ცილები

ცილები ორგანული ნივთიერბების

განსაკუთრებული ჯგუფია, რომელსაც
ორგანიზმში მრავალგვარი უმნიშვნელოვანესი
ფუნქცია აკისრია, სწორედ ამიტომ უწოდეს მათ
პროტეინები, ანუ პირველები.

აგებულება
ცილის სინთეზისთვის გამოიყენება 20
ტიპის ამინომჟავა, რომლებიც პეპტიდური
ბმით უკავშირდებიან ერთმანეთს.
თითოეულ ცილაში შეიძლება ათასობით
ამინომჟავა იყოს წარმოდგენილი.
ამინომჟავები
ამინომჟავები ერთმანეთს კოვალენტური
ე.წ პეპტიდური ბმებით უკავშირდებიან
და წარმოქმნიან პოლიპეპტიდს -
ძაფისებრ სტრუქტურას, რომელსაც
ცილის პირველადი სტრუქტურა ჰქვია.
ძაფი შემდეგ სპირალურად იხვევა და
წარმოიქმნება ცილის ზამბარის მსგავსი
მეორეული სტრუქტურა, რომელსაც
სპირალს უწოდებენ. სპირალს სუსტი
წყალბადური ბმები აფიქსირებენ.
არსებობს მეორეული სტრუქტურის
განსხვავებული ტიპი ე.წ β
კონფორმაცია. ასეთ სტრუქტურაში
წყალბადური ბმებით ერთმანეთს
პარალელური პოლიპეპტიდური ჯაჭვები
უკავშირდებიან და საკმაოდ სტაბილურ
სტრუქტურას წარმოქმნიან.
ამინომჟავები
მეორეული სტრუქტურის მქონე პოლიპეპტიდური
ჯაჭვი კიდევ ერთხელ იხვევა და ცილის მესამეულ
სტრუქტურას წარმოქმნის. მის ფიქსაციაში
ჰიდროფობური, დადებითად და უარყოფითად
დამუხტული ამინომჟავა რადიკალები
მონაწილეობენ. ცილების უმრავლესობას
გორგლის – გლობულის ფორმა აქვს, რომელიც
შეიცავს როგორც ი. სტრუქტურის, ასევე 3
კონფორმაციის მქონე უბნებს
ზოგიერთ ცილაში მესამეული სტრუქტურის მქონე
რამდენიმე გორგალი ერთიანდება და ცილის
მეოთხეულ სტრუქტურას ქმნის.
ცილა სპეციფიკურ ფუნქციებს ძირითადად,
მხოლოდ მესამეულ ან მეოთხეულ სტრუქტურაში
იძენს.
ხორკლიანი
ენდოპლაზმური ბადე
ხორკლიანი ენდოპლაზმური ბადე
რიბოსომებითაა დაფარული, თუმცა, ისინი
ძლიერ, სტაბილურ კავშირს არ წარმოქმნიან.
რიბოსომა ბადეს მხოლოდ მაშინ უერთდება,
როდესაც ის სეკრეციისთვის ან სხვადასხვა
ორგანოიდების მემბრანებში ჩასანერგად
განკუთვნილი ცილის სინთეზს აწარმოებს.
ასე რომ, ხორკლიანი ენდოპლაზმური ბადის
ძირითადი ფუნქცია ცილის სინთეზია. გოლჯის კომპლექსი
მემბრანაში შეფუთული ცილა გოლჯის
კომპლექსისკენ მიემართება. ამ
ორგანოიდის ფუნქცია ენდოპლაზმურ
ბადეზე სინთეზირებული ნივთიერებების –
ცილების, ლიპიდების, ნახშირწყლებისა და
სხვა ნაერთების მიღბა, დახარისხება,
გარდაქმნა და ტრანსპორტირებაა.
ცილების ფუნქციები

1. სატრანსპორტო
2. დამცველობითი
3. სამშენებლო
4. ენერგეტიკული
5. ფერმენტული
6. რეცეპტორული
7. სასიგნალო
8. მოძრაობითი
9. სამარაგო
ცილა ჰემოგლობინი -
სატრანსპორტო ფუნქცია
ჰემოგლობინი — რკინის შემცველი,
ჟანგბადის გადამტანი ცილა
ხერხემლიანების წითელი სისხლის
უჯრედებში. ძუძუმწოვრებში ცილა
ქმნის დაახლოებით წითელი
სისხლის უჯრედების მშრალი
შიგთავსის 97%-ს და მთლიანი
შიგთავსის (წყლიანად) 35%-ს.
ჰემოგლობინს გადააქვს ჟანგბადი
ფილტვებიდან/ლაყუჩებიდან
დანარჩენ ორგანიზმში, სადაც ის
ათავისუფლებს ჟანგბადს, რათა
უჯრედებმა გამოიყენონ ის. მას ასევე
აქვს მრავალი ფუნქცია, ისეთი
როგორებიცაა აირის გადატანა და
სხვა.
ანტისხეული - დამცველობითი ფუნქცია
ანტისხეული - ცილა, რომელიც
წარმოიქმნება ორგანიზმში
ანტიგენის შეყვანის საპასუხოდ.
უკავშირდებიან ბაქტერიებს ან
ვირუსებს და ეწინააღმდეგებიან
მათ გამრავლებას ან ახდენენ
მათ მიერ გამოყოფილი
ტოქსიკური ნივთიერებების
ნეიტრალიზებას. სისხლში
ანტისხეულების არსებობა
მიუთითებს იმაზე, რომ
ორგანიზმი შევიდა ანტიგენთან
ურთიერთქმედებაში ამ
უკანასკნელის მიერ გამოწვეული
დაავადების საწინააღმდეგოდ.
კოლაგენი - სამშენებლო ფუნქცია
კოლაგენი ადამიანის სხეულში ყველაზე
დიდი რაოდენობით არსებული ცილაა,
რომელიც გვხვდება ძვლებში, კუნთებში,
კანში და მყესებში. ეს არის ნივთიერება,
რომელიც კრავს და აერთიანებს სხეულის
სხვადასხვა ნაწილებს. მისი ერთ-ერთი
მთავარი ფუნქციაა კანის სტრუქტურის
უზრუნველყოფა. კოლაგენი
განაპირობებს ჩვენი ხრტილების
მთლიანობას, უზრუნველყოფს სახსრების
სიძლიერეს და ამცირებს
ოსტეოართრიტით დაავადების რისკს.
ძვლების შემთხვევაში, ჩვენი ძვლოვანი
სისტემა ძირითადად კოლაგენისგან
შედგება. სწორედ ეს ცილა განაპირობებს
ძვლების სტრუქტურულ სიძლიერესა და
გამძლეობას
ენერგიის გამოყოფა
- ენერგეტიკული ფერმენტული
ფუნქცია რეცეპტორული ფუნქცია
ფუნქცია
ენერგიას ჩვენ ვიღებთ ინტეგრალური ცილების ნაწილი
სხვადასხვა ტიპის ფერმენტები, როგორც წესი,
ცილებია, თუმცა ფერმენტის რეცეპტორებს წარმოადგენს,
საჭმელებისგან. ისინი რომელთა მეშვეობითაც უჯრედი
რთულ ორგანულ ფუნქციას რიბონუკლეინის
მჟავას (რნმ) ზოგი მოლეკულაც გარემოდან მოსული
ნივთიერებებს შეიცავენ, ინფორმაციის აღქმას ახდენს.
რომელიც უჯრედში მარტივ ასრულებს. ცილა რეცეპტორებს გააჩნიათ
ნივთიერებებად იშლება. ფერმენტებს უმნიშვნელოვანესი სპეციფიკური უბნები, რომლებსაც
მათი დაშლისას ქიმიური ფუნქცია აქვთ - შეამცირონ შესაბამისი სასიგნალო
ბმების ენერგია რეაქციის აქტივაციის ენერგია, მოლეკულები უკავშირდება.
თავისუფლდება, რომელიც ანუ, ენერგიის ის რაოდენობა, სასიგნალო მოლეკულებთან
უჯრედში სხვადასხვა სახის დაკავშირება რეცეპტორის მიერ
ენერგიად გარდაიქმნება. რომლის მიწოდებაც რეაქციის
დასაწყებადაა საჭირო. სპეციფიკური ფუნქციის
ენერგია ჩვენ გვაძლევს განხორციელებას
საშუალებას გავაკეთოთ ის გლუვი ენდოპლაზმური ბადე
უზრუნველყოფს.
რაც გვინდა. ის არის შეიცავს დეტოქსიკაციურ
საწვავივით ჩვენს სხეულში. ფერმენტებს რომელიც შლის
როდესაც გამოილევა მისი მავნე ნივთიერებებს.
აღდგენაა საჭირო,
რისთვისაც ვჭამთ ან
ვიძინებთ.
ჰორმონი ინსულინი-
სასიგნალო ფუნქცია
ინსულინი არეგულირებს
ნახშირწყლების, ცხიმებისა და
ცილების ცვლას, რაც ხელს უწყობს
სისხლში გლუკოზის შეწოვას ღვიძლში,
ცხიმოვან და ჩონჩხის კუნთების
უჯრედებში. მისი მთავარი როლი
სისხლში გლუკოზის დონის
რეგულირებაა.
მიოზინი და აქტინი - მოძრაობითი
ფუნქცია
მიოზინი ეს არის მოლეკულური ძრავა, ხასიათის ცილა,
რომელსაც შეუძლია ციტოზოლის აქტინის ძაფებზე
გადაადგილება. კუნთოვანი უჯრედების შეკუმშვა ხდება
აქტინისა და მიოზინის ფილამენტების ერთმანეთის
გასწვრივ სრიალის შედეგად, რაც უჯრედს ამოკლებს.
ფერიტინი - სამარაგო ფუნქცია
ფერიტინი – წყალში ხსნადი რკინის ჰიდროქსიდის კომპლექსი ცილა
აპოფერიტინთან ერთად, გვხვდება ღვიძლის, ელენთის, ძვლის
ტვინის უჯრედებში, რეტიკულოციტებში და მცირე რაოდენობით
სისხლის შრატში, სადაც ის ასრულებს რკინის ტრანსპორტირების
ფუნქციას.
ფერიტინის კონცენტრაცია დამოკიდებულია რკინის მარაგზე, ამიტომ
ეს მაჩვენებელი გამოიყენება რკინის დეფიციტის ან სიჭარბის
დიაგნოსტიკისა და მონიტორინგისთვის და ანემიის
დიფერენციალური დიაგნოზისთვის.
 ჰისტიდინი
350

300

250

200

ყველი; 320 საქონლის ხორცი; 324

150
თევზი; 272
არაქისის კარაქი; 228
100
მოხარშული კვერცხი; 153
ტოფუ; 126
50 ლობიო; 108
პური; 78

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 იზოლევცინი
350

300

250

200

ყველი; 320 საქონლის ხორცი; 324

150
თევზი; 272
არაქისის კარაქი; 228
100
მოხარშული კვერცხი; 153
ტოფუ; 126
50 ლობიო; 108
პური; 78

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 ლეიცინი
350

300

250

200

ყველი; 320 საქონლის ხორცი; 324

150
თევზი; 272
არაქისის კარაქი; 228
100
მოხარშული კვერცხი; 153
ტოფუ; 126
50 ლობიო; 108
პური; 78

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 ლიზინი
3000

2500

2000

1500
საქონლის ხორცი; 2809

თევზი; 2229
1000 ყველი; 2072

500 მოხარშული კვერცხი; 904

არაქისის კარაქი; ლობიო
671 ; 627 ტოფუ; 532
პური; 181
0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 მეთიონინი
1400

1200

1000

800

600 საქონლის ხორცი; 1171

თევზი; 978
400 ყველი; 777
მოხარშული კვერცხი; 684
არაქისის კარაქი; 488
200
ლობიო; 326
პური; 218 ტოფუ; 215

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 ფენილალარი
3000

2500

2000

1500

ყველი; 2513

1000 არაქისის კარაქი; 2093

თევზი; 1766

მოხარშული კვერცხი; 1181 საქონლის ხორცი; 1171

500
ლობიო; 751 ტოფუ; 663
პური; 403
0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 თეონინი
1600

1400

1200

1000

800
საქონლის ხორცი; 1384
600
თევზი; 1064
ყველი; 886
400
მოხარშული კვერცხი; 604
არაქისის კარაქი; 518
200 ლობიო; 384 ტოფუ; 330
პური; 172
0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 ტრიპტოფანი
350

300

250

200

ყველი; 320 საქონლის ხორცი; 324

150
თევზი; 272
არაქისის კარაქი; 228
100
მოხარშული კვერცხი; 153
ტოფუ; 126
50 ლობიო; 108
პური; 78

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 ვალინი
1800

1600

1400

1200

1000

800 ყველი; 1663 საქონლის ხორცი; 1619

600 თევზი; 1250

400 არაქისის კარაქი; 772 მოხარშული კვერცხი; 767

ლობიო; 478
200 ტოფუ; 408
პური; 260

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales
 სულ პროტეინები
35

30

25

20

15 საქონლის ხორცი; 30

არაქისის კარაქი; 24.1 ყველი; 24.9 თევზი; 24.3

10

მოხარშული კვერცხი; 12.6

5 პური; 10.9
ლობიო; 9.1 ტოფუ; 8.1

0
პური არაქისის ლობიო ტოფუ ყველი მოხარშული თევზი საქონლის
კარაქი კვერცხი ხორცი

Sales