h×nh. TÝn hiÖu ©m thanh (®­îc vang lªn khi
m¸y tia X b¾t ®Çu ho¹t ®éng) ®Ó b¸o cho mäi
ng­êi ë gÇn ®ã biÕt lµ m¸y tia X ®ang chuÈn bÞ
ho¹t ®éng
+ M¸y ®o suÊt liÒu bøc ¹ (ph¶i ®­îc hiÖu chuÈn 1
n¨m 1 lÇn t¹i phßng chuÈn Quèc gia). Tr­íc khi x¹
h×nh ph¶i so s¸nh víi 1 m¸y lÊy lµm chuÈn hoÆc
víi 1 nguån chuÈn.
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t tia X

Tr×nh tù lµm c«ng t¸c x¹ h×nh ë c«ng tr­êng

+ Dù kiÕn tr­íc vÒ ®iÖn thÕ, dßng vµ thêi gian x¹ h×nh (phô
thuéc vµo vËt chôp).
+ Trao ®æi víi ng­êi qu¶n lý c«ng tr×nh ®Ó chän thêi gian,
®Þa ®iÓm x¹ h×nh: thêi gian vµ ®Þa ®iÓm tèt nhÊt lµ
lóc vµ n¬i c«ng tr­êng Ýt cã ng­êi lµm viÖc.
NÕu vËt chôp kh«ng thÓ di chuyÓn ®­îc th× yªu cÇu ®éng
t¸c ph¶i mau lÑ ®Ó tr¸nh nhËn liÒu cao, chïm tia ph¶i h­
íng vÒ n¬i Ýt ng­êi lµm viÖc nhÊt vµ ng­îc víi h­íng ®Æt
bµn ®iÒu khiÓn. NÕu chïm tia mµ h­íng ®­îc xuèng ®Êt lµ
tèt nhÊt.
+ Bè trÝ m¸y tia X, vËt chôp, èng chuÈn trùc, l¾p g¸ phim.
§¶m b¶o kho¶ng c¸ch tèi ®a gi÷a m¸y tia X vµ vËt chôp
(phô thuéc vµo c¸p nguån). Sö dông vËt liÖu ë c«ng tr­êng
®Ó che ch¾n xung quanh m¸y tia X vµ vËt chôp.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
+ Dùa vµo ®iÖn ¸p vµ dßng ®Ó tÝnh kho¶ng c¸ch thiÕt lËp
rµo c¶n. SuÊt liÒu cho phÐp t¹i rµo c¶n lµ 7,5 mSv/h
(0,75mrem).
+ ThiÕt lËp rµo c¶n, ®ãng cäc, gi¨ng d©y, treo cê ®u«i
nheo, ®Ìn nhÊp nh¸y, biÓn b¸o phãng x¹ vµ cö ng­êi ®øng
g¸c ngay t¹i rµo c¶n.
+ §eo liÒu kÕ c¸ nh©n vµ cho m¸y ®o suÊt liÒu bøc x¹ ho¹t
®éng.
+ Thæi mét håi cßi to vµ dµi ®Ó cho mäi ng­êi ë gÇn ®ã
biÕt lµ m¸y tia X ®ang lµm viÖc, nguy hiÓm cÊm b­íc
qua rµo c¶n.
+ Cho m¸y tia X ho¹t ®éng.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
+ §o suÊt liÒu t¹i rµo c¶n. NÕu cÇn th× thiÕt lËp
l¹i rµo c¶n sao cho suÊt liÒu t¹i rµo c¶n kh«ng ®­
îc v­ît qu¸ 7,5 mSv/h.
+ Khi kÕt thóc thêi gian x¹ h×nh (m¸y tù ®éng ng¾t
m¹ch hoÆc t¾t m¸y b»ng tay) th×:
Thu dän hiÖn tr­êng, gi¶i phãng mÆt b»ng
B¸o c¸o víi ng­êi qu¶n lý c«ng tr­êng lµ phÐp x¹ h×nh
®· kÕt thóc.
+ Ghi nhËt ký vËn hµnh m¸y (gåm c¸c th«ng tin sau
®©y):
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

Hä vµ tªn Sè Ngµy x¹ §Þa Thêi VËt

ng­êi thùc hiÖu h×nh ®iÓm gian chôp
hiÖn m¸y x¹ h×nh tõ . .
..
®Õn
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
An toµn ®èi víi tia X
Nguyªn lý chung:
 Kh«ng gièng víi c¸c ®ång vÞ phãng x¹ lµ ph¸t bøc x¹ mét
c¸ch liªn tôc, m¸y tia X chØ ph¸t bøc x¹ khi bËt m¸y. Khi
t¾t m¸y th× kh«ng cßn bøc x¹ ph¸t ra n÷a.
 Nh©n viªn vËn hµnh ph¶i ®­îc ®µo t¹o ®Çy ®ñ vÒ
ATBX vµ thñ tôc vËn hµnh m¸y tia X, ph¶i ®­îc Bé
KHCN cÊp giÊy phÐp lµm c«ng viÖc bøc x¹ ®Æc biÖt.
 Giíi h¹n kÝch th­íc chïm tia ®Õn møc cÇn thiÕt b»ng
chuÈn trôc vµ che ch¾n xung quanh m¸y tia X.
 Sö dông c¸c tÊm läc thÝch hîp ®Ó khö c¸c bøc x¹ yÕu
kh«ng mong muèn, v× chóng sÏ lµm mê phim ¶nh khã
nhËn biÕt ®­îc lçi trong vËt chôp.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
 NÕu cã ®iÒu kiÖn th× vËn hµnh m¸y tia X trong
phßng cã che ch¾n. KiÓm so¸t phÝa ngoµi phßng vµ
ph¶i cã kho¸ truyÒn ®éng ®Ó khi cöa phßng më th×
kh«ng thÓ vËn hµnh m¸y. Bµn ®iÒu khiÓn ph¶i ®­îc
®Æt phÝa ngoµi phßng vµ ng­îc víi h­íng chïm tia.
 Phßng x¹ h×nh ph¶i ®ñ réng ®Ó tr¸nh tia t¸n x¹ lµm
mê phim ¶nh. T­êng ph¶i ®ñ dµy ®Ó tia X kh«ng lät
ra ngoµi. Nh÷ng chç c¸p xuyªn t­êng ph¶i cã h×nh ch÷
V ®Ó tr¸nh tia bøc x¹ lät th¼ng ra ngoµi.
 Ph¶i cã c¶nh b¸o b»ng ©m thanh: Mét håi cßi dµi ®­îc
thæi lªn khi s¾p bËt m¸y ®Ó b¸o cho mäi ng­êi ë gÇn
®ã biÕt lµ m¸y tia X s¾p b¾t ®Çu ho¹t ®éng.
 Ph¶i cã c¶nh b¸o b»ng ¸nh s¸ng khi m¸y s¾p b¾t ®Çu
ho¹t ®éng cho ®Õn khi kÕt thóc phÐp x¹ h×nh.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
 Ph¶i cã hÖ thèng kiÓm x¹ c¸ nh©n vµ kiÓm x¹ vïng.
 ë bµn ®iÒu khiÓn m¸y tia X cã kho¸ t¾t bËt m¸y.
Ch×a kho¸ ph¶i ®­îc gi÷ cÈn thËn bëi nh©n viªn lµm
c«ng viÖc bøc x¹ ®Æc biÖt. Kh«ng cho nh÷ng ng­êi
kh¸c (kÓ c¶ nh©n viªn bøc x¹ th«ng th­êng) bËt m¸y
ph¸t tia X.
 §èi víi m¸y di ®éng, suÊt liÒu t¹i bµn ®iÒu khiÓn
ngoµi viÖc phô thuéc vµo th«ng sè kü thuËt cña m¸y,
cßn phô thuéc vµo chiÒu dµi c¸p dÉn tõ m¸y ®Õn
bµn ®iÒu khiÓn. Bµn ®iÒu khiÓn ng­îc víi h­íng tia
vµ ®Æt cµng xa m¸y cµng tèt. CÇn ®¶m b¶o kho¶ng
c¸ch cùc tiÓu sau:
 10 mÐt víi c¸c m¸y cã ®iÖn ¸p 100KV
 15 mÐt víi c¸c m¸y cã ®iÖn ¸p 200 ~ 250KV
 20 mÐt víi c¸c m¸y cã ®iÖn ¸p >250KV
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
Møc rß rØ phãng x¹ tho¸t ra ngoµi m¸y ph¶i nhá
h¬n nhiÒu so víi chïm tia chÝnh. Møc rß rØ tèi
®a cho phÐp < 100mSv/h.
Ngoµi ra an toµn vÒ ®iÖn cã liªn quan trùc tiÕp
®Õn ATBX ®èi víi m¸y tia X. Tõ c¸c sai háng, sù
cè vÒ ®iÖn trong m¸y ph¸t tia X cã thÓ dÉn ®Õn
nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. V× vËy c¸c m¸y tia
X ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn Quèc gia vµ Quèc
tÕ vÒ ®iÖn. TÊt c¶ c¸c chi tiÕt b»ng kim lo¹i
ph¶i ®­îc nèi ®Êt.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
B¶o d­ìng thiÕt bÞ
TÊt c¶ c¸c chi tiÕt cña m¸y tia X cÇn ph¶i ®­îc b¶o
d­ìng, b¶o qu¶n trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt, s¹ch
sÏ, an toµn. Chóng ph¶i ®­îc kiÓm tra tr­íc vµ sau
khi sö dông bëi c¸c c¸n bé chuyªn m«n.
KiÓm tra tÊt c¶ c¸c c¸p nèi, ph¸t hiÖn c¸p bÞ xo¾n,
gÊp khóc cã thÓ dÉn ®Õn h­ háng, ®øt g·y. BÊt cø
h­ háng nµo ®Òu ph¶i ®­îc b¸o c¸o ngay cho ng­êi cã
tr¸ch nhiÖm vµ ghi vµo hå s¬ b¶o d­ìng.
KiÓm tra tÊt c¶ c¸c ®Çu nèi, ®¶m b¶o liªn kÕt
tiÕp xóc ch¾c ch¾n vµ tèt kÓ c¶ nèi ®Êt.
CÇn cã hå s¬ theo dâi ghi l¹i chi tiÕt t×nh tr¹ng
thiÕt bÞ trong c¸c lÇn kiÓm tra theo mÉu d­íi ®©y:
III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X
Ngµy Sè hiÖu Chi tiÕt T×nh tr¹ng Hä tªn ng­
th¸ng n¨m m¸y kiÓm tra êi b¶o d­
b¶o d­ìng ìng, ký tªn
Tr­íc Sau
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t
tia X

Sù cè vµ c¸ch kh¾c phôc:

Sù cè th­êng x¶y ra khi:
§iÖn thÕ t¨ng ®ét ngét cã thÓ g©y ra sù chiÕu
qu¸ liÒu
Ng­êi l¹ x©m nhËp vµo rµo c¶n
Kho¸ truyÒn ®éng bÞ háng (®èi víi x¹ h×nh cã
phßng riªng), cöa më mµ m¸y vÉn ho¹t ®éng.
 III. X¹ h×nh c«ng nghiÖp b»ng m¸y ph¸t tia X

C¸ch kh¾c phôc

 T¾t m¸y, t¸ch m¸y khái nguån ®iÖn
 T×m hiÓu nguyªn nh©n sù cè vµ kh¾c phôc
 NÕu cã ng­êi bÞ chiÕu qu¸ liÒu th× ph¶i göi ®Õn bÖnh
viÖn, x¸c ®Þnh liÒu vµ ®iÒu trÞ
 ChØ sau khi sù cè ®· ®­îc kh¾c phôc vµ ®­îc phÐp cña c¸n
bé cã thÈm quyÒn míi ®­îc tiÕp tôc x¹ h×nh
 Ph­¬ng ch©m:
 An toµn lµ trªn hÕt
 Kh«ng ®Ó nh©n viªn bøc x¹ vµ d©n chóng nhËn qu¸ liÒu
giíi h¹n cho phÐp
 ¸p dông nguyªn t¾c ALARA ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc sù gi¶m
liÒu mét c¸ch hîp lý cho nh©n viªn bøc x¹ v× vËy c¸c
®éng t¸c cÇn ph¶i thµnh th¹o, nhanh, gän, chÝnh x¸c