Ψυχογηριατρική:

Βασικές Αρχές και Ψυχοπαθολογικές

Εκδηλώσεις

,
Αναπλ Καθηγητής Ψυχιατρικής,
Β΄ Ψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ,
Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο
“Αττικόν”
Ιστορικά Στοιχεία

 ΗΠΑ: αναγνωρισμένη υποειδικότητα 1991

 Αναγνωρισμένη υπο-ειδικότητα/ εξειδίκευση:
Αγγλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Μάλτα,
Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία κ. ά.
Η Αναπτυξή της Οφείλεται

 Στην αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων

 Στο αυξημένο κύρος της στους ακαδημαϊκούς
κύκλους
 Στα προβλήματα αξιολόγησης, διαφοροδιάγνωσης
και αντιμετώπισης των ψυχικών παθήσεων στους
ηλικιωμένους
Οι ιδιαιτερότητες της Ψυχογηριατρικής
 Συμμετοχή του ηλικιακού παράγοντα στην
ψυχοπαθολογία (π.χ ατυπία στην κλινική εικόνα
των ψυχικών νοσημάτων)
 Αύξηση του επιπολασμού της άνοιας και του
ντελίριου με την ηλικία
 Συμμετοχή σωματικής συν-νόσηση, λήψη
φαρμάκων
Στοιχεία από την Ελλάδα
 1879 : μέσος όρος επιβίωσης 36, 7 έτη
1950: 65 έτη
1986: 77 έτη
2014: 80 έτη

 Άνω των 65 ετών :

2002:11,7%, 2012: 13,5%, 2022: 21,3%, 2032: 24,6%, 2042:
24,6%, 2052: 28,7%

 65+/15-64: από 1/6 το 2002, 1/4 το 2022, 1/2 2052

 2.500.000 λιγότεροι Έλληνες μέχρι το 2050

 Το 25% έχει σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας

Διεθνή Στοιχεία
Μέχρι το 2020 ο πληθυσμός της Γης θα
περιλαμβάνει 1.000.000.000 άτομα άνω των 60
Στοιχεία από τις Η.Π.Α
Έτος > 65 (%) Επιβίωση 50 % (έτη) > 85 ετών (%)
1900 4 55 0,1

1990 12,5 1,2

1991 80

2030 20

2050 4.8
Οι Ψυχογηριατρικές
Υπηρεσίες στην Αθήνα
www.psychargos.gov.gr

 Ψυχογηριατρική Τμήματα: ΨΝΑ (2), ΨΝΑ

Δρομοκαϊτειο (1)
 Ψυχογηριατρικές Μονάδες ΕΚΠΑ: Νοσοκομείο
«Αιγινήτειο», ΠΓΝ «Αττικόν»
 Κέντρα Ημέρας: «Νέστωρ» (ΕΓΓΕ),
«Αμαρουσίου»(ΕΕΝΑΣΔ), «IASIS», «Αποστολή»
 Οικοτροφεία: «Κέραμος», «Οινιήδα» (Κλίμακα),
«Πυξίδα» (ΑΜΚΕ), «Εναρχή», «Ιθάκη», «Παλλήνη»
(ΨΝΑ),
«Ηλιοτρόπιο Ι, ΙΙ», (Μπάλλας), «Αποστολή»,
«Νέστωρ»
Οι Υπηρεσίες εκτός Αθηνών
www.psychargos.gov.gr

 Κέντρα Ημέρας: 9
 Οικοτροφεία: 21
 Ετερογένεια των Ηλικιωμένων
 Ηλικία (“young old”, “middle old” ,“old old”, «αιωνόβιοι»)
 Σωματική και πνευματική κατάσταση
 Κοινωνικοοικονομική θέση
 Έτη εκπαίδευσης
 Εμπειρίες ζωής
 Γενετικά
 Ψυχικά
 Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων
 Ατυπία στα ψυχικά νοσήματα
 Εθνικότητα
 Ανατομικά
 Ψυχικά νοσήματα + Σωματική νοσηρότητα = Επιβάρυνση
(  ημέρες νοσηλείας, φαρμάκων, κτλ)
Ψυχοπιεστικοί Παράγοντες

 Σωματική νόσος,
 Μείωση εισοδήματος
 Συνταξιοδότηση
 Απώλεια κοινωνικού status
 Απώλεια φίλων
 Περιορισμένη κινητικότητα
 Απομόνωση
 Απώλεια ιδιωτικότητας
Αξιολόγηση
Δυσκολίες:
 Αλληλεπίδραση με οικογένεια

 Υπηρεσίες

 Μακρά ιστορικά

 Είναι επιβραδυμένοι

 2- 3 συνεντεύξεις

 Παρακολούθηση πριν τη διάγνωση

Αξιολόγηση
Διαγνωστική συνέντευξη
1. Ο ασθενής μόνος : δίδεται χρόνος, αισθητηριακά ελλείμματα,
 καταθλιπτικά συμπτώματα και αυτοκτονικός και παρανοϊκός
ιδεασμός μπροστά σε άλλους
1. Συνοδός : σχέσεις με την οικογένεια (υποστηρικτική,
απορριπτική, επιβάρυνση φροντιστών)
2. Ασθενής + οικογένεια : αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους

3. Ασθενής ξανά μόνος : «Τρελαίνομαι;»

Αξιολόγηση
 Παρούσα νόσος: έναρξη των συμπτωμάτων, ψυχοπιεστικοί
παράγοντες
 Ψυχοπαθολογικά συμπτώματα, ψυχοκινητικότητα
(επιβράδυνση, μονοθεματικότητα)
 Λειτουργικότητα: περιποίηση εαυτού, μαγείρεμα, ψώνια
διαχείριση χρημάτων, οδήγηση, τηλεφωνική επικοινωνία,
επισκέψεις σε φίλους
Αξιολόγηση
Ατομικό ιστορικό: Οι ηλικιωμένοι πολλές φορές τείνουν να
ξεχνούν στοιχεία του ατομικού ιστορικού (ηλικία έναρξης της
διαταραχής) και παραλείπουν ή υποβαθμίζουν παλαιότερες
δυσκολίες
Αξιολόγηση
Οικογενειακό ιστορικό:
διαθεσιμότητα των φροντιστών,
προσλαμβανόμενη υποστήριξη,
αντοχή και προσαρμοστικότητα της οικογένειας,
νοσηλευτική φροντίδα: προσωπική υγιεινή, εποπτεία για
τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, ετοιμασίας του φαγητού,
δυνατότητας μεταφοράς, επικοινωνίας με υπηρεσίες
επιβάρυνση και εξουθένωση των φροντιστών από
προβληματικές συμπεριφορές (π.χ. περιπλάνηση)
Αξιολόγηση
 Εξέταση των γνωστικών λειτουργιών (ανάγκη ευγένειας,
πληροφόρησης)
 Προσοχή στην ανάκληση
 Αξιολόγηση-Σωματικές Νόσοι

 Εκχυμώσεις λόγω μείωσης του κολλαγόνου και της

ελαστίνης, ωστόσο οι εκχυμώσεις μπορεί να οφείλονται
και σε κακοποίηση
 Ελαττωμένη οπτική οξύτητα
 Ελαττωμένη ακουστική ικανότητα : δυσλειτουργικότητα,
κατάθλιψη και καχυποψία
 Καρδιαγγειακό: αρρυθμία ( μαρμαρυγή, η επίπτωση της
οποίας αυξάνει με την ηλικία)
 Γαστρεντερικό: δυσκοιλιότητα, ακράτεια κοπράνων συχνά
συνυπάρχει με ακράτεια ούρων, συμπτώματα που
οδηγούν σε στιγματισμό, απομόνωση, κατάθλιψη και
μείωση των ερεθισμάτων των ηλικιωμένων
Αξιολόγηση-Κλίμακες
MMSE
3MS
Τεστ Ωρολογίου
HRSD
BDI
GDS
BPRS
Επιδημιολογικά Δεδομένα
Άνοιες:
 Canadian Study of Health and Aging (1994): > 65
ετών, επιπολασμός 8% (5,1% Alzheimer, 1,5
αγγειακή άνοια).
 Η άνοια κάθε 5 χρόνια διπλασιάζει τα ποσοστά της

 0,7% 60-64, 10,5% 80-84, 21% 85-89, 38% 90-95

Επιδημιολογικά Δεδομένα
Κατάθλιψη

 Μείζων κατάθλιψη για όλη τη ζωή από 1,3%-4%, (vs. 5%-

7,5%)
 1,6% (vs. 3,6-5,4%) στην Αθήνα
 5% στη πρωτοβάθμια περίθαλψη
 11% σε νοσηλευόμενους
 12% στη μακρά νοσηλεία
Επιδημιολογικά Δεδομένα
Κατάθλιψη
 Δυσθυμίας 2%
 Ελάσσονος κατάθλιψης 4-13%, 6% στην πρωτοβάθμια
φροντίδα, 17-35% σε δομές μακράς παραμονής
 Καταθλιπτικής συμπτωματολογίας 8-16%

Επίπτωση (incidence)
 70-79 = 17/1000, 79-85= 44/1000 (ανοϊκές συνδρομές;)
 Ελάσσονες-υπουδικές καταθλίψεις > μείζονες καταθλίψεις
 Επιδημιολογικά Δεδομένα

Σχιζοφρένεια
 23% > 40 έτη
 13% > 40-50 έτη
 7% > 50-60 έτη
 3% > 60 έτη
 Γυναίκες 2-10 φορές > άνδρες
Επιδημιολογικά Δεδομένα
 Αγχώδεις διαταραχές:
 Ο επιπολασμός τους πέφτει για τις φοβίες, διαταραχή πανικού
και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ενώ η διαταραχή
γενικευμένου άγχους παραμένει σταθερή
 Κατάχρηση και εξάρτηση από αλκοόλ 0,9% >65 ετών (4,1 18-
24 ετών)
Ψυχολογικες Μεταβολές με την Ηλικία
 Διατήρηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας
 Ακεραιότητα («έζησα τη ζωή μου καλά», «απέκτησα
σοφία») / Απόγνωση («ήταν τόσο σύντομη, έκανα λάθη,
δεν έχει άλλη ευκαιρία») Erikson
 Οι ηλικιωμένοι περισσότερο αποσκοπούν να μειώσουν
την συναισθηματική αναστάτωση που προκαλούν τα
προβλήματα, ενώ οι νεώτεροι να τα επιλύσουν
 Η δομή της προσωπικότητας παραμένει ίδια, τα θέματα
αλλάζουν (ταυτότητα, σταθερότητα, εύρεση συντρόφου,
ανασκόπηση). Η ενδοστρέφεια αυξάνει
Αλλαγές των Γνωσιακών
Λειτουργιών με την Ηλικία
 Οι γλωσσικές ικανότητες παραμένουν ανέπαφες
 Η ικανότητα να μαθαίνουν νέες πληροφορίες και να
τις ανακαλούν ελαφρά μειώνεται. Ωστόσο, αυτά
που μαθαίνουν τα διατηρούν
 Η ταχύτητα της επεξεργασίας των πληροφοριών
μειώνεται
 Οι εκτελεστικές λειτουργίες επηρεάζονται λιγότερο
 Μεταβολές της Σεξουαλικής
Λειτουργίας στους Ηλικιωμένους

 Η ένταση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος

μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας αν και
σε μικρότερο βαθμό απ’ ό,τι οι σεξουαλικές
επαφές
 Άνδρες και γυναίκες αποδίδουν την ευθύνη
για τη διακοπή της σεξουαλικής
δραστηριότητας στις πεποιθήσεις και τη
σωματική υγεία των ανδρών
 Μεταβολές της Σεξουαλικής
Λειτουργίας στους Ηλικιωμένους
Διαταραχές σε χρόνιες νοσηρές καταστάσεις, όπως:
καρδιαγγειακές παθήσεις (έμφραγμα μυοκαρδίου,
υπέρταση, περιφερική αγγειακή ανεπάρκεια),
Σακχαρώδης διαβήτης,
Αρθρίτιδα
Καρκίνος,
Λήψη φαρμάκων (αντι-υπερτασικά, SSRIs) μπορεί
να έχουν αρνητικές επιδράσεις στη σεξουαλική
λειτουργικότητα
Νοσολογία
Συγχυτικό Παραλήρημα (Delirium)
 10-15% των χειρουργημένων ασθενών
 15-25% των παθολογικών ασθενών
 30% των ασθενών σε εντατικές (χειρουργικών και
καρδιολογικών τομέων)
 Έως 90% μετά από εγχείρηση καρδιάς
 30-40% των ηλικιωμένων νοσηλευόμενων
 Σε ένα χρόνο έως το 50% αποθνήσκει.
 Εύκολη διάσπαση της προσοχής
 Διαταραχές προσανατολισμού, μνήμης
 Ασυνάρτητος λόγος
 Ελάττωση του επιπέδου της συνείδησης (υπνηλία,
λήθαργο, υπερεγρήγορση, εναλλαγές αυτών)
 Διαταραχές αντίληψης, ψυχοκινητικότητας, ύπνου,
Κατάθλιψη: Ιδιαιτερότητες στη Διάγνωση
1.  Έκφραση συναισθημάτων, αναγνώριση
απώλειας ενδιαφέροντος
2.  Έκφραση σωματικών παραπόνων
3. Συν-νοσηρότητα με νοσήματα που έχουν
συμπτώματα όπως:
 Απώλεια ενδιαφέροντος, ενεργητικότητας
 Αλλαγές στην όρεξη
 Αλλαγές στον ύπνο
 Δυσκολία συγκέντρωσης
Διαγνωστικές Προσεγγίσεις για ΔΔ απο Σωματική Νόσο
 Εκλεκτική (exclusive approach)
Αποκλείονται τα συμπτώματα που μπορεί να
αποδοθούν στη σωματική νόσο: π.χ. αϋπνία,
ανορεξία, απώλεια βάρους κτλ
 Υποκατάστασης (substitutive approach)
Περιλαμβάνονται μόνο τα «γνωσιακά»
συμπτώματα: απελπισία, μειωμένη αυτοεκτίμηση
Διαγνωστικές Προσεγγισεις για ΔΔ απο Σωματική Νόσο
 Καλύτερης εκτίμησης (best-estimate approach)
Κάθε σύμπτωμα αξιολογείται ξεχωριστά αν δηλ
μπορεί να αποδοθεί στην κατάθλιψη ή τη σωματική
νόσο
 Συμπερίληψης (inclusive approach)
Όλα τα συμπτώματα των κριτηρίων
περιλαμβάνονται ανεξάρτητα αν μπορούν να
αποδοθούν σε σωματικά αίτια ή στην κατάθλιψη
Αλληλοεπικάλυψη Συμπτωμάτων
Άνοιας – Κατάθλιψης
 Απώλεια βάρους
 Διαταραχές του ύπνου,
 Ψυχοκινητικές διαταραχές,
 Μείωση των ενδιαφερόντων,
 Κοινωνική απόσυρση,
 Απάθεια
 Διαταραχές γνωστικών λειτουργιών
 Άνοια Αρχικού Σταδίου-
Κατάθλιψη

Κατάθλιψη Άνοια
Εκτελεστικές λειτουργία Μνήμη οπτική/ λεκτική
Προσοχή Προσανατολισμός
Λεκτική ευχέρεια Αφασία
Ταχύτητα επεξεργασίας Απραξία
πληροφοριών Αγνωσία
Μνήμη
Ψυχοπιεστικά Γεγονότα
 Πένθος (ιδίως στους άνδρες)
 Χωρισμός
 Οξεία σωματική νόσος
 Νόσος ή κίνδυνος για τη ζωή σημαντικού προσώπου
 Μετακίνηση σε ίδρυμα
 Μείζονα οικονομικά προβλήματα
 Διαπροσωπικά προβλήματα (συγκρούσεις)
 Απώλεια «σημαντικού άλλου»
 Σωματικά προβλήματα – εξάρτηση
Προστατευτικοί Παράγοντες
 Καλή σωματική υγεία (απουσία αγγειακής νόσου,
διαβήτη, θυρεοειδοπαθειών, κτλ)
 Προσαρμοστική προσωπικότητα
 Ενεργητικές στρατηγικές αντιμετώπισης
προβλημάτων
 Επαρκής υποστήριξη (πραγματική /
προσλαμβανόμενη υποστήριξη/ συνδυασμός)
 Oικονομική σταθερότητα
 Θρησκευτικότητα
 Μορφές κατάθλιψης
Αγγειακή Κατάθλιψη
Κλινικά Χαρακτηριστικά
  Γνωστικό έλλειμμα

  Εφράδεια λόγου, κατονομασία αντικειμένων

  Αισθήματα ενοχής, εναισθησίας

 Απάθεια

 Ψυχοκινητική επιβράδυνση

 Αναπηρία

 Αγγειακοί παράγοντες κινδύνου: (διαβήτης,

υπέρταση, κάπνισμα, καρδιαγγειακή νόσο, 
χοληστερόλη, κληρονομικό ιστορικό αγγειακής
νόσου)
Αγγειακή Κατάθλιψη

Παρατηρούνται βλάβες στις φλοιο - ωχρο – θαλαμο - φλοιϊκες

οδούς συμπεριλαμβανομένων των μετωπιαίων λοβών, του
κερκοφόρου και του κελύφους του φακοειδούς πυρήνα.

Θεωρείται ότι συνδέονται με αγγειακή νόσο (αρτηριοσκλήρωση,

έμφρακτα, αγγειακή διεύρυνση, αύξηση περιαγγειακών χώρων)
Γενική Δομή των
Μετωπιάιων – Υποφλοιωδών Κυκλωμάτων
Μετωπιαίος Φλοιός

Ραβδωτό Σώμα

Ωχρά σφαίρα
Μέλαινα ουσία

Θάλαμος
Σύνδρομο Κατάθλιψης –Εκτελεστικής
Δυσλειτουργίας (Depression-Executive Dysfunction
Syndrome)
 Αποτελεί μορφή μείζονος κατάθλιψης
 Ψυχοκινητική επιβράδυνση
  Εναισθησία
  Φυτικά συμπτώματα
  Ενδιαφέρον για δραστηριότητες
 Δυσλειτουργία στις νευροψυχολογικές δοκιμασίες
Σύνδρομο Κατάθλιψης –Εκτελεστικής
Δυσλειτουργίας
Μειωμένη ή πτωχή:
 ευφράδεια λόγου
 επίλυσης προβλήματος,
 ικανότητα να αρχίσουν και να οργανώσουν μια
δραστηριότητα
 ικανότητα διαχείρισης πραγμάτων στην καθημερινή
ζωή π.χ. χρημάτων
 μνήμη
 ικανότητα μετάθεσης της προσοχής και καταπίεσης
μιας απάντησης συνήθειας κ.ά.
Σύνδρομο Κατάθλιψης –Εκτελεστικής
Δυσλειτουργίας

 Θεωρείται ότι συνδέεται με μετωπο -

ραβδωτή δυσλειτουργία
 Αργή, πτωχή, ασταθή απόκριση στα
αντικαταθλιπτικά
 Πτωχή πρόγνωση (συχνές υποτροπές,
εμφάνιση νέων επεισοδίων)
Πορεία και Έκβαση
 Παρόμοια με εκείνη νεότερων ασθενών
 Συχνότερες υποτροπές;
 Πλήρης ανάρρωση και χωρίς υποτροπή για 6 χρόνια
31-35%
 Υποτροπιάζουσα πορεία 48% (οι μισοί με μερική
ύφεση)
 Μακροχρονίως πάσχοντες το 12-17%
 Εξέλιξη σε άνοια (απάθεια, αγγειακή νόσος, γνωστική
δυσλειτουργία)
 Αυξημένη θνησιμότητα > 2,5 φ (σωματική νόσος,
αποτέλεσμα της κατάθλιψης ή θεραπείας,
ανοσολογική δυσλειτουργία, ανεπαρκής θεραπεία
κτλ)
 Θνησιμότητα οφείλεται: 35% σε καρδιαγγειακή νόσο,
κακοήθεια 21% αναπνευστική 15%, νεφρική 9%
Θεραπεία
 Αντικαταθλιπτικά
 ECT
 Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις
Aυτοκτονική Συμπεριφορά
Επιδημιολογικά στοιχεία
 Όπως έχουν δείξει επιδημιολογικές μελέτες, τα άτομα άνω
των 65 ετών παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για
αυτοκτονία απ’ ότι οι άλλες ηλικιακές ομάδες
 Ειδικότερα, ο αριθμός των αποπειρών
αυτοκτονίας/ολοκληρωμένες αυτοκτονίες στο γενικό
πληθυσμό κυμαίνεται από 8–36/1, ενώ στους ηλικιωμένους
αυτή η αναλογία περιορίζεται περίπου στο 2–4/1
 Έχει μάλιστα δειχθεί ότι οι άνδρες άνω των 85 ετών είναι η
ηλικιακή κατηγορία με το μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοκτονίας
στο γενικό πληθυσμό
Aυτοκτονική Συμπεριφορά
Επιδημιολογικά στοιχεία
 O αυξημένος επιπολασμός των αυτοκτονιών στους
ηλικιωμένους δεν αποτελεί σταθερό εύρημα για όλες τις
χώρες (Καναδά, Κίνα)
 Η αυξημένη θνησιμότητα των ηλικιωμένων που
αποπειρώνται οφείλεται σε:
 λιγότερες “ενδείξεις” που δίνουν οι ηλικιωμένοι για
επικείμενη απόπειρα αυτοκτονίας,
 πιο “εύθραυστη” υγεία τους,
 μοναχική διαβίωση,
 χρήση πλέον θανατηφόρων και βίαιων μεθόδων
 Aυτοκτονική Συμπεριφορά
Επιδημιολογικά στοιχεία

 Υπολογίζεται ότι 20% των ηλικιωμένων που αυτοκτόνησαν το

προηγούμενο 24ωρο εξετάστηκαν από κάποιον ειδικό της
πρωτοβάθμιας περίθαλψης, 41% την προηγούμενη εβδομάδα και
75% τον προηγούμενο μήνα
American Psychological Association, 2008
Παράγοντες κινδύνου-
Νευροβιολογικά δεδομένα
 Έχουν βρεθεί χαμηλότερα επίπεδα του μεταβολίτη 5-HIAA
της σεροτονίνης στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό ηλικιωμένων
καταθλιπτικών που είχαν επιχειρήσει απόπειρα αυτοκτονίας,
εύρημα που υποδηλώνει την υπολειτουργία του
σεροτονινεργικού συστήματος

 Οι Ahearn et al (2001) βρήκαν σε ηλικιωμένους

καταθλιπτικούς με ιστορικό απόπειρας αυτοκαταστροφής ότι
παρουσίαζαν περισσότερες “υπερπυκνώσεις” στην
υποφλοιώδη φαιά ουσία (κυρίως στα βασικά γάγγλια) σε
μελέτη με απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (ΜRI)
Παράγοντες κινδύνου-Ψυχικές
νόσοι, χαρακτηριστικά της
προσωπικότητας
 Σε μελέτες ψυχολογικής αυτοψίας το 71–95% των θυμάτων
παρουσίαζε κάποια ψυχική πάθηση: Η συναισθηματική
νόσος, συνήθως μάλιστα μέτριας βαρύτητας, αποτελεί την
πιο συχνή ψυχική διαταραχή και ανευρίσκεται στο 54–87%
αυτών που αυτοκτόνησαν

 Η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών είναι παρούσα στο 3–

43%
 Οικογενειακό ιστορικό για αυτοκτονία
 Σχιζοφρένεια, σχιζοσυναισθηματική και παραληρητική
διαταραχή, καθώς και οι αγχώδεις διαταραχές και οι
διαταραχές προσωπικότητας, παίζουν μικρότερο ρόλο στις
αυτοκτονίες των ηλικιωμένων απ’ ό,τι σε νεότερους ενήλικες
Παράγοντες κινδύνου-Ψυχικές νόσοι,
χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
 Yψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού και μειωμένη διάθεση για νέα
εμπειρία,
 Διχοτομική σκέψη του τύπου “άσπρο-μαύρο”,
 Μειωμένη ικανότητα επίλυσης προβλήματος,

 Γνωσιακή δυσκαμψία και έλλειψη άλλων επιλογών πλην της

απόπειρας αυτοκαταστροφ,
 Παρορμητικότητα και η επιθετικότητα ως χαρακτηριστικά της
προσωπικότητας,
 “Υπερευαισθησία” του ατόμου ακόμα και σε γεγονότα της
καθημερινής ζωής ελάσσονος σημασίας, συμβάλλουν με τη σειρά
τους στην αύξηση του κινδύνου αυτοκτονίας,
 Απελπισία
Σωματικές νόσοι
 Οι πάσχοντες από τρεις σωματικές παθήσεις έχουν περίπου
τριπλάσια αύξηση του κινδύνου αυτοκτονίας συγκρινόμενοι
με άτομα χωρίς διάγνωση σωματικής νόσου, ενώ οι
ηλικιωμένοι με επτά ή περισσότερες παθήσεις είχαν εννέα
φορές αυξημένο τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
 Ωστόσο, έχει επίσης δειχθεί ότι ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι
σπάνιος σε ηλικιωμένους με σωματική νόσο χωρίς όμως
συναισθηματική διαταραχή
Ψυχοκοινωνικές Παράμετροι
 Η ισχυρή υποστήριξη μειώνει την πιθανότητα αυτοκτονικής
συμπεριφοράς
 Αντιθέτως, ο κίνδυνος για αυτοκτονία αυξάνει στους
ηλικιωμένους που εμπιστεύονται μόνο έναν περιορισμένο
αριθμό φίλων και συγγενών και ζουν μόνοι
Αξιολόγηση
 Έχεις νιώσει ότι η ζωή σου δεν αξίζει;
 Νιώθεις τόσο άσχημα τελευταία που θα σκεφτόσουν ότι θα ήταν
καλύτερα να φύγεις από τη ζωή;
 Έχεις φθάσει στο σημείο να επιθυμείς να κάνεις κακό στον εαυτό
σου;
 Από πότε;
 Ποια είναι τα εκλυτικά αίτια;
 Πόσο συχνά τις κάνει;
 Ποιο μέσο έχει σκοπό να χρησιμοποιήσει για να τερματίσει τη ζωή
του;
 Αν το έχει ήδη προμηθευτεί;
Αξιολόγηση: αν έχει ήδη
αποπειραθεί να αυτοκτονήσει
 Πότε έκανε την απόπειρα,
 Το βαθμό σχεδιασμού της,
 Tις προσπάθειες να μην αποκαλυφθεί,
 Αν την ανήγγειλε και σε ποιον,
 Ποια ήταν τα αίτια που την προκάλεσαν
 Τι τον κράτησε στη ζωή,
 Η αμφιθυμία του για το θάνατο,
 Η άποψή του για το βαθμό επικινδυνότητας της μεθόδου και
αν μετάνιωσε που την έκανε
Αξιολόγηση:προσδιορισμός της
βαρύτητας της αυτοκτονικής πρόθεσης
 Ο βαθμός εξειδίκευσης του σχεδίου σε σχέση με το χρόνο και
τον τόπο,
 Η επικινδυνότητα της μεθόδου,
 Η διαθεσιμότητα των μέσων και η ύπαρξη μέσων διάσωσης,
 Απόπειρες στο παρελθόν,
 Δεν πρέπει να διαλάθει της προσοχής του εξεταστή πιθανή
τάση του ατόμου για “παθητική αυτοκτονία”
Αξιολόγηση: η χρήση
ερωτηματολογίων (κλιμάκων)

 Η Κλίμακα Πρόθεσης Αυτοκτονίας

Beck et al.(1974)
 Οι Harris et al (2005) έδειξαν ότι η βαρύτητα της
αυτοκτονικής πρόθεσης στις γυναίκες συσχετίζεται με
αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας εντός ενός έτους
 HRSD
 BDI
 GDS
Αξιολόγηση
 Το άτομο μπορεί να επιθυμεί να πεθάνει,
 Nα ξεφύγει από αφόρητη ψυχική οδύνη,
 Nα ανακουφιστεί,
 Nα ξεφύγει από μια κατάσταση,
 Nα δείξει την απόγνωσή του στους άλλους,
 Nα αλλάξουν οι άλλοι συμπεριφορά,
 Nα κάνει κάποιους να νιώσουν ένοχοι,
 Nα ζητήσει βοήθεια
 Πρόληψη

 Θα πρέπει η παρέμβαση για την έγκαιρη διάγνωση της ψυχικής

νόσου και της αυτοκτονικής πρόθεσης να συμπεριλάβει όλους τους
ειδικούς που εμπλέκονται στη θεραπεία των χρόνιων σωματικών
παθήσεων, ειδικότερα μάλιστα εκείνων που εμπιπλέκονται με
συναισθηματική νόσο (καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτης,
ενδοκρινοπάθειες, νευρολογικές νόσοι κ.ά.).
Πρόληψη
 Η παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα μπορεί να
οδηγήσει σε μείωση του αυτοκτονικού ιδεασμού και της
κατάθλιψης
 Ηλικιωμένοι με προβλήματα ψυχικής και/ή σωματικής υγείας,
που ελάμβαναν τηλεφωνική υποστήριξη στην περιοχή του
Veneto στη βόρεια Ιταλία, βρέθηκαν να παρουσιάζουν
χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών από εκείνα που
παρουσίαζαν άλλοι ηλικιωμένοι της ίδιας περιοχής που όμως
δεν είχαν τέτοια βοήθεια
Πρόληψη: οι διαφορές ανάμεσα
στα φύλα –Προβληματισμοί

 Εντούτοις, ένα 70%56–58 έως 85%59 των ασθενών που

έλαβαν βοήθεια στις προαναφερθείσες μελέτες ήταν
γυναίκες!
 Η ψυχική νόσος αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας
περισσότερο στις γυναίκες
Στους άνδρες
 Η ανεργία και το χαμηλό εισόδημα
 Η μοναχική διαβίωση
 Ο αλκοολισμός
Όψιμη Παραφρένεια
 Έναρξη > 55-60 έτη
 Συνηθέστερη στις γυναίκες
 Αισθητηριακά ελλείμματα
 Παραληρητικές ιδέες παρανοϊκού τύπου
 Ψευδαισθήσεις
 Απουσία κληρονομικού ιστορικού για σχιζοφρένεια
 Καλή πρόγνωση
 Μειωμένη συναισθηματική & βουλητική διαταραχή
 Χωρίς αποδιοργάνωση της προσωπικότητας
Η Ταξινόμηση της Σχιζοφρένειας στη
Μεγάλη Ηλικία

 DSM II: Υποστροφική Παραφρένεια

 ICD 9: Όψιμη Παραφρένεια
 DSM III: Όχι έναρξη > 45 έτη
 DSM III-R, -IV, 5, ICD 10: Δεν βάζουν ηλικιακό
όριο
Η Ταξινόμηση της Σχιζοφρένειας στη
Μεγάλη Ηλικία
DSM IV: «Όψιμη έναρξη > 45 έτη»
 Παρόμοια με την πρώιμης έναρξης
 Περισσότερες γυναίκες
 Πιο συχνά παντρεμένοι
 Παραληρητικές ιδέες διωκτικού περιεχομένου
 Ψευδαισθήσεις
 Λιγότερα αρνητικά συμπτώματα &
αποδιοργάνωσης
 Διατήρηση της λειτουργικότητας και συναισθήματος
 Ανταπόκριση σε μικρότερες δόσεις αντιψυχωσικών
Κλινική Εικόνα
DSM IV: Οι > 60 ετών:
 Αισθητηριακά ελλείμματα

 Γνωστικά ελλείμματα

 Ασαφής οργανικότητα
Παράγοντες Κινδύνου
 Μείωση επιπέδων οιστρογόνων
 Συνταξιοδότηση
 Οικονομικές δυσκολίες
 Θάνατοι φίλων
 Σωματικές αναπηρίες
Häfner et al .1998
 Σύγκριση Σχιζοφρένειας Έναρξης
<40, 40-60 και >60 ετών
<40 50-60 >60
ετών ετών ετών
Ιστορικό για σχιζοφρένεια + + -
Περισσότερες οι γυναίκες - + ++
Παραληρητικές ιδέες διωκτικού περιεχομένου
+ ++ ++
(συστηματικοποιημένες)
Οπτικές, απτικές, οσφρητικές ψευδαισθήσεις + + ++
Διαταραχή στη ροή και οργάνωση της σκέψης ++ + -
Αρνητικά συμπτώματα ++ + -
Νευροακτινολογικά ευρήματα + + +
Ειδικά (εγκεφαλικά, όγκοι) - - ++
Νευροψυχολογικές δοκιμασίες (μάθηση) ++ + +;
Σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου + ++ ++
Είναι η Όψιμης Έναρξης «Αληθινή»
Σχιζοφρένεια;
Η ΟΕ δεν είναι αληθινή σχιζοφρένεια:
 Σχετική έλλειψη διαταραχής της σκέψης, αρνητικών
συμπτωμάτων & συναισθηματικής επιπέδωσης
 Χαμηλότερο γενετικό φορτίο για σχιζοφρένεια
 Πιθανή ύπαρξη νευροεκφυλιστικών διαδικασιών /
νευροαναπτυξιακή στην ΠΕ
 Μεταβολή στην επίπτωση των φύλων στην ΟΕ σε
σχέση με την ΠΕ
 Μεγαλύτερος κίνδυνος όψιμης δυσκινησίας
 Θεραπεία
FDA (2003):κίνδυνος ΑΕΕ 1,6 / 1 με εικονικό φάρμακο για
ρισπεριδόνη, ολανζαπίνη

Μεθοδολογικοί περιορισμοί:
 80+
 Αγγειακή και μεικτή άνοια
 Πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου (διαβήτης, ιστορικό ΑΕΕ,
υπέρταση, υπερλιπιδαιμία)
 Δεν ήταν επικεντρωμένες μελέτες στα εγκεφαλικά επεισόδια
 Δεν μπορεί να αποδοθεί αιτιακή σχέση
Jeste, 2007
Συζήτηση
 Η ψυχογηριατρική απολαμβάνει εκτιμήσεως
στους επιστημονικούς κύκλους γιατί με την
μελέτη των ψυχοπαθολογικών οντοτήτων και
θεραπευτικών παρεμβάσεων στους
ηλικιωμένους προσφέρει όχι μόνο κατανόηση
για την φύση των ψυχοπαθολογικών
διαταραχών στους ηλικιωμένους και για την
κατάλληλη θεραπεία τους, αλλά συνεισφέρει
ουσιωδώς στην προαγωγή της ψυχιατρικής
ενηλίκων
 Ευχαριστώ!