MIYAZAKI FİLMLERİNİN TÜRK DİLİ VE

EDEBİYATI ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER

ALAN KÖK DEĞERLER AÇISINDAN
İNCELENMESİ

15. ULUSLARARASI DÜNYA DİLİ TÜRKÇE SEMPOZYUMU

Kadriye SAKUR Yıldız ÖZBİLEN

SAKARYA-2023
Milli Eğitim Bakanlığı ([MEB], 2010) değerler eğitimini,
“toplumsal hayatı oluşturan, insanları birbirine
bağlayan, gelişmeyi, mutluluğu ve huzuru sağlayan, risk
ve tehditlerden koruyan ahlaki, insani, sosyal, manevi
değerlerin tüm bireylere kazandırılması” şeklinde
tanımlar. Bahsi geçen bu kazanımın sağlanabilmesi için
yaşantı gerekmektedir. Çünkü değerler, doğuştan gelen
özellikler arasında bulunmaz; aksine yaşantı geçirerek
kazanılması gereken olgulardır.
 Bilindiği gibi öğrenme hedefleri içerisinde duyuşsal alanda yer
alan hedeflerin bireylere kazandırılması bazı zorlukları da beraberinde
getirmektedir. Bu zorluklar göz önüne alındığında evrenselliğin ifadesi
olan kök değerler, geleneksel yöntemlerle öğrencilere
benimsetilemeyebilir. Dolayısıyla hem maddi hem de manevi anlamda
nitelikli bireyler yetiştirme adına eğitimde çağa ayak uydurmak, kaliteyi
artırmak ve öğrenme deneyimlerini zenginleştirmek için kullanılan
yöntem ve tekniklerin de geliştirilmesi gerekir. Bu bağlamda öğrencileri
zengin kaynaklara ve kişiselleştirilmiş öğrenme fırsatlarına erişim
imkanı sunan sinemadan faydalanılabilir.
 Sinemanın bir kolu olarak düşünülen görsel bir
medya formatı olan animeler de eğitimde etkili bir araç
olarak kullanılabilir. Animelerde bulunan canlı
animasyonlar, ilgi çekici karakterler ve yaratıcı dünyalar
öğrencilerin dikkatini çekmekte ve öğrenme deneyimini
daha keyifli hale getirmektedir. Ayrıca animeler farklı
kültürler, gelenekler ve farklı bakış açıları sunmasıyla
öğrencilerin dünyanın zenginliklerini keşfetmelerine ve
hoşgörü, empati, dostluk vb. gibi evrensel değerleri
benimsemelerine olanak sağlar.
 Anime sektöründe önemli yönetmenlerden biri olan Oscar
ödüllü Japonyalı yönetmen Hayao Miyazaki ve filmleri;
özgünlüğü, evrensel mesajlar içermesi, geniş konu yelpazesi ve
kültürel kaynaklarıyla dikkat çekici bir niteliğe sahiptir. Özellikle
Türk dili ve edebiyatı programı çerçevesinde işlenen eserlerde yer
alan toplum, aile, arkadaşlık, doğaya saygı, zorluklarla yüzleşme
karşısındaki cesaret ve direnç fikri, ahlaki bütünlük ve doğru
olanı savunma gibi temaların Miyazaki animelerinde de işlenmiş
olması bir araç olarak öğretim programlarına entegre edilebilirliği
akıllara getirmektedir.
 Araştırmanın Kapsam ve Yöntemi
Çalışmanın kapsamını Japonyalı yönetmen Hayao
Miyazaki’nin IMDB (İnternet Film Veritabanı)’de ilk beşe
girmiş animeleri oluşturmaktadır. Araştırmaya dâhil edilen
filmlerin ortaöğretim yaş grubuna ve genel izleyici kitlesine
uygunluğuna ve izleyicilerin yorumlarına dikkat edilmiştir. Bu
kapsamda belirlenen animelerin künyeleri de şöyledir:
 IMDB
Film Adı Yapım Yılı Film Süresi Puanı

1. Ruhların Kaçısı 2001 125 dk. 8.6

2. Prenses Mononoke 1997 133 dk. 8.3

3. Yürüyen Şato 2004 119 dk. 8.2

4. Komşum Totoro 1988 86 dk. 8.1

5. Gökteki Kale 1986 124 dk. 8.0

Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı’nda yer
alan kök değerler: Adalet, dostluk, dürüstlük, öz-denetim, sabır,
saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik.

Araştırma nitel bir çalışma olup veriler doküman incelemesi

tekniğiyle toplanmış, betimsel analiz ile çözümlenmiştir.
Çalışmanın analizi öncelikle araştırmacılar tarafından yapılırken
ortaya çıkan bulgular bağımsız bir araştırmacı ile tekrardan
incelenmiş ve nihayetinde araştırmacılar arasında tutarlılık
sağlanmıştır.
Bulgular
1. Ruhların Kaçışı
Tablo 2: Ruhların Kaçışı Filminde Yer Alan Kök Değerlerin Geçiş Sıklığı
Kök Değer f
Adalet 2
Dostluk 7
Dürüstlük 7
Öz denetim 1
Sabır 1
Saygı 4
Sevgi 8
Sorumluluk 5
Yardımseverlik 22

Toplam 57
 Sevgi: “Görmüyor musun bunun adına sevgi denir.”
(1:31:16)

Sorumluluk: “Anne-baba söz veriyorum sizi kurtaracağım.”

(00:48:19)

Yardımseverlik: “Benimle köprüde buluş, sana annenle

babanı göstereceğim.” (00:45:06)

Sabır: “Alıştıktan sonra her şey harika olacak.” (00:00:29)

 2. Prenses Mononoke
Tablo 3: Prenses Mononoke Filminde Yer Alan Kök Değerlerin Geçiş Sıklığı
Kök Değer f
Adalet 2
Dostluk 7
Dürüstlük 5
Öz denetim 2
Sabır 3
Saygı 5
Sevgi 9
Sorumluluk 14
Yardımseverlik 20
Vatanseverlik 7

Toplam 74
 Sevgi: “Kendi ailesi onu benim ayaklarıma doğru bırakıp
kaçtı onu yemem için. Ama ben ona kendi çocuğum gibi baktım.”
(1:21:06)

Sorumluluk: “Leydi için endişelenmeyin. Onu korumak için

hemen yanında olacağım.” (1:18:22)

Vatanseverlik: “ - Demir şehre ne olacak?

- Çok doğru orası bizim evimiz, ne yapmamızı

bekliyorlar demir şehri bırakmamızı mı?” (1:34:55)
 3. Yürüyen Şato
Tablo 4: Yürüyen Şato Filminde Yer Alan Kök Değerlerin Geçiş Sıklığı

Kök Değer f
Dostluk 2
Öz denetim 2
Sabır 1
Sevgi 26
Sorumluluk 2
Yardımseverlik 15
Vatanseverlik 1

Toplam 49
 Dostluk: “Bu saçma sapan savaşa son verelim artık.” (1:54:07)

Öz denetim: “Bu gerçekten ben miyim? Sakin olmalıyım.

Sakinleşmeliyim. Telaşlanmanın anlamı yok. Sophie her şey yoluna
girecek. Önce sakinleşmem lazım.” (00:11:44)

Sorumluluk: “Sözümü tuttum. Seninle kavga etmeye gelmedim.”

(1:09:02)
 4. Komşum Totoro
Tablo 5: Komşum Totoro Filminde Yer Alan Kök Değerlerin Geçiş Sıklığı

Kök Değer f
Dostluk 3
Dürüstlük 1
Sabır 2
Saygı 4
Sevgi 6
Sorumluluk 4
Yardımseverlik 7

Toplam 27
 Dostluk: “Ağaçlar ve insanlar eskiden çok iyi arkadaştılar.”
(00:40:15)

Dürüstlük: “İkimiz de yalan söylediğini düşünmüyoruz

zaten.” (00:38:49)

Sabır: “Mei bütün gün fidanların filizlenmesini bekledi.”

(00:56:07)
5. Gökteki Kale
Tablo 6: Gökteki Kale Filminde Yer Alan Kök Değerlerin Geçiş Sıklığı

Kök Değer f
Dostluk 2
Dürüstlük 1
Öz denetim 3
Sevgi 2
Sorumluluk 1
Vatanseverlik 1
Yardımseverlik 4

Toplam 14
 Öz denetim: “Evet annem de babam da öldü ama evi ve arazileri
bana bıraktılar. O yüzden tek başıma idare ediyorum.” (00:29:31)

Sorumluluk: “Gerçek bir uçak yapıyorum. Laputa’yı bulacağım”.

(00:18:04)

Vatanseverlik: “Ülkesi yok olan bir kral neye yarar?” (01:52:00)

Yardımseverlik: “Baba bak sana yardımcı getirdik”. (01:07:00)

Şekil 1: İncelenen Filmlerde Yer Alan Toplam Kök
Değerlerin Dağılımı

Vatanseverlik Adalet Dostluk

4% 2% 10%
Dürüstlük
7%
Yardım- Öz denetim
severlik 4%
29% Sabır
3%
Saygı
Sevgi 6%
24%
Sorumluluk
12%
 Araştırmada yer alan filmlerde toplamda 221 defa kök değer
unsuruna rastlanmıştır. Bu değerlerden en fazla kullanılan ise
yardımseverliktir. Daha önce benzer alanlarda yapılan çalışmalarda da
yardımseverlik unsurunun ön planda olduğu görülmektedir
(Hakkoymaz, 2021; Sevim 2013). Filmler ve benzeri ögelerde
karakterlerin genelde zor durumda kalması ve bu zor durumdan bir
şekilde birinin ya da bir şeyin yardımı sayesinde kurtulması bu
durumla ilişkili olabilmektedir. Ayrıca yardım unsuru hayatın en
önemli parçalarından biridir. Miyazaki animelerinde yardımsever
kişilerin her zaman neticede kazanan tarafta olduğunu da görmekteyiz.
Yani Miyazaki’nin animelerinde mesaj çok açık ve nettir: Yardımsever
bir karakter gün sonunda kazanacaktır.
Animelerde yardımseverlikten sonra en sık kullanılan kök değer %24
ile sevgidir. Bu sevgi onun animelerinde kimi zaman bir kız bir erkek
arasında olan sevgiyken kimi zaman doğa sevgisi, kardeş sevgisi, anne-
baba sevgisi, yaratıcı sevgisi gibi çeşitli şekilde karşımıza
çıkabilmektedir. Bu filmlerde dikkati çeken en büyük unsur ise sevgi
unsurunun doğaya karşı çok yoğun bir şekilde yer almasıdır. İncelenen
filmlerde ormana sevgi, göğe sevgi, ağaca sevgi hemen hemen her
filmde yer almıştır. Bu da filmlerin evrenselliğini kanıtlayan önemli bir
unsurdur.
 Miyazaki filmlerinde bir diğer dikkati çeken kök değer de
sorumluluktur. Sorumluluk unsuruna tüm filmlerde %12
oranında yer verildiği görülmektedir. Sorumluluk her filmde yer
almıştır. Özellikle karakterlerimizin yapması gerekenleri dile
getirdiği ve eyleme geçirdiği görülmektedir. Hasta annesine
yemek götürme, küçük kardeşiyle ilgilenme, anne babasını
kurtarmak için elinden geleni yapma, ormanı kurtarmak için
canı pahasına savaşıp sorumluluklar alma incelenen filmlerde
göze çarpan sahnelerden bazılarıdır.
 İncelenen animelerde %10 üzerinde değere sahip kök değer
dostluktur. 5 filmde de dostluk, arkadaşlık oldukça önemli bir değer
olarak karşımıza çıkmıştır. Dost her ne olursa olsun kahramanımızla
birlikte birçok zorluğa katlanmış, en zor şartlarda onu kurtarmaya
çalışmıştır. Gökteki Kale’de, Prenses Mononoke’de, Ruhların
Kaçışı’nda, Yürüyen Şato’da dost başrol kadar nemli bir yere
sahipken Komşum Totoro’da biraz daha arka planda kalmıştır. Bunun
sebebi de bu filmde dost yerini kardeşin almış olmasıdır. İncelenen
diğer değerlerin hepsi %10 altındadır. Bunlar dürüstlük, saygı, adalet,
öz denetim, sabır ve vatanseverliktir. Filmlerde bu değerlere de
oldukça yer verilmiş olsa da diğer unsurların arkasında kalmışlardır.
 Miyazaki filmlerinde göze çarpan bir diğer şey ise
mesajların açık, söylenmek istenenin çoğunlukla net olmasıyla
birlikte izleyiciyi de düşünmeye sevk edecek şekilde olmasıdır. Bu
da Türk Dili ve Edebiyatı programıyla örtüşen bir yapıdadır.
Programda öğrencileri düşünmeye, yoruma sevk edici birçok
madde bulunmaktadır. Yine filmlerde yer alan kök değerlerin
açıklığı ve animelerin lise yaş grubuna daha çok hitap etmesinden
dolayı izlenilmesinin öğrencilerin duyuşsal ve bilişsel
gelişimlerine katkı sunacağı tarafımızca düşünülmüştür.
 Kaynakça
 Alicenap, Çiğdem Taş (2014). Yerelden Evrensele Japon Anime ve Manga Sanatı.
Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 7 (7), 31-60.
 Bigelow, Susan (2009). “Technologies of Perception: Miyazaki in Theory and
Practice”. Animation, C. 4, s. 55-75.
 Cevizci, Ahmet (1999). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları, 3. Basım. İstanbul.
 Hakkoymaz, Sakine (2021). Günümüz Yerli Yapım Animasyon Filmlerinde Yer Alan
Kök Değerlerin İncelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi,
11(4), 1717-1731.
 Malterud, Kirsti (2001). Qualitative Research: Standards, Challenges, And
Guidelines. The Lancet, 358(9280), 483-488.
 Sevim, Zeynep (2013). Çizgi Filmlerin Değerler Eğitimi Bakımından
Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Uşak.
 TDK. (2023). Güncel Türkçe Sözlük. sozluk.gov.tr. Erişim Tarihi: 13.10.2023
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM.