Sütten kesim sonrası

tohumlamaya kadar besleme

• Düve besleme ve yetiştiriciliğinde amaç; 13-15
aylık yaşa gelindiğinde hayvanın tohumlamaya
hazır olmasıdır.
• Bunu sağlayabilmek için sütten kesim sonrası
13-15 aylık yaşa gelinceye kadar yani 12 ay
boyunca hayvanın büyük ırklar için 0,6-0,9
kg/gün; küçük ırklar için ise 0,5 kg/gün CAA
olacak şekilde beslenmesi gerekmektedir.
• Bunun üzerinde bir besleme yapılırsa
yağlanma şekilleneceğinden ilk tohumlamada
döl verimi düşer.
• Ayrıca meme bezinin yağ miktarındaki artış
nedeniyle hayat boyu süt verimi yaklaşık %30
düzeyinde düşer. Ancak beklenenin altında CA
kazanımı durumunda düvelerde zayıflık
şekilleneceğinden östrus gecikir veya baskılanır.
• Hayvan, gelişimini tamamladıktan sonra östrus
şekillenir. Böylelikle ilk tohumlama yaşı 22-24
aya kadar çıkabilir. Ayrıca bilinmelidir ki 13-15
aylık yaşa gelindiğinde gelişim noksanlığı
gösteren düveler aşırı beslenmiş düvelerden
daha verimsizdir.
Fizyolojik Yaş (ay) CA (kg) Cidago
Durum yüksekliği
(cm)
Tohumlama 13-15 ay 300-400 125 cm
dönemi

Buzağılama 22-24 ay 500-600 135 cm

sonrası
• Genellikle GCAA istenen sınırlar düzeyinde
tutmak için kaba yeme dayalı besleme tercih
edilir. Bu durum özellikle protein açısından
sıkıntı yaratır. Aşırı enerji alımını önlerken
rasyonun total protein düzeyi de düşürülür. Bu
nedenle rasyon HP düzeyini CA düzeyine
endeksleyerek sütten kesim sonrası yüksek
proteinli bir rasyonla beslemeye başlanıp
ağırlık arttıkça protein düzeyi düşürülür.
• Basit bir hesapla; 100 kg CA yakın sütten
kesilen bir dişi buzağının rasyonunda %16 HP
bulunmalıdır. Hayvan 200 kg CA ulaştığında
rasyon proteini %14’e düşürülmeli; 400 kg CA
ise %12’ye getirilip sabitlenmelidir.
• Total rasyona ne kadar tahıl ilave edileceği
aslında kaba yem kalitesi ile birebir ilişkilidir.
• Çünkü rasyonun büyük bölümünü kaba yem
oluşturur. Kaba yem kalitesini belirlemedeki en
önemli kriterler yemin protein ve total
sindirilebilir besin madde (TDN) düzeyidir. %8-
11 HP ve %50’nin üzerinde TDN içeren kaba
yemler yüksek kaliteli; bunun altındakiler ise
düşük kaliteliler olarak değerlendirilebilir.
• Tohumlama döneminde gebelik şansını
artırabilmek ayrıca tohumlama sonrası
düvenin gelişimini desteklemek açısından
birtakım YKM kullanılabilir. Bunlardan en etkili
olanları iyonoforlardır.

• NEDEN? Günün sorusu

 Neden tohumlama yaşına gelen bir
düveyi düzgün ve yeterli besleyelim?
• Günümüzde rasyon maliyetinin giderek arttığı
şartlarda ucuz rasyonlarla hayvanları
tohumlamaya hazırlamak mümkünken
fazladan para harcayarak (ülkemizin %99’ında
yapıldığı gibi) ekonomik geri dönüşü olmayan
bir hayvana neden ekstra para harcayalım???
Yeterli beslenmemiş ve istenilen
kondisyona ulaşmamış olan
düvelerde karşılaşılan
olumsuzluklar
• Pubertaya ulaşma yaşı yükselir.
• Gebelik şansı düşer.
• Güç doğum artar.
• Buzağı yaşama şansı azalır.
• Doğan buzağıların GCAA düşük olur.
• Doğum sonrasında istenilen zamanda düve
yeni gebeliğe hazırlanamaz.
• Servis periyodu uzar.
• Yaşam boyu verimlilik düşer.
• Sürüden çıkarılan hayvan sayısı artar.
Tohumlamadan buzağılamaya
besleme programı
• Öncelikli hedeflenmesi gereken düvenin
tohumlama yaşıdır. Çünkü düve ilk östrusu
gösterir göstermez tohumlanmaz. Bir başka
deyişle; hızlı gelişen Holstein gibi kültür
ırklarında ilk östrus yaklaşık 12 aylık yaşta
gözlenir. Ancak bu yaşta hayvanlar kondisyon
açısından gebeliğe hazır olmadığından
tohumlanmaz.
• İlk derste de belirtildiği üzere fötal gelişimin
büyük bölümünün son 60 günde
gerçekleştiğidir. Dolayısıyla gebeliğin ilk ayları
için öncelikli amaç düvenin gelişimini devam
ettirecek şekilde yeterli enerji ve protein
sağlamaktır. Uzun yıllardır benimsenmekte
olan ülkemizde de bir türlü vazgeçilmeyen
düvelerin doğuma kadar kaba yem ağırlıklı
beslenmelerinin belli bazı sakıncaları vardır.
Amerika’da “Roughing” denilen ve yüksek
oranda kaba yem verilen düvelerde aşağıdaki
olumsuzluklar tespit edilmiştir:
• Buzağıların daha zayıf ve hafif olmaları; buna
rağmen buzağılamada herhangi bir
kolaylaştırıcı etki görülmemesi
• Buzağı ölümlerinde ve hastalanmalarında
önemli düzeyde bir artış
• Süt veriminde düşüş
• Doğum sonrası östrus gecikmesi
• Total döl veriminde düşüş
• Amerika’daki yetiştiriciler bu durumu
1970’lerde fark etmiş ve özellikle gebeliğin son
aylarında düvelere protein takviyesi yapmıştır.
Ancak yapılan bu protein takviyesi nedeniyle
buzağı ağırlığı istenilen düzeyin üzerine çıkığı
için güç doğum seviyesinde de önemli bir artış
gözlenmiştir. Bu nedenle bazı yetiştiriciler
gebelik boyunca kaba yemle beslemeye tekrar
dönmüştür.
• Bu sayede günümüzde her iki yöntemi de
uygulayan sürülerin verilerini karşılaştırmak
mümkün olabilmiştir. Görülmektedir ki; güç
doğum riskinin artmış olmasına rağmen
gebeliğin son aylarında protein takviyesi
yapılması sayesinde doğum sonra uterus
involusyonu hızlanmakta; östrus intervali
iyileşmekte ve gebelik oranı yükselmektedir.
• Gebeliğin son iki ayında verilecek olan rasyon
temelde hayvana 1000 g GCAA olacak şekilde
hazırlanmalıdır. Yani 150-200 g CAA sadece
fötüs gelişimi için ayrılmalıdır.
Damızlık düvelerin bakım ve
beslemesine yönelik 10 öneri
• Düveleri sütten kesim sonrası kış aylarının en soğuk
dönemi tohumlama öncesi ve tohumlama sonrası
dönemlerde tartın. Kondisyon puanlaması yapın.
• Düvelerin yağlanmalarını önlemek için öncelikle
hareket alanlarını arttırın, yürümeye veya harekete
zorlayın, yem kısıtlaması yaparak yağlanmayı
önlemeye çalışırsanız meme gelişimini olumsuz yönde
etkileyebilirsiniz.
• Sütten kesim sonrası düveleri tohumlanıncaya kadar
600-700 g GCAA sağlayacak şekilde besleyin. Ancak
vit. min. takviyesini unutmayın.
• Sütten kesim sonrası dişi buzağıları zayıflar ve kilolular
şeklinde iki gruba ayırın.
• 13-15 aylık yaşa gelindiğinde düvenin ergin CA en fazla
%70’ini kazanmış olmasını sağlayın.
• Rasyonda iyonofor kullanın.
• Tohumlama öncesinde düvenin damızlık değeri olup
olmadığını belirlemek açısından pelvik bölgenin ölçümü ve
genital organ muayenesini mutlaka yapın.
• Düvelere ilk östrusunu gösterdikten sonra 60 gün arayla
tohumlamaya kadar senkronizasyon programı uygulayın.
• Düvelere düşük doğum ağırlıklı buzağı sağlayabilecek boğa
sperması kullanın.
• Düvelerin doğuma en fazla 4 kondisyon skoru ile
ulaşmalarını sağlayın.
• Doğumu mutlaka gözleyin ve güç doğum ihtimalinde erken
müdahale edin.