สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปี ที่ 1

เรื่อง ระบบย่อยอาหาร

นางสาวเสาดะ สันเจริญ
โรงเรียนบ้านมะนังปันยัง อำเภอรือเสาะ
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษานราธิวาส เขต 1
ระบบย่อยอาหาร
การย่อยอาหาร เป็ นกระบวนการที่ทำให้อาหารที่มี
โมเลกุลใหญ่ มีขนาดเล็กลงจนสามารถซึมเข้าสู่เซลล์ได้ เพื่อ
ให้ร่างกายนำไปใช้ประโยชน์ในการ เสริมสร้างอวัยวะต่างๆ
เพื่อให้ร่างกายสามารถดำเนินกิจ กรรมต่างๆได้ตามปกติสุข
การย่อยมี 2 ลักษณะคือ
1. การย่อยเชิงกล (Mechanical digestion) คือ อาหาร
ที่ถูกฟันบดเคี้ยวทำให้มีขนาดเล็กลงแต่ยังไม่สามารถแปร
สภาพอาหารที่มีโมเลกุลใหญ่ให้มีโมเลกุลเล็กลง
2. การย่อยทางเคมี (Chemical digestion) คือ อาหาร
เหล่านี้จะถูกย่อยให้เป็ นโมเลกุลให้เล็กลงไปอีกโดยเอนไซม์
ในน้ำลาย จะมีน้ำย่อยอยู่
การย่อยอาหารจะเริ่มตั้งแต่อาหารเข้าสู่ร่างกายโดยผ่าน
ปาก ลิ้น ฟัน ต่อจากนั้นอาหารจะถูกลืนผ่านลำคอไปตาม
อวัยวะต่าง ๆ
 อวัยวะในระบบย่อยอาหาร

ระบบย่อยอาหารประกอบด้วยอวัยวะหลายอวัยวะ ได้แก่ ปาก ลิ้น ฟัน

หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ตับ ตับอ่อน ลำไส้เล็ก ลำไส้ใหญ่ ซึ่งอวัยวะบาง
อวัยวะไม่มีการย่อยแต่เกี่ยวข้องกับทางเดินอาหาร อวัยวะต่างๆ มีหน้าที่ ดังนี้

1.ปาก เป็ นอวัยวะส่วนแรกของระบบย่อยอาหาร ภายใน

ประกอบด้วย ลิ้น ฟัน และต่อมน้ำลาย เมื่อเรารับประทาน
อาหารเข้าไป ริมฝี ปากและลิ้นจะทำหน้าที่ส่งอาหารให้ฟันบด
เคี้ยว และลิ้นยังทำหน้าที่รับรสชาติอาหาร และคลุกเคล้า
อาหารกับน้ำลายเพื่อให้อาหารอ่อนนุ่ม กลืนสะดวก นอกจาก
นี้ในน้ำลายยังมีน้ำย่อยช่วยย่อยอาหารจำพวกแป้ งให้เป็ น
น้ำตาลด้วย
2.หลอดอาหาร เป็ นท่อกลวงขนาดสั้น
มีความยาวประมาณ 25 เซนติเมตร
ส่วนปลายของหลอดอาหารเป็ นกล้าม
เนื้อหูรูด ซึ่งสามารถบีบตัวให้
หลอดอาหารปิ ด เพื่อป้ องกันไม่ให้
อาหารที่อยู่ในกระเพาะอาหารไหลย้อย
กลับสู่หลอดอาหารอีก หลอดอาหาร
ไม่มีหน้าที่ในการย่อยอาหาร แต่ทำ
หน้าที่เป็ นทางลำเลียงอาหารไปสู่
กระเพาะอาหารเท่านั้น
 3.กระเพาะอาหาร เป็ นอวัยวะที่อยู่ต่อจาก
หลอดอาหาร ตั้งบริเวณใต้ทรวงอกของคนเรา
ส่วนบนของกระเพาะอาหารจะเชื่อมต่อกับ
หลอดอาหาร และส่วนปลายเชื่อมต่อกับ
ลำไส้เล็ก มีลักษณะเป็ นกล้ามเนื้อหูรูด เพื่อ
ป้ องกันไม่ให้อาหารที่อยู่ในลำไส้เล็กย้อยกลับสู่
กระเพาะอาหารได้อีกกล้ามเนื้อขนาดใหญ่
กระเพาะอาหารทำหน้าที่ผลิตน้ำย่อยออกมา
เพื่อย่อยอาหารพวกโปรตีนเท่านั้น โดย
กระเพาะอาหารจะบีบรัดตัวให้อาหารคลุกเคล้า
กับน้ำย่อย
4.ลำไส้เล็ก เป็ นทางเดินอาหารที่สำคัญที่สุดและมีความ
ยาวที่สุด ลำไส้เล็กจะทำหน้าที่ย่อยอาหารทุกประเภท
และการย่อยแล้วจะถูกดูดซึมผ่านผนังลำไส้เล็กเข้าสู่
หลอดเลือด

5.ลำไส้ใหญ่ เป็ นส่วนที่ต่อจากลำไส้เล็ก มีลักษณะเป็ น

ท่อกลวงขนาดใหญ่ ส่วนปลายเป็ นกล้ามเนื้อหูรูด
เรียกว่า ทวารหนัก ลำไส้ใหญ่ไม่ได้ทำหน้าที่ในการ
ย่อยอาหาร แต่จะทำหน้าที่ดูดซึมน้ำและเกลือแร่บาง
ส่วนที่เหลืออยู่ในกากอาหาร ทำให้กากอาหารเป็ นก้อน
อุจจาระ นอกจากนี้ลำไส้ใหญ่ยังขับเมือกออกมาหล่อ
ลื่น ทำให้อุจจาระเคลื่อนตัวได้
อวัยวะที่ช่วยย่อยอาหาร
- ต่อมน้ำลาย (Salivary Gland) ผลิตน้ำย่อยอะไมเลส
(Amylase) หรือไทยาลิน (Ptyalin) ย่อยแป้ งให้เป็ น
น้ำตาลมอลโทส
- กระเพาะอาหาร (Stomach) ผลิต น้ำย่อยเพปซิน ย่อยโปรตีน
ให้เป็ นโปรตีนสายสั้น (เพปไทด์) และ น้ำย่อยเรนนิน
ย่อยโปรตีนในนมให้เป็ นโปรตีนเป็ นลิ่ม ๆ
- ลำไส้เล็ก (Small Intestine) ผลิต น้ำย่อยมอลเทส ย่อย
น้ำตาลมอลโทสให้กลายเป็ นน้ำตาลกลูโคส น้ำย่อยซูเครส
ย่อยน้ำตาลซูโครสให้เป็ นน้ำตาลกลูโคสและน้ำตาล
ฟรักโทส น้ำย่อยแลกเทส ย่อยน้ำตาลแลกโทสให้เป็ น
น้ำตาลกลูโคสและน้ำตาลกาแลกโตส น้ำย่อยอะมิโนเพ
ปทิเดส ย่อยโปรตีนสายสั้นให้เป็ นกรดอะมิโน
 - ตับ (Liver) ผลิตน้ำดี ย่อยไขมันให้เป็ นไขมันแตก
ตัวเป็ นเม็ดเล็ก ๆ
- ตับอ่อน (Pancreas) ผลิตน้ำย่อยลิเพส ย่อยไขมัน
แตกตัวให้เป็ นกรดไขมันและกลีเซอรอล น้ำย่อยทริป
ซิน ย่อยโปรตีนให้เป็ นพอลิเพปไทด์และไดเพปไทด์
น้ำย่อยคาร์บอกซิเพปพิเดส ย่อยเพปไทด์ให้เป็ ฯกรด
อะมิโน น้ำย่อยอะไมเลส ย่อยเช่นเดียวกับน้ำย่อ
ยอะไมเลสในปาก

เมื่อเรากินอาหารเข้าไป ฟันของเราจะบดเคี้ยวอาหารให้เล็กลง และอาหารจะ

เคลื่อนผ่านหลอดอาหารไปยังกระเพาะอาหาร กระเพาะอาหารจะย่อยอาหารให้เล็กลง
และส่งผ่านไปยังลำไส้เล็ก อาหารต่างๆ ถูกย่อยที่ลำไส้เล็กเป็ นจุดสุดท้าย และถูกดูด
ซึมเข้าสู่หลอดเลือด เพื่อไปเลี้ยงร่างกายส่วนกากอาหารที่เหลือจะถูกขับอออกมาทาง
ทวารหนัก
 แบบทดสอบ
5

เพราะเหตุใดร่างกายจึงต้องมีการย่อยอาหาร

เพื่อให้เกิดปฏิกิริยาเคมี เพื่อให้ร่างกายสามารถดูดซึม
ในร่างกาย อาหารเข้าสู่เซลล์ได้

เพื่อให้ร่างกายได้รับพลังงาน เพื่อให้สารอาหารแปรสภาพ
อย่างเพียงพอ เป็ นกลูโคส
 ข้อใดแสดงความสัมพันธ์ของอวัยวะในระบบย่อยอาหาร 5

ได้ถูกต้อง

ตับ -> น้ำดี -> ไขมัน ตับอ่อน -> ทริปซิน - ไขมัน

กระเพาะอาหาร ->เพปซิน - เคซิน ลำไส้เล็ก -> ซูเครศ -> แลกโทส

 5
กระเพาะอาหารรับ ส่งอาหารกับอวัยวะใดตามลำดับ

ตับ และตับอ่อน ตับ และลำไส้เล็ก

หลอดอาหาร และลำไส้ใหญ่ หลอดอาหาร และลำไส้เล็ก

<Scoreboard will appear here, leave shape as-is.>
 แบบฝึ กหัด
จงจับคู่ข้อความที่มีความสัมพันธ์กัน

1.ลิ้น ก.ย่อยอาหารพวกโปรตีนเท่านั้น

2.น้ำลาย ข.ผลิตน้ำดีใช้ในในการย่อยไขมัน

3.หลอดอาหาร ค.รับรู้รสชาติอาหาร

4.กระเพาะอาหาร ง.ทำให้อาหารอ่อนนุ่ม กลืนสะดวก

5.ลำไส้เล็ก จ.ดูดซึมน้ำและเกลือแร่บางส่วนที่เหลือ

6.ลำไส้ใหญ่ ฉ.ย่อยอาหารทุกประเภท

7.ตับ ช.ลำเลียงอาหารไปสู่กระเพาะอาหาร