AİLE PLANLAMASI

VE
KONTRASEPSİYON

U Z M . D R . H AT İ C E R U M E Y S A S E LV İ
İ S TA N B U L P R O F. D R . C E M İ L TA Ş C I O Ğ L U Ş E H İ R H A S TA N E S İ
AİLE PLANLAMASI
Çiftlerin sosyo-ekonomik durumlarını göz önünde bulundurarak ;
 arzu ettikleri zamanda
 bakabilecekleri kadar çocuk sahibi olmasını sağlayan
 istenmeyen gebeliklerden kaçınmasını hedefleyen yöntemlerdir.

Planlamada en önemli amaçlardan biri de

 gebelikler arası sürenin uygun şekilde ayarlanması
 bu sayede anne ve çocuk sağlığının korunmasıdır.
 AİLE PLANLAMASI AMACI
 Çok ve sık aralıklarla oluşan gebelik ve doğuma bağlı, anne
çocuk sağlığında meydana gelecek olumsuz etkileri önlemek.

 Özellikle istenmeyen gebeliklerin tehlikeli yollarla giderilmesini

önleyerek annelere gebelikten korunmanın modern ve tıbbi yollarını
öğretmek....
 Sağlıklı çocukların yetişmesini sağlamak...
 Nüfusun niteliğini iyileştirerek toplumun sağlıklı olmasını
sağlamak...
 KONTRASEPSİYON

**Cinsel
olarak aktif çiftlerin istenmeyen gebeliklerden kaçınmak için kullandıkları
hormonal ya da hormonal olmayan metodlara kontrasepsiyon denir.
Yöntem seçerken çiftlerin:

- yaşları
-sağlık durumları
-önceki tecrübeleri
-ekonomik durumlari
-beklentileri ve ihtiyaçları

** mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

KONTRASEPSİYON YÖNTEMLERİ

• Modern Aile Planlaması

• Geleneksel Aile Planlaması
Yöntemleri
Yöntemleri

Kadınlara yönelik
Erkeklere yönelik Hormonal
Hormonal Olmayan
Bariyer Yöntem
Non Bariyer Yöntem
MODERN YÖNTEMLER: GELENEKSEL YÖNTEMLER:
*RİA (Hormonlu-hormonsuz) *Doğal Aile Planlaması,
*Bariyer Yöntemler, Takvim yöntemi,
-Diyafram,
-Kondom. *Laktasyonel Amenore
-Spermisitler.
*Coitus İnterruptus,
*Hormonal Yöntemler, (Geri çekme)
-Oral Kontraseptifler
-Depo Enjeksiyonlar *Vajinal Duş,
-Cilt altı İmplantları
*Bazal vücut ısısı yöntemi
*Cerrahi Yöntemler,
-Tüp Ligasyonu
-Vazektomi
 KONTRASEPSİYON- SIKLIK
• Türkiyede sağlık bakanlığının yapmış olduğu bir çalışmada ;
• Kadınların
– % 71'i modern veya geleneksel yöntemlerden birini kullanıyor,
– % 29'u ise hiçbir yöntem kullanmıyor.
• Korunma yöntemi kullananların % 42.5'i modern yöntemlerden birini kullanıyor.
• Modern yöntemler arasında
• % 20.2 si Rahimiçi araç (Spiral)
• % 10.8 'i kondom,
• % 5.7'si tüp ligasyonu,
• % 4.7 i doğum kontrol hapları,
• % 1.1 i ise diğer yöntemleri kullanıyor.
• Geleneksel yöntemlerden ise en sıklıkla % 26.4 ile geri çekme yöntemi kullanılıyor.
GELENEKSEL YÖNTEMLER
 Doğal yöntemlerin güvenliliği sınırlıdır.
•Avantajlar
 Bedava
 İlaç, ameliyat gerekmez
 Fertiliteyi etkilemez
Dezavantajlar
 Hatalı uygulamada başarısızlık % 84
 Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma sağlamaz
 Yöntemleri etkileyen birçok dış faktör olabilir
(örn;cybh aynı zamanda servikal mukus yapısını
değiştirebilir, geçirilen bir iye post ovulatuar bazal
vücut ısısı artışını gölgeleyebilir
 Cinsel perhiz uzun
 Düzenli siklus gerekli !!
 GELENEKSEL YÖNTEMLER
 Takvim yöntemi:
-Menstrüel siklusta kadının fertil dönemini göz önünde
bulundurarak cinsel ilişkiye girilebilecek tarihleri
hesaplamak.
 Düzenli menstrüel siklus gerekli
 Ovülasyon ; genellikle bir sonraki menstrüel
periyoddan önceki 14. günde olduğu, (11. ve 17.
günler)
 Servikal mukus metodu:
-Servikal mukusun östrojen ve progesteron altındaki
etkisine bağlı olarak sperm geçişine etkisi göz önünde
bulundurulur.(kaygan,akışkam)
 Bazal vücut ısısı:
-Progesteronun post ovulatuar dönemde bazal vücut ısısını
0.6-0.8 derece artırması göz önünde bulundurulur.
 Geri çekme yöntemi:
Ejekülasyon öncesi penisin vajinadan dışarı çekilerek
sperm-ovum birleşmesinin önlenmesidir
 Laktasyonel Amenore:
Emzirme döneminde artan prolaktin ve azalan
GNRH,ovulasyonu baskılayarak folikül oluşumunu
inhibe eder.
Tam emzirme koşulu :
 Bebeğin altı aydan küçük olması,
 Annenin adet görmemesi,
 Bebeğin gündüz ve gece her istedikçe, sık aralıklarla
(6-10 kez) ve en az dört dakika emzirilmesi, ·
 Bebeğin beslenmesinin anne sütüyle sağlanması
MODERN YÖNTEMLER: GELENEKSEL YÖNTEMLER:
*RİA (Hormonlu-hormonsuz) *Doğal Aile Planlaması,
*Bariyer Yöntemler, Takvim yöntemi,
-Diyafram,
-Kondom. *Laktasyonel Amenore
-Spermisitler.
*Coitus İnterruptus,
*Hormonal Yöntemler, (Geri çekme)
-Oral Kontraseptifler
-Depo Enjeksiyonlar *Vajinal Duş,
-Cilt altı İmplantları
*Bazal vücut ısısı yöntemi
*Cerrahi Yöntemler,
-Tüp Ligasyonu
-Vazektomi
BARİYER YÖNTEMLER

1) Erkek kondomu:
-Spermin vajinaya geçişini engeller.
-Poliüretan-Latex
 Cinsel yolla bulaşıcı hastalıklardan koruyucu, güvenilir bir yöntemdir.
 Her cinsel ilişkide yeni bir kılıf kullanılmalı, takılırken delik ya da yırtık olmadığına dikkat
edilmelidir.
 Kullanım sonrasında da yırtık olup olmadığı tekrar kontrol edilmeli, yırtık varsa acil gebeliği
önleyici bir yöntem kullanılmalıdır.
 Kondomun yapılmış olduğu kauçuğa karşı alerjisi olan kişiler hariç, her erkek ve eşi güvenli
şekilde kullanabilir.

 Dezavantajları:
-hormonal kontrasepsiyona kıyasla etkinliği düşük
-kullanan erkeğin sorumluluğna bağımlı bir yöntem
-cinsel ilişkiden alınan zevki azaltabilir
-herhangi bir yanlış kullanım gebe kalma riskini çok artırabilir
2) Kadın kondomu:
-Kapalı olan ucu serviks girişini kapatırken
açık olan ucu vajina çıkışına bakar. Spermin
ovumla birleşmesini engeller.
-Kullanımı diğer yöntemlere göre çok daha az
Avantajları:
-hormon bağlantılı değil
-labiumların korunmasını sağlar
-ilişkiden 8 saat önceden yerleştirilebilir
-CYBH’dan (öz.HIV) koruma etkinliği çok
yüksek
Dezavantajları:
-yerleştirilmesi zor
-kadına rahatsızlık hissiyatı verebilir
-idrar yolu enfeksiyonu kapma riski yüksek
-erkek kondomuna göre daha pahalı
 3) Diyafram:
- Kenarlarında vajinada tutulmasını
sağlayacak yaylı mekanizması olan
latex,kubbe şeklindeki materyaldir.
-Çeşitli çaplarda bulunur ve boyutunun her
kadın için ayrı hesaplanması gerekir.
-Oral kontraseptiflerin bulunmasıyla
kullanımı çok azaldı.
4) Servikal başlık:
-Kubbe şeklinde, serviksin tabanına
yerleştirilen ve mekanik bir bariyer
görevi yaparak servikal kanala sperm
geçişini engelleyen materyaldir.
-Yerleştirilmeden önce 1/3’ü
spermisidle doldurulmalıdır.
-Cinsel birleşmeden 8 saat önce
konulmalıdır 48 saat boyunda
tutulabilir.
 5) Spermisidler:
-Nonoxynol-9, octoxynol içeren köpük,jel,krem gibi formları olan materyaldir.
-Spermin flagellası ve vücuduna saldırarak mobilitesini ve fruktolizisini azaltarak
beslenmesini inhibe eder.
-Her cinsel birleşmeden önce vajina içine verilmelidir .

• Spermisitler, CYBH ye neden olan bazı organizmaları öldürür.

• Nonoxynol-9 un
 gonore,
 genital herpes,
 trikomoniazis,
 HIV
 sifilise karşı koruyucu olduğu bildirilmiştir.
CERRAHİ YÖNTEMLER
Vazektomi:
 Erkek vas deferenslerinin bağlanması işlemidir.
Sperm üretimi devam eder fakat dışarı çıkamaz vücut
tarafından emilir.
-Erkeğin görünümünde cinsel arzu ve yeterliliğnde
ereksyionunda herhangi bir değişim olmaz.
***Hata payı en düşük olan yöntemdir.
(yaklaşık %0.1)
Dezavantajları:
-etkisi hemen başlamaz bir süre ek yöntem kullanmak
gerekir
-kalıcı ; kişi kararından pişman olabilir.
-CYBH’tan korumaz.
Tüp ligasyonu:
Fallop tüpleri çeşitli yöntemlerle bağlanarak kadın
fertilitesinin inhibe edilir.
 Kalıcı kontrasepsiyon sağlar
 Mens ağrısını ve kanamasını azaltır
ovaryen kanser ve pıd’e karşı koruma sağlar.
 Ayaktan tedavi şeklinde gerçekleştirilebilir
laktasyonda,mens düzeninde ve libidoda herhangi
bir değişim yaptığı kanıtlanmamıştır .
 HORMONAL YÖNTEMLER
Hormonal enjeksiyonlar:
yalnızca progestin içerir.
• Depo medroksiprogesteron asetat(Depo-provera):
-3 ayda bir kas içine 150mg MPA
3 ayda bir cilt altına 104mg MPA şeklinde uygulanır.
HORMONAL ENJEKSİYONLAR
• Emziren,
MPA major kontraendikasyonları:
• sigara içen,
*Mevcut Meme kanseri
• estrojen kullanımı kontrendike olan *Gebelik
• Kilolu *Vajinal kanama

• KCFT arttıran ilaç kullanan

Dezavantajları:
• Epilepsi öyküsü olan
 İlk yılda adet düzensizliği ve ara
kanamalara yol açması
hastalarda UYGUNDUR!!!
 bazı kadınlarda kilo alımı,saç
dökülmesi,depresyon gibi yan etkileri
Enjekte edilen kontraseptifler geçici görülmesi
kontraseptif yöntemlerin en etkililerinden
biridir.
**100 kadın için başarısızlık oranı %0.1 den
azdır.
HORMONAL İMPLANTLAR
Norplant (levonorgestrol)
5 YIL
İmplanon (etonorgestrel):
-Ovulasyonu baskılar ve servikal mukusta
kalınlaşmaya yol açar.
-Sadece progesteron içerir.
-Üst iç kola subdermal olarak yerleştirilir
-3 yıl boyunca çok etkin koruma sağlar ve
en güçlü kontraseptiflerden biridir.
Major kontraendikasyonları:
*Mevcut Meme kanseri
*Gebelik
*Vajinal kanama
Kullanımı uygun olan hastalar:
-En az 2-3 yıl çocuk istemeyenler
-Aşırı mens kanamasına bağlı anemik olmak
-Gebe kalması kontredike olanlar
-OKS yan etkisiyle karşılaşanlar,
RİA kullanamayanlar
SADECE PROGESTERONLU HAPLAR
MİNİPİLL KULLANIMI

• OKS lere alternatif olarak çıkarılmıştır.

• Servikal mukusu progesteron etkisine sokar
• Endometrial glandların sayısını azaltır ve endometriumu atrofiye sokarak ovum implantasyonuna elverişsiz
hale getirir.
• Her gün ve günün aynı saatinde alınmalıdır.
• Emziren anneler ve östrojenin kontrendike olduğu kadınlarda uygundur.
• Minihap, kadın emzirdiği sürece, doğumu izleyen 9 ay boyunca %98,5 oranında etkilidir. Diğer zamanlarda
(emzirmeyen kadınlarda ya da lohusalık dönemi dışında) güvenilirliği %96 ya düşer.
1 hap atlansa etkinlik hemen azalır.
***Minihap alınması 3 saatten kısa süreyle unutulmuşsa hemen alınması ve daha sonra uygulamaya
önerilen şekilde devam edilmesi gerekir (gerekirse günde 2 minihap alınır).
***Minihap alınması 3 saatten uzun bir süreyle gecikmişse sonraki 48 saat boyunca ek bir kontraseptif
yöntem uygulanmalıdır.
***İki veya daha fazla minihap alınması unutulduysa 2 gün süreyle günde 2 minihap alınmalı ve 48 saat
süreyle ek bir kontraseptif yöntem uygulanmalıdır. Gerek varsa acil kontrasepsiyon yapılmalıdır.
 RAHİM İÇİ ARAÇLAR
• -T-şeklindedir. Uterus içine yerleştirilir ve
sperm-ovum buluşmasını önler
*Uterin kavite içine lökosit migrasyonuna
neden olarak fagositoz ve sperm
destrüksiyonuna yol açar.
*Endometriumda atrofiye yol açarark
implantasyonu engeller.
*Servikal mukusu kalınlaştırır sperm geçişini
engeller.
• RİA’lar takılmadan önce
• Levonorgestrelli RİA(Mirena):
-Etrafı günde 20μg/d levonorgestrel
salınımı yapan membranla sarılıdır
-5 yıla kadar etkin koruyuculuğu vardır
• Bakırlı RİA:
- Vertikal ucu bakırla sarılıdır.
- Bakırın sperm üzerine direk toksik
etkisi vardır.

 hastadan öykü alınmalı,

 pelvik muayene yapılmalı,
 mümkünse gonore ve klamidya taraması
yapılmalı,
 smear testi alınmalıdır
BAŞARISIZLIK ORANI LEVONORGESTRELLİ RİA %0.2,
BAKIRLI RİA %0.8

Kesin kontrendikasyonları: Dezavantajları:

* İmmünsüpresyon varlığı
*Aktif,yakın zamanda tekrarlayan PİH olması
*Tanı konmamış şüpheli vajinal kanama
*Bilinen veya şüpheli gebelik
• RİA ile gerçekleşen gebeliklerde spontan abort riski
yüksektir ve yalnızca ipleri görülüyorsa çekilmelidir.
• Teratojen değildir
Avantajları:
-Levonorgestrelli 5 yıl, bakırlı 10 etkin koruma sağlar.
-Levonorgestrelli RİA dismenore ve mens nedenli aşırı
kan kaybını önler.
-Bakırlı RİA kullanımında hormonal kaynaklı sistemik
etkilenme daha azdır
-Uzun dönemde en uygun maliyetli yöntemdir
-yerleştirirken perforasyona neden olabilir
- farketmeden çıkabilir
- CYBH’lara karşı koruma sağlamaz
- yerleştirildikten sonra 1-3 gün kramplara
neden olabilir
- enfeksiyon riskini arttırabilir
-eğer gebelik meydana gelirse ektopik
olma riski artar
-özellikle bakırlı RİA menoraji ve ağrı
görülür
RAHİM İÇİ ARAÇLAR
• RİA takımı için en uygun zaman adet zamanı ve hemen bitimindeki ilk 3
gündür.
• Takılım esnasında kesinlikle vajinal ya da servikal enfeksiyon
bulunmamalıdır.
• Uygulama sonrası etkisi hemen başlar ve çıkarılınca hemen etki ortadan
kalkar.
 ORAL KONTRASEPTİFLER
Kombine oral kontraseptifler
 Hem östrojen hem de progesteron içerirler. (Östradiol, en güçlü (potent) östrojendir)
 21 ya da 28 günlük paketler halinde hazırlanmıştır.
 Monofazik ve multifazik preparatlar olarak ikiye ayrılır.
 Monofazik KOKların içeriği her gün için aynıdır.
 Multifaziklerde ise hapların içeriği günlere göre değişir. Yapılan çalışmalarda iki grubun
birbirinden üstün olmadığı görülmüştür.
 Primer olarak gonadotropin salınımı baskılayarak folikül olgunlaşmasını, LH artışını ve
ovülasyonu engellerler.
Oral kontraseptiflerin kontrasepsiyon dışındaki faydaları
-Siklus regülasyonu
-Mens kan kaybında azalma
-Dismenorede azalma
-Premenstrüel veya perimenopozal semptomlarda azalma
-Mens dönemi migrenin önlenmesi
-Kemik mineral yoğunluğunda artış
-Over tümör ve kistlerinin insidansında azalma
-Over ve endometriyum kanseri riskinde azalma
-Akne ve hirsutizmde azalma (anti-androjenik özellikli preparatlarda)
-Endometriozise bağlı pelvik ağrıda azalma
-Miyoma uteri gelişme riskinde ve miyoma uteriye bağlı kanamada azalma
-Benign meme hastalığı riskinde azalma olasılığı
-Kolorektal kanser riskinde azalma olasılığı
KOMBİNE ORAL KONTRASEPTİFLERİN KONTRENDİKASYONLARI

 >20 yıldır devam eden diyabet

Mutlak kontrendikasyonlar
 Postpartum dönem: Emzirenlerde 6 hafta,  Ağır siroz
emzirmeyenlerde 3 hafta
 35 yaş üzerinde günde en az 15 adet sigara içilmesi
 Karaciğer tümörü (adenom veya
 Hipertansiyon (≥ 160 mmHg sistolik veya ≥ 100 hepatom)
mmHg diyastolik)
 Venöz tromboembolizm (VTE) / pulmoner emboli
 Uzun süren hareketsizliğe neden
(PE) öyküsü olacak büyük cerrahi işlemler
 İskemik kalp hastalığı
 Trombojenik mutasyonlar(Faktör
 Serebrovasküler olay öyküsü
 Komplike valvüler kalp hastalığı V Leiden, protrombin mutasyonu )
 Fokal nörolojik bulgular veren migren tipi baş  Antifosfolipid antikor pozitifliği
ağrıları
 Aktif meme kanseri
 Retinopati/nefropati/nöropatiyle seyreden diyabet
YAN ETKİLERİ: HASTAYA KOK ÖNERİRKEN

• Ara kanama-lekelenmeler  Olası kontrendikasyonlar,sigara öyküsü ve ilaç

• Amenore kullanımı sorgulanmalıdır.
• Mastalji  Kan basıncı ölçülmelidir

• Bulantı  Menstrüel siklusun ilk 5 günü içersinde

başlandığında ilk aydan itibaren korumaya
• Kloazma
başlayacağı belirtilmelidir.
 Özellikle ilk aylarda ara kanama ve lekelenme
şikayetinin geçici olduğu belirtilmelidir.
 Adet kanamasında azalma beklendiği
açıklanmalıdır.
HERHANGİ BİR NEDENLE HORMON İÇEREN
HAP/HAPLARIN KULLANILMASI
UNUTULURSA:
*1 hap unutulduğunda Unutulan günün hapı, hatırlanır hatırlanmaz alınır. Ayrıca o
güne ait hap da normal zamanında alınmalıdır.
*2 hap unutulduğunda
• ilk iki hafta içinde ise : Üst üste iki gün ikişer hap alarak eksik günler tamamlanır.
Bu durumda bir hafta süreyle ek bir yöntem (kondom, vajinal spermisit vb.)
kullanılmalıdır.
• Üçüncü haftada ise : Paket atılıp aynı gün yeni bir pakete başlanmalıdır. Bir hafta
süreyle ek bir yöntem kullanılmalıdır.
*3 hap unutulduğunda Paket atılıp aynı gün yeni bir pakete başlanmalıdır. Bir hafta
süreyle ek bir yöntem kullanılmalıdır.

• Hap kullanırken iki kez ya da daha fazla adet görülmemesi durumunda, gebelik
olasılığının araştırılması gerekir.
 ACİL KONTRASEPSİYON
• Korunmasız ilişkiden sonra oluşabilecek
gebeliği önlemek amaçlanır.
• Ülkemizde iki yöntem ve 4 yolla
uygulanır:
• -Etkinlik sırasına göre:
1. Bakırlı rahim içi araç
2. Uygun şekilde alındığında ulipristal
3. Levorgestrel içerenler
4. Kombine doğum kontrol hapları
 Acil kontraseptif hormonal haplar 3 çeşittir:
*KOK
*Sadece progesteron içeren haplar
 *ULİPRİSTAL
• Acil kontrasepsiyonun maksimum etkinliği
sağlaması için cinsel ilişkiden sonra mümkün
olan en kısa sürede alınması gereklidir.
(**72 saat içinde !!!)
-2 saat içinde kusulursa tekrar uygulama yapılması
gerekir.
 ACİL KONTRASEPSİYON
 Acil kontraseptif hormonal haplar 3 çeşittir:
*KOK
*Sadece progesteron içeren haplar
*Ulipristal
• Acil kontrasepsiyonun maksimum etkinliği sağlaması için cinsel ilişkiden sonra mümkün olan en kısa
sürede alınması gereklidir.(72 saat içinde)
- 2 saat içinde kusulursa tekrar uygulama yapılması gerekir.
PROTOKOLLER
1- ilk 72 saat içinde 0.75 mg Levonorgestrol alınır, 12 saat sonra doz tekrarlanır
2- Tek doz 1.5 mg levonorgestrel
3-12 saat arayla kullanan 2 doz 0.1 mg etinil östradiol ve 0.5 mg levonorgestrel kombinasyonudur.
4-Ulipristal ; 120 saat (5 gün) geçmeden 1adet
** Düşük yaptırıcı etkisi yoktur. Daha çok ovulasyonu ve implantasyonu önler.
ACİL KONTRASEPTİF RİA UYGULAMASI

-Postkoital ilk 5-7 gün içerisinde başvurulan uygulamadır.

-En etkili acil kontraseptif yöntemlerdendir.
-Başarısızlık oranı %0.01
TEŞEKKÜRLER