‫مضمون‪ :‬نظام سیاسی اسالم‬

‫جلسه هفتم‬
‫استاد‪ :‬جاسر احمد"شیرزاد"‬
 ‫اهداف نظام سیاسی اسالم‬

‫از آنجاییکه نظام سیاسی اسالم بخشی از اسالم است پس نظام سیاسی آن هم هدفی را دنبال میکند که‬
‫اسالم به صورت کلی بدنبال آن است و آن کسب رضایت هللا متعال است و این هدف با تطبیق همه‬
‫احکام اسالمی در زندگی مسلمانان ممکن است و همه میدانیم که بخش بسیار بزرگی از احکام اسالم‬
‫اجراء نمیگردد مگر با نظام اسالمی حاکم در جامعه که همه بخش های احکام دینی از قبیل بخش‬
‫های عبادی‪ ،‬اخالقی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬تربیتی و خالصه همه امورات داخلی و خارجی‬
‫مسلمانان را اداره نماید‪.‬‬
‫به صورت فشرده میتوان اهداف نظام سیاسی اسالم را به دو بخش خالصه کرد‪:‬‬
‫اهداف دنیوی‪:‬‬
‫‪ .3‬تأمین امنیت‪.‬‬ ‫‪ -١‬تنظیم و اداره امور دنیوى‪ -۲ .‬تطبیق عدالت‪.‬‬
‫‪ .6‬رفع مشکالت‬ ‫‪ .4‬ایجاد امكانات رفاهی برای مردم‪ .5 .‬تالش جهت اعمار زمین ‪.‬‬
‫اقتصادی مردم‪.‬‬
 ‫ادامه‪...‬‬
‫اهداف اخروی‪:‬‬
‫‪ .1‬امر معروف و نهی از منکر‪ ۲ .‬ایجاد سهولت جهت ادای عبادات‪.‬‬
‫‪ .3‬تالش برای دعوت و تبلیغ اسالمی‪ .4 .‬رسیدن به رضایت هللا متعال‪.‬‬
‫اینکه به صورت مختصر به تشریح هر کدام اینها میپردازیم‪.‬‬
‫گفتار اول‪ :‬اهداف دنیوی‪:‬‬
‫اهداف دنیوی که قبًال ذکر گردید ذیًال به گونه مختصر شرح می گردد‪:‬‬
‫‪ .1‬تنظیم و اداره امور دنیوی‪:‬‬
‫چنانچه در تعریف نظام سیاسی اسالم خواندیم که یکی از اهداف تاسیس نظام سیاسی در اسالم‬
‫تنظیم و اداره امور دنیوی مسلمانان میباشد این امر در نظام سیاسی اسالم در محور تالش های‬
‫حکومت اسالمی قرار دارد؛ زیرا احکام شریعت اسالمی در تنظیم امور دنیوی هم نیازمند برنامه‬
‫ریزی دقیق و همه جانبه میباشد که توسط حکومت اسالمی به شکل سالم و عادالنه آن تنظیم گردد‪.‬‬
 ‫‪ .2‬تطبیق عدالت‪:‬‬
‫تطبیق عدالت الهی نیز یکی از هداف اساسی دولت اسالمی میباشد و در رأس وظایف زمامدار‬
‫مسلمان تطبیق عدالت میباشد چنانچه هللا متعال در این مورد میفرماید‪َ{ :‬یَأُّیَها اَّلِذ یَن َء اَم ُنوا ُك وُنوا‬
‫َقوِم یَن ِهَّلِل ُش َهَد اَء ِباْلِقْس ِط َو ال ُیْج ِرَم ُك ْم َشَناُن َقْو ٍم َع َلى َأاَل َتْع ِد ُلوا َأْع ِد ُلو ُهَو َأْقَر ُب ِللَّتْقَو ىَو اَّتُقوا َهَّللا ِإَّن‬
‫َهَّللا َخ ِبیٌر ِبَم ا َتْع َم ُلوَن } [المائدة‪. ] :‬‬
‫ترجمه‪« :‬ای مؤمنان بر ادای واجبات هللا مواظبت داشته باشید و از روی عدالت گواهی دهید‪ ،‬و‬
‫دشمنی قومی شما را بر آن ندارد که با ایشان عدالت نکنید عدالت کنید که عدالت به ویژه با‬
‫دشمنان به پرهیزگاری نزدیکتر و کوتاهترین راه به تقوا و بهترین وسیله برای دوری از خشم‬
‫هللا است از هللا بترسید که هللا آگاه از هر آن چیزی است که انجام می دهید»‪.‬‬
‫‪ .3‬تامین امنیت‪:‬‬
‫بخاطر پیشبرد زنده گی مردم تامین امنیت بزرگترین نیازمندی اجتماعی است و از اهداف‬
‫اساسی حکومت اسالمی تامین امنیت همه جانبه در اجتماع میباشد؛‬
 ‫رسول هللا ﷺ زمانیکه در مدینه حکومت اسالمی را تاسیس کرد از همان روزهای‬
‫اولیه لشکری را آماده کرد که مسئولیت تامین امنیت مدینه و حوالی اطراف آنرا به عهده‬
‫داشت و این نیروی امنیتی هم امنیت داخلی را در مدینه تأمین میکرد و هم در مقابل تجاوز‬
‫دشمنان خارجیاز مدینه دفاع می کرد‪.‬‬
‫‪ .4‬ایجاد امکانات رفاهی برای مردم‪:‬‬
‫از آنجائیکه وظیفه دولت در نظام سیاسی اسالم اداره امور دنیوی مردم میباشد پس ایجاد‬
‫امکانات رفاهی برای سهولت مردم هم از اهداف دولت اسالمی میباشد‪ .‬اگر این امر با به‬
‫اساس نیازمندی های امروزی تعبیر کنیم میتوان چنین گفت که ایجاد مراکز تعلیمی‪ ،‬و‬
‫تربیتی‪ ،‬و خدماتی در سطوح مختلف مانند دار االیتام ها‪ ،‬کودکستان ها‪ ،‬مكاتب‪ ،‬دانشگاه ها‬
‫سایر مراکز آموزشی شفاخانه ها جاده ها‪ ،‬پل ها و غیره امکانات رفاهی یکی از اهداف‬
‫تشکیل دولت اسالمی میباشد‪.‬‬
 ‫ادامه‪..‬‬
‫‪ .5‬تالش جهت اعمار زمین‪:‬‬
‫اعمار زمین نیز یکی از اهداف خلقت انسان میباشد و نظام سیاسی اسالم هم وسیله ی برای‬
‫رسیدن به این هدف میباشد چنانچه هللا متعال در این مورد می فرماید‪ُ{ :‬هَو َأنَش اُك م ِم َن‬
‫اَأْلْر ِض َو اْس َتْع َم َر ُك ْم ِفیَها } [هود‪. ] ٦١ :‬‬
‫ترجمه‪« :‬او است که شما را از زمین آفریده است و آبادانی آن را به شما واگذار نموده‬
‫است»‪.‬‬
‫‪ .6‬رفع مشکالت اقتصادی مردم‪:‬‬
‫یکی دیگر از اهداف دولت اسالمی رسیده گی و حل مشکالت اقتصادی مردم میباشد و به‬
‫همین وجه جمع آوری زکات و تقسیم آن به فقراء از وظایف اساسی دولت اسالمی میباشد‬
‫چنانچه هللا متعال میفرماید‪َ { :‬ك ْی ال َیُك ون دولُة َبْیَن اَأْلْغ ِنَیاء ِم نُك ْم } [الحشر‪.] :‬‬
‫ترجمه‪« :‬این بدان خاطر است که اموال تنها در میان اشخاص ثروتمند شما دست بدست‬
‫نگردد»‪.‬‬
 ‫گفتار دوم‪ :‬اهداف اخروی‪:‬‬
‫مهمترین اهداف اخروی نظام سیاسی اسالم قرار ذیل است‪:‬‬
‫‪ .1‬امر به معروف و نهی از منکر‪:‬‬
‫هللا متعال در مورد کسانی که در زمین تمکین حاصل مینمایند می فرماید‪{ :‬اَّلِذ یَن ِإن َّم َّك ناُهْم‬
‫فی اَأْلْر ِض َأَقاُم وا الَّصلوَة َو ءاَتُو ا الَّز َك اَة َو َأَم ُروا ِباْلَم ْعُروف َو نُهَو ا َع ِن اْلُم نَك ِر َو ِهَّلِل َع ِقَبُة‬
‫اُأْلُم وِر}[الحج] ‪.‬‬
‫ترجمه‪« :‬آن مؤمنانی که هللا بدیشان وعده ی یاری و پیروزی داده است کسانی هستند که‬
‫هرگاه در زمین ایشان را قدرت بخشیم نماز را برپا میدارند و زکات را میپردازند و امر به‬
‫معروف و نهی از منکر مینمایند و سرانجام همه ی کارها به هللا برمی گردد»‪.‬‬
 ‫‪ .2‬ایجاد سهولت جهت ادای امور عبادی‪:‬‬
‫از آنجائیکه هدف اساسی خلقت انسان در زمین عبادت هللا متعال است پس نظام سیاسی اسالم‬
‫هم وسیله ی برای رسیدن به این هدف میباشد چنانچه هللا متعال میفرماید‪َ﴿ :‬و َعَد ُهَّللا اَّلذيَن آَم نوا‬
‫ِم نُك م َو َع ِم ُلوا الّصاِلحاِت َلَيسَتخِلَفَّنُهم ِفي اَألرِض َك َم ا اسَتخَلَف اَّلذيَن ِم ن َقبِلِهم َو َلُيَم ِّك َنَّن َلُهم ديَنُهُم‬
‫اَّلِذ ي ارَتضى َلُهم َو َلُيَبِّد َلَّنُهم ِم ن َبعِد َخ وِفِهم َأمًنا َيعُبدوَنني ال ُيشِركوَن بي َش يًئا َو َم ن َك َفَر َبعَد ذِلَك‬
‫َفُأولِئَك ُهُم الفاِس قوَن ﴾ [النور‪.]٥٥ :‬‬
‫ترجمه‪« :‬هللا به افرادی از شما که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند‪ ،‬وعده داده‬
‫است که قطعًا آنان را در زمین جانشین [مشرکان] می‌سازد؛ همان‌گونه که کسانی را که پیش‬
‫از آنان بودند [نیز] جانشین [کافران و ستمگران] نمود؛ و [فرموده است] دینشان را که برای‬
‫آنان پسندیده است‪ ،‬حتما برایشان استوار [و پیروزمند] می‌سازد و یقینا ترسشان را به آرامش‬
‫و امنیت تبدیل می‌کند؛ [چرا که] تنها مرا عبادت می‌کنند و چیزی را با من شریک‬
‫نمی‌سازند؛ و هر کس از این پس کفر بورزد‪ ،‬اینانند که نافرمانند»‪.‬‬
 ‫‪ .3‬تالش جهت رساندن دعوت اسالمی‪:‬‬
‫رساندن دعوت اسالمی به همه اکناف عالم در رأس وظایف دولت اسالمی قرار دارد و علت‬
‫برتری امت اسالمی هم بر سایر امتها در خیر رساندن آنها به سایر مردم دنیا و رساندن دعوت‬
‫اسالمی به آنها میباشد و نظام اسالمی ممثل امت اسالمی در دعوت به سوی اسالم است؛ هللا متعال‬
‫در این مورد می فرماید‪ ( :‬كنتم في أن أخرجت الشامي الملون باْلَم ْعُروب والتهون عن المنكر‬
‫وُتْؤ ِم ُنوَن باهلل ) ( آل عمران‪ . ] ١١٠ :‬ترجمه شما (اي پيروان (محمد) بهترین امتی هستید که به‬
‫سود انسانها آفریده شده اید (مادامی که امر به معروف و نهی از منکر مینمائید و به هللا ایمان دارید‪.‬‬
‫‪ .4‬رسیدن به رضایت هللا متعال‪:‬‬
‫بالخره هدف نهایی دولت اسالمی رسیدن به رضایت هللا متعال میباشد چنانچه هللا متعال هدف‬
‫زندگی‪ ،‬و مرگ مسلمان را در یک آیه خالصه نموده و میفرماید‪« :‬قل إن صالتي ونسكي ومحياي‬
‫ومماتي هلل رب العالمين» [األنعام‪.]١٦٢ :‬‬
‫ترجمه‪« :‬بگو‪ :‬نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آن هللا است که پروردگار جهانیان است»‪.‬‬
 ‫ویژگی های نظام سیاسی اسالم‬
‫مراد از ویژگی های نظام سیاسی اسالم خصائصی است که این نظام را از سایر نظام ها متمایز میسازد‬
‫این ویژگی ها بسیار زیاد است قبًال در بخش مبانی نظام سیاسی اسالم به مسایلی پرداخته شد که در عین‬
‫زمان ویژگی های نظام سیاسی اسالم نیز پنداشته می شود‪ .‬قابل ذکر است که برخی از این ویژگی ها در‬
‫سایر نظام ها نیز وجود دارد مانند شوریی بودن اما سطح و کیفیت آن مختلف میباشد از اینرو اینجا بحث‬
‫شده است‪ .‬ذیًال برخی از این ویژه گی ها بررسی می گردد‪:‬‬
‫‪ .1‬نظام ربانی‪ :‬یعنی ربانی بودن منبع و برنامه‪ ،‬و ربانی بودن هدف‪.‬‬
‫‪ .2‬نظام جهان شمول و فرا زمانی‪.‬‬
‫‪ .3‬نظام متوازن و معتدل‪.‬‬
‫‪ .4‬نظام مبتنی با همکاری اجتماعی‪.‬‬
‫‪ .5‬نظام عاری از تعصب‪.‬‬
‫‪ .6‬نظام مبتنی بر ارزش های اخالقی‪.‬‬
‫‪ .7‬نظام شورایی‪.‬‬
‫پایان جلسه‪..‬‬