5.

DERS
CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA ANIT
YAPAN AVRUPALI HEYKELTIRAŞLAR:

CANONİCA, KRİPPEL, HANAK, THORAK

1925-35 arasında, yöneticiler anıt yapımı için Avrupa’dan heykeltıraşları ülkeye davet etmiştir. Sanat
zevklerine uygun buldukları için İtalyan ve
Avusturyalı sanatçıları tercih etmişlerdir.

Bunlar: soldan sağa doğru:

Avusturyalı H. KRİPPEL, İtalyan P. CANONİCA ,
Avusturyalı A. HANAK ve J. THORAK
 HEİNRİCH KRİPPEL (1883-1945)

Yerli ve yabancı heykeltıraşlar arasında

Atatürk’ün ilk heykelini yapan kişidir.
 HEİNRİCH KRİPPEL’İN TÜRKİYE’DEKİ ANIT ÇALIŞMALARI

1) Sarayburnu’ndaki Atatürk Heykeli, 1925

2) Konya Atatürk Heykeli,1926

3) Ankara, Ulus Meydanı’ndaki Atlı Atatürk Anıtı, 1927

4) Samsun Atlı Atatürk Anıtı, 1931

5) Afyon Karahisar’daki Zafer Anıtı, 1935

6) Ankara’da Sümerbank Binası önündeki Oturan Atatürk Heykeli, 1938

Sarayburnu Atatürk Anıtı, 1925-26

Cumhuriyet Türkiye’sinde dikilen

ilk figüratif anıttır.

Yaptıran: İstanbul Belediye Başkanı

Mehmet Emin Erkulseyitoğlu
Krippel, Sarayburnu Atatürk Anıtı, 1925-26, bronz, mermer
Açılış: 3 Ekim 1926

Heykel yaklaşık 3 metre boyunda, mermer

kaidesi ile birlikte 6 metre yüksekliğindedir.
Krippel, Sarayburnu Atatürk Anıtı, 1925-26, bronz, mermer
Krippel, Ankara Zafer Anıtı, Ulus Meydanı (Hâkimiyet-i Milliye),
1925-27, bronz ve mermer
Açılış: 24 Kasım 1927
Ön ve Arka Taraf
Krippel, Afyon Karahisar Zafer Anıtı, 1935, bronz, taş

Belediye Binası’nın karşısındaki Belediye Parkı’nda

Heykel: H. 407 cm., Kaide: H.250 cm.
 KARŞILAŞTIRMA:

Sağ: Josef Thorak, Yoldaşlık (Kameradschaft), 1937, bronz

(1937’de Münih Büyük Alman Sanatı Sergisi’nde sergilenmiştir.)
PİETRO CANONİCA (1869-1962)
 TAKSİM CUMHURİYET ANITI, 1928

Proje: P. Canonica
Kaide: Guilio Mongeri

Yardımcı Heykeltıraşlar:
Ali Hadi Bara, Sabiha Bengütaş

Malzeme: bronz; kaide: Torino kırmızı mermeri

Taksim Cumhuriyet Anıtı, 1928 (fotoğraf: 1930)
9 Ağustos 1928’de Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanı Kazım Özalp tarafından törenle açılmıştır.
TAKSİM MEYDANI

• Osmanlı İmparatorluğu ile

bağlantı kuran Sarayburnu
(tarihi yarımada) yerine Beyoğlu
ve Galata’nın yakınında yer alan
Taksim Meydanı, Batı
medeniyeti ile ilişkinin sembolü
olmuştur.

• Buraya bağlanan caddelerden

birisinin ismi, Cumhuriyet
Caddesi olarak değiştirilmiştir.
 Taksim Cumhuriyet Anıtı, 1928, bronz ve
Torino kırmızı mermeri ve Suza’nın yeşil mermeri
 KUZEY CEPHESİ:“Kurtuluş Savaşı’nı ve Zaferi” konu alır.
Harbiye, Şişli yönünde uzanan Cumhuriyet Caddesi’ne bakar.
Bir tanesi atlı, 8 figür vardır.
Atatürk, dinamik halk yığınlarının önünde, (kalpaklı ve üniformalı)
Kurtuluş Savaşı’na önderlik ederken gösterilmiştir.
“Atatürk ve halk yığınları” temasının ilk örneğidir.
 GÜNEY CEPHESİ ise: “Cumhuriyet Türkiye”sini yansıtır.
İstiklal Caddesi tarafına (Beyoğlu) bakar. 11 figür yer alır.
İstiklal Caddesi tarafına (Beyoğlu) bakan kısım

• Atatürk siyasetçi ve devletin

kurucusu kimliği ile temsil
edilmiştir.

• Yanında, siyasi yoldaşları ve

yabancı devlet adamları vardır:
solunda İnönü, sağında Fevzi
Çakmak…. Kadın ve erkekler,
toplumun çeşitli gruplarını temsil
eder.
Anıtın yan kısımlarında, sancak taşıyan ve “zaferi” temsil eden askerler durur.

Bunların üstünde, kabartmalı madalyonlar yer alır.

 Madalyonlar içinde biri peçeli diğeri yüzü açık,
gülümseyen iki kadın figürü, kabartma şeklinde işlenmiştir.

Kabartmalar, kadınlar vasıtasıyla Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişi

yani Eski ve Yeni Türkiye’yi yansıtmayı amaçlamıştır.
Eski ve Yeni Dönemi / Eski ve Yeni İstanbul’u birlikte gösteren bir çalışma:

Nazmi Ziya Güran, Taksim Meydanı, triptik, 1935, tuval üzerine yağlıboya,

orta pano: 73 X 93 cm, Sabancı Üniversitesi, Sakıp Sabancı Müzesi;

yan panoların her biri: 73 X 60 cm, Özel Koleksiyonlar.
Nazmi Ziya, Taksim Meydanı Triptiği, 1935
(Eski ve Yeni İstanbul)

4. İnkılap Sergisi’nden Bir Fotoğraf, 1936,

(Kıymet Giray Arşivi)
 P. CANONİCA’NIN TÜRKİYE’DEKİ DİĞER HEYKELLERİ:

• Ankara Etnografya Müzesi önündeki Atlı Atatürk Anıtı, 1927

• Ankara Zafer Alanı (Sıhhiye) Atatürk Anıtı, 1927

• İzmir Cumhuriyet Meydanı’ndaki Atlı Atatürk Anıtı, 1932

 ANKARA’DA BÜYÜK BOYUTLU ANIT PROJESİ:

GÜVEN ANITI, 1931-36

TASARLAYAN: Clemens Holzmeister ve Anton Hanak

UYGULAYAN: Anton Hanak ve Josef Thorak

 GÜVEN ANITI, 1931-36

• Yer: Ankara Güven Park

• Yaptıran: İçişleri Bakanlığı

• Yapım Yeri: Ankara ve Viyana, Edberg Dökümhanesi

• Malzeme: Mamak Taşı ve bronz

• Yazıtlar: ön yüzdeki: “(…) Türk Milletinin, Jandarma ve Polisine Sevgisi ve

Hoşnutluğunu Göstermek İçin Vilayetlerin Yardımıyla Yapılmıştır. 1935.”
ANKARA YENİŞEHİR, KIZILAY MEYDANI: Güven Parkı ve Güven Anıtı

Anıtın arka kısmında: yeni inşa edilen bakanlık binaları,

iki tarafı ve ortası ağaçlandırılmış Atatürk Bulvarı
ve solunda kalan Devlet Mahallesi
 Güven Anıtı: iki cepheli olarak tasarlanmıştır.

Yüksek kabartmalar ve serbest heykellere sahip;

yatay ve dikey taş bloklardan oluşmaktadır.
 ÖN CEPHE
Ana Tema: Ülke içindeki rejim düşmanlarına, “savunma istenci
/ güç gösterisi” aktarılır; haklı devlet gücü..
 Ana Bloğun İki Yanındaki Taş Rölyefler: 2 m yüksekliğinde.

Konu: polis ve jandarmanın, halkın güvenliği konusundaki çabaları..

 ARKA YÜZ
ANA TEMA: Halka, “güven ve barış” sözü verilir.
 KARŞILAŞTIRMA:
SOL: Josef Thorak, Yoldaşlık (Kameradschaft), 1937, bronz
(Askeri dayanışma)
SAĞ: Güven Anıtı, Arka Cephe, ayrıntı
 İki Yandaki Taş Rölyefler
SOL: Huzur içinde çalışan, eken / biçen köylüler..
SAĞ: Zanaatkarlar, sanayi, bilim ve sanatla uğraşanlar…

ANA MESAJ: Güvenliği sağlayan Gazi Atatürk’ün yönetimi

sırasında, tarım, zanaatlar, bilim, sanatlar gelişir.
THORAK’IN “ATATÜRK BAŞ HEYKELLERİ”
 SOL: Thorak, Mustafa Kemal Paşa’nın Başı,1934/35
SAĞ: Thorak, Mustafa Kemal Paşa’nın Başı, 1936-37, granit,
Ankara Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi (Mimar: Bruno Taut, 1938)