Szkielet osiowy

(skeleton axiale),
stanowiący kostną osnowę
tułowia człowieka, tworzą:
• kręgi składające się na
kręgosłup
• żebra i mostek
wytwarzające wspólnie z
odcinkiem piersiowym
kręgosłupa kostną część
klatki piersiowej.
Ogólna charakterystyka kręgosłupa
Kręgosłup zbudowany jest z następujących
elementów:

• 33-34 kręgów
• 23 krążków międzykręgowych
(tzw. dysków)
• rdzenia kręgowego wraz z nerwami
rdzeniowymi
• więzadeł
Odcinek szyjny
7 kręgów

Odcinek piersiowy 12
kręgów

Odcinek lędźwiowy
5 kręgów

Odcinek krzyżowy
5 kręgów

Odcinek guziczny
4 – 5 kręgów
Oglądany z przodu kręgosłup
przedstawia się jako kolumna
zwężająca się ku górze.
Budowa ogólna kręgosłupa

Długość kręgosłupa człowieka

dorosłego mierzona wzdłuż krzywizn
wynosi około 70-75 cm -
w przybliżeniu 40-45% długości ciała.
Budowa ogólna kręgosłupa

Na długość składają się:

 3/4 wysokości trzonów kręgów,
 1/4 wysokości krążków
międzykręgowych.
Budowa ogólna kręgosłupa

Wymiary długościowe kręgosłupa są

osobniczo zmienne i zależą od:
• wzrostu,
• płci,
• wieku,
• pozycji ciała,
• pory doby
(wieczorem kręgosłup jest
o około 1,5 cm krótszy, na skutek
„zmęczenia" i spłaszczenia krążków
międzykręgowych oraz nieznacznego
pogłębienia krzywizn kręgosłupa).
 Funkcje kręgosłupa
1. osiowa część szkieletu = narząd podpory
ciała
2. dzięki obecności na kręgach licznych
wyrostków, do których przyczepiają się
mięśnie - narząd ruchów biernych,
3. na skutek wytworzenia przez trzony i łuki
kręgów kanału kręgowego - narząd
ochraniający rdzeń kręgowy.
 Funkcje kręgosłupa
• Podstawowym elementem nośnym
(podporowym) kręgosłupa są trzony
poszczególnych kręgów.
• U człowieka w związku z pionizacją ciała, kręgi
niżej położone dźwigają coraz większy ciężar i
dlatego masywność kręgów wzrasta w kierunku
dolnym kręgosłupa, osiągając najmocniejszą
budowę i największą wytrzymałość w części
podstawnej kości krzyżowej.
Szkielet osiowy

KRĘGOSŁUP
Siłę nośną kręgosłupa
zwiększają:
• krążki międzykręgowe,
• więzadła kręgosłupa
• mięśnie łączące
poszczególne kręgi.

Siła nośna kręgosłupa

wynosi około 350 kg
• Kręgosłup widziany
z boku jest
wężowato wygięty
• W płaszczyźnie
pośrodkowej ciała
ma kilka wygięć
noszących nazwę
krzywizn.
Krzywizny kręgosłupa:
• w części szyjnej i lędźwiowej kręgosłup jest
skierowany wypukłością do przodu -
krzywizny noszą nazwę lordoz lordosis
cervicalis et lumbalis,

• w odcinku piersiowym i krzyżowym

występują kifozy - krzywizny skierowane
wypukłością do tyłu (kyphosis thoracica et
sacralis).
Krzywizna lędźwiowa tworzy z kością
krzyżową kąt lędźwiowo-krzyżowy
(angulus lumbosacralis), którego
szczyt nosi nazwę wzgórka kości
krzyżowej (promontorium).

Kąt wynosi około 120-170°.

Jest to cecha wybitnie ludzka.
Krzywizny kręgosłupa są wygięciami
fizjologicznymi, związanymi z pionową
postawą i lokomocją dwunożną człowieka
Krzywizny piersiowa i krzyżowa kształtują się
w życiu płodowym.
Lordoza szyjna i lędźwiowa wykształcają się
po urodzeniu w wyniku zmieniającego się
obciążenia i określonego działania mięśni.
• Unoszenie główki, związane z
naprzemiennym zginaniem i
prostowaniem kręgosłupa szyjnego,
warunkuje stopniowe uwypuklenie
odcinka szyjnego kręgosłupa do przodu,
• gdy dziecko zaczyna siadać (ok. 6
miesiąca życia), a zwłaszcza wstawać
i chodzić (ok. 10-15 miesiąca),
kręgosłup lędźwiowy ze względów
statycznych uwypukla się do przodu, co
zapobiega przewracaniu się do przodu
pod wpływem ciężaru górnej części
tułowia.
Krzywizny ustalają się stopniowo i
osobniczo w różnym czasie –
około 20-25 roku życia.

Wpływają na nie: warunki życia, wiek,

rodzaj pracy i związane z nią
obciążenia.
Oprócz znaczenia niwelującego wstrząsy w czasie
czynności lokomocyjnych, krzywizny kręgosłupa pełnią
ważną rolę w statyce ciała.
• Oprócz krzywizn
strzałkowych, skierowanych
do przodu lub do tyłu, u
człowieka dorosłego zwykle
występują w płaszczyźnie
czołowej słabe skrzywienia
boczne tzw. skoliozy
(scoliosis), pojawiające się
około 7-10 roku życia.
• Najczęściej występują skrzywienia
boczne części piersiowej
kręgosłupa, wypukłością
skierowane w prawą stronę.
• Skrzywienie takie może osiągnąć
znaczny stopień przechodząc w
stan chorobowy.
• Połączenie nadmiernej krzywizny
piersiowej ze skrzywieniem
bocznym kręgosłupa tzw.
kyphoscoliosis, nazywamy
garbem (gibbus).
Kręgi
vertebrae
 Charakterystyka budowy kręgu
Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa mają cechy
wspólne, które jednak w różnych okolicach tułowia mogą być
nieco odmienne - głównie ze względu na specyficzną funkcję,
jaką tam spełniają.
Każdy kręg składa się z:
• brzusznie położonego
trzonu corpus vcrtehrae
• grzbietowo położonego
łuku kręgu arcus
vertebrae.
• Obie części są połączone
symetrycznymi nasadami
łuku (pediculus arcus
vertebrae), odchodzącymi
od tylnych części trzonu.
 Trzon i łuk kręgu ograniczają
otwór kręgowy (foramen
vertebrale).

Kręg
piersiowy Suma otworów wszystkich
kręgów tworzy kanał kręgowy
(canalis vertebralis), przeznaczony
dla rdzenia kręgowego.

Kręg szyjny
 Budowa kręgu
• Trzon kręgu (corpus
wrtebrae) to niski walec
kostny, zbudowany z istoty
gąbczastej pokrytej cienką
warstwą istoty kostnej
zbitej.
Jego powierzchnia górna i
dolna są porowate i nieco
chropowate.
Obwód kręgu jest nieco
wklęsły.
• Łuk kręgu arcus vertebrae jest znacznie niższy
i cieńszy od trzonu.
• W miejscu nasad, tzn.
odejścia od trzonu, na
górnym i dolnym brzegu
pierścienia występuje płytkie
wcięcie kręgowe górne i
dolne (incisura vertebralis
superior et inferior).
• Oba wcięcia dwóch
sąsiadujących kręgów
ograniczają otwór
międzykręgowy (foramen
intervertebrale).
Od łuku kręgu odchodzi
siedem wyrostków:
1. od tyłu nieparzysty
wyrostek kolczysty
{processus spinosus),
2. ku górze i ku dołowi
parzyste wyrostki
stawowe górne i dolne
(processus articularcs
superiores et inferiores)
3. oraz na boki parzyste
wyrostki poprzeczne
(processus transversi).
 Zadania części kręgu Kręg
piersiowy

• Trzon kręgu służy do dźwigania

ciężaru wyżej położonych części
ciała, (stanowi część nośną)
• Łuk kręgu jest ochroną dla rdzenia
kręgowego,
• Wyrostki poprzeczne i kolczyste
służą jako miejsca przyczepu
mięśni, są mechanizmem
dźwigniowym.
• Wyrostki stawowe służą do
stawowego połączenia kręgów Kręg szyjny
między sobą.
Różnice w budowie kręgów
The Vertebral Column – Cervical Vertebrae

Odcinek szyjny kręgosłupa

Odcinek
szyjny
kręgosłupa
 Kręgi szyjne, są najmniejsze, gdyż
kręgosłup szyjny dźwiga tylko ciężar
głowy.
• Trzony są niskie o nieco siodełkowej
powierzchni górnej i dolnej.
• Otwór kręgowy jest duży o kształcie
trójkąta z zaokrąglonymi kątami.
• Wyrostki kolczyste są krótkie,
rozdwojone i ustawione prawie
poziomo.
Wyjątek stanowi wyrostek kolczysty
siódmego kręgu, długi, nie
rozdwojony i wystający pod skórą na
dolnej granicy karku - stąd kręg CVII
nosi nazwę kręgu wystającego
Kręg VII odcinka szyjnego
 Kręgi szyjne
• Powierzchnie wyrostków
stawowych są ustawione nieco
skośnie pod kątem około 45° od
góry ku dołowi i od przodu ku
tyłowi.
• Wyrostki poprzeczne są
stosunkowo krótkie, rozdwojone
na końcu w postaci guzka
przedniego i tylnego.
• Najbardziej charakterystyczną
cechą wyrostków poprzecznych są
otwory wyrostka poprzecznego
przeznaczone dla tętnic i żył
kręgowych.
Kręg VII odcinka szyjnego
Kręgi szyjne,
Dwa najwyższe kręgi szyjne -
• szczytowy
• obrotowy
łączą się stawowo z czaszką 
ich budowa jest odmienna od
pozostałych kręgów szyjnych.
Dołki stawowe górne Kręg szczytowy (atlas)
• dźwiga głowę bezpośrednio,
• nie ma trzonu, ale w zamian łuk
przedni (arcus anterior),
• nie ma właściwego wyrostka
kolczystego, tylko mały guzek tylny
(tuberculum posterius).
Dołki stawowe dolne
• Dwa łuki kręgu, przedni i tylny,
połączone są w obrębie
symetrycznych części bocznych kręgu.
• Na stronie górnej części bocznej
znajdują się dołki stawowe górne do
połączenia z kością potyliczną czaszki,
• na stronie dolnej dołki stawowe
dolne do połączenia z kręgiem
obrotowym
Dołki stawowe górne Kręg szczytowy

• Na tylnej powierzchni łuku

przedniego leży mała powierzchnia
stawowa - dołek zębowy (fovea
dentis), do połączenia z zębem
Dołki stawowe dolne kręgu obrotowego.
• Na powierzchni przedniej łuku
znajduje się mały guzek przedni
tuberculum anterius
 Kręg obrotowy (axis)
• wydłużony trzon ku górze w
wyrostek zwany zębem (dens),
zakończony tępym
wierzchołkiem (apex dentis).
• Ząb na przedniej stronie ma
powierzchnię stawową
Wyrostek przednią do połączenia z
poprzeczny dołkiem zębowym łuku
przedniego kręgu szczytowego,
• na tylnej stronie powierzchnię
stawową tylną stykającą się z
więzadłem poprzecznym kręgu
szczytowego.
Wyrostek kolczysty
 Kręg obrotowy (axis)
• Kręg obrotowy ma parzyste
powierzchnie stawowe górne, do
połączenia z kręgiem szczytowym,
• i wyrostki stawowe dolne, do
połączenia z III kręgiem szyjnym.
• Inne elementy budowy kręgu
Wyrostek obrotowego nie odbiegają zbytnio
poprzeczny od budowy pozostałych kręgów
szyjnych.

Wyrostek kolczysty
Krąg szyjny VII = kręg wystający
(vertebra prominens).
• kręg przejściowy między szyjnym a
piersiowym odcinkiem kręgosłupa
• zatraca niektóre właściwości kręgów
szyjnych, a zyskuje inne — kręgów
piersiowych.
• Trzon jest znacznie większy niż
pozostałych kręgów szyjnych i
czasami dźwiga bocznie na swym
dolnym brzegu małą niekompletną
powierzchnię stawową
dla głowy pierwszego żebra.
Krąg szyjny VII = kręg wystający (vertebra prominens).
• Trzon jest znacznie większy niż pozostałych kręgów
szyjnych i czasami dźwiga bocznie na swym dolnym brzegu
małą niekompletną powierzchnię stawową
dla głowy pierwszego żebra.
Krąg szyjny VII = kręg wystający
(vertebra prominens).
• Wyrostek kolczysty jest nie
podzielony i długi w przeciwieństwie
do dwudzielnych i krótkich
wyrostków pozostałych kręgów;
• wskutek tego, jak również wskutek
swego położenia w przejściu
krzywizny szyjnej w
piersiową, koniec jego uwypukla się
guzkowato pod skórą grzbietu.
Krąg szyjny VII = kręg wystający
• Wyrostki poprzeczne są znacznej
wielkości;
ich listewka tylna jest duża,
natomiast przednia jest mała i słabo
zaznaczona.
• Otwór wyrostków poprzecznych
zwykle jest mniejszy od innych, choć
może być i tej samej wielkości, często
asymetryczny, nieraz podwójny,
niekiedy w ogóle nie występuje.
• Tylko wyjątkowo jest on
miejscem przejścia tętnicy kręgowej, częściej
żyły (jeśli występuje podwójnie), zwykle
natomiast i tętnica, i żyła kręgowa biegną do
przodu od wyrostka poprzecznego, a nie przez
otwór.
Krąg szyjny VII = kręg
wystający
Czasem listewka przednia
jest silnie rozwinięta,
oddziela się od kręgu i
występuje samodzielnie
jako żebro szyjne.
Kiwanie głową powoduje ruch pomiędzy
wyrostkami stawowymi górnymi C1 i kłykciami k.
potylicznej czaszki, a zaprzeczanie powoduje obrót
C1 wokół osi zęba C2
The Vertebral Column – Thoracic Vertebrae
Th10 Kręgi piersiowe (vertebrae thoracicae),
• posiadają dołki żebrowe (foveae
costales) do połączenia z żebrami.
• Niepełne dołki żebrowe górne i dolne
leżą na krawędzi górnej i dolnej
trzonów kręgów II-X.
• Sąsiadujące kręgi wraz z krążkiem
międzykręgowym tworzą wspólną
powierzchnię dla głowy żebra.
• Na trzonach kręgów XI i XII, występuje
Th6 jedna, pełna powierzchnia stawowa.
• Na przedniej stronie wyrostków
poprzecznych kręgów I-X położone są
dołki żebrowe do połączenia z guzkiem
żebra.
Na trzonie kręgu XII, występuje jedna, pełna powierzchnia stawowa.
Kręgi piersiowe
Budowa trzonów kręgów piersiowych jest
już masywniejsza.
• Trzony są wysokie, ich powierzchnie
górne i dolne mają kształt sercowaty o
tępym koniuszku.
• Otwór kręgowy jest okrągły, o
stosunkowo malej średnicy.
• Wyrostki kolczyste są długie, nie
rozdwojone na końcu, trójgraniaste w
przekroju, pochylone ku dołowi
zachodzą na siebie dachówkowato.
• Wyrostki stawowe są ustawiane w
płaszczyźnie czołowej, jedynie na
dolnych kręgach ustawiają się
stopniowo w płaszczyźnie strzałkowej.
Połączenie kręgu piersiowego z głową żebra
i guzkiem żebra
Połączenie kręgów odcinka piersiowego z żebrami
The Vertebral Column – Lumbar Vertebrae
Kręgi lędźwiowe (vertebre
lumbales),
• odróżniają się od innych kręgów
masywnymi trzonami o nerkowatym
przekroju.
• Wyrostki stawowe oraz wyrostek kolczysty
są bardzo mocne.
• Wyrostki stawowe są ustawione w
płaszczyźnie strzałkowej.
Kręgi lędźwiowe
• Na każdym wyrostku stawowym
górnym znajduje się mały, owalny
guzek zwany wyrostkiem
suteczkowatym (processus
mamillaris).
• Wyrostki kolczyste mają kształt
prostokątnych krótkich płytek
kostnych, ustawionych względem
siebie równolegle w płaszczyźnie
pośrodkowej.
Kręgi lędźwiowe
• Miejsce wyrostków poprzecznych
zajmują wyrostki żebrowe (processus
costaies), stanowiące krótkie,
szczątkowe żebra.
• Właściwemu wyrostkowi
poprzecznemu odpowiada mały
guzek wyrostka dodatkowego
processus accessorius, leżący z tyłu u
nasady wyrostka żebrowego.
• Otwór kręgowy ma kształt trójkątny,
jest znacznie mniejszy od trzonu.
The Vertebral Column – Sacrum and Coccyx
 Kość krzyżowa

07/10/2024 03:11:47 PM 63
 KOŚĆ KRZYŻOWA os sacrum
• Powstaje ze zrośnięcia się
5 kręgów krzyżowych
(około 20-25 r.ż.).

• Kość krzyżowa dźwiga ciężar

górnej części ciała i przenosi go na
kończyny dolne za pośrednictwem
obręczy biodrowej.

07/10/2024 03:11:47 PM 64
 KOŚĆ KRZYŻOWA os sacrum
• Kształt zbliżony do klina
(trójkąta) skierowanego
wierzchołkiem ku dołowi.

• Część górna to podstawa basis

ossis sacri,
• część dolna – wierzchołek apex
ossis sacri.

07/10/2024 03:11:47 PM 65
 KOŚĆ KRZYŻOWA os sacrum

• Jest uwypuklona ku tyłowi

(kyphosis sacralis), od
wnętrza miednicy wklęsła.

07/10/2024 03:11:47 PM 66
• Ponieważ kręgosłup
lędźwiowy jest wypukły do
przodu, a kość krzyżowa do
tyłu, to na granicy piątego
kręgu lędźwiowego i
podstawy kości krzyżowej
powstaje kąt skierowany
wierzchołkiem do przodu, ∢
lędźwiowo- krzyżowy angulus
lumbosacralis
120 – 170o.
07/10/2024 03:11:47 PM 67
 L5
• Wierzchołek kąta LK leży na
wzgórku kości krzyżowej –
promontorium,
utworzonym przez
wpuklającą się do przodu
krawędź krążka
międzykręgowego leżącego
między piątym kręgiem
lędźwiowym (L5), a
pierwszym kręgiem
krzyżowym (S1).
07/10/2024 03:11:47 PM 68
07/10/2024 03:11:47 PM 69
 Kość krzyżowa
W budowie kości krzyżowej
wyróżnia się:
• podstawę
• wierzchołek
• powierzchnię przednią –
miedniczną facies pelvina
• powierzchnię tylną –
grzbietową facies dorsalis
• część środkową
• części boczne partes
laterales
07/10/2024 03:11:48 PM 70
07/10/2024 03:11:48 PM 71
 Kość krzyżowa
• Powierzchnia przednia
(miedniczna) - gładka i wklęsła.
• W części środkowej utworzona
przez zrośnięte trzony kręgów.
• Miejsca zrośnięcia zaznaczone są
kresami poprzecznymi
lineae transversae,
sięgającymi bocznie do otworów
krzyżowych miednicznych
foramina sacralia pelvina.

07/10/2024 03:11:48 PM 72
 Kość krzyżowa
• Cztery pary tych otworów
odgraniczają część środkową kości
krzyżowej od części bocznych;
• Otwory prowadzą do kanału
krzyżowego.
• Wielkość ich zmniejsza się ku dołowi.
• Przez otwory te wychodzą gałęzie
przednie nerwów krzyżowych,
wchodzą gałązki rdzeniowe tętnicy
krzyżowej bocznej.
• Bocznie od otworów- przyczepy
mięśnia gruszkowatego.
07/10/2024 03:11:48 PM 73
• Mięsień biodrowy
m. iliacus
• Mięsień
gruszkowaty m.
piriformis
• Mięsień guziczny
m. coccygeus

07/10/2024 03:11:48 PM 74
 Kość krzyżowa
• Powierzchnia tylna (grzbietowa) jest
wypukła ku tyłowi i ma szereg
nierówności.
• W linii środkowej przebiega grzebień
krzyżowy pośrodkowy crista sacralis
mediana, w postaci 4 podłużnych guzków;

powstał ze zrośniętych wyrostków

kolczystych.
• Łuki ostatniego guzka rozwijają się
szczątkowo, nie dochodząc do linii
pośrodkowej, wskutek tego kanał kości
krzyżowej jest w odcinku dolnym otwarty
od tyłu - rozwór krzyżowy hiatus sacralis.

07/10/2024 03:11:48 PM 75
 • Wyrostki stawowe kręgów grzebień krzyżowy
krzyżowych zrastają się, tworząc pośrodkowy
grzebień krzyżowowy pośredni
crista sacralis intermedia.
• Od góry grzebień ten jest
zakończony wyrostkami
stawowymi górnymi pierwszego
kręgu krzyżowego, a od dołu
rożkami krzyżowymi cornua
sacralia,
które łączą się z rożkami kości
guzicznej.

07/10/2024 03:11:48 PM 76
 grzebień krzyżowy
• Bocznie od otworów krzyżowych pośrodkowy
grzbietowych foramina sacralia
dorsalia
leży grzebień krzyżowy boczny
crista sacralis lateralis,
utworzony przez szczątkowe
wyrostki poprzeczne.
• Przez otwory grzbietowe
wychodzą gałęzie tylne nerwów
krzyżowych.

grzebień krzyżowowy
pośredni

07/10/2024 03:11:48 PM 77
 • Mięsień wielodzielny
(musculus multifidus) jest
najsilniejszym mięśniem w
dolnym odcinku kręgosłupa,
należący do grupy głębokich
mięśni grzbietu.

• Mięsień najszerszy grzbietu

musculus latissimus dorsi

• Mięsień kolcowy
m. spinalis

• Mięsień pośladkowy większy

m.gluteus maximus

07/10/2024 03:11:48 PM 78
 Kość krzyżowa
Części boczne:
• powierzchnia
uchowata facies
auricularis,
• ku tyłowi od niej
guzowatość
krzyżowa
tuberositas sacralis
– przyczep więzadeł.
07/10/2024 03:11:48 PM 79
 Stawy krzyżowo-biodrowe
• Powierzchnia uchowata kości krzyżowej (facies auricularis
ossis sacri) oraz powierzchnia uchowata kości biodrowej
(facies auricularis ossis ilii) tworzą powierzchnie stawowe dla
stawu krzyżowo-biodrowego prawego i lewego (articulatio
sacroiliaca).

07/10/2024 03:11:48 PM 80
07/10/2024 03:11:48 PM http://www.ceessentials.net/article47.html 81
 CT http://uwmsk.org/residentprojects/ankylosingspondylitis.html

07/10/2024 03:11:48 PM 82
 Stawy krzyżowo-biodrowe
• Powierzchnia stawowa kości krzyżowej jest wyściełana chrząstką szklistą
natomiast kości biodrowej chrząstką włóknistą, bardziej niebieską, mętną i
prążkowaną.
• Różnią się one również grubością, chrząstka szklista kości krzyżowej jest 3 do
5 razy grubsza od chrząstki włóknistej kości biodrowej.
• Torebka stawowa składa się z dwóch warstw, zewnętrznej włóknistej oraz
wewnętrznej maziowej.
• Przednia część torebki jest wyraźnie oddzielona od więzadła krzyżowo-
biodrowego brzusznego natomiast tylna jej część jest wymieszana z
włóknami głębokiego więzadła międzykostnego.
• Idąc w dół torebka łączy się z okostną pokrywającą kość krzyżową i
biodrową.

07/10/2024 03:11:48 PM 83
 Stawy krzyżowo-biodrowe
• Torebka stawowa wzmacniana jest przez otaczające
struktury, powięzie i więzadła.
• Część z tych elementów wchodzi w skład najsilniejszych
mechanizmów stabilizujących miednicę = cały organizm
człowieka.

07/10/2024 03:11:48 PM 84
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:

1. Więzadła
krzyżowo-
biodrowe brzuszne
(przednie)
ligamenta
sacroiliaca
ventralia
(anteriora)
07/10/2024 03:11:48 PM 85
 • Więzadło krzyżowo-
biodrowe brzuszne jest
zgrubieniem przedniej
i dolnej części torebki
stawowej i jest jednym ze
słabszych więzadeł tej
okolicy,
• liczne cienkie pasma
łączące części boczne pow.
miednicznej z brzegiem
przednim pow. uchowatej
kości biodrowej

07/10/2024 03:11:48 PM 86
 Więzadła krzyżowo-biodrowe brzuszne (przednie)

ligamenta sacroiliaca ventralia (anteriora)

07/10/2024 03:11:48 PM 87
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:

2. więzadła krzyżowo-
biodrowe grzbietowe
(tylne) ligamenta
sacroiliaca dorsalia
(posteriora),

07/10/2024 03:11:48 PM 88
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:
• więzadła krzyżowo-
biodrowe grzbietowe - łączą
grze­bień krzyżowy pośredni i
boczny z brzegiem tylnym
talerza k. biodrowej (na
przestrzeni od kolca
biodrowego tylnego
górnego do dolnego).

07/10/2024 03:11:48 PM 89
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:
Więzadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe
• Ze względu na przyczep dalszy tego
więza­dła wyróżniamy w nim dwa
pasma:
a). więzadło krzyżowo-biodrowe
grzbietowe krótkie (ligamentum
sacroiliacum dorsale breve) -
przyczepiające się do kolca
biodrowego tylnego górnego
b). więzadło krzyżowo-biodrowe
grzbietowe długie (ligamentum
sacroiliacum dorsale lon­gum) -
przyczepiające się do kolca
biodrowego tylnego dolnego.
07/10/2024 03:11:48 PM 90
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:
3. więzadła krzyżowo-biodrowe
międzykostne ligamenta sacroiliaca
interossea,
• więzadło krzyżowo-biodrowe międzykostne
jest jednym z najsilniejszych więzadeł w
organizmie człowieka.
• Wypełnia przestrzeń między grzebieniem
krzyżowym bocznym, guzowatością k. a
guzowatością biodrową.
• Włókna biegną wielokierunkowo w dwóch
warstwach, głębokiej
i powierzchownej.

07/10/2024 03:11:48 PM 91
07/10/2024 03:11:48 PM 92
 Więzadła wzmacniające staw krzyżowo-
biodrowy:

4. więzadła biodrowo-lędźwiowe
ligamentum iliolumbale
• więzadło biodrowo-lędźwiowe
rozpoczyna się na wyrostkach
poprzecznych L4 i L5,
• kończy się na tylnej części
grzebienia k. biodrowej oraz
powierzchni wewnętrznej
talerza k. biodrowej i
powierzchni górnej części
bocznej k. krzyżowej.
07/10/2024 03:11:48 PM 93
 więzadło biodrowo-lędźwiowe - dzieli się na pięć pasm

1. Pasmo przednie przyczepia się do dolnej

części wyrostka poprzecznego kręgu L5 i
biegnie do brzegu przedniego grzebienia
biodrowego wcześniej łącząc się z pasmem
górnym,
2. Pasmo górne biegnie od szczytu wyrostka
poprzecznego L5 do brzegu przedniego
grzebienia biodrowego
3. Pasmo tylne zaczyna się wspólnie z pasmem
górnym, ale dochodzi do guzowatości
biodrowej.
4. Pasmo dolne przebiega od trzonu i dolnej
krawędzi wyrostka poprzecznego L5, skośnie
ku dołowi do dołu biodrowego.
5. Pasmo pionowe zaczyna się na przednio-
dolnym brzegu wyrostka poprzecznego L5 i
biegnie pionowo w dół do tylnej części kresy
łukowatej.

07/10/2024 03:11:48 PM 94
 więzadło biodrowo-lędźwiowe
więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne
ligamentum iliolumbale
ligamenta sacroiliaca interossea,

więzadła krzyżowo-
biodrowe grzbietowe
(tylne) ligamenta
sacroiliaca dorsalia
(posteriora)

07/10/2024 03:11:48 PM 95
 więzadło biodrowo-lędźwiowe ligamentum
iliolumbale

więzadła krzyżowo-
biodrowe
międzykostne
ligamenta
sacroiliaca
interossea,

07/10/2024 03:11:48 PM 96
 Więzadła łączące kość krzyżową
z kością kulszową:

1. więzadło krzyżowo-
guzowe ligamentum
sacrotuberale,
2. więzadło krzyżowo-
kolcowe ligamentum
sacrospinale

07/10/2024 03:11:48 PM 97
 Więzadła łączące
kość krzyżową z kością
kulszową:

1. więzadło krzyżowo-
guzowe
ligamentum
sacrotuberale,

07/10/2024 03:11:48 PM 98
 • więzadło krzyżowo-
guzowe jest więzadłem
pośrednio
wzmacniającym staw
krzyżowo-biodrowy

07/10/2024 03:11:49 PM 99
 • Rozpoczyna się jako szerokie
pasmo, które przyczepia się do
kolca biodrowego tylnego
górnego i dolnego, bocznego
brzegu kości krzyżowej i dwóch
górnych kręgów guzicznych.
• W górnej części więzadło to jest
zazwyczaj złączone z więzadłami
krzyżowo-biodrowymi
grzbietowymi.
• Włókna więzadła krzyżowo-
guzowego schodzą się ku dołowi
i zmierzają w stronę boczną do
brzegu przyśrodkowego guza
kulszowego, gdzie przyczepiają
się nieco wachlarzowato.
07/10/2024 03:11:49 PM 100
 Więzadło krzyżowo-guzowe

• Jedno, wąskie pasmo tego więzadła

biegnie dalej wzdłuż przyśrodko­wego
brzegu gałęzi k. kulszowej, tworząc
tzw. wyrostek sierpowaty (processus
falciformis).
• Wyrostek ten wraz z gałęzią k. kulszowej
tworzy rowek, w którym zawarte są
naczynia sromowe wewnętrzne oraz
nerw sromowy, przebiegające poprzez
otwór kulszowy mniejszy do dołu
kulszowo-odbytniczego.

07/10/2024 03:11:49 PM 101

 Więzadło krzyżowo-guzowe

• Przez więzadło krzyżowo-

guzowe przechodzą gałązki
tętnicy pośladkowej dolnej.
• Powierzchnia tylna jest
miejscem przyczepu
m.pośladkowego wielkiego

07/10/2024 03:11:49 PM 102

 Więzadła łączące kość krzyżową z kością kulszową:

2. więzadło krzyżowo-
kolcowe
ligamentum
sacrospinale

07/10/2024 03:11:49 PM 103

 więzadło krzyżowo-
kolcowe
• rozpoczyna się na
brzegu bocz­nym
dolnej części kości
krzyżowej i górnych
kręgach guzicznych,
• kończy się na kolcu
kulszowym.

07/10/2024 03:11:49 PM 104

07/10/2024 03:11:49 PM 105
 Więzadła łączące kość krzyżową z kością kulszową:

Krzyżują się wzajemnie,

zamykają i przekształcają
wcięcia kulszowe w otwór
kulszowy większy i mniejszy
(foramen ischiadicum majus
et minus), przez które
przechodzą mięśnie, naczynia
i nerwy z miednicy do okolicy
pośladkowej.

07/10/2024 03:11:49 PM 106

 Kość krzyżowa
Podstawa kości krzyżowej:
• trzon 1. kręgu krzyżowego,
• łuk kręgu,
• wyrostki stawowe górne
– połączenie z L5.
• Łuk z trzonem zamykają trójkątny
otwór prowadzący do kanału
krzyżowego canalis sacralis.

07/10/2024 03:11:49 PM 107

 • Wierzchołek
kości krzyżowej
skierowany ku dołowi
owalną powierzchnią
łączy się z kością
guziczną.

07/10/2024 03:11:49 PM 108

 KOŚĆ GUZICZNA

07/10/2024 03:11:49 PM 109

 Kość guziczna os coccygis
• Inaczej kość ogonowa,
• 4-5 szczątkowych
kręgów.
• Kształt zbliżony do
trójkąta.
• Powierzchnia podstawy
(Co1) łączy się z
wierzchołkiem kości
krzyżowej.
• Rożki guziczne
(szczątkowe wyrostki
poprzeczne i stawowe
górne) – łączą się z
rożkami kości krzyżowej.
07/10/2024 03:11:49 PM 110
07/10/2024 03:11:49 PM 111
07/10/2024 03:11:49 PM 112
 • Pomiędzy 1 i 2,
2 i 3- połączenia chrzęstne,
dalsze połączenia
skostniałe.

07/10/2024 03:11:49 PM 113

 • U osób starszych wszystkie
połączenia, także z kością
krzyżową kostnieją.

07/10/2024 03:11:49 PM 114

 • Staw krzyżowo-guziczny
Staw krzyżowo-guziczny ma
charakter spojenia, choć czasami
występuje tu staw
maziówkowy.
• Jest wzmocniony przez więzadła
krzyżowo-guziczne brzuszne,
grzbietowe i boczne.

07/10/2024 03:11:49 PM 115

 • Więzadła łączące k.
guziczną z k.
krzyżową:
• Krzyżowo guziczne
przednie i tylne:
powierzchowne i
głębokie

07/10/2024 03:11:50 PM 116

Połączenia kręgosłupa
 Połączenia międzykręgowe kręgosłupa
• Kręgi ruchomej części kręgosłupa, tj. części ponadkrzyżowej, są połączone między
sobą za pomocą krążków międzykręgowych, morfologicznie niezależnych,
symetrycznych stawów oraz licznych więzadeł.
Krążki międzykręgowe
(disci intervrtebrales),
potocznie zwane dyskami,
stanowią płaskie płytki chrzęstne
leżące między trzonami
sąsiadujących kręgów.
Jest ich 23 i stanowią około 25%
wysokości kręgosłupa, zmieniając
swój kształt i wielkość
odpowiednio do łączonych
trzonów kręgów.
Wysokość krążków wzrasta od góry ku dołowi
i jest najwyższa w odcinku lędźwiowym
kręgosłupa.

U osobnika dorosłego pierwszy krążek

znajduje się między trzonem II i III kręgu
szyjnego, a ostatni między V kręgiem
lędźwiowym a kością krzyżową.
• Krążek jest zbudowany z
chrząstki włóknistej.
• Część obwodowa krążka, tzw.
pierścień włóknisty (anulus
fibrosus), bardziej zbita, jest
połączona z trzonami kręgów.
• W części środkowej przechodzi
w galaretowate jądro
miażdżyste nucleus pulposus,
które pełni funkcję
hydraulicznego amortyzatora,
zmniejszającego wszelkie
wstrząsy kręgosłupa.
Jądro miażdżyste stanowiące
elastyczną ,,poduszkę wodną",
zależnie od fazy zgięcia kręgosłupa,
ulega przesunięciu w odpowiednią
stronę - zawsze w stronę
przeciwną do kierunku ruchu.
Powierzchnie krążków pokryte
są cienką warstwą chrząstki
szklistej.
Stawy międzykręgowe
Między łukami kręgów znajdują się
23 pary stawów międzykręgowych
(articulationes intervertebrales),
utworzone przez wyrostki stawowe
górne i dolne kręgów.
Torebki stawowe w odcinku
piersiowym kręgosłupa są silnie
napięte, pozostałych stawów
znacznie luźniejsze.
Więzadła
• Połączenia trzonów kręgów z
krążkami międzykręgowymi
wzmacniają silne więzadła
podłużne przednie i tylne.
• Więzadło podłużne przednie
(lig. longitudinale anterius)
jest rozpięte na przedniej
powierzchni trzonów kręgów
od części podstawnei kości
potylicznej po powierzchnię
miedniczną kości krzyżowej.
Więzadło podłużne przednie
Więzadła
• Więzadło podłużne tylne (lig.
longitudinale posterius) leży na tylnej
powierzchni trzonów kręgów
wewnątrz kanału kręgowego.
• Więzadło to jest węższe od
poprzedniego.
• Biegnie od przedniego brzegu
otworu wielkiego kości potylicznej
do górnej części kanału krzyżowego.
• Oprócz łączenia trzonów kręgów z
krążkami międzykręgowy-mi,
więzadła podłużne hamują
odpowiednio ruchy zgięcia
kręgosłupa do przodu lub do tyłu.
Więzadło podłużne tylne
• Stawy międzykręgowe
wzmacniają więzadła żółte
(ligg. flava).
• Rozpięte są między łukami
sąsiednich kręgów, uzupełniając
od strony tylnej ścianę kanału
kręgowego, najsilniejsze są w
odcinku lędźwiowym.
• Zbudowane z rozciągliwej
tkanki łącznej sprężystej,
stanowią silną elastyczną
taśmę, ułatwiającą prostowanie
kręgosłupa.
• Pozostałe elementy kręgów połączone
są więzadłami międzypoprzecznymi,
międzykolcowymi i nadkolcowymi.
1. Więzadła międzypoprzeczne (ligg.
intertransversaria) zbudowane z tkanki
łącznej włóknistej, łączą wyrostki
poprzeczne sąsiednich kręgów;
najsłabiej są rozwinięte w części
szyjnej kręgosłupa;
• więzadła te napinają się podczas
zgięcia bocznego kręgosłupa w
przeciwną stronę.
2. Więzadła
międzykolcowe
(ligg. interspinalia)

oraz
3. więzadła
nadkolcowe (ligg.
supraspinalia)
łączą wyrostki
kolczyste kręgów.
• Przedłużeniem ku górze
wiązadła nadkolcowego w od­
cinku szyjnym kręgosłupa jest
więzadło karkowe (lig.
nuchae) dochodzące do
grzebienia potylicznego
zewnętrznego.

• Więzadła nadkolc. i karkowe

napinają się przy ruchu
zgięcia szyi i głowy do
przodu.
 Połączenie kręgosłupa z głową
• Połączenie kręgosłupa z głową składa się z dwóch stawów
głowy: górnego i dolnego.
• Dzięki odmiennej budowie obu pierwszych kręgów szyjnych
oraz braku między nimi krążka międzykręgowego, ruchomość
głowy w tych stawach jest większa i bardziej różnorodna, niż w
pozostałych stawach odcinka szyjnego kręgosłupa, a ponadto
budowa stawów głowy jest korzystna pod względem statycznym
dla wzmocnienia równowagi głowy.
 Staw głowy górny
• Składa się z dwóch symetrycznych, anatomicznie
odrębnych stawów szczytowo-potylicznych
(articulationes atlantooccipitales), łączących kły­
kcie potyliczne z dołkami stawowymi górnymi
kręgu szczytowego.
• Powierzch­nie stawowe są owalne, o podwójnej
krzywiźnie i zbieżnym ustawieniu ku przodowi.
Torebki stawowe są cienkie i krótkie.
 Staw głowy górny

• Oba stawy są wzmocnione błoną

szczytowo-potyliczną przednią i
tylną membrana atlantooccipitalis
interior et posterior, która łączy
brzegi otworu wielkiego kości
potylicznej z przednim albo tylnym
łukiem kręgu szczytowego.
 Ruchy w stawie głowy górnym
• W stawie głowy górnym zasadnicze ruchy odbywają się dokoła osi poprzecznej i
strzałkowej.
• Dokoła osi poprzecznej odbywają się ruchy zginania głowy do przodu i ku tyłowi
w zakresie około 30°.
• W połączeniu ze zginaniem kręgosłupa szyjnego zakres ruchomości wzrasta do
około 125°.
• Dokoła osi w przybliżeniu strzałkowej, odbywają się nieznaczne ruchy zginania
bocznego głowy - około 10°.
• Dalszy ruch zginania bocznego, do około 45°, zachodzi przy współudziale
kręgosłupa szyjnego.
 Staw głowy dolny
Składa się z czterech, anatomicznie
oddzielnych stawów szczytowo-
obrotowych:
• dwóch stawów szczytowo-obrotowych
bocznych (ar­ticulationes atlantoaxiales
laterales)
• oraz dwóch stawów szczytowo-
obrotowych pośrodkowych
(articulationes atlantoaxiales
medianae).
Staw głowy dolny: stawy szczytowo-obrotowe boczne

• Oba stawy szczytowo-

obrotowe boczne są
utworzone przez dołki
stawowe dolne kręgu
szczyto­wego i
powierzchnie stawowe
górne kręgu obrotowego.
Staw głowy dolny: stawy szczytowo-obrotowe pośrodkowe

a. Staw szczytowo-obrotowy
pośrodkowy przedni jest utworzony
przez powierzchnię stawową przed­nią
zęba kręgu obrotowego oraz dołek
zębowy przedniego łuku kręgu
szczyto­wego.
b. W stawie szczytowo-obrotowym
pośrodkowym tylnym łączą się powie­
rzchnia stawowa tylna zęba kręgu
obrotowego oraz powierzchnia
stawowa więzadła poprzecznego
kręgu szczytowego.
Wszystkie cztery stawy mają odręb­ne, cienkie i
luźne torebki stawowe, ale wspólny aparat
więzadłowy, do którego należą:
1. więzadło krzyżowe kręgu szczytowego
(ligamentum cruciforme atlantis) składające
się z:
a. więzadła poprzecznego (lig. transversum
atlantis), rozpiętego między częś­ciami
bocznymi kręgu szczytowego, którego
zadaniem jest utrzymywanie zęba kręgu
obrotowego w prawidłowym położeniu,
b. oraz dwóch pęczków podłużnych
(fasciculi longitudinales), przyczepiających
się do przedniego brzegu otworu
wielkiego kości potylicznej oraz do tylnej
powierzchni trzonu kręgu obrotowego;
2. więzadło wierzchołka zęba
(lig. apicis dentis), cienkie i
delikatne, łączy szczyt zęba
z przednim brzegiem
otworu wielkiego kości
potylicznej
3. więzadła skrzydłowate
(ligg. alaria)
rozpoczynające się na
stronach bocznych zęba i
biegnące skośnie ku górze
do przyśrodkowej strony torebka stawowa
kłykci potylicznych.
Opisane więzadła są przykryte od tyłu błoną pokrywającą (membrana tectoria),
która stanowi poszerzone prze­dłużenie więzadła podłużnego kręgosłupa tylnego,
dochodzącego aż do czaszki.
MT = membrana tectoria, OCC = occipital, AL = alar ligament, CS = crus superius of vertical fibers, AO = atlantooccipital
membrane, TL = transverse ligament, CI = crus inferius of vertical fibers, AA = atlantoaxial membrane, posterior
longitudinal ligament (PLL)
 Ruch w stawie głowy dolnym
• Głównym ruchem w stawie głowy dolnym jest ruch obrotowy głowy.
• W ruchu tym kręg szczytowy wraz z czaszką obraca się dokoła zęba kręgu
obrotowego w zakresie około 30° w każdą stronę.
• Dalszy ruch do około 90° w każdą stronę zachodzi przy współudziale kręgosłupa
szyjnego.
• Ruch obrotowy w stawach szczytowo-obrotowych pośrodkowych jest sprzężony z
ruchem w stawach szczytowo-obrotowych bocznych, których powierzchnie
stawowe ustawione pochyło ku bokom powodują ześlizgiwanie kręgu
szczytowego ku dołowi.
W ruchu obrotowym kręg szczytowy wraz z głową obniża się nieco ruchem
śrubowym, przy czym następuje równoczesne pochylenie głowy w stronę
przeciwną pod wpływem pociąga­nia odpowiedniego więzadła skrzydłowatego.
• Poza ruchem obrotowym, w stawie głowy dolnym odbywają się bardzo
nieznaczne ruchy zgięcia głowy do przodu i do tyłu.
RUCHOMOŚĆ KRĘGOSŁUPA
• Ruchy kręgosłupa dokonują się dokoła trzech osi: poprzecznej,
strzałkowej i pionowej.
• Ruchomość pomiędzy dwoma sąsiednimi kręgami jest niewielka,
jednak suma ruchów kręgów znajdujących się ponad kością
krzyżową daje duży zakres ruchomości kręgosłupowi jako całości,
pomimo że możliwość ruchów w poszczegól­nych odcinkach nie jest
jednakowa.
• Ruchy zginania kręgosłupa do przodu i ku tyłowi odbywają się
dokoła osi poprzecznej w płaszczyźnie strzałkowej, w zakresie 170-
250°, przede wszystkim w odcinku szyjnym i lędźwiowym z
udziałem dwu dolnych kręgów piersiowych.
• Ruchy zgięcia bocznego odbywają się dokoła osi strzałkowej w
płaszczyźnie czołowej w zakresie około 55° w jedną stronę.
• Najsilniejsze zgięcie boczne doko­nuje się w odcinku piersiowym
kręgosłupa, na skutek czołowego ustawienia powie­rzchni
wyrostków stawowych kręgów.
• W części szyjnej ruch zginania bocznego łączy się z ruchem
obrotowym wskutek ukośnego położenia powierzchni stawo­
wych.
• Ruch skręcania zachodzi dokoła osi pionowej w płaszczyźnie
poprzecznej. Ruch w każdą stronę wynosi około 80° i jest
najobszerniejszy w odcinku szyjnym kręgosłupa. W odcinku
lędźwiowym, z powodu strzałkowo ustawionych powierz­chni
stawowych kręgów, ruch skręcania jest nieznaczny.
• Ruch obwodzenia powstaje przez kombinację wszystkich trzech
rodzajów ru­chów. Biorą w nim udział także oba stawy biodrowe.
• Niezależnie od funkcji podporowo-nośnej oraz ruchowej, kręgosłup jest rów­nież narządem
ochronnym rdzenia kręgowego.
• Rdzeń chronią od przodu trzony kręgów, od tyłu łuki i wyrostki kolczyste, bocznie wyrostki
poprzeczne.
• Oko­liczne więzadła uzupełniają pancerz ochronny rdzenia, niezwykle silny, ale jedno­cześnie
sprężysty.
• Elastyczność i sprężystość zawdzięcza kręgosłup krążkom międzykręgowym oraz
krzywiznom fizjologicznym.
• Dzięki krzywiznom kręgosłup odgrywa rolę amortyzatora łagodzącego wstrząsy i
chroniącego narządy czaszki (mózgowie oraz narządy wzroku, słuchu i równowagi
statycznej) przed uszkodzeniem.
Jednak rola tego amortyzatora nie jest wystarczająca. Uzupełniająca amortyzacja odbywa
się w stawach biodrowych, kolanowych, a przede wszystkim - w stawach stopy.
 Zespół funkcjonalny kręgosłupa
• Do zespołu czynnościowego kręgosłupa zaliczono kręgi
oraz występujące między nimi różne formy połączeń
międzykręgowych wraz z mięśniami, umożliwiającymi
wykonywanie ruchów w obrębie różnych odcinków
kręgosłupa.
Mięśnie grzbietu
Jolanta Sadek
POWIERZCHOWNE MIĘŚNIE
GRZBIETU
Rozpoczynają się na kręgoslupie:
A. Związane z kończyną górną:
kolcowo -ramienne
B. Przyczepiają się na żebrach:
kolcowo-żebrowe
GŁĘBOKIE MIĘSNIE GRZBIETU KRÓTKIE MIĘŚNIE GRZBIETU MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
Ułożone po obu stronach Drobne, metameryczne, Łączą kręgi szyjne: szczytowy i
kręgosłupa, między wyrostkami łączą 2 sąsiednie kręgi obrotowy
kolczystymi a kątami żeber; z potylicą
wspólna czynność = właściwa
mięśniówka grzbietu: mięsień
prostownik grzbietu.
POWIERZCHOWNE MIĘŚNIE
GRZBIETU
Rozpoczynają się na kręgoslupie:
A. Związane z kończyną górną:
kolcowo -ramienne
B. Przyczepiają się na żebrach:
kolcowo-żebrowe
GŁĘBOKIE MIĘSNIE GRZBIETU KRÓTKIE MIĘŚNIE GRZBIETU MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
Ułożone po obu stronach Drobne, metameryczne, Łączą kręgi szyjne: szczytowy i
kręgosłupa, między wyrostkami łączą 2 sąsiednie kręgi obrotowy
kolczystymi a kątami żeber; z potylicą
wspólna czynność = właściwa
mięśniówka grzbietu: mięsień
prostownik grzbietu.
POWIERZCHOWNE MIĘŚNIE
GRZBIETU
A. kolcowo-ramienne
1. m. czworoboczny
(m.trapezius)
2. m. najszerszy grzbietu
(latissimus dorsi)
3. m. równoległoboczny (m.
rhomboideus)
4. m. dźwigacz łopatki (m.
levator scapulae)
B. kolcowo-żebrowe
5. m. zębaty tylny górny (m.
serratus posterior
superior)
6. m. zębaty tylny dolny (m.
serratus posterior inferior)
GŁĘBOKIE MIĘSNIE GRZBIETU
1. m. płatowaty głowy (m.
splenius capitis)
2. m. płatowaty szyi (m.
splenius colli)
3. m. biodrowo – żebrowy (m.
iliocostalis)
4. m. najdłuższy (m.
longissimus)
5. m. kolcowy (m. spinalis)
6. m. półkolcowy klatki
piersiowej i szyi (m.
semispinalis thoracies et
cervicis)
7. m. półkolcowy głowy (m.
semispinalis capitis)
8. m. wielodzielny (m.
multifidus)
9. m. skręcające (mm.
rotatores)
KRÓTKIE MIĘŚNIE MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
GRZBIETU (łączą 2
sąsiednie kręgi)
1. mm. międzykolcowe 1. m. skośny górny głowy
(mm. interspinales) (m. obliquus capitis
2. mm. superior)
międzypoprzeczne 2. m. prosty tylny mniejszy
(mm, głowy (m. rectus capitis
intertransversari) posterior minor)
3. mm. dźwigacze żeber 3. m. prosty tylny większy
(mm. levatores głowy (m. rectus capitis
costarum) posterior major)
4. m. skośny dolny głowy
(m. obliquus capitis
inferior)
5. m. prosty głowy boczny
(m. rectus capitis
latelaris)
POWIERZCHOWNE MIĘŚNIE
GRZBIETU
POWIERZCHOWNE MIĘŚNIE
GRZBIETU rozciągają się między
kręgosłupem, klatką piersiową i
kończyną górną.

• Współuczestniczą w ruchach
kończyny górnej i w ruchach
oddechowych klatki piersiowej.
Grupa powierzchownych mięśni grzbietu dzieli się na dwie
podgrupy:
A. kolcowo-ramienne - zdążające do kończyny górnej
i układające się w dwie warstwy
1.m. czworoboczny (m.trapezius)
2.m. najszerszy grzbietu (latissimus dorsi)
3.m. równoległoboczny (m. rhomboideus)
4.m. dźwigacz łopatki (m. levator scapulae)
B. kolcowo-żebrowe
5. m. zębaty tylny górny (m. serratus posterior superior)
6. m. zębaty tylny dolny (m. serratus posterior inferior)
A. MIĘŚNIE KOLCOWO-RAMIENNE
1*. Mięsień czworoboczny grzbietu
musculus trapezius
• Początek:
guzowatość potyliczna
zewnętrzna, więzadło karkowe
i nadkolcowe, wyrostki
kolczyste wszystkich kręgów
piersiowych.
• Przyczep końcowy:
koniec barkowy obojczyka,
wyrostek barkowy łopatki,
grzebień łopatki.
 Mięsień czworoboczny grzbietu
• Leży powierzchownie w
obrębie karku i górnej
części grzbietu.
• Ma kształt trójkąta,
którego podstawa leży
wzdłuż kręgosłupa
szyjnego i piersiowego,
wierzchołek jest zwrócony
w kierunku wyrostka
barkowego łopatki.
 Mięsień czworoboczny grzbietu
W przebiegu mięśnia można
wyróżnić trzy części:
• część zstępująca - włókna
przebiegają w części górnej
mięśnia ku dołowi
• część poprzeczna - poprzecznie
w części środkowej
• część wstępująca - skośnie ku
górze w części dolnej .
 Mięsień czworoboczny grzbietu
• Jednoczesny skurcz wszystkich
części mięśnia powoduje
pociągnięcie barków ku tyłowi,
prostowanie kręgosłupa i
zbliżanie łopatek do kręgosłupa.
• Skurcz samej części wstępującej
powoduje uniesienie barków,
części zstępującej obniżenie
barków,
• Skurcz części poprzecznej -
zbliżenie łopatek do kręgosłupa.
 Mięsień czworoboczny grzbietu

Unerwienie:
• XI - nerw
dodatkowy
• Gałązka brzuszna
splotu szyjnego
 2*. Mięsień najszerszy grzbietu
m. latissimus dorsi

• Początek:
wyrostki kolczyste VII-XII
kręgu piersiowego, powięź
piersiowo-lędźwiowa,
grzebień biodrowy, X-XII
żebro, nie stale: dolny kąt
łopatki.
• Przyczep końcowy:
grzebień guzka mniejszego
kości ramiennej.
 Mięsień najszerszy grzbietu

• Mięsień najszerszy grzbietu

należy do najobszerniejszych
mięśni ciała.
• Leży on powierzchownie
pokrywając dolną część
grzbietu aż do miednicy.
• Tylko małą część jego górno-
przyśrodkowego brzegu
przykrywa mięsień
czworoboczny.
 Mięsień najszerszy grzbietu
• Zdążając do góry, do
grzebienia guzka mniejszego
kości ramiennej, mięsień
zwęża się i skręca na kształt
śruby, owijając się dokoła
mięśnia obłego większego.
• Wszystkie włókna biegną
zbieżnie w kierunku dołu
pachowego. Tworzą płaskie
ścięgno kończące się na
grzebieniu guzka mniejszego
kości ramiennej.
Unerwienie:
n. thoracodorsalis
piersiowo-
grzbietowy ze
splotu ramiennego
 Mięsień najszerszy grzbietu
• Mięsień przywodzi ramię, pociąga ku
tyłowi oraz nawraca.
• Mięsień działa przy zamachu do uderzenia
lub do rzutu, np. dyskiem lub oszczepem.
• Przy uniesionych i ustalonych ramionach
działa pomocniczo przy wdechu - jego
przyczepy żebrowe unoszą żebra.
W tym samym położeniu skurcz jego
brzegu bocznego działa wydechowo, na
przykład przy kaszlu.
 Mięsień najszerszy grzbietu
• Dzięki niemu możliwe jest
podciąganie się (wraz z
mięśniem piersiowym
większym).
http://www.flashcardmachine.com/upper-body-muscles.html
 3*. Mięsień równoległoboczny
m. rhomboideus
• Początek:
wyrostki kolczyste VI i VII
kręgu szyjnego, I-IV kręgu
piersiowego, więzadło
karkowe.
• Przyczep końcowy:
brzeg przyśrodkowy
łopatki.
 Mięsień równoległoboczny
• Mięsień równoległoboczny jest
prawie całkowicie przykryty
mięśniem czworobocznym.
• Przebieg włókien mięśniowych
jest skośny, podobny jak w części
zstępującej mięśnia
czworobocznego.
 Mięsień równoległoboczny
• Mięsień
równoległoboczny:
• większy
• mniejszy

• Mięsień pociąga
łopatkę do
kręgosłupa z
równoczesnym
unoszeniem do
góry.
 4*. Mięsień dźwigacz łopatki
m. levator scapulae

• Początek:
wyrostki poprzeczne I-IV
kręgu szyjnego.
• Przyczep końcowy:
kąt górny łopatki.
 Mięsień dźwigacz łopatki

• Mięsień dźwigacz łopatki

przebiega stromo z góry na dół
pod częścią zstępującą mięśnia
czworobocznego.
• Nazwa mięśnia pochodzi od
jego funkcji – pociąga łopatkę
ku górze i środkowi (jak
równoległoboczny).

• Przy ustalonej (nieruchomej)

obręczy, mięsień zgina szyję
w bok.
 Mięsień dźwigacz łopatki

Unerwienie:
• Ze splotu ramiennego –
n. grzbietowy łopatki
• Ze splotu szyjnego
Mięsień dźwigacz łopatki
m. levator scapulae

Mięsień
równoległoboczny
mniejszy
m.rhomboid minor

większy major
B. MIĘŚNIE KOLCOWO-ŻEBROWE
 5. Mięsień zębaty tylny górny
m. serratus posterior superior
superior

• PP:
na wyrostkach kolczystych
dwóch dolnych kręgów
szyjnych (C6 i C7) oraz dwóch
górnych kręgów piersiowych
(Th1, Th2).
• PK:
powierzchnia zew. oraz górne
brzegi żeber II – V.
 Mięsień zębaty tylny górny
• Leży w górnej części
grzbietu pod
mięśniem
równoległobocznym
 Mięsień zębaty tylny górny
Czynność
• pomocniczy mięsień
wdechowy- dźwiga
żebra
 6. Mięsień zębaty tylny dolny
m. serratus posterior inferior
• PP:
Th11 – L3,

• PK:
dolny brzeg żeber IX – XII.

inferior
 Mięsień zębaty tylny dolny
• Czynność –
pomocniczy m.
wydechowy.
• Opuszcza żebra i
kieruje ku bokom
Mięśnie zębate tylny górny i dolny
Unerwienie:
• Nerwy międzyżebrowe
I-IV i IX-XI
Serratus:
posterior superior

posterior inferior

anterior
GŁĘBOKIE MIĘŚNIE
GRZBIETU
 Głębokie mięśnie grzbietu
tworzą masę mięśniową
zlokalizowaną po obu
stronach wyrostków
kolczystych, wzdłuż całego
kręgosłupa, są zaliczane
do właściwej mięśniówki
grzbietu
 Ciągną się od podstawy
czaszki do kości krzyżowej,
zamknięte powięzią
piersiowo-lędźwiową
 Właściwe mm. grzbietu = prostownik grzbietu erector spinae

1. m. płatowaty głowy (m. splenius capitis) mm. kolcowo-

poprzeczne
2. m. płatowaty szyi (m. splenius colli)

3. m. biodrowo – żebrowy (m. iliocostalis) m. krzyżowo-grzbietowy

4. m. najdłuższy (m. longissimus)
mm.
poprzeczno -
5. m. kolcowy (m. spinalis) kolcowe
6. m. półkolcowy klatki piersiowej i szyi
(m. semispinalis thoracies et cervicis)
7. m. półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis)
8. m. wielodzielny (m. multifidus)
9. m. skręcające (mm. rotatores)
 Mięsień prostownik
grzbietu

- sięga od miednicy aż do głowy

i składa się na niego duża liczba
brzuśców mięśniowych,
układających się w dwa pasma
mięśniowe - boczne i
przyśrodkowe.
 Mięsień prostownik grzbietu
• Mięśnie powierzchowne tych
pasm tworzą brzuśce długie o
przebiegu podłużnym,
natomiast głębsze składają się
z brzuśców krótkich,
ułożonych ukośnie lub
poprzecznie.
• Pasmo boczne leży w bruździe
żebrowo-kręgowej kręgosłupa,
pasmo przyśrodkowe w
bruździe grzbietowej.
 Mięsień prostownik grzbietu
• Mięsień prostownik
grzbietu jest najsilniej
rozwinięty w odcinku
lędźwiowym i szyjnym
kręgosłupa.
• W odc. szyjnym tworzy
mięśnie karku.
 Mięsień prostownik grzbietu
• Długie brzuśce pasma bocznego oraz przyśrodkowego są właściwymi
mięśniami prostującymi kręgosłup.
• Mięśnie te mają przebieg równoległy do kręgosłupa.

• Mięśnie średnio długie, np. półkolcowy i wielodzielny, mają przebieg

ukośny w stosunku do kręgosłupa i w zależności od tego czy działają
jedno, czy obustronnie, prostują kręgosłup, skręcają lub zginają w bok.

• Mięśnie najkrótsze, zależnie od swego położenia, :

• skręcają kręgosłup - mięśnie skręcające długie i krótkie,
• prostują – np. mięśnie międzykolcowe
• zginają bocznie – np. mięśnie międzypoprzeczne w czasie działania
jednostronnego, a prostują kręgosłup podczas skurczu obustronnego.
 Mięsień prostownik grzbietu
• Mięsień prostownik grzbietu bierze udział we wszystkich ruchach tułowia z wyjątkiem
zginania do przodu.
• Jego antagonistami czynnościowymi są mięśnie brzucha, szczególnie mięśnie proste
brzucha.
• Jednak jednocześnie mięsień prostownik grzbietu wraz z mięśniami brzucha ustala
wyprostną postawę ciała.
• Do utrzymania zwykłej wyprostnej postawy tułowia wystarcza napięcie fizjologiczne
(tonus) mięśnia prostownika grzbietu.

 Postawa ciała może być miernikiem stanu naszego układu mięśniowego, który zależy
od wielu czynników, na przykład zmęczenia, odżywiania, stanu zdrowia, stopnia
wytrenowania i wyrobienia fizycznego itd..
 Mm. kolcowo-poprzeczne
(płatowate)

1. m. płatowaty głowy
(m. splenius capitis)
2. m. płatowaty szyi
(m. splenius colli)
 7. M. płatowaty głowy
m. splenius capitis
• PP:
od więzadła karkowego
na wysokości C3-C7 i od
wyrostków kolczystych
Th1-Th2
• PK:
do wyrostka sutkowego
kości skroniowej.
M. płatowaty głowy

M. płatowaty szyi
 8. M. płatowaty szyi
m. splenius cervicis
• PP:
wyrostki kolczyste Th3 -
Th5 (więzadło
nadkolcowe)
• PK:
guzki tylne wyr.
poprzecznych C1-C3
(kresa karkowa) i wyr.
sutkowaty k. skroniowej
M. płatowaty szyi
m. splenius cervicis
 Mm. płatowate

• Przy działaniu
jednostronnym obracają
część górną szyi (głowę),
• Przy działaniu
obustronnym zginają do
tyłu szyję (głowę)
• Stały skurcz mięśni po
jednej stronie powoduje
kręcz karku.
 Mm. płatowate

• Unerwienie:
gałęzie tylne
nerwów
szyjnych
 Mm. poprzeczno-kolcowe
1. M. krzyżowo-grzbietowy = prostownik grzbietu
erector spinae (wg. Bochenka)
a) m. biodrowo – żebrowy (m. iliocostalis)
b) m. najdłuższy (m. longissimus)

2. m. kolcowy (m. spinalis)

3. m. półkolcowy klatki piersiowej i szyi (m. semispinalis
thoracies et cervicis)
4. m. półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis)
5. m. wielodzielny (m. multifidus)
6. m. skręcające (mm. rotatores)
 M. krzyżowo-grzbietowy
• Mięsień krzyżowo -grzbietowy
położony jest w bruździe
ograniczonej przez wyrostki
kolczyste kręgów oraz wyrostki
poprzeczne i żebra.
• Biegnie z okolicy krzyżowej w
stronę karku.
• Mięsień składa się z dwu
pasm:
 mięśnia biodrowo-
żebrowego
 mięśnia najdłuższego.
 Spinalis
Semispinalis
Longissimus

Iliocostalis
Quadratus Lumborum
1. m. biodrowo –
żebrowy (m.
iliocostalis)
2. m. najdłuższy (m.
longissimus)
3. m. kolcowy (m.
spinalis)
1. m. biodrowo – żebrowy (m.
iliocostalis)

2. m. najdłuższy (m.
longissimus)

3. m. kolcowy (m. spinalis)

 M. krzyżowo-grzbietowy
Początek wspólny: m. biodrowo –
żebrowy (m. iliocostalis) i m.
najdłuższy (m. longissimus)
rozpoczynają się wspólną masą
mięśniowo-ścięgnistą:
• powierzchnia grzbietowa kości
krzyżowej,
• grzebień biodrowy,
• wyrostki kolczyste dolnych
kręgów lędźwiowych,
• powięź piersiowo-lędźwiowa
 9. M. biodrowo-żebrowy
m. iliocostalis
• Mięsień biodrowo-
żebrowy stanowi część
boczną mięśnia
krzyżowo-grzbietowego.
• Przebiega on między
żebrami i dzieli się na
część lędźwiową,
piersiową i szyjną
 M. biodrowo-żebrowy
m. iliocostalis
• PP:
oprócz początków
wspólnych z mięśniem
najdłuższym liczne początki
na kątach żeber III-XII.
• PK:
kąty żebrowe wszystkich
żeber, wyrostki poprzeczne
kręgów szyjnych III-IV.
M. biodrowo-żebrowy
 M. biodrowo-żebrowy
a) mięsień biodrowo-żebrowy lędźwi
(iliocostalis lumborum) – rozpoczyna
się od wspólnej masy mięśni, a kończy
na kątach sześciu dolnych żeber
b)mięsień biodrowo-żebrowy klatki
piersiowej (iliocostalis thoracis) –
rozpoczyna się na sześciu kątach
dolnych żeber, a kończy na kątach
sześciu żeber górnych
c) mięsień biodrowo-żebrowy szyi
(iliocostalis cervicis) – zaczyna się na
kątach żeber III-VI, a kończy na
wyrostkach poprzecznych kręgów
szyjnych
 10. M. najdłuższy m. longissimus
• Mięsień najdłuższy biegnie
przyśrodkowo od mięśnia
biodrowo-żebrowego między
wyrostkami poprzecznymi
kręgów.
• Składa się z trzech części:
piersiowej, szyjnej i
głowowej, które
dachówkowato na siebie
zachodzą.
 M. najdłuższy m. longissimus
• Oprócz wspólnych początków,
liczne początki na wyrostkach
poprzecznych górnych kręgów
piersiowych i dolnych szyjnych
• PK:
wyrostki dodatkowe i żebrowe
kręgów lędźwiowych, wyrostki
poprzeczne kręgów piersiowych,
większości kręgów szyjnych;
żebra przyśrodkowo od kątów
żeber, wyrostek sutkowaty kości
skroniowej.
M. najdłuższy m. longissimus
 Unerwienie: gałęzie tylne nerwów rdzeniowych
• M. biodrowo-żebrowy C4-L5 • M. najdłuższy C2-L5
 Czynność
• Mięsień krzyżowo-grzbietowy
prostuje, a także zgina ku tyłowi
kręgosłup w czasie skurczu
obustronnego, działa przy tym
wdechowo.
• Przy głębokim wdechu prostuje
kręgosłup.
• Skurcz jednostronny powoduje
zgięcie kręgosłupa w bok.
• Pociąga głowę ku tyłowi, zgina
ją i pochyla w tę samą stronę
• Utrzymuje równowagę tułowia.
• Napina się przy każdy kroku.
M. biodrowo-żebrowy
lędźwi
m. longissimus capitis
 11. Mięsień kolcowy m. spinalis
Mięsień kolcowy należy
do pasma
przyśrodkowego długich
mięśni grzbietu i dzieli
się na mięsień
• kolcowy klatki
piersiowej,
• mięsień kolcowy szyi
• mięsień kolcowy
głowy - słabo
wykształcony .
Mięsień kolcowy m. spinalis
• PP:
wyrostki kolczyste z
ominięciem kilku
kręgów,
• PK
łuska kości potylicznej,
obok guzowatości
potylicznej zewnętrznej.
 Mięsień kolcowy m. spinalis
Czynność:
• Przy jednostronnym
skurczu zgina
kręgosłup w kierunku
bocznym
• Czynność obustronna
wzmaga zgięcie
kręgosłupa w tył
 Mięsień kolcowy m. spinalis
Unerwienie:
• Tylne gałęzie nerwów
rdzeniowych C2 –C8 ,
Th1 -10
Mięsień kolcowy
12. Mięsień półkolcowy
a. klatki piersiowej
b. szyi
c. głowy
12a,b. Mięsień półkolcowy klatki piersiowej i szyi
m. semispinalis thoracies et cervicis
PP:
• Wyrostki poprzeczne
wszystkich kręgów
piersiowych
PK:
• Wyrostki kolczyste 5 lub
6 górnych kręgów
piersiowych i 7 – 2
kręgu szyjnego
 12c. Mięsień półkolcowy głowy
m. semispinalis capitis
• PP:
Wyrostki
poprzeczne
kręgów C4 – Th6
• PK:
Łuska kości
potylicznej
12a,b,c. Mięsień półkolcowy
• Unerwienie : odgałęzienia
przyśrodkowe od gałęzi tylnych
nerwów rdzeniowych C1 – C6,
Th4 - Th12.
 Mięsień półkolcowy
• Mięśnie półkolcowy klatki
piersiowej i szyi: przy skurczu
obustronnym napinają kręgosłup,
zwłaszcza w części szyjnej.
Przy skurczu jednostronnym
skręcają i zginają kręgosłup w bok.
• Mięsień półkolcowy głowy
powoduje zgięcie głowy do tyłu
przy skurczu obustronnym,
jednocześnie zwiększając lordozę
szyjną.
• Jednostronny skurcz mięśnia skręca
głowę w stronę przeciwną.
13. Mięsień wielodzielny m. multifidus
• Mięsień wielodzielny
rozciąga się wzdłuż prawie
całego kręgosłupa - od
kości krzyżowej do kręgu
obrotowego.
• Przyczepy początkowe
mięśnia oddalone są o dwa
do czterech kręgów od
przyczepów końcowych.
• Mięsień najsilniej
rozwinięty jest w okolicy
lędźwiowej kręgosłupa.
 Mięsień wielodzielny m. multifidus
PP:
• Powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej
• Więzadła krzyżowo-biodrowe tylne
• Grzebień biodrowy
• Powięź piersiowo-lędźwiowa
• Wyrostki suteczkowate kręgów
lędźwiowych, wyrostki poprzeczne
wszystkich kręgów piersiowych i na
wyrostkach stawowych dolnych 7 – 5
kręgu szyjnego
PK:
• Wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych,
piersiowych i 7 – 2 szyjnego
 Mięsień wielodzielny m. multifidus
PP:
• Powierzchnia
grzbietowa kości
krzyżowej
Mięsień wielodzielny

 Unerwienie:
tylne nerwy
rdzeniowe C3 – S4
Mięsień wielodzielny

 Czynność:
• Obustronnie
prostuje
kręgosłup
• Jednostronnie
zgina kręgosłup
w kierunku
bocznym i
obraca w stronę
przeciwną
Mięsień wielodzielny

Mięśnie półkolcowe Mięśnie skręcające

14. Mięśnie skręcające mm. rotatores
PP:
• Wyrostki poprzeczne
kręgów lub ich
homologiczne
odpowiedniki
(dodatkowe,
suteczkowe)
PK:
• Nasady wyrostków
kolczystych
 Mięśnie skręcające
• Mięśnie skręcające leżą
bezpośrednio na kręgach, w
odcinku lędźwiowym,
piersiowym i szyjnym
kręgosłupa.
• Mięśnie skręcające krótkie
kończą się na wyrostku
kolczystym sąsiedniego,
wyżej położonego kręgu,
• Mięśnie skręcające długie
kończą się omijając jeden
kręg.
 Mięśnie skręcające mm. rotatores
Unerwienie:
• Tylne nerwy
rdzeniowe C 3 – S 4 długie
krótkie
 Mięśnie skręcające mm. rotatores
Czynność:
• Obustronnie prostują
kręgosłup
• Jednostronnie zginają
kręgosłup w kierunku
bocznym i obracają w
stronę przeciwną
Mięśnie skręcające mm. rotatores
Schemat przyczepów mięśnia poprzeczno-kolcowego

1 - m. skręcający krótki,
2 - m. skręcający długi,
3 – m. wielodzielny,
4 - m. półkolcowy
Extensors:
1) Erector Spinae Group;
Lateral Flexors:
2) Quadratus Lumborum,
3) Intertransversarii;
Rotators:
4) External Obliques,
5) Multifidus
KRÓTKIE MIĘŚNIE GRZBIETU
 Krótkie mięśnie grzbietu
Łączą 2 sąsiednie kręgi
1. mm. międzykolcowe (mm. interspinales)
2. mm. międzypoprzeczne (mm. intertransversari)
3. mm. dźwigacze żeber (mm. levatores costarum)
15. Mięśnie międzykolcowe
mm. interspinales
• Mięśnie
międzykolcowe
występują w
przestrzeniach między
sąsiednimi
wyrostkami
kolczystymi w szyjnej i
lędźwiowej części
kręgosłupa
Mięśnie międzykolcowe
• Występują w
postaci parzystych
pasm w szyjnym
odcinku kręgosłupa
oraz jako pasma
nieparzyste w
odcinku
lędźwiowym
kręgosłupa.
Mięśnie międzykolcowe
parzyste pasma w szyjnym odcinku kręgosłupa
 Mięśnie międzykolcowe
Czynność:
• Prostują kręgosłup w
odcinku szyjnym i
lędźwiowym
• Biorą udział w ruchach
skręcających

Unerwienie:
• Tylne gałęzie nerwów
rdzeniowych C1 - Th 3 i Th 11
–L5
 16. Mięśnie międzypoprzeczne
mm. intertransversarii

• Występują w odcinku
szyjnym i odcinku
lędźwiowym kręgosłupa
 Mięśnie międzypoprzeczne
mm. intertransversarii
W odcinku szyjnym kręgosłupa
występują jako
• mm. międzypoprzeczne przednie
szyi – łączą ze sobą przednie
guzki wyrostków poprzecznych
• mm. międzypoprzeczne tylne
szyi – łączą ze sobą tylne guzki
wyrostków poprzecznych.
 Mięśnie
międzypoprzeczne
1. pars basilaris ossis occipitalis
2. m. rectus capitis anterior.
3. m. rectus capitis lateralis.
4. processus transversus atlantis
5. intertransversarii anteriores
cervicis.
 Mięśnie międzypoprzeczne
W odcinku lędźwiowym
kręgosłupa występują jako
• mm. międzypoprzeczne
boczne lędźwi – łączą ze sobą
wyrostki żebrowe
• mm. międzypoprzeczne
przyśrodkowe lędźwi – łączą
wyrostki dodatkowe z
wyrostkami sutkowymi.
• Mm. międzypoprzeczne
przednie szyi i boczne lędźwi
odpowiadają mięśniom
międzyżebrowym
zewnętrznym jako pochodne
(mm intertransversarii layerales et mediales
błony mięśniowej brzusznej lumborum)
Mięśnie międzypoprzeczne
 Mięśnie
międzypoprzeczne
• Unerwienie: gałęzie
przednie nerwów
rdzeniowych C1-C8,
L1-L5

• Czynność :
Skurcz jednostronny
tych mięśni zgina
kręgosłup w bok,
obustronny prostuje.
 17. Mięśnie dźwigacze żeber
mm. levatores costarum
PP:
• Wyrostki poprzeczne VII
kręgu szyjnego
i I – XI kręgu piersiowego
PK:
• Włókna biegną ku dołowi
i w bok i kończą się na
następnym żebrze
Mięśnie dźwigacze żeber

• 12 z każdej strony
Mięśnie dźwigacze żeber
Czynność:
• Mięśnie te nie unoszą
żeber
• Prostują kręgosłup
• Pochylają go w kierunku
bocznym i obracają w
stronę przeciwległą
Unerwienie:
• Gałęzie przednie nerwu
szyjnego VIII
i I-XI nerwu piersiowego
MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
1. m. skośny górny głowy (m. obliquus capitis superior)
2. m. prosty tylny mniejszy głowy (m. rectus capitis posterior
minor)
3. m. prosty tylny większy głowy (m. rectus capitis posterior
major)
4. m. skośny dolny głowy (m. obliquus capitis inferior)
5. m. prosty głowy boczny (m. rectus capitis latelaris)
 MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
mm. suboccipitales
Mięśnie podpotyliczne są krótkimi, lecz silnymi mięśniami, które
uległy szczególnemu rozwojowi i zróżnicowaniu w związku z
ruchami głowy.

Mięśnie te leżą głęboko na karku i rozpięte są między kością

potyliczną a obu górnymi kręgami szyjnymi.
 MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
• Unerwione przez nerw podpotyliczny – gałąź z C1
1. rectus capitis posterior minor.

2. rectus capitis posterior major.

3. obliquus capitis superior.

4. obliquus capitis inferior.

1. rectus capitis posterior minor.
2. rectus capitis posterior major.
3. obliquus capitis superior.
4. obliquus capitis inferior.
Przyczepy
mięsni na
kości
potylicznej
 19. Mięsień skośny górny głowy
m. obliquus capitis superior

• PP:
wyrostek
poprzeczny kręgu
szczytowego.
• PK:
poniżej bocznej
części kresy
karkowej dolnej
kości potylicznej.
Mięsień skośny górny głowy

• Leży bocznie i do
tyłu od stawu
szczytowo-
potylicznego
Mięsień skośny górny głowy
 20. Mięsień prosty tylny mniejszy głowy
m. rectus capitis posterior minor
• PP:
guzek tylny kręgu
szczytowego.
• PK:
poniżej części
przyśrodkowej
kresy karkowej
dolnej kości
potylicznej.
Mięsień prosty tylny mniejszy głowy
m. rectus capitis posterior minor
Mięsień prosty tylny mniejszy głowy
m. rectus capitis posterior minor
21. Mięsień prosty tylny większy głowy
m. rectus capitis posterior major
• PP:
wyrostek kolczysty
kręgu
obrotowego.
• PK:
poniżej środkowej
części kresy
karkowej dolnej
kości potylicznej.
Mięsień prosty tylny
większy głowy
m. rectus capitis posterior major
Mięsień prosty tylny większy głowy
m. rectus capitis posterior major
22. Mięsień skośny dolny głowy
m. obliquus capitis inferior
• PP:
wyrostek kolczysty
kręgu obrotowego.
• PK:
wyrostek poprzeczny
kręgu szczytowego.
Mięsień skośny dolny głowy
m. obliquus capitis inferior
Mięsień skośny dolny głowy
m. obliquus capitis inferior
Mięsień skośny dolny głowy
m. obliquus capitis inferior
1. rectus capitis posterior
minor.
2. rectus capitis posterior
major.
3. obliquus capitis
superior.
4. obliquus capitis
inferior.
 23. Mięsień prosty głowy boczny
m. rectus capitis lateraris
PP:
wyrostek poprzeczny
kręgu szczytowego.
PK:
wyrostek wcięcia żyły
szyjnej kości
potylicznej
Mięsień prosty głowy boczny
 TRÓJKĄT PODPOTYLICZNY (trigonum
suboccipitale)
ograniczenia:
· brzeg boczny m. prostego tylnego
większego głowy
· brzegi przyśrodkowe mięśni:
skośnego górnego głowy
skośnego dolnego głowy

W głębi trójkąta dostrzega się:

· część boczną łuku tylnego kręgu
szczytowego z bruzdą tętnicy kręgowej
· tętnicę kręgową
· nerw podpotyliczny
Within the suboccipital triangle, identify the vertebral artery and the
posterior (dorsal) primary ramus of the first cervical [C1] spinal nerve
 MIĘŚNIE PODPOTYLICZNE
• Skurcz obustronny wszystkich mięśni podpotylicznych zgina głowę ku
tyłowi,
• Jednostronne działanie obu mięśni prostych tylnych oraz skośnego
dolnego skręca głowę w tę samą stronę,
• natomiast mięsień skośny głowy górny obraca głowę twarzą w stronę
przeciwną.
• Głowę razem z kręgiem szczytowym obraca mięsień skośny głowy dolny,
przy czym głowa w tym ruchu nie zostaje opuszczona ani uniesiona.
• Mięsień prosty głowy boczny w skurczu jednostronnym zgina głowę w
bok.
 Powięzie grzbietu
1. Powięź powierzchowna grzbietu (fascia superficialis dorsi) – część
ogólnej powięzi powierzchownej, pokrywa mm. czworoboczny i
najszerszy grzbietu.
2. Powięź piersiowo – lędźwiowa (fascia thoracolumbalis) – obejmuje mm.
głębokie grzbietu i składa się z blaszki tylnej (powierzchownej) i przedniej
(głębokiej).
3. Powięź karku (fascia nuchae) – leży pod mm. czworobocznym i
równoległobocznym, pokrywa mm. płatowate i m. półkolcowy głowy.
Piśmiennictwo:
1. Bochenek A. - Anatomia człowieka tom I,
2. Feneis, Dauber - Podręczny atlas anatomii
3. Marecki Bogusław - Anatomia funkcjonalna, tom I,
4. Sobotta - Atlas anatomii człowieka, tom I i II
5. Grey H. Anatomy of the Human Body