DOLAŞIM SİSTEMİ – 1

KALP FİZYOLOJİSİ

Prof. Dr. Sinan CANPOLAT

Kalp
Aort
Arterler
Arterioller
Kapiller
Venüller
Venler
Vena cava
 Dolaşımın temel amacı

 Besinleri dokulara taşımak

 Atıkları uygun organlara ulaştırmak

 Hücrelerin yaşayabilmesi için hücrelerarası sıvıyı ideal

bileşiminde tutmak

 Artan ve azalan kan dolaşımı ihtiyaçlarını karşılamak

 Kanı damarlarda ilerletmek için ideal basınçları oluşturmak

 Dokular niçin kana ihtiyaç duyar?
 Oksijenin dokuya taşınması

 Glikoz, yağ asitleri, amino asitlerin dokuya taşınması

 Karbondioksitin uzaklaştırılması

 Hidrojen iyonlarının dokulardan uzaklaştırılması

 Doku iyon konsantrasyonlarının dengelenmesi

 Hormon ve haberci moleküllerin dokuya ulaştırılması

 Doku beslenmesi dışında
özel amaçlı kan akımı

 Yaşlı eritrositlerin uzaklaştırılması için dalak kan akımı

 Fazla ısının uzaklaştırılması için deri kan akımı

 Atıkların uzaklaştırılması ve idrar yapımı için böbrek kan akımı

 Sindirilen besin maddelerinin emilmesi için barsak kan akımı

 Gaz değişimi için akciğer kan akımı

Kalp-Heart
Göğüs kafesi içine yerleşmiş
(2-5. kostalar arası)

300-350 g/e, 220-270g/k

Ortalama 70-80atım/ dk,
5lt/dk, 7500lt/gün,

2,5 milyar atım, 175 milyon

litre /ömür,

Ömür boyu...
 Kalbin anatomisi
 Kalp iki atrium (kulakçık), iki ventrikül (karıncık) olmak üzere
dört odacıktan oluşur.
Atriumlar kanı toplayan,
Ventriküller ise kanı pompalayan bölümlerdir.
 Kalp kapakları
Atriumlar ile ventriküller arasında
kapakçıklar bulunur.

Atrioventriküler kapaklar

 Sağ A-V arasında triküspid (3 yaprak)

 Sol A-V biküspid yada mitral (2 yaprak)

Semilunar kapaklar
Sağ pulmoner arter ve Sol aort kapakçıkları 3
yapraktan oluşur.
Kan aorta yada arterio pulmonalise geçer. Bu
damarlardaki semilunar kapaklar kanın tekrar
kalbe dönmesini engeller.
Kapaklar arasında önemli farklılıklar vardır.

Sistol sonundaki yüksek arter basıncı, semilunar kapakların hızlı ve sesli bir
şekilde kapanmalarına neden olur. A-V kapaklar ise daha yumuşak
kapanırlar.

Semilunar kapakların açıklıkları daha küçük olduğundan A-V kapaklarına göre

kanın hızla fırlatılmasına neden olur.
Hızlı çalışan semilunar kapaklar daha fazla
aşınma gösterir.

Bu sebeple anatomik olarak semilunar

kapaklar kuvvetli ve esnek fibröz dokudan
yapılmışlardır.

A-V kapakları korda tendinea ile ventrikül

kaslarında bulunan papiller yapılara
bağlanırlar.

Bunun amacı yüksek basınçta kapakların

atriyumlara doğru daha fazla esnemelerini
engellemektir.
 Kalp sesleri: (LUP DUP)

 Birinci kalp sesi: LUP olarak tanımlanan bu ses ventriküllerin sistol

başlangıcında duyulur ve AV kapaklarının kapandığını gösterir.
(sistolik ses)

 İkinci kalp sesi: Ventrikül diastolünün başında duyulur. Semilunar

kapakların kapanması demektir. (diastolik ses)

 Üçüncü kalp sesi: Bazı hallerde diastol ortalarında fısıltı şeklinde

duyulur. Kanın kapaklardan geçtiği sırada oluşur. Kapak
problemlerinde daha net hissedilir.
 KALP KASI
Kalp üç tip kalp kasından meydana gelir.
Atrium kası, ventrikül kası, özelleşmiş uyarıcı ve iletici kas lifleri.
Atrium ve ventrikül kasları, kasılma süresinin daha uzun olması
dışında iskelet kasına oldukça benzerdir.

Özelleşmiş uyarıcı ve iletici

kas lifleri ise çok az kasılabilir
niteliktedirler.
Daha ziyade aksiyon
potansiyeli oluşturarak yada
kalbin tüm bölgelerine bu
aksiyon potansiyellerini
ileterek ritmik kalp kasılmasına
neden olurlar.
İskelet kası gibi çizgili görünümdedirler.

Aktin ve miyozin filamentleri içerirler

Kalp kası hücrelerini birbirinden ayıran

interkale diskler bulunur.

İnterkale diskler hücreleri birbirine

kaynaştıran haberleşme bağlantıları
(gap junction) oluştururlar. Ve bu
bağlantılar iyonların hücrelerarası
serbestçe diffüze olasını sağlar.

Aksiyon potansiyelinin
tüm hücrelere kolayca
yayılmasına neden
olurlar.
AP’nin kaynağı
Sinoatriyal düğüm
Atriyoventriküler düğüm
His demeti
Purkinje lifleri
Kalp iki sinsityumdan oluşur.

Atrium sinsityumu
Ventrikül sinsityumu

Atriumlar ile ventriküller arasındaki

Atrioventriküler kapak bölgelerini
çevreleyen fibröz doku atriumlar ile
ventrikülleri birbirinden ayırır.

Aksiyon potansiyelleri; Atriumlardan

ventriküllere yalnızca A-V demetten geçer.

Kalbin iki sinsityuma ayrılmış olması

atriumların ventriküllerden hemen önce
kasılmasına neden olur.
 Kalp kasında aksiyon potansiyeli
-85 ile 20 mV arasında yaklaşık 105 mV luk bir potansiyel gözlenir.

1- Depolarizasyon:
Sodyumun içeri girmesi oluşan sivri potansiyel
2- Plato:
- Hızlı sodyum kapıları açılır çabuk kapanır.
- Ca kapıları yavaş açılır ve uzun süre açık kalır.
- K iyonlarına karşı geçirgenlik azdır.
- Depolarizasyon süresi uzar ve plato oluşur
- 0.2 – 0.3 sn sonra K kapıları açılır ve sükun
potansiyeline dönüş başlar.
3- Repolarizasyon:
K geçirgenliğin artması, Na ve Ca iyonlarının
ekstrasellüler sıvıya dönmeleri.

Plato kalp kasılmasında, iskelet kası kasılmasından 15 kez daha

uzun sürmesine neden olur.
 Platonun nedeni
 Kalp kasında aksiyon potansiyeli iki tür kapının açılmasına neden olur.

- İskelet kasında olduğu gibi hızlı sodyum kanalları

- Ayrı olan yavaş kalsiyum veya sodyum-kalsiyum kanalları

1- İkinci gruptaki kanallar yavaş açılır ve

uzun süreli açık kalırlar. Bu süre
içerisinde içeri giren Ca, kasılma sürecini
başlatır.

2- Aksiyon potansiyelinin başlamasından

hemen sonra kalp kası zarı K geçirgenliği
beşte birine kadar azalır.

Bu azalma Ca iyonu girişine bağlıdır.

 Kas lifinde ileti hızı ve refrakter periyod
A.Potansiyellerinin atrium ve ventrikül
kası lifleri boyunca iletilme hızı
0,3-0,5 m/sn dir. (Kalın sinir liflerinin 1/250 si, iskelet
kasının 1/10 u kadar)

Özelleşmiş ileti sistemi olan purkinje

liflerinde 4 m/sn dir.

Refrakter (yanıtsız) dönem

Kalp kası aksiyon potansiyeli

sırasında yeniden uyarılırsa
cevap vermez.
 Aksiyon potansiyeli kalp kası zarı üzerinde ilerlerken T tubulleri vasıtasıyla
kas lifinin iç kısmına da yayılır. Bu arada sarkoplazmik retikulum içerisinden
Ca iyonlarının salınmasına neden olur.

 İskelet kasından farklı olarak T tubulleri içerisinde bulunan Ca kalp

kasılmasından sorumludur.

 T tubulleri daha geniş çaplıdır (hacim 25 kat fazla) . İçlerinde negatif yüklü
mukopolisakkarit bulunur ve bunlar pozitif yüklü Ca iyonlarını bağlarlar.
DOLAŞIM SİSTEMİ – 2

KALBİN RİTMİK UYARILMASI

Prof. Dr. Sinan CANPOLAT

AP’nin kaynağı
Sinoatriyal düğüm
Atriyoventriküler düğüm
His demeti
Purkinje lifleri
 Ritmik kasılmanın avantajı
Kalp;
Kalp kasının düzenli aralıklarla kasılmasını sağlamak için
ritmik elektrik uyarıları doğuran ve bu uyarıları hızla
kalbin her yanına ileten, özel bir sistemle donatılmıştır.

Sistem düzgün çalıştığında atriumlar, ventriküllerden 1/6 sn

önce kasılırlar.

Ventriküllerde tam dolum sağlanır.

Ventriküllerin tamamı aynı anda kasılırlar.

 İleti Sistemi Ritmik uyarı doğuran Sinoatrial
düğüm ve uyarıları atrioventriküler
düğüme aktaran A-V yollar

Atriumlarda gelen uyarıların

ventriküllere geçişini yavaşlatan AV
A-V düğüm düğüm
Sinüs
düğümü
A-V demet

Uyarıları ventriküllere ileten His

Düğümler
Sol
Denet
demeti (A-V demet)
dalı
arası yollar  Sağ dal
Sağ  Sol dal
Denet
dalı

Uyarıları ventriküllerin bütün

bölümlerine ileten Sağ ve Sol
Purkinje liflerine
Sinüs (SA) düğümü ritminin mekanizması
Sinüs düğümü bir kalp kası şeritidir.
Fakat kasılabilir kas filamentleri
içermezler
Sinüs
düğümü lifi
Ventrikül
kası lifi Sinüs düğümü hücre zarları Na-Ca
Ateşleme için iyonlarını sızdırır. Bu kanallar yavaş Na-
eşik değer
Ca kanallarıdır. Bu sebeple sinüs
düğümündeki aksiyon potansiyeli yavaş
şekillenir.

Dinlenim -Sinüs düğümü dinlenim zar potansiyeli

potansiyeli
-55 / -60 mvolt
- Kalp kası dinlenim zar potansiyeli -85
/ -90 mvolt seviyesindedir.

K kanallarının açılmasıyla yeniden

dinlenim zar potansiyeline döner.
Hiperpolarizasyon şekillenir.
 Düğümler arası yollar
Düğümlerarası
yollar Bağlantı lifleri
Üç büyük yol vardır.

A-V düğümü

A-V düğümde ileti 0.09 sn

gecikir.
Atrioventriküler
fibröz doku

A-V demetin
geçiş bölümü A-V demetin geçiş bölümünde
A-V demetin 0.04 sn daha gecikir.
distal bölümü

Sağ demet dalı Sol demet dalı

Sinyalin ventriküle ulaşması

0.16 sn de olur.

Ventrikül septumu
 A-V düğüm ve uyarının geciktirilmesi
Gecikme; atriyumlardaki kanın ventriküllere boşalması için zaman kazandırır.

A-V geçiş liflerinde iletinin yavaş olmasının

Düğümler
arası yollar
nedeni, ileti yolunda bulunan kas hücreleri
Bağlantı lifleri
arasında yarık bağlantı (gap junction) az
bulunmasındandır.
A-V düğümü

Atrioventriküler
fibröz doku
A-V demetin

A-V demette
geçiş bölümü

ileti tek
A-V demetin
distal bölümü

Sağ demet dalı Sol demet dalı yönlüdür

Ventrikül septumu
 Purkinje liflerinde hızlı ileti
Çok büyük liflerdir. Aksiyon potansiyelini çok hızlı iletirler.

Kalp kasındaki hızın 6 katıdır.

A-V düğümündeki liflerden 150 kat daha hızlıdır.

Ventrikül kasının tüm bölümlerine

neredeyse aynı anda ileti sağlarlar.

Purkinje lifi hücreleri arasındaki interkale

diskler ve burada bulunan yarık
bağlantılar AP hızlanmasında en önemli
etkendir.

Purkinje liflerinin tamamı boyunca

ileti 0.03 sn sürer.
 UYARININ
KALPTE YAYILIŞI
 Kalbin uyarı odakları
 Sinüs düğümü : 70-80 kez
 A-V düğüm : 40-60 kez
 Purkinje lifleri : 15-40 kez

A-V düğüm ve purkinje lifleri uyarı oluşturmadan önce sinüs düğümü yeniden
uyarı oluşturur.
Sinüs düğümü kalbin uyarı odağı (pacemaker) dır.
Sinüs düğümü dışındaki uyarı odaklarına ektopik uyarı odağı denir.

Sinüs düğümü kesintisi, A-V düğümün uyarı oluşturmasına neden olur.

A-V düğümün kesilmesi ise purkinje liflerinde uyarının başlamasına neden olur.
Fakat uzun süre baskı altında olan purkinje ilk 5-20 sn uyarı oluşturamaz. 4-5
sn içinde beyin oksijensiz kalır ve kişi bayılır. Purkinje lifleri uyarı
oluşturmaya başlar.
Kalp atımının bu şekilde gecikmeli olarak yeniden başlamasına Stokes-Adams
sendromu adı verilir.
 Kalp ritminin otonom kontrolü
KALP HEM SEMPATİK HEMDE PARASEMPATİK SİNİRLER İLE BESLENİR

Sempatik zincirler
Parasempatik Sempatik
Parasempatik
sinirler sinirler sinirler
Vaguslar

Sinüs ve A-V Kalbin bütün

düğümlerine bölümlerine
daha az olarak Özellikle
atrium kaslarına ventrikül
kaslarına yoğun
ve en azda bir şekilde
ventrikül dağılır.
kaslarına
dağılırlar
 Parasempatik kontrol:
Parasempatik sinirlerin (vagus) uyarılması, vagusun uçlarından asetilkolin
hormonunun salınmasına neden olur. Bu hormonun iki temel etkisi vardır.

1- Sinüs düğümü ritminin hızını azaltır.

2- A-V düğüm ile atrium kası arasında yer alan A-V bağlantı liflerinin
uyarılabilirliğini azaltarak kalp uyarısının ventriküllere geçişini yavaşlatır

Sempatik zincirler
Vagusun uyarılması kalbin pompalama Parasempatik
hızını yarıya kadar azaltabilir. sinirler
Vaguslar

Şiddetli vagus uyarısı ise kalbi

durdurabilir. Bu durumda 5-20 sn
sonra purkinje lifleri 15-40 atımlık
uyarı üretir ve kasılmalar yeniden
başlar.

Bu olaya ventriküler kaçış denir.

 Parasempatik etkinin mekanizması

Asetilkolin, lif zarının potasyum iyon geçirgenliğini önemli

ölçüde artırır.

Dışarı çıkan pozitif potasyum iyonları hücre içinin -55 -60 mV

olan potansiyelini -65 -75 mV seviyelerine düşürerek
negatifliğini artırır.

Hiperpolarize olan hücrede Na-Ca sızıntısı zaman aldığı için,

aksiyon potansiyeli oluşumu daha uzun sürer.
 Sempatik kontrol
Sempatik tellerin uyarılması, sinir uçlarından noradrenalin (norepinefrin)
salınmasına neden olur.

1- Sinüs düğümünün ateşleme hızını artırır.

2- Kalbin bütün bölümlerinde ileti hızını ve uyarılabilirlik düzeyini artırır.
3- Hem atrium hemde ventrikül kasının kasılma kuvvetini artırır.
Sempatik zincirler

Parasempatik
sinirler
Kuvvetli sempatik uyarı, 70 olan Vaguslar
normal atım hızını 180-200 hatta
250 atıma çıkarabilir.

Ayrıca kasılma kuvvetini de 2

katına çıkarabilir.
 Sempatik etkinin mekanizması
Mekanizma tam olarak bilinmemekle birlikte;

Sinüs düğümü lif zarında Na-Ca geçirgenliğini artırdığı

düşünülmektedir.

İçeri giren Na-Ca pozitif iyonları, zar potansiyelini yükseltir.

Eşik değere yaklaşan dinlenim potansiyeli, uyarılabilirliği artırır.

A-V düğümde ve A-V demette Na geçirgenliğini artırır ve atriumlardan

ventriküllere AP geçiş süresini kısaltır.
ve tüm bunların sonucu kalp hızını artırır.

Sempatik uyarıların etkisi ile içeri giren Ca kasılma gücünde de artışa

neden olur. sürer.